�ż




ką, a w drastycznych wypadkach, jeżeli nic ma ochoty wybaczać miłosnych przygód z innymi kobietami (albo nawet okazywać pełnego podziwu zainteresowania), mężczyzna czuje się głęboko dotknięty, rozczarowany i zazwyczaj dochodzi do przekonania, że dana kobieta nic kocha go, jest egoistką albo chce go tyranizować. Wszystko, co odbiega od zachowania kochającej matki wobec uroczego dziecka, jest uważane za dowód braku miłości. Mężczyźni ci zazwyczaj mylnie biorą swoje czule zachowanie, swoją chęć podobania się za prawdziwą miłość, a zatem dochodzą do wniosku, że potraktowano ich bardzo nieuczciwie; wyobrażają sobie, że są wspaniałymi kochankami, i gorzko wyrzekąją na niewdzięczność swoich partnerek.
W rzadkich wypadkach człowiek, który tkwi w swym przywiązaniu do matki, potrafi żyć bez jakichś poważniejszych komplikacji. Jeżeli matka rzeczywiście kochała go, otaczając przesadną opieką (może była apodyktyczna, ale nic wpływała jednak na niego destrukcyjnie), jeżeli znajdzie on żonę
0    tym samym macierzyńskim typie, jeżeli jego szczególne zalety i uzdolnienia pozwolą mu wykorzystać swój urok
1    cieszyć się powodzeniem (jak się to niekiedy zdarza z popularnymi politykami), może się �śdobrze ustawić" w sensie społecznym, nie osiągając przy tym jednak nigdy wyższego stopnia dojrzałości. Natomiast w warunkach mniej sprzyjających - a te zdarzają się oczywiście dużo częściej - życie miłosne, a nawet społeczne będzie dla niego poważnym rozczarowaniem; kiedy tego rodzaju osobowość jest zdana sama na siebie, zaczynają powstawać przeróżne konflikty, a często również silny niepokój i stany depresyjne.
W ostrzejszych formach patologicznych fiksncja na matce jest jeszcze głębsza i jeszcze bardziej irracjonalna. Na tym poziomie pragnienie nie jest, mówiąc symbolicznie, chęcią powrotu w opiekuńcze ramiona matki ani też do jej karmiącej piersi, nie do jej wszech przyjmującego - i wszcchuni-cestwiającego - łona. O ile istota normalnego stanu psychicznego polega na oddzieleniu się od łona matki i wyjściu w świat, o tyle w przypadku poważnej choroby psychicznej obserwujemy związanie z matczynym łonem i pragnienie, aby zostać przez nie wchłoniętym z powrotem �" to znaczy chęć ucieczki od życia. Ten rodzaj fiksacji występuje zazwyczaj w relacji z matkami, które traktują dzieci w po-chlaniająco niszczący sposób. Niekiedy w imię miłości, niekiedy obowiązku chcą one zatrzymać dziecko, młodzieńca, mężczyznę niejako w sobie; powinien móc oddychać tylko poprzez matkę, powinien móc kochać tylko na płaszczyźnie powierzchownej, seksualnej - poniżającej wszystkie'inne kobiety; nic powinien być zdolnym i niezależnym człowiekiem, lecz zostać wiecznym kaleką albo przestępcą.
Ten aspekt matki, niszczący i pochłaniający, jest aspektem negatywnym jej postaci. Matka może dać życie i może je zabrać. Ona jest tą, która potrafi tchnąć nowe życie, i tą, która niszczy; potrafi dokonywać cudów miłości-i nikt inny nic potrafi zadać większego bólu niż ona. W wyobrażeniach religijnych (na przykład hinduskiej bogini Kali) i w symbolice snów często można odczytać tc dwu sprzeczno aspekty matki.
Inną formę neurotycznej patologii obserwujemy w przy- �ó pndknch, w których przedmiotem szczególnego przywiązania jest ojciec.
Dotknięty nią człowiek to ktoś, czyja matka jest chłodna i powściągliwa, podczas gdy ojciec (częściowo właśnie z powodu oziębłości zony) koncentruje wszystkie uczucia i zainteresowania na synu. Jest on wprawdzie �śdobrym ojcem”, lecz równocześnie człowiekiem autorytatywnym. Kiedy jest zadowolony z syna, chwali go, daje mu prezenty, jest serdeczny; jeżeli natomiast syn wywoła jego niezadowolenie, cofa swoje laski lub go karci. Syn, dla którego uczucie ojcowskie jest jedynym, jakie posiada, przywiązuje się do ojca w sposób niewolniczy. Cdównym celom jego życia staje się sprawianie przyjemności ojcu - i jeśli mu się to udaje, czuje się szczęśliwy, bezpieczny i zadowolony. Kiedy jednak popełni błąd, coś mu się nic uda albo nie zdoła zadowolić ojca, czuje się zdeprymowany, niekochany, odrzucony. W późniejszym życiu człowiek taki będzie próbował znaleźć kogoś o cechach ojca, do kogo przywiążc się w podobny sposób. Całe jego życie stanic się pasmem wzlotów i upadków, w za-
99