NoB 0

182 NAUKA O BOI .n

arcybractwo Trójcy Przenajświętszej, kierują się lub kierowały w sw> jej duchowości tajemnicą Trójcy Świętej^5B.

Ale również w teologii średniowiecznej zwracano uwagę im wymiar duchowy, wprawdzie nie w głównym nurcie scholar tyki, ale w głębokich przemyśleniach monastyki. Przez moimi tykę rozumiemy teologię uprawianą nie w miastach, w szku łach katedralnych, lecz w klasztorach mnichów (monasterlu), zwłaszcza benedyktynów. Najważniejszym przedstawicielu! n teologii monastycznej jest Rupert von Deutz (f 1129-301 W swoim głównym dziele De Trinitate et operibus eius po sługuje się nie metodą dyskursywną, lecz — jak mówi tytuł stosuje podejście historiozbawczo-chrystologiczne. Orientu|n się według tradycji augustyńskiej, jednak nie według Ib Trinitate, lecz według historyczno-teologicznej wizji De civitat< Dei. W historii znajduje u Ruperta wyraz trynitarne sanm udzielenie się Boga. Ojciec jest nie tylko immanentny, lecz jer' również ekonomicznym początkiem. On nadał historii bioi| Syn ją ukształtował, Duch wewnętrznie wypełnił. Myśl 1«. przejął Gerhoch von Reichersberg (f 1169), bawarski kanonii* regularny.

Szczególna była historia oddziaływania również historyi / no-teologicznej nauki o Trójcy Świętej kalabryjskiego opal i Joachima z Fiore (i¹ 1202). Według niego następują kolejno pn sobie królestwo Ojca obejmujące czasy Starego Testamentu królestwo Syna mające trwać od czasów Nowego Testamentu do roku 1260, po czym ma nadejść trzecie królestwo, królestwu Ducha Świętego, które autor przedstawia jako epokę pełne<|u urzeczywistnienia Kazania na Górze. Stan świecki jest przypo

⁵⁶ J. Engemann, Zu den Dreifaltigkeitsdarstellungen der frUhchristlichrw Kunst: JbAC 19 (1976), 157-172; W. Braunfels, Die Heilige Dreilaltigkrii Dusseldorf 1954; L. Muller, Die Dreifaltigkeitsikone des Andiej Rublew, 1900, LMAIII (1986), 1374-1377 (Dreifaltigkeit II).

i WYZNAWANIE JEDNEGO BOGA W TRZECH OSOBACH    183

• ' idkowany pierwszemu okresowi, stan klerycki drugiemu, ■Inn mnisi trzeciemu. Ten zaczyna się już ze świętym Benedykiem, rozwija w czasach Joachima i osiąga spełnienie wraz / charyzmatycznym stanem mnisim. W tym apokaliptycznym "Urazie myśl teologiczna szkoły augustyńskiej styka się z ideami reformatorskimi Gerhocha, tworząc mieszankę wybuchową.

¹ 'kazało się to w chwili, gdy koła franciszkańskie odkryły cwnętrzne pokrewieństwo z własnym światem myśli. Idee Inachima zostały przy tym wyostrzone najpierw przeciw hie-mrchii, później politycznie (Cola di Rienzo). W czasach nowożytnych wpływ ich odnajdujemy w konstrukcjach histo-lycznych Hegla i Schellinga. Poprzez nazistowskie wyobrażenie! „Trzeciej Rzeszy” i świeckiej idei „Duce" (novus Dux dr Babylone u Joachima) dynamika kalabryjskiego opata ięga aż w XX wiek. Jego duchowy problem polega na tym, " historyczny Kościół zawsze pozostaje w tyle, nie nadąża i wskazaniami i wymaganiami Nowego Testamentu. Nie ilostrzega on jednak, że historia zbawienia właśnie ze względu im teologię trynitamą i jej opracowanie relacji wewnątrztryni-inrnych tworzy wewnętrzną jedność. Jej punktem kulminacyjnym jest wcielenie Syna, tak że nie może istnieć oderwany od niej i usamodzielniony idealistycznie czas Ducha. Joachim /ostał potępiony na IV Soborze Laterańskim w roku 1215, |i!dnak nie z powodu swojej teologii historii, lecz dlatego, że w przeciwieństwie do Piotra Lombarda rozumiał Trójcę Świętą |nko pewnego rodzaju kolektyw osób, a tym samym tryteistycz-nie⁵⁷.

Wspomnieć należy o jednej jeszcze opozycji przeciw scho-lastycznemu racjonalizmowi. Wyszła ona z paryskiego klasz-

⁵⁷ DH 804 - 807; tzt D 2/1, nr 70-73. Por. rozdz. 4.1.7.3. Idee historyczno-teologiczne nie uniknęły jednak ocenzurowania: Aleksander IV wypowiedział »lę w roku 1255 przeciw Concordia Novi et Yeteri Testamenti.