skanuj0019

daltonizm, ślepota barwna — upośledzenie zdolności rozróżniania pewnych barw; od nazwiska fizyka i chemika ang. Johna Dalto-na, który to schorzenie u siebie rozpoznał i opisał.

daltoński plan, system organizacji nauczania oprać, i wprowadzony 1920 do szkół w Dalton przez amer. nauczycielkę H. Park-hurst; w miejsce tradycyjnego systemu klasowo-lekcyjnego ustanawiał indywidualne miesięczne przydziały pracy, których wykonania uczeń podejmował się dobrowolnie; nie stosowano też ograniczeń sposobu i tempa pracy, uczeń wykonywał ją samodzielnie, korzystając ze specjalistycznych pracowni (laboratoriów), w których niezbędnej pomocy udzielali mu nauczyciele-konsultanci; w okresie międzywojennym system ten zyskał dużą popularność, w Polsce próbę jego stosowania podjęto m.in. w Liceum Krzemienieckim.

Danysz Antoni fur. 16 I 1853, Poznań, zm. 17 XII 1925, tamże), pedagog, historyk wychowania; prof. i organizator pierwszej w Polsce katedry pedagogiki na Uniw. Pozn.; przedstawiciel tradycji herbartiańskiej w refleksji o wychowaniu (-» herbartyzm); gł. dzieła: O wychowaniu (1903), Metoda dydaktyczna (1907), O kształceniu (1918), Studia z dziejów wychowania w Polsce (1921).

Dauzenroth Erich (ur. 5 V 1931, Fulda), pedagog niem.; prof. uniw. w Giessen; zajmuje się historią oraz teorią wychowania; większość swoich badań i rozpraw nauk. poświęcił dorobkowi pedag. J. Korczaka, przekładom jego dzieł i ich recepcji; współwydawca 16-tomowej niem. edycji dziel Korczaka; 1977 współzał. i 1984-96 przewodn. Niem. Stów. Korczakowskiego; inicjator międzynar. ruchu nauk. w Europie p.n. Internationale Kolloquiunv, 1993 odznaczony Krzyżem Oficerskim Orderu Zasługi RP; gl. dzieła: Der Pestalozzl aus Warschan (1978), Ein Leben fur Kinder. Janusz Korczak md Wcr/f wyd. 4. 1989); Janusz Korczak. SU' Werke (red. 1996).

Dawid Jan Władysław (ur. 26 VI lA blin, zm. 9 II 1914 , Warszawa), pity i pedagog; pionier psychologii ro/.wil| pedagogiki doświadczalnej w Polscei' dowca na Uniw. Latającym i w Tnw. I( Nauk. w Warszawie; 1890-97 red „Przeglądu Pedagogicznego”; od IH'JK gażowany w działalność polit., 1900 (l| wydawca „Głosu”, 1906-07 „Przeglądy łecznego”; pedagogikę pojmował jaku empiryczną, opartą na wynikach luuM chol.; organizował i propagował wW, uczycielstwa badania psychol.-prdiy niów, opracowując specjalnie do legli przeznaczone kwestionariusze; z.i|miMn także metodyką nauczania początku problematyką pedeutologiczną; autor | z najwybitniejszych ówczesnych dziel chol. Inteligencja, wola i zdolnotf thl _ w którym m.in. przedstawił wyniki wly badań nad inteligencją prowadzonych nalną metodą „testów obrazkowychgl, ła: Zasób umysłowy dziecka (1895), Nil rzeczach (1895), Inteligencja, wolu I a‘ do pracy (1911, wyd. powojenne 1966), szy nauczycielstwa polskiego (1912), /'« gia religii (1933); Pismapedagogiaiw ( Pisma pedagogiczne pomniejsze (1%N),

Dąbrowski Kazimierz (ur. 1IX 1904 ( wo, zm. 26 XI 1980 , Warszawa), pnyiT i psycholog; inicjator ruchu higieny w Polsce, twórca i dyr. Inst. Higieny (1935-49) i Wyższej Szkoły Higieny i (1943-52); założyciel Pol. Tow. II Psych. (1948); 1956-57 prof. psych ATK, od 1958 prof. PAN, organizator I Zakładu Higieny Psych, i Psychiatrii II?' cej PAN; 1965-69 prof. Universily uf Al w Edmonton (Kanada); twórca teorii d gracji pozytywnej, 2godnie z którą W

MIMluiwiiiii I |«'!tl rozpad (dezin-nMt^l lilnildmy psych, jednost-|in|n/iv- wrwn. konflikty.

( al>lv ......... do integracji

jtyłiirriH p.i iuimc; 1). traktował ,!lii mi > |iuv< li , zwl. typu nerwi-t j(j>« i IhimiIii*. lec z jako przejaw s ku - ■, .11 ni, wolowego; gł. dzie-lt itHei i i iiih>il.'uv,y (i935, wyd. ^llłp mu iiti /iiiipoioczd psychiatria ił«| ii do,inhr,racji pozytywnej no ji iilin/im (1062), Higiena !l tuli! i od. Irwiyni (1964),Post-‘ifi.iiiiiii ll^l‘ii-l|, l’svchoneurosis Is P » 11>tm I nul istnienia (1975), Mu l |iM-i irii'//o |l'>/')), W poszuki-•pH|i|ii ppi ii/i ringo (1989).

Mtmiii' Im l'i XI 1903, Firminy, ll ga; i lii iii i|< i pedagog; prof. uniw. (iłu i l ni u. ml 1973 honorowy SttHi lalloo Mundiale des Sciences linii iaiiiinw.il 'dy analizą rozwoju tri 11 iiilo,l h y |/wl. okresu dojrze-till liai i l. na iiwoi/ilość poszczegól-(m iit»*ii|ii i do iiiisowanie do nich plio- mu gl d/iela: La crise

o......Ir 119 17). Uadolescmce

(| iiMii(0M'ii0li/ (1952, wyd. poi. Iiniii' dei M /eniTS pedagogiąaes jtlitleliiii, I I n, 1967-78), wyd. Kiri o n>i'i litui'iiiiiii (I. 1-2, 1988).

Itaiije ii*wlnly, przeniesienie ippolrii i i nli,diiycli władz oświat.

, i.i- ,, li o,-i /.i-l>li oraz na stów. i 11| |! oloiMiloliyell grup spoi. — ji«- lyśleiini edukacji,

ip idu im ¹1 VII 1871, Ronse, zm. Hinl iel.il lielg. lekarz,psycholog pifi d il iwli lei kierunku biopsy-iuiijli.iti uegoi w iiedagogice, je-jflifi.Hrma mi Im • nowego wychowa-I .nu, mi . owal w Brukseli Inst. !jiit ‘ipwl diiego lilia dzieci opóźnio-Ę iHsiuolm. w klóryin zastosował ślelile • iiidudę ośrodków za-ppi msiim len /.weryfikował w zał. jt dla d li 11 noi m.iliiych, a 1922-36 ;) u „iil-lli opowT/.eelmiona w szkoł-|w|* . |i iilonil polrzidię wychowania 111 pi.i-. tyi le". |ego system dydakt. s mi, n i udoiły Iradycyjnej, odwoły-ji| i ■t u - it|! e| d.-leeko rzeczywistości . i a|, i ,aM|nil',i|al |ego specyficzne za-lu.toiu (loh.ieliy aklywności i samo* ti,.ł i loiin i'|n |e dyilakl, D. wywarły Uli* y.|i|| iv mi melodykę nauczania po*

czątkowego, także w szkolnictwie specjalnym; gł. dzieła; Vers 1’ecole renwee (1921), Gry wychowawcze... (1927, wyd. poi. 1931), Introduction.alapedagogiequantitati.ve (1929).

decyzyjne procesy, procesy psych, zachodzące w trakcie dokonywania wyboru; analiza d.p. powinna uwzględniać: 1) decydenta, tj. osobę, która ma podjąć decyzję, czyli dokonać wyboru — jest to najczęściej jednostka, choć czasami może to być grupa osób; 2) alternatywy wyboru, tj. opcje między którymi dokonywany jest wybór; 3) konsekwencje wyboru, tj. te pozytywne i negatywne następstwa, ze względu na które porównujemy rozważane alternatywy; przebieg i strategia podejmowania decyzji zależy w istotny sposób od tego czy jesteśmy w stanie przewidzieć ich konsekwencje: wyróżniamy wybory pewne i niepewne, zw. ryzykownymi.

dedukcja [łac. deductio 'wyprowadzenie’], rozumowanie, w którym wniosek wynika log. z przesłanek.

Defence for Children International

(Międzynarodowa Ochrona Dzieci), między-nar. ruch organizacji pozarządowych, które we współpracy z organizacjami państw, dążą do respektowania Międzynar. Konwencji Praw Dziecka.

definicja [lac. definitio 'określenie’], określenie znaczenia jakiegoś pojęcia bądź stanu rzeczy; w logice i metodologii występują odmienne ujęcia procedury definicyjnej w zależności od rodzaju d. (wyróżnia się m.in. d. realną i nominalną; analityczną i syntetyczną; ostensywną, indukcyjną czy aksjomatycz-ną); w podejściu klasycznym d. tworzy się przez wskazanie najbliższego rodzaju i różnicy gatunkowej (np. w definicji „człowiek jest to zwierzę rozumne” definiowanym pojęciem gatunkowym jest „człowiek”, rodzajowym — „zwierzę”, a różnicy rodzajowej dostarcza pojęcie rozumności).

definiendum [łac.], to, co należy określić.

definlens [lac. 'określający’], zwrot lub termin za pomocą którego się definiuje.

deja VU [fr. 'już widziane’], poczucie, że obserwowane po raz pierwszy przedmioty, osoby bądź sytuacje były już wcześniej widziane lub przeżywane; zjawisko występujące w różnych zespołach zaburzeń psych., sporadycznie także u osób zdrowych.

Deklaracja o Wychowaniu Chrześcijańskim (Gmvissłmum educattonis), dokument przyjęty 1965 przez Sobór Watykański