skanuj0013

Bell

wiele procedur i metod wykorzystywanych następnie w dydaktyce, psychoterapii czy stosowanej psychologii spoi. W obszarze edukacyjnym, odwołując się do zasad warunkowania sprawczego, stworzono koncepcję -» nauczania programowanego, która opiera się na odpowiednio ułożonym programie zawierającym powiązane ze sobą logicznie dawki informacji na określony temat, przy czym poprawne udzielenie odpowiedzi na jednym etapie nie tylko umożliwia wykonanie kolejnego kroku, lecz również stanowi wzmocnienie pozytywne w procesie dydakt. Badania beha-wiorystyczne pozwoliły na nowo określić znaczenie nagrody i kary, a także funkcję oceniania w wychowaniu i nauczaniu. W praktyce klinicznej opracowano terapię behawioralną, skoncentrowaną z jednej strony na eliminowaniu nawyków autodestrukcyjnych (np. stany lękowe) i nieakceptowanych spoi. (np. nieadekwatne reakcje czy zachowania patologiczne), z drugiej natomiast na kształtowaniu nawyków umożliwiających sprawne funkcjonowanie jednostki, czemu służy m.in. trening -> asertywności. Dzięki b. rozwinięto również psychologię zarządzania zespołami ludzkimi oraz opracowano zasady skutecznego Motywowania pracowników. Tym niemniej oponenci podkreślają, iż prawa odkryte przez be-hawiorystów — pozwalając adekwatnie opisać proste reakcje jednostki — nie potrafią wyjaśnić bardziej złożonych form życia ludzkiego. B. krytykuje się ob. za scjentystyczny, wręcz jednowymiarowy obraz człowieka. W świetle wyników wspólcz. psychologii, w szczególności poznawczej i psychodynamicz-nej, zachowania jednostki są uwarunkowane nie tylko czynnikami środowiskowymi, ale także wewn. Człowiek nie jest bowiem istotą wyłącznie zewnątrzsterowną, lecz jest autorem aktywnie kreującym zarówno kulturę, jak i własną drogę życiową.

T. TOMASZEWSKI Problemy i kierunki wspótczesnej psychologii. Warszawa 1968; B.F. SKINNER Poza wolnością i godnością, Warszawa 1978; J.B. WAT-SON Behawioryzm oraz Psychologia, jak widzi ją be-hawiorysta, Warszawa 1990; E.C. TOLMAN Zachowanie celowe u zwierząt i ludzi. Warszawa 1995; T. MALIM, A. BIRCH, A. WADELEY Wprowadzenie do psychologii, Warszawa 1997.

Bell Andrew (ur. 27 III 1753, St. Andrews, 27 I 1832, Cheltenham), szkocki działacz oświat., duchowny anglikański; organizator nauczania elementarnego; poglądy edukacyjne, w tym założenia nowego podejścia dydakt., zw. systemem -> Bella-Lancastera, wyłożył w dziele An Experiment iti Education.

Bella-Lancastera system (systtfl

nitorialny, zw. metodą wzajemni! uczania), sposób organizacji nauczali! przez A. Bella, 1801 zastosowany!

J. Lancastera w szkole w Southwark (A nauczyciel uczył bezpośrednio grupy I niejszych uczniów (tzw. monitorów), ! następnie przekazywali zdobytą wlsdl łym grupom rówieśników; system sln»( w wielu krajach w okresie upows/iwllj oświaty elementarnej (zwł. 1810-30)11 sce propagowany przez J.K. Krzyżniid( go i J. Lipińskiego.

benmarching [ang.], metoda uczirt od innych osób, grup czy instytucji spi)| osiągania sukcesów na zasadzie and nia jednostkowych działań i adnpltH| ich do własnej sytuacji; w oświacie li, na być wykorzystywany przede do podnoszenia jakości zarządzania I cjami edukacyjnymi (szkołami, ośrnlj doskonalenia zaw. nauczycieli), okril nowych standardów pracy czy podnolj poziomu efektywności kształcenia.

Berlitz Maximilian (ur. 1852, zm. 6IV1 Nowy Jork), pedagog amer., pochodl niem.; twórca metody nauczania ję/.yl«h| cych bez użycia języka ojczystego, rol_ szechnionej następnie przez tzw. szluily j litza (-► metoda bezpośrednia).

Berne Erie (ur. 10 V 1910, MonlreąlJ 15 VII 1970), psychiatra amer.; od w Stanach Zjednoczonych, 1938 olllf obywatelstwo amer. i zmienił nazwisko | Lennard Bernstein na Erie Berne; pracOW szpitalach w New Jersey, Yale, Nowyijj ku, a 1943-46 jako lekarz wojskowy; w { 50. i 60. oprócz praktyki klinicznej prufl seminaria nauk. w Monterey i San Frflllj twórca -► analizy transakcyjnej; gl. d/,l| co grają ludzie? Psychologia stosunkdwl dzyludzkich (1987, wyd. 3. 1997), SfAllj chanie (1994), „Dzień dobry” ... i m i Psychologia ludzkiego przeznaczenia (II

Bernstein Basil (ur. 1924), ang. soj kultury i edukacji; od 1967 prof. w Insi) Edukacji Uniw. Londyńskiego; przedHllrtj tzw. radykalnej socjologii oświaty i gogiki krytycznej; oprać, teorię kodów l| lingwistycznych i zastosował ją do teorii ( kacji; opisał zjawisko reprodukcji kulluij w świetle badań B. różnice pomiędzy dll|j wywodzącymi się z środowisk roboluleiyi uczniami należącymi do klasy średnli)| uwarunkowane odmiennością kodów jflj wych i kulturowych, przekazywanych |

Binet

MM* (i kim l.ilizacji i wychowania, li i!il«wli'i< icillone swoiste wzory Ńmihhiimi rh.ii .iklerystyczne dla da-«t»(l, ul il/lcl.i: ciass, Codes and |t I i l*»/1 75); Tomards a tkeory ijfft iliii i mi m- (1084, wspólnie z M.

iii......u. hilltiry (1990, ttum. poi.

nili”. mul Control).

IHtl Mn..... (m. 25 VIII 1903, Wie

li III 1'i'in, :;ilvor Spring), psychia-Hilmli'H .min , pochodzenia austr.;

wlK+Imi iilin/ów koncentracyjnych MM i Hm liniw.ild/.ie, 1940 emigrował !. mil l Mit. szkoły ortogenicznej Im ty i i imi psychoterapeutycznego) llfllW l lik ii||u, ml 1952 prof. Wydziału HIMIHk iiimic, analizował uwarunko-

fi*iii'l'i i dowleka w warunkach stre-!l|iii|i|(ii uwięzieniem w obozie kon-ijłlrtil iiliinmilowal psychol. pojęcie •htitliinl, analizował problematykę Iw luilliiinwych, w tym funkcję mi-llnl lyi Iii psych, człowieka, zajmo-IfHllit l lu.iMyką leczenia zaburzeń HWklkiłęi yi li. w szczególności -» au-I i m lil,iiliciiii; dowodził, że dziecko itntli 111 n v 11 m 11 zostać przeniesione do łka upiii | ,111111 > zaprojektowanego, w Ndiisiil-lc „osobę centralną" obser-iłilpi pi d ii|.|Ci| i kształtującą ponow-iri-iini )o|(ii imohowości; gl. dzieła: In-li piiii Alih’. lirluwior in Extreme Situa-m |lmł|, li>iv Is not Enough. The Treat-,i| inhiiinniilly Disturbed ChTLdren imir -ymholic/.iie. Rytuały inicjacji i mt-l.ii |l^,i(,2. wyd. poi. 1989), The iiticuł In/mililc Autism and tkeBirth tfll ll'Jii/1, A Home for the Heart j.Mi(iiii‘iic / pożyteczne. Oznaczeniach Im li (iii'.m/ (1976, wyd. poi. 1985); j JifłHi Iml. A<i (1982, wyd. poi. 1991), l| hnohph l'ii/17/l. A Booic on Child-Rea-

ii**-'

iHHlń wyuczona, sposób zachowa-|}|M»llil Mm a poprzez celowe komuni-yilli- t*li|iiiii‘l bezradności w danej sytua-|ji|p|p _w,lniil.-ic współczucie i uzyskać jim,■ u paiiykiilarno korzyści; b.w. może (|| tiynlnl.i ł>i<| psychol., stosowaną w

IDFH nilfil/yhidzkich.

Koztałcenia i Doskonale-

, ii^pmi Kuinlsji Europejskiej.

|||Ma|i| 1-1,1111 luzck (ur. ok. 1740, zm. |i" jłi.tiii,_Iny,il, pedagog, działacz polit.;

11.,,,. iB.-ka, marszałka wielkiego ko-;|pii_E|_H, ,nik powszechności nauczania

i państw, kontroli edukacji; dla szlachty przewidywał gimnazja z poi. jako językiem wykładowym; popierał kształcenie kobiet; od 1776 czł. Komisji Edukacji Nar., 1780-82 Rady Nieustającej i 1782-84 Komisji Skarbowej Koronnej; 1784-93 pisarz wielki koronny; w powstaniu kościuszkowskim 1794 generał kwatermistrzostwa.

bifurkacja [lac. bifurcus 'rozdwojony’], podział edukacji w danej szkole na dwie równoległe ścieżki kształcenia, zróżnicowane programowo.

bilingwilizm [lac. bilinguis 'dwujęzyczny’], w pedagogice określenie stosowane do klas bądź całych szkól, w których zajęcia prowadzone są w dwóch językach.

Binet Alfred (ur. 11VII1857, Nicea, zm. 18 X 1911, Paryż), pedagog i psycholog fr.; jeden z pionierów pedagogiki i psychologii eksperymentalnej; od 1894 dyr. laboratorium psychol. Sorbony, 1895 współzal. i red. „L’annee psychologiąue”; interesował się gl. procesami poznawczymi i zagadnieniami z zakresu psychopatologii; 1900 zorganizował w Paryżu pracownię pedagogiki eksperymentalnej, w której wraz z V. Henrim prowadził pionierskie badania nad rozwojem umysłowym dzieci; 1904 przyczynił się do powołania komisji ministerialnej mającej na celu diagnozowanie stanów opóźnienia umysłowego i badanie uwarunkowań edukacji dzieci zaburzonych i z deficytami rozwojowymi; 1905 na kongresie psychol. w Rzymie przedstawił oprać, wspólnie z T. Simonem „skalę metryczną” do pomiaru stopnia rozwoju umysłowego (inteligencji) dzieci w wieku 3-12 lat, zw. skalą Bineta-Simona (pierwszy poi. przekład 1913); 1909-10 prowadził na zlecenie fr. Ministerstwa Wojny selekcyjne badania wśród poborowych, co umożliwiło rozbudowanie skali o kolejne przedziały wiekowe; w poglądach pedag. dystansował się wobec tendencji skrajnie pajdocentrycznych (-* pajdocen-tryzm ) i -> liberalnych, uważając, iż wolność, będąca celem wychowania, nie może być traktowana jako jego środek (metoda), gdyż dziecko nie posiada takich kompetencji intelektualnych, aby niezależnie (w wolności) orzekać o swojej drodze życiowej i dokonywanych wyborach; istotne znaczenie w wychowaniu przypisywał autorytetowi wychowawców (rodziców i nauczycieli) oraz wrażliwości altruistycznej; gl. dzieła: La psychologie du raisonnement (1886), L’analyse experimentale de l’inielligence (1903), Pojęcia nowoczesne o dzieciach (1909, wyd. poi.