neurol ogi a
Diagnostyka obrazowa w udarze mózgu
Neuroimaging methods in stroke
Jerzy Walecki, Tomasz Bulski
S t r e s z c z e n i e
S
t
r
e
s
z
c
z
e
n
i
e
Techniki neuroradiologiczne stanowią ważny element diagnostyki klinicznej w chorobach naczyniowych
mózgu, a nieustający postęp technologiczny stwarza obecnie nowe perspektywy rozpoznawania i leczenia
udaru mózgu. Badania neuroobrazowe są xródłem najważniejszych informacji na temat uszkodzenia
tkanki (wielkoSci, lokalizacji i stopnia odwracalnoSci uszkodzenia niedokrwiennego, a także wystąpienia
krwotoku), stanu naczyń krwionoSnych (miejsca i stopnia zwężeń oraz niedrożnoSci) oraz przepływu
mózgowego (wielkoSci, umiejscowienia i nasilenia hipoperfuzji). Wszystkie te informacje pozwalają
stwierdzić, u których pacjentów istnieje szansa uratowania obszaru penumbry i leczenie ostrej fazy
będzie najbardziej skuteczne. Połączenie zaawansowanych metod obrazowania, szczególnie TK i MR,
jest najbardziej obiecującym i nieinwazyjnym sposobem oceny ostrego okresu udaru mózgu.
Słowa kluczowe: udar mózgu, diagnostyka obrazowa.
S
Å‚
o
w
a
k
l
u
c
z
o
w
e
:
A b s t r a c t
A
b
s
t
r
a
c
t
Stroke is characterized by a sudden onset of focal central neurological deficit, with symptoms lasting
more than 24 hours, that can be fatal. The introduction of anti-coagulation treatments, together with
continuous advances in neuroimaging techniques, are having a positive impact both on morbidity and
mortality in stroke patients. It must be stressed that the therapeutic window for fibrolytic treatment is
up to 6 hours. Neuroimaging methods, CT and MRI are able to diagnose early stroke and its
complications the authors present typical neuroradiological signs for cerebral ischaemia.
Hyperdense middle cerebral artery sign (HMCAS), hypoattenuation of lentiform nucleus (ALN), loss
of insular ribbon (LIR), hemispheric sulcus effacement (HES) were found as early abnormalities. CT
examinations continue to play a dominant role in the initial diagnosis of acute cerebral ischaemia. Signs
of early ischaemia can be often detected within the first three hours after onset, in the hyperacute phase.
CT is used in evaluation of recent symptoms in acute phase and proper selection of patients for
thrombolysis with significant therapeutic results.
Key words: stroke, neuroimaging methods.
K
e
y
w
o
r
d
s
:
Zmniejszenie SmiertelnoSci okołoudarowej wiąże Dlatego też w dobie coraz szerszego stosowania le-
się przede wszystkim z odpowiednio wczesną diagno- czenia trombolitycznego udarów mózgu wzrasta ro-
styką i nowym podejSciem terapeutycznym. Warun- la badań obrazowych, szczególnie zaS tych aplikacji,
kiem skutecznej fibrynolizy jest bowiem szybka i pre- które pozwalają rozpoznać zmiany udarowe we wcze-
cyzyjna selekcja pacjentów z klinicznym podejrzeniem snych godzinach od wystąpienia objawów klinicznych.
udaru mózgowego, mogących być beneficjentami te- Trudno wyobrazić sobie dzisiaj leczenie niedo-
go sposobu leczenia. Powodzenie terapii, poza czynni- krwiennego udaru mózgu bez tomografii kompu-
kiem czasu, uwarunkowane jest także właSciwą oce- terowej (TK) i rezonansu magnetycznego (MRI),
ną przyczyn zawału, rozległoSci uszkodzenia tkanek podobnie jak klinicznym standardem w zaburze-
i okreSleniem rozmiarów strefy tzw. penumbry. niach krążenia mózgowego stała się od kilku lat dia-
Od czasu wprowadzenia metod wczesnego rozpo- gnostyka USG (duplex doppler) tętnic szyjnych czy
znawania udaru niedokrwiennego aktualna stała się badanie echokardiograficzne serca. Jeżeli tę listę tech-
parafraza time is brain, co w praktyce klinicznej ozna- nik poszerzymy o ocenę perfuzji mózgowej (p-TK,
cza, że każda minuta wczesnego rozpoznania i od- SPECT), metabolizmu (spektroskopia MR, PET)
powiedniego leczenia daje szansę przeżycia tkance czy też funkcji (funkcjonalne MR, PET), to zro-
mózgowej bądx ograniczenia rozległoSci strefy malacji. zumiałe staje się twierdzenie, że neuroradiologia po-
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
46 przewodnik lekarza
neurol ogi a
zwala na ocenę struktury, funkcji i zmian moleku- nia objawów klinicznych obserwuje się zatarcie gra-
larnych [1, 2]. nicy jÄ…dra soczewkowatego oraz brak uwidocznienia
tzw. wstążki wyspy (insular ribbon). Do innych wcze-
snych objawów zawału w badaniu TK należy rów-
Tomografia komputerowa w udarze mózgu
nież zatarcie granicy pomiędzy istotą szarą i białą
TechnikÄ… neuroobrazowania stosowanÄ… najwcze-
mózgu w obszarze niedokrwienia, obniżenie współ-
Sniej w diagnostyce udaru jest tomografia kompute-
czynnika osłabienia oraz zaciSnięcie bruzd kory
rowa (TK). Od ponad 30 lat badanie to było metodą
mózgowej w rejonie zawału. Wszystkie wymienione
z wyboru w rozpoznawaniu wczesnej fazy zawału
objawy stanowią wykładnik rozwijającego się obrzę-
mózgu. Pozwala ono przede wszystkim na wykrycie
ku w strefie zawału. Nie można jednoznacznie wy-
ogniska n-pochodnego oraz wykluczenie krwawie-
kluczyć wpływu obrzęku cytotoksycznego na war-
nia do oSrodkowego układu nerwowego (krwawie-
toSć współczynnika osłabienia, jednakże procentowy
nie podpajęczynówkowe, krwiaki Sródmiąższowe,
wzrost zawartoSci wody w komórce nie przekłada się
pod- i nadtwardówkowe) czy też innych patologii
na jego zmniejszenie; dopiero obrzęk wazogenny
oSrodkowego układu nerwowego (OUN). Mimo że
zmienia wyraxnie wartoSci osłabienia promieniowania
jakoSć obrazów TK ewoluowała wraz z rozwojem
w strefie niedokrwienia.
nowych rozwiązań technicznych, nie udało się jak
Ważnym objawem wczesnego udaru mózgu jest
dotąd obrazować zmian strukturalnych w okresie na-
przerwanie bariery krew mózg. Morfologiczny wy-
dostrym udaru (do 6 godz. od wystÄ…pienia) [1, 2].
kładnik tego mechanizmu to nieregularne wzmocnie-
Wiąże się to z charakterem zmian neuropatolo-
nie układające się często wzdłuż bruzd kory objaw
gicznych w pierwszych godzinach niedokrwienia
ten można obserwować zarówno w badaniu jednofa-
i faktem, że obecnoSć płynu wewnątrzkomórkowego
zowym (wynaczyniona krew), jak i po wzmocnieniu
w obrzęku cytotoksycznym nie wystarcza do wyka-
kontrastowym (przenikanie Srodka kontrastowego
zania zmian wartoSci wspomnianego osłabienia (ate-
przez uszkodzoną barierę krew mózg).
nuacji) w obrazie TK; wraz z pojawieniem siÄ™
obrzęku wazogennego, narastaniem obrzęku i wy-
W zawałach głównych pni tętniczych (najczęSciej
stÄ…pieniem efektu masy (poczÄ…tkowo nieznacznego)
tętnicy Srodkowej mózgu) możemy w częSci przy-
zmiany w badaniu TK stajÄ… siÄ™ wyraxne.
padków obserwować poSredni objaw wczesnego uda-
Wczesne objawy niedokrwienia w badaniu TK sÄ…
ru, tzn. hiperdensyjnoSć tętnicy. Objaw ten odpowia-
jednak zazwyczaj dyskretne i niespecyficzne lub też
da w badaniu TK okluzji dużego naczynia materia-
nie można ich wykazać. Liczni autorzy, a także wła-
łem zatorowym lub skrzepliną, a wysoka gęstoSć
sne obserwacje wskazują na silną zależnoSć wcze-
spowodowana jest najpewniej zwolnieniem przepły-
snego rozpoznania ogniska niedokrwiennego
wu krwi w Swietle naczynia oraz obecnoSciÄ… produk-
od rozległoSci strefy zawału i jego topografii, a tak- tów przemiany hemoglobiny w skrzeplinie. Obraz
że od takich czynników, jak wiek lub sposób i czas
hiperdensyjnego naczynia należy różnicować z przy-
wdrożonego leczenia. W przypadkach zawałów padkami uwidocznienia naczyń o podwyższonej gę-
w okolicy jąder podkorowych już w ciągu pierwszych stoSci z powodu zwapnień miażdżycowych w Scia-
6 godz. (granica nadostrej fazy zawału) od wystąpie- nach tętnic (zmiany utrwalone, powtarzające się
przewodnik lekarza 47
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
neurol ogi a
w badaniach kontrolnych) oraz przy podwyższonym We wczesnym zawale dochodzi do redukcji prze-
poziomie hematokrytu (najczęSciej symetryczne). pływu mózgowego, przy czym parametr ten ma róż-
CzęstoSć występowania objawu hiperdensji naczynia ne wartoSci w zależnoSci od regionu niedokrwienia
wg różnych autorów waha się w granicach 5 50%. i tak w strefie penumbry perfuzja jest wyższa niż
Uwidocznienie niewielkich zawałów (lakunar- w centralnej strefie zawału. Ocena rozlegloSci strefy
penumbry ma, jak widomo, ważne znaczenie pro-
nych) w badaniach TK zwykle nie jest możliwe
w pierwszych 12 godz. od wystąpienia objawów kli- gnostyczne, zaS perfuzję TK i MR (p-MR) należy
traktować jako metody diagnostyczne o najwyższej
nicznych ze względu na niewielki obszar, w którym
referencji [1, 3, 4].
dochodzi do zmian we współczynniku osłabienia
DoSwiadczenia wielu lat stosowania perfuzji TK
promieniowania. Również zawały w zakresie pnia
w udarze mózgu wskazują na ważną rolę diagno-
mózgu i móżdżku są trudniejsze do zobrazowania
styczną parametru regionalnej objętoSci mózgowej
w TK za sprawą artefaktów pochodzących od czę-
(rCBV) w pierwszych godzinach udaru dokonanego
Sci skalistych koSci skroniowych, które powstają w tej
(także zresztą u chorych z TIA); prace von Kumera
okolicy i obniżają wartoSć diagnostyczną obrazów,
i Claussena, a także doSwiadczenia własne autora
przy czym współczesne systemy TK oraz badanie
wskazują na fakt, że u chorych o mniejszym ogni-
przy użyciu cienkich warstw częSciowo zmniejszają
sku niedokrwiennym i lżejszym przebiegu klinicz-
to ograniczenie. Pojawienie się obszaru o obniżonym
nym wartoSć rCBV pozostaje przez wiele godzin
współczynniku osłabienia w pniu czy też efektu ma-
niezmieniona bądx nieznacznie obniżona. Z fizjolo-
sy wyrażonego zaciSnięciem zbiorników (okalające-
gicznego punktu widzenia należy fakt ten uzasad-
go, międzykonarowego) Swiadczy o ostrej lub podo-
niać sprawnoScią mechanizmów autoregulacji naczy-
strej fazie udaru.
niowej (głównie mechanizmu Baylissa) mających
na celu kompensację regionalnego krążenia mózgo-
Badanie perfuzji mózgowej
wego. W póxniejszym okresie (faza ostra, podostra)
we wczesnej fazie udaru
na plan pierwszy wysuwa siÄ™ mechanizm poszerze-
Ocena perfuzji mózgowej za pomocą badania TK
nia naczyń w strefie kwasicy.
została wprowadzona do praktyki klinicznej w la-
tach 80. XX w. i od tego czasu jest stosowana
Angiografia tomografii komputerowej (angio-TK)
w oSrodkach neurologicznych skoncentrowanych
we wczesnym udarze
na zaburzeniu krążenia mózgowego, klinikach chi-
Ta praktycznie nieinwazyjna metoda (zwłaszcza
rurgii naczyniowej, a także ostatnio w oSrodkach
w erze nowych, niejonowych Srodków kontrasto-
neuroonkologicznych.
wych) stanowi dobrą dokumentację niedrożnoSci lub
Metoda wykorzystuje zjawisko przyrostu współ-
krytycznego zwężenia naczyń zarówno przed-, jak
czynnika osłabienia liniowego tkanek mózgowia
i wewnątrzczaszkowych; angiografia TK nie znalazła
po dożylnym podaniu jodowego Srodka kontrasto-
jednak jak dotÄ…d szerszego klinicznego zastosowa-
wego (rzadziej stabilnego ksenonu drogÄ… wziewnÄ…).
nia we wczesnej fazie udaru, przede wszystkim ze
Pomiar współczynnika osłabienia w dużym naczy-
względu na dłuższy czas badania oraz koniecznoSć
niu tętniczym i żylnym oraz zastosowanie wzoru
podania choremu związku jodowego. Wydaje się, że
okreSlajÄ…cego pozwala na uzyskanie wyniku iloScio-
przyszłoSć tej metody w dokumentacji zmian naczy-
wego przepływu mózgowego w ml/100 g/min (CBF
niowych w udarze będzie się wiązać z terapią cew-
cerebral blood flow), objętoSci krwi w obszarze po-
nikową naczyń mózgowych (udrażnianie, cewniko-
miaru (CBV cerebral blood volume) oraz innych
wanie); przed każdą procedurą interwencyjną do-
ważnych diagnostycznie parametrów, takich jak czas
kumentacja taka stanie się niezbędna.
dojScia do obszaru pomiaru (TTP time to peak),
Sredni czas przejScia (MTT mean transite time) czy
Badania MR w diagnostyce
też wskaxnik przenikania powierzchniowego (PS
udarów niedokrwiennych
permeability surface).
W pierwszych godzinach zawału, tak zresztą jak
Konwencjonalne obrazowanie MR (magnetic reso-
w okresie poprzedzającym wystąpienie udaru, wspo- nance imaging MRI), zwłaszcza obrazy T2-zależne
mniane wyżej parametry ulegają zmianie zależnie i FLAIR, dzięki wysokiej rozdzielczoSci kontrastowej
od deficytu regionalnego przepływu, wydolnoSci au- jest szczególnie czułe w obrazowaniu obrzęku naczy-
toregulacji tętnic mózgowych czy też sprawnoSci niopochodnego, mniej przydatne jednak w wykrywa-
krążenia obocznego. niu udarów w fazie nadostrej (obrzęk cytotoksyczny).
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
48 przewodnik lekarza
neurol ogi a
NajwczeSniej występującym objawem zawału w ruty- Sekwencje obrazowania dyfuzyjnego są instalo-
nowym badaniu MR jest podwyższenie sygnału wane w wysoko-, Srednio- i niskoteslowych apara-
w Swietle zamkniętej tętnicy, pojawiające się już tach MR; w systemach o silnych i szybko zmien-
w pierwszych minutach i stanowiące odpowiednik opi- nych gradientach obrazy dyfuzyjne (DWI), jak rów-
sywanego w TK hiperdensyjnego naczynia. Podobnie nież mapy współczynnika dyfuzji (ADC) cechują się
jak w badaniu TK, czas pojawiania się pierwszych doskonałą jakoScią.
zmian w konwencjonalnym MR jest zmienny; efekt Metoda obrazowanie dyfuzyjnego, rozwinięta
masy w postaci wygładzenia bruzd mózgowych czy
przez Bihana, jest technikÄ… obrazujÄ…cÄ… zjawisko wie-
ucisku komory widoczny w obrazach T1-zależnych
lokierunkowej, anizotropowej dyfuzji protonów czą-
jest związany z obrzękiem i wraz z podwyższeniem sy- steczek wody w obrębie tkanek. Składa się ona z tzw.
gnału w obrazach T2-zależnych może być wykrywany
modyfikacji Stejskala i Tanera sekwencji echa spino-
już w pierwszych 8 godz., zaS wydłużenie czasu relak-
wego, w której impulsy gradientowe znakują spiny
sacji T1 ogniska zawałowego może być wykrywane
protonów ulegających ruchowi i protonów stacjonar-
w kolejnych kilku godzinach. Nieco wczeSniej niż
nych. Przesunięcie fazowe pomiędzy rozfazowanymi
w obrazach T2-zależnych ognisko naczyniopochodne
spinami protonów ulegających przemieszczeniu
można uwidocznić w sekwencji FLAIR, przy czym
a podlegającymi fazowaniu pod wpływem impulsu
sekwencja ta wydaje się szczególnie przydatna w iden-
gradientowego spinami protonów stacjonarnych czą-
tyfikacji drobnych zawałów korowych i przykomo-
steczek wody przedstawia siÄ™ w badaniu MR jako
rowych trudnych do odróżnienia w obrazach
obszar o odmiennym sygnale, zależnym od szybkoSci
T2-zależnych na tle sąsiadującego płynu mózgowo-
dyfuzji w tkance okreSlonej przez współczynnik dy-
-rdzeniowego. Jakkolwiek rozległe zawały w obsza-
fuzji (apparent diffusion coefficient ADC).
rach zaopatrzenia głównych pni naczyniowych najczę-
Obrzęk cytotoksyczny w strefie niedokrwienia
Sciej sÄ… widoczne od ok. 6 godz. od poczÄ…tku zacho-
stopniowo jest zastępowany obrzękiem naczyniopo-
rowania, to jednak drobne zawały korowe i podkorowe
chodnym. W tym miejscu dochodzi do zaniku neu-
mogą nie ujawniać się w rutynowym MR wcale.
ronów i rozplemu tkanki gliomezodermalnej, co
w konsekwencji prowadzi do zwiększenia przestrzeni
Zaletami badania MR poza wysokÄ… rozdzielczo-
zewnątrzkomórkowej, zwiększenia szybkoSci dyfuzji
SciÄ… przestrzennÄ… i specyfikÄ… tkankowÄ… sÄ… dodatkowo
i wzrostu ADC obserwowanego w fazie przewlekłej
możliwoSć badania wielopłaszczyznowego oraz wy-
zawału, manifestującego się jako obszar hipointen-
konania w czasie jednej sesji wielu różnych sekwen-
sywny w obrazach dyfuzyjnych oraz hiperintensywny
cji dostarczających ważnych informacji klinicznych.
na mapach ADC i w obrazach T2-zależnych.
I tak obrazy dyfuzyjne wykrywają obecnoSć i rozle-
Charakterystykę sygnału w obszarze zawału
głoSć zawału, badanie perfuzyjne pozwala na ocenę
w MRI i technice dyfuzyjnej przedstawia tab. 1.
stanu hemodynamicznego, natomiast angiografia
PrzydatnoSć sekwencji DWI w kontekScie rozwa-
MR ocenia stan naczyń mózgowych oraz pozwala
żań nad wykorzystaniem tych badań do oceny prze-
na wykrycie zwężeń i niedrożnoSci.
życia tkanek mózgowia oraz odwracalnoSci rejestro-
wanych zmian w przebiegu zawału nie jest jeszcze
Obrazowanie dyfuzyjne MR (DWI)
definitywnie okreSlona. Ostatnie badania wskazujÄ…,
Tej technice autorzy poSwięcają szczególnie du- że wykrywany w badaniu DWI obszar o obniżonym
żo uwagi, ponieważ stała się ona metodą z wyboru współczynniku ADC poza strefą nieodwracalnego
w diagnostyce wczesnego udaru mózgu. uszkodzenia komórek wskutek niedokrwienia obej-
Tab. 1. Charakter sygnału MR w trakcie organizacji ogniska udarowego
T
a
b
.
1
.
Nadostra Ostra Podostra Przewlekła
(0. 6. godz.) (7. 12. godz.) (13. godz. 3. tydz.) (>3. tyg.)
T1 bez zmian bez zmian/hipo- hipointensywne hipointensywne
FLAIR bez zmian/hiperintensywne hiperintensywne hiperintensywne hipo- i hiperintensywne
T2 bez zmian hiperintensywne hiperintensywne hiperintensywne
EPI DWI hiperintensywne hiperintensywne hiperintensywne hipointensywne
mapa ADC hipointensywne hipointensywne hipointensywne hiperintensywne
przewodnik lekarza 49
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
neurol ogi a
muje w istotnej częSci także penumbrę. Rejestrowa- po udarze). Nicoli i wsp. wykazali, że poziomy wy-
ne w jej obrębie spadki ADC mogą być głębsze mienionych metabolitów rejestrowane w różnych
(>10%), uchwytne w ocenie jakoSciowej lub niewiel- wokselach obszaru niedokrwienia wykazują dużą
kiego, łagodnego stopnia (ok. 6 9%), niewidoczne niejednorodnoSć (zależnie od dominacji jednego
w obrazach dyfuzyjnych, odpowiadające obszarowi z wymienionych procesów).
tkanki zagrożonej progresją zawału. Podłoże patofi-
zjologiczne zjawisk zachodzących w obszarze pe- Zawał żylny
numbry nie jest do końca okreSlone. Badania ekspe-
Zawał żylny jest trudnym problemem diagno-
rymentalne wskazują na rolę kwasicy komórkowej
stycznym ze względu na to, że zarówno objawy kli-
i depresji korowej jako czynników odpowiedzialnych
niczne, jak i radiologiczne mogą być niewielkie
za łagodne obniżenie ADC, natomiast zaburzenia
i niespecyficzne. W przypadku tego typu zawału pa-
energetyczne zwiÄ…zane z ATP kontrolujÄ…cym pompÄ™
tomechanizm jest inny niż w zawale tętnicznym,
jonową prowadzą do większych spadków ADC
a obrzęk naczynioruchowy odgrywa w nim większą
(>10%).
rolÄ™ niż cytotoksyczny, o czym donoszÄ… Röther
OceniajÄ…c obrazy dyfuzyjne oraz mapy ADC, na-
i wsp. na podstawie badań na modelach zwierzęcych
leży również pamiętać, że na sygnał rejestrowanych
oraz Corvol i wsp. na podstawie badań u ludzi.
zmian patologicznych poza zaburzeniami w dyfuzji
W zawale żylnym dochodzi do podwyższenia ci-
wpływa tzw. efekt T2, wywołany zwiększoną kon-
Snienia żylnego z redukcją przepływu włoSniczko-
centracją protonów. W przypadku zmian niedo-
wego i wzrostem objętoSci krwi, co skutkuje wzmo-
krwiennych efekt ten, podwyższający sygnał DWI
żeniem ciSnienia Sródczaszkowego, przerwaniem
i ADC, ma największe znaczenie w fazie podostrej,
bariery krew mózg, spadkiem CBF i wtórnym
w której współczynnik ADC ulega wspomnianej
obrzękiem mózgu. Lokalny obrzęk widoczny w ob-
pseudonormalizacji, natomiast podwyższony sygnał
razach T2-zależnych (niepozwalających na zróżni-
jest generowany właSnie poprzez efekt T2.
cowanie jego charakteru cytotoksycznego lub naczy-
Porównanie obrazów dyfuzyjnych i map ADC
niopochodnego) występuje głównie w obszarach
pozwala ponadto na różnicowanie patologii wyka-
drenowanych przez żyły głębokie, mające mniejszą
zujących dominujący efekt T2 (np. zawału i guza),
zdolnoSć poszerzania swojego kalibru niż żyły po-
mogÄ…cych w obrazach T2 i dyfuzyjnych powodo-
wierzchowne. Obrzęk naczyniopochodny będący
wać podwyższenie sygnału, natomiast inaczej zacho-
konsekwencją wzrostu ciSnienia żylnego, przerwa-
wujących się na mapach ADC, na których w przy-
nia bariery krew mózg i przenikania płynu
padku guzów nie obserwujemy obniżenia sygnału
do przestrzeni zewnątrzkomórkowej, przebiega
charakterystycznego dla zaburzeń dyfuzji (spadku
z normalizacją lub podwyższeniem ADC i może
ADC) w zawale, lecz jego podwyższenie.
mieć charakter odwracalny wskutek rekanalizacji za-
Obrazy dyfuzyjne oraz mapy współczynnika ADC
krzepu lub poprawy odpływu. Według Stadnika
pozwalajÄ… nie tylko na ocenÄ™ jakoSciowÄ… i iloSciowÄ…
i wsp. występowanie w zawale żylnym ognisk obrzę-
zaburzeń dyfuzji, ale także na okreSlenie przybliżo-
ku cytotoksycznego wywołującego spadek ADC jest
nego czasu od wystąpienia udaru (fazy zawału). Po-
związane ze zmniejszeniem przepływu mózgowego
nadto mapy ADC wydają się dokładniej wyznaczać
krwi, skutkujÄ…cym zaburzeniami energetycznymi
strefę zmian nieodwracalnych niż niejednorodne ob-
(upoSledzeniem aktywnoSci pompy sodowo-potaso-
szary hiperintensywne w obrazach dyfuzyjnych.
wej), podobnie jak w zawale tętniczym.
W czasie zawału żylnego wydaje się, że dochodzi
Spektroskopia protonowa w udarze
do zachwiania równowagi pomiędzy procesami za-
W dotychczasowych badaniach nie stwierdzono krzepowymi i trombolitycznymi, co prowadzi w kon-
jednoznacznych zależnoSci pomiędzy stopniem za- sekwencji do zaburzeń funkcjonalnych i metabolicz-
burzeń dyfuzyjnych a dysfunkcją metaboliczną ko- nych, które mogą mieć charakter odwracalny lub pro-
mórek. Pomiary widm spektroskopii protonowej wadzić do nieodwracalnego uszkodzenia komórek.
w strefie zawału wykazują zaburzenia związane Należy także stwierdzić, że zawały żylne wykazują
z beztlenowÄ… glikolizÄ… manifestujÄ…cÄ… siÄ™ ekspresjÄ… pa- mniejszÄ… tendencjÄ™ do powstawania martwicy neuro-
sma mleczanów oraz z rozpadem neurocytów, dają- nalnej, a obszary zaburzeń bądx uszkodzeń są słabiej
cym obniżenie piku N-acetyloasparaginianu (NAA). zdefiniowane w porównaniu z zawałem tętniczym.
Największe spadki NAA w ognisku zawałowym Obrazy DWI pozwalały więc na odróżnienie ob-
występują jednak głównie w fazie obrzęku naczy- szarów ryzyka wystąpienia martwicy (obrzęku cyto-
niopochodnego (wg Walkera ok. 5. 20. dnia toksycznego) oraz majÄ…cych szansÄ™ na wyzdrowie-
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
50 przewodnik lekarza
neurol ogi a
5. Chien D, Kwong KK, Gress DR, et al. MR diffusion ima-
nie (obrzęku naczyniopochodnego), w przeciwień-
ging of cerebral infarction in humans. AJNR Am J Neu-
stwie do obrazów T2-zależnych, na podstawie któ-
roradiol 1992; 13: 1097-102.
rych takie zróżnicowanie nie było możliwe.
6. Crisostomo RA, Garcia MB, Tong DC. Detection of diffu-
Niniejsza publikacja dotyczy jedynie wybranych
sion-weighted MRI abnormalities in patients with transient
zagadnień z zakresu diagnostyki udaru mózgu; dia- ischaemic attack: cerrelation with clinical characteristics.
gnostyka ta ma charakter kompleksowy i wykorzy- Stroke 2003; 34: 932-7.
7. Fiebach J, Schellinger P, Gass A, et al. Stroke magnetic re-
stuje zarówno techniki obrazowania naczyń szyjnych
sonance imaging is accurate in hyperacute intracerebral he-
wewnÄ…trzczaszkowych, jak i metody czynnoSciowe
morrhage: a multicenter study on the validity of imaging.
i biochemiczne. W codziennej praktyce klinicznej
Stroke 2004; 35: 506-7.
kluczowÄ… rolÄ™ odgrywa tomografia komputerowa
8. Grond M, von Kummer R, Sobesky J, et al. Early compu-
i MRI oraz badanie ultrasonograficzne. ter-tomography abnormalities in acute stroke. Lancet 1997;
350: 1595-6.
Piśmiennictwo 9. Walker PM, Ben Salem D, Lalande A, et al. Tmie course
of NAA T2 and ADC (w) in ischaemic stroke patients
1. Neuroradiologia. Walecki J (red.). OSwiata UN-O. War-
MRS imaging and diffusion-weighted MRI. J Neurol Sci
szawa 2000.
2004; 220: 23-8.
2. Walecki J, Bekiesińska-Figatowska M, Pieniążek P, et al.
10. Warlow C, Denis M, Van Gijn J, et al. Stroke-a practical
PrzydatnoSć metody echa planarnego obrazowania dyfuzyj-
guide to management. Blackwell Science 2001; 151-222.
nego w diagnostyce udarów niedokrwiennych mózgu. Neu-
rol Neurochir Pol 2000; 34: 255-67.
prof. dr hab. med. Jerzy Walecki
3. Arenillas J, Rovira A, Molina C, et al. Prediction of early
dr med. Tomasz Bulski
neurological deterioration using diffusion and perfusion
Zakład Diagnostyki Radiologicznej i Obrazowej
weighted imaging in hyperacute middle cerebral artery
Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego
ischemic stroke. Stroke 2002; 33: 2197-205.
kierownik Zakładu
4. Carhuapoma J, Wang P, Beauchamp N, et al. Diffusion- prof. dr hab. med. Jerzy Walecki
-weighted MRI and proton MR spectroscopic imaging in
the study of secondary neuronal injury after intracerebral
hemorrhage. Stroke 2000; 31: 726-32.
przewodnik lekarza 51
p
r
z
e
w
o
d
n
i
k
Wyszukiwarka
Podobne podstrony:
diagnostyka obrazowa procesów patologicznych OUN 1diagnostyka obrazowa procesów patologicznych OUN 2Diagnostyka wczesnego udaru mózguPostępy w diagnostyce i leczniu udaru mózguDiagnostyka obrazowa serca i dużych naczyńdiagnostyka obrazowa kręgosłupadiagnostyka obrazowa procesów patologicznych zaotrzewn , …233 Karta urzadzenia radiologia i diagnostyka obrazowaDiagnostyka obrazowa przełykuWartośc diagnostyczna badań obrazowych w praktyce fizjoterapeutyBadania obrazowe w diagnostyce chorób sercaDiagnostykawięcej podobnych podstron