P1070508 resize

4«

Juun ONok l*|Mii

47

M

ii wysypujące nielicznie. w bndnnej stretio dorzecza «Miry i Wisły, z_n broni datowanej nu okm IUO/liid)| pochodzą głównie ze znajdując im tyiu terenie wiedli obronnych. Stosunkowo nieznaczne ]>rty tym warstw kult urowy'!> poszczególnych obiektów znaleziskami tego i_Vp_u polwiertlta sugerowanego w literatune nasilenia się w schyłkowych okresu halsztackiego zatargów zbrojnych. Xie /.ntu/.y to oczywiście, ii _n„|. by wykltuiyć istnienie utargów zbrojnych między sąsiadującymi ; nami ludności kultury łużyckiej. Chciałbym jedynie jmdki. śliń, ii z _U1 incydentalny charakter nie mogły one stanowić bezpośredniej p,_7>Vłl, Mlamanis się osadnictwu grodowego w interesującej nas strofie doi Odry i Wisły

Sumując powyższo skrótowe i ogólnie znane rozwainnia im temat wpj czynników natury „politycznej" na upadek grodów typu biskupi! należy "twierdzić, iż, jak się wydaje, nie mogły być one bezpośrednią i czyną wis.idniczych przeobrażeń struktury osadniczej, w wyniku kt< <b*zło do zaniku obronnej Ibrmy osad. Należy pntyjmszctać, ii wprawę wpływały one pośrednio na upadek poszczególnych grodów, głównie jcdl hvlv kataliutorem przyspieszającym proces dokonywających się w _Mhi kowy ch fazach okresu halsztackiego, znacznych przemian goapodarczrti i społecznych.

WPŁYW PRZKOBRAŹKS GOSPODARCZO SWLWZNYCH NA CI-ADKK ({KODÓW TYI1' HISKI'PIESKIEGO

Omawiając wyżej sytuację „polityczną" panującą w schyłkowych fi okn*u halsztackiego w rejonie występowania grodów* typu biskupińskiej starałem się jednocześnie podkreślić pośredni jitlynio wpływ czynnikóir natury ..politycznej" na zanik obronnej formy osiedli w interesującej nas szczególnie strefie dorzecza Odry i Wisły. Przyjąłem tym samym, ii punująre w okrc.de halsztackim niepokoje polityczne (najazdy watah scytyjskich, zamieszki powodowano zatargami między]»lemiennymi itp.) jirzyspiiszyh' proces zapoczątkowanych wcześniej (diyba już od momentu powtfana grodów) jirzrobrażeń, zachodzących zarówno w strukturze gospodarnej, jak i sjłoleczuoj. Obecnie chciałbym szerzej uzasadnić powyższo stano¹ zatrzymując się w pierwszej kolejności na próbie oceny przeobrażeń di tury gospodarnej oraz ich wpływu oa upadek grodów typu biskupińskiego.

Podejmowanie ogólnej problematyki gospodarczej, n zwłaszcza próby określenia modelu gospodarki plemion kultury łużyckiej natrafia na znaczne trudności. Powodowane aą one zarówno zakresom przestrzennym, jak i chrw | nologkznym kultury łużyckiej, a zwłaszcza szeregiem niewystarczająco jeszcze przebadanych pnsesów osadniczy cli. W świetle dostępnych materialós źródłowych przyjąć możemy, iż zróżnicowany regionalnie model gospodarki „plemion łużyckich'' byl złożony i jiolegal na obocznym stosowaniu zaró stacjonaniyrh, jak i ruchomych form wykorzystywania zasobów natura!-gi> ssUff nad upinawsa upslki grodów kultury Inątts]

** Decydującą rolę w pranw pmdukrji środków ływnuś siwych odgrywała u plemion łużycko li" uprawa ziemi sprzężona silnie z wychówun zwierząt domowych. Wydaje się jednak, i/, swia.«xi-za *d okresu h.t!*/i.o kiego poczynając, wzrasta (w niektórych rejonach nawet marznie) rota pozmt* |yoli zajęć poznrolnie/.yeh, a więc zhimetwu, łowicctwa i ryllołówstwa *⁷, Wprawdzie uboczny charakter tych zajęć w calnb/.talcie ówrzmnej gospodarki nie ulcgH wątpliwości, podkreślić należy, ii stanowiły one jednak niezbędne uzujiełnienic bazy wyżywieniu woj. Równocześnie przyjąć możemy, iż w pewnych rejonach i w określonych jmrach roku niektóre zajęcia (np. rybołówstwo) stawały się dominującą formą działalności g«w|MMUrrzcj, w której brała udział cala ludność znajdująca <*ię w tzw. „wieku produkcyjnym"**. Intensyfikacja działalności gospodarczej (zarówno w dziadzinie uprawy ziem, jak i pozostałych zajęć pozarolniczych) „plemion łużyckich" za ntiozktijących badany obszar dorzecza Odry i Wisły nastąpiła niewątpliwie z chwilą pojawienia się na tym terenie osiedli obronnych. Wykształcenie się nowej, wysoko rozwiniętej foruty grodów¹* oraz przejęcie przez kul my rejon funkcji ren-trnlnego ośrodka dla kultury łużyckiej¹* spowodowało znaczny wzrost potencjału demograficznego. Sygnalizowany wyżej jnyiot ludności, zwłaszcza, co chciałbym szczególnie podknśttć, niiióaiMimhlTą jej rozmieszczenie r (koncentracja w grodach i ich najbliższych okolicach) stwarzało niezmiernie istotny problem zapewnienia niezbędnej ikśrt środków żywrwiciowych. Pamiętać przy tym musimy, iż nie kierowano ńf wówczas zasadami racjonalnego żywienia, lecz stawiano na masę. przyswojenie której uważano za niezhędi e zarówno do regeneracji sik jak i biologicznego przetrwania ¹¹ Ik»-

^M W. Konsol, 1’toątŁi poMOra i pp> kuhary, Wrocław—Wsroawa Knkus -(idniisk 1971. s. 46. poi. toż: J. Oslnja-Zagórski, Prom SHtdilo on Śf iWsiś Slruc-twe al thr Dtelinr oj ihr Krów Af* ni HotUtall /’»ri<nt m> IAr .YortA oW Woal Żmi oj thii Odm mu! YiMtJii /laniu, Przegląd Ardwolngmay, l. 23, 1974. » 123 • IAO. -ttłio vav> uzasadnienie posymąiu stanowiska.

" J. Ostoja-Zagórski, Siektón layodiłinnio rfndrO/n/ ptpodormj wMylłtll cynki Arąra i strasu istondap w pihmmoj»satśsónid Oąk drwom Ośy i Widy. Sprawna-dania PTPN. za III i IV kwaital. ar 2 tSS), 1971. * SM.

" Z podoto ią srtoorja Imwjś nę fównwd mańmy i w skrew wpływów rayrnskieh, por. ki 8. Kurnatowski, finp • Mawiath mi rmysdrM ijorważnawą utrera nftp iróu rrymsłk*. Kwartalnik HKM. r 28, 1970, s. 92. tom analogie elnokąncwne i cyt.

litomtura.

^w (knslbjw prsjpMiuwd, a uiiddóray badacze przypisywali nawet «»wdlom tego typu funkcje miast. Por. tu np. J. Hohin, ,Vtk wyłaś ałat Pntba 1946, s. 24 W J. Filip, Dfjinnł psMłf OsskŚU s. Pnha 1947. a. 35 • 57; M- Sitterding, ftafM tur KnUtrhimf der Stotltholiunn in WtM-Amm md >*dm~Ewf*. Płwr^»*«*iBrfcp Łw-schriń, llerlm, t. 39. s. I • 107.

^M W rejonie tym (okidanwany jest również pćśnohakaiaoki •środek produkcji wMahiłgicznsj. por. J. KssUi* ssbi. li askkr aai waMąn oknsaa Skisja W Ws M. 8lavm Autupia t. 4, 1953, s. 35 - fi.

" Fodobnie ruzuinowano i w cwuach znoeziue póżna-jszyTh, np. j”**^" w XVII -XVIII «. masa kowanpcyjiw jaką ówcamąy okonek spotywal była zoacaiui, por. M. Dombióska. Kowpcja tymokiom w Pokot kodmmwmsmtj, Wroeśsw-W■ ■m- Kraków i Mi. a. 145.