skanuj0078

pedagogika rygoryzmowi wych. oraz teorii stopni formalnych w nauczaniu; propagował innowacje i eksperymenty pedag.; rezultatami p.r. były m.in. plan -» jenajski, -+ szkoła pracy, -> szkoła waldorfska czy też metoda -> nauczania łącznego.

M.S. SZYMAŃSKI Niemiecka pedagogika reformy 1890-1933, Warszawa 1992.

pedagogika religijna (pedagogika reii-gii, pedagogika chrześcijańska): 1) kierunek w myśli pedag. podkreślający znaczenie reli-gii (przede wszystkim tradycji chrześc.) dla całościowego i humanist. wychowania człowieka; 2) dyscyplina nauk. na pograniczu pedagogiki i teologii zajmująca się analizą potencjału edukacyjnego religii oraz teorią i praktyką jego wykorzystania w różnych środowiskach wych., w tym w obszarze szkoły; uprawiana zarówno w kręgach protest., jak i katol.: w Niemczech, Austrii, Szwajcarii, W. Brytanii, krajach skand., ob. również w Polsce; jej rozwój był związany w pierwszym rzędzie z koniecznością analizy miejsca i znaczenia nauczania religii w szkole oraz wkładu środowisk chrześc. (Kościołów i stów.) do kształcenia równoległego; przedstawiciele współcz. p.r. — odwołując się do tradycji i aksjologii chrześc., podejścia -*■ egzystencjalnego i -> hermeneutycznego, a także do dorobku -> pedagogiki kultury, -+ pedagogiki personalistycznej czy -> pedagogiki krytycznej — wypracowali swoiste koncepcje teoret., w szczególności hermeneutyczno--egzystencjalną, problemową, emancypacyjną czy dydaktyki symbolu; edukacja religijna jest ujmowana z jednej strony jako forma wych. działalności Kościołów, z drugiej natomiast jako religijny wymiar ogólnej edukacji humanist., przyjmującej za punkt wyjścia określoną faktyczność człowieka — jego sposób bytowania; bibliografia p.r. — obejmująca corocznie kilkaset pozycji — jest publikowana w „Jahrbuch der Religionspadagogik”; w Polsce ukazują się: specjalistyczna Biblioteka Pedagogiki Religijnej (Wydz. Filoz. Tow. Jezusowego w Krakowie) oraz czasopismo „Paedagogia Christiana” (Instytut Pedagogiki UMK); prace dotyczące edukacji rei. są także wydawane m.in. przez Uniw. Opolski, KUL, ATK (ob. Uniw. im. kard. S. Wyszyńskiego) czy Chrześc. Akad. Teol. w Warszawie.

K.E. NIPKOW Orundfragen der Religionspadagogik, t. 1-3, Giitersloh 1975-1982; J. TARNOWSKI Jak wychowywać?, Warszawa 1993; Religionspddagogi-sches Kompendium, red. G. Adam, R. Lachmann, wyd. 5 1997; C. ROGOWSKI Koncepcje katechetyczne po Soborze Watykańskim 11, Lublin 1997; Elementy pedagogiki religijnej, red. B. Milerski, Warszawa

1998; B. MILERSKI Religia a szkoła. Status religijnej w szkole w ujęciu ewangelickim, WanttiaE 1998. Pedagogika katolicka. Zagadnienia zppjffidH red. A. Rynio, Stalowa Wola 1999.

pedagogika resocjalizacyjna, dzi.il p§j dagogiki specjalnej obejmujący zagadnlel® wychowania dzieci, młodzieży i osób dflfSs słych niedostosowanych społ.; p.r. jest naulflf teoret.-prakt. — dokonuje teoret. diagneK sytuacji oraz oprać, strategie prakt. oddisljt ływań resocjalizujących; istotą procesu Włfc chowania resocjalizującego jest przywracflH|§S zaburzonej równowagi pomiędzy dążenl^f; jednostki resocjalizowanej do zachowali^ własnej autonomii i dążeniem społeczeństw!: do podporządkowania jej własnym noruidfj i wzorom zachowań, które są powszechni akceptowane.    s

CZ. CZAPÓW Wychowanie resocjalizujące. EletneM metodyki i diagnostyki. Warszawa 1978; L. PYTKą Pedagogika resocjalizacyjna. Wybrane zagadnieńtg-teoretyczne i metodyczne, Warszawa 1995.    3

pedagogika specjalna, dział pedagogiki obejmujący problematykę wychowawca -leczn. jednostek odbiegających od nornl|r biol., psych, lub społ. w stopniu utrudnlajjjB cym prawidłowy rozwój i współżycie w śfiff dowisku społecznym; zadaniem p.s. jnt' stworzenie podstaw teoret. i metodycznysjj dla procesów rewalidacji (mającej na cilf usprawnianie i kompensowanie zaburzonych funkcji organizmu) oraz resocjalizacji; p,l, zajmuje się problematyką wychowawcza leczn. jednostek o upośledzeniach różnyifll rodzajów i stopni: głuchych (surdopedago|jt« ka), niewidomych (tyflopedagogika), upoślfcp dzonych umysłowo (oligofrenopedagogiktlj| niedostosowanych społ. (resocjalizacja); W zakres p.s. wchodzą również problemy wy*. chowania jednostek przewlekle chorych. %. procesie rehabilitacji wych. jest niezbędnie znajomość źródeł oraz mechanizmów upoślętfi dzenia czy niedostosowania, a także stanu fci stopnia odchylenia od normy; wymaga Ifly: współdziałania z innymi naukami, przędli; wszystkim z fizjologią, neurologią, psychologią, psychiatrią, pediatrią czy socjologii! współcz. p.s. zmierza nie tylko do maki,, kompensacji odchyleń od normy, ale równiej, do stworzenia każdej jednostce warunków osiągnięcia możliwie pełnego rozwoju biol. I, społecznego; teoretyczne i organiz. podstawy rozwoju tej dyscypliny w Polsce stworzyła M, Grzegorzewska, organizatorka i wieloletni! dyr. Państw. Inst. Pedagogiki Specjalnej (ob, Wyższa Szkoła Pedagogiki Specjalnej im. M, Grzegorzewskiej).

percepcja

IM

Uttlngogika społeczna, dział pedagogiki ni.iz dyscyplina nauk. zajmująca się śro-itiiwlukowymi uwarunkowaniami procesów mi i li. opiekuńczych i rozwoju człowieka m Hi/.nych fazach życia; do podstawowych iimliiwisk wych., a tym samym do zakresu (iHil.iii p.s. zalicza się: rodzinę, środowisko lnl>.iliii\ grupy rówieśnicze, organizacje społ. i hilliii.ilne oraz zakład pracy; współcz. p.s. Iimlijimije również zagadnienie wpływu kulimy masowej, w tym mediów na świadomość i (łowicka i całego społeczeństwa oraz prob-li Mialykę czasu wolnego i wypoczynku; w jej f.ilii on wchodzi także teoria i praktyka -» pra-iy inicjalnej; zadaniem p.s. — obok analizy uwarunkowań społ. —- jest opracowywanie slialcgii wych. i animacyjnych, wspierają-ifili rozwój jednostki oraz wyrównywanie jii| ii/.uns oświat., kulturowych i socjalnych; imm.iini nowocz. p.s. w Polsce są m.in.: II Katllińska, R. Wroczyński, A. Kamiński.

■i KAWULA Stadia z pedagogiki spotecznej, Olsztyn l'mii; Pedagogika społeczna u schyłku XX wieku. ii*i'lnmie zagadnienia, red. A. Radziewicz-Winni-iH, Katowice 1992; Pedagogika społeczna. Człowiek ir imirniajiicym się świede, red. T. Pilch, I. Lepal-i .‘yli, Warszawa 1995; Pedagogika społeczna —kręgi immkiwań, red. A. Przecławska, Warszawa 1996; rnlugugika społeczna jako dyscyplina akademicka. ii.iii i perspektywy, red. E. Marynowicz-Hetka, J. !*li'|i .irski, D. Urbaniak-Zając, Łódź 1998.

podagogika wczesnoszkolna, dział pedagogiki zajmujący się teorią i praktyką na-m /.,mia początkowego oraz oddziaływań wy-ilinwawczych na dziecko w pierwszych kla-''.uii szkoły podstawowej; p.w. ma charakter iigólny, syntetyzujący wiedzę w zakresie pra-i y wych. i dydaktycznej; jej częścią jest melodyka nauczania zintegrowanego w klasach I lll (por. -► nauczanie początkowe).

|i WIĘCKOWSKI Pedagogika u/czesnoszkolna, War-. mw.i 1995.

pedagogium, w okresie odrodzenia zakład wych. przy uniw. przygotowujący kandydatów do podjęcia studiów; pierwsze p. zał. |ir/oz Ph. Melanchtona w Wittenberdze; później także inne szkoły, np. w Polsce międzywojennej — dwuletni zakład kształcenia nauczycieli.

podeutologia, [gr. paideutetes 'wychowawca’], dział pedagogiki zajmujący się zagadnieniami dotyczącymi zawodu nauczyciela; do gł. obszarów badań pedeutologicz-nycli zalicza się zagadnienia; osobowości nauczyciela, jego statusu i kompetencji, doboru kandydatów do zawodu, kształcenia i dosko-n.ileniena zaw., etyki nauczycielskiej oraz funkcji społ. nauczycielstwa (-> doskonalenie zaw. nauczycieli, -> kształcenie nauczycieli, -> nauczyciel).

J. RUTKOWIAK Rozwój zawodowy nauczyciela a szkoła, Gdańsk 1982; Pedeutologia: badania i koncepcje metodologiczne, red. A. Kotusiewicz, H. Kwiatkowska, W. Zaczyński, Warszawa 1993; H. KWIATKOWSKA Edukacja nauczycieli: konteksty — kategorie — praktyki, Warszawa 1997.

pedologia, nauka o dziecku; wyodrębniła się i rozwijała w 1. poł. XX w., obejmując swym zakresem całość problematyki związanej z rozwojem psych, i fiz. dziecka, a także zastosowaniem tej wiedzy do zagadnień wychowania i nauczania; jej powstanie wiązało się ze wzrostem zainteresowania sytuacją społ. dziecka i jego prawami oraz z rozwojem badań eksperymentalnych w dziedzinie psychologii rozwojowej; upatrując podstawę wszelkiej działalności wychowawczej w psychologii jednostki, p. wywarła znaczny wpływ na koncepcje pedag. tego okresu (-> naturalizm pedagogiczny) oraz przyczyniła się do wykorzystania zdobyczy eksperymentalnej psychologii dziecka w szkołach i instytucjach wychowawczych. Termin p. wprowadził amer. badacz O. Chrisman (1893); w Europie pionierami p. byli: A. Binet, E. Cla-parede i poi. psycholog J. Joteyko, założycielka Międzynar. Fakultetu Pedologicznego w Brukseli (1912).

pensja, w Polsce od XVIII w. prywatna szkoła ogólnokształcąca, zwykle z internatem, najczęściej żeńska; zakładane i prowadzone często przez cudzoziemców, miały zróżnicowane programy i Uczebność; nauczanie w nich ograniczało się do języka franc. oraz rozwijania tzw. talentów (śpiew, muzyka, malarstwo, taniec); Komisja Edukacji Nar. bezskutecznie usiłowała objąć je swym nadzorem; na przeł. XIX i XX w., w zaborze ros., p. stały się ostoją polskości i ośr. tajnego nauczania; utraciły znaczenie z chwilą dopuszczenia kobiet do studiów wyższych oraz rozwoju gimnazjów żeńskich, wydających świadectwa dojrzałości.

percepcja (spostrzeganie):    1) złożony

układ procesów psych.-umysłowych przebiegających na poziomie czuciowo-ruchowym i znaczeniowo-czynnościowym; selektywny odbiór bodźców i informacji zależny od doświadczenia jednostki, aktualnego nastawienia, stanu emocjonalnego, obiektywnych właściwości; 2) proces bezpośredniego odzwierciedlania zjawisk zachodzący przy współdziałaniu analizatorów i na podstawie posiadanego doświadczenia.