P1070501 resize

X£    Anna JCirmofciwska-Wądaka

ge .czv jM ciągle jmicae dyskusyjny, wiole jednak argumentów przeaia*j| u tym. te stanowił)’ one naśladownictwo kanop etruskich lub ie ata została przejęta sama ich idea**.

Ostatnio rorat częściej wkuwane są sugestie o pobycie na Pomorzu ^ łych grup IuduoM i etruskiej*⁷. Nie wyklucia się nawet, ie mogli oni ofajB pewną, nieznaczną imotą rolę w formowaniu się kultury wschodniopornonikhj Paca materiałami archeologicznymi •• (urny twanowe. surowiec mruloiM mogłyby ta tym przemawiać równic/ dane językoznawcze¹*. Są one w-pra*. dzie słabo jasne udokumentowane i bardto dyskusyjne. Jednakie w nemu t (aktami archcologinnymi stają się argumentami bardziej przekonywającymi.

Przytoczone tu. smolą całkiem wyrywkowo, dane poświadczające istnie nie silnych świątków pomiędzy kulturą wschodniopomonką a krajami j«o. hadniowymi. zwtastcza Ktrutkami, przy równoczesnym przyjęciu ttośrcd-nictwa w tych kontaktach ludności grupy wschodnio wielkopolskiej. stanowią juz pewne podstawy do uznania ta prawdopodobną hipotezy o zapożyczenij stamtąd formy grodów ..typu biskupińskiego’'.

Jak już sugerowano wyżej, ludność zamieszkująca tereny, przez któr* przesuwały się oddziaływania różnych kultur i ludów, była bardziej podatni na przyjmowanie nowych elementów kulturowych, obyczajowych itp. Stąd też mogło tam prędzej dochodzić do powstawania nowych form osadniczych orat nowych układów społecznych i organizacyjnych. W zalcżno-i jednak od aktualnie (Minujących stosunków wewnętrznych przyjmowały one te dc- \ men ty owych wpływów, które najhardziej odpowiadały ich strukturze wewnętrznej, Tym zapewne należałoby tłumaczyć przejęcie nowej formy grodów

“ L. J. Luka, Obr^tdrk poynrbmry.... *.    • -0; J. Kruk. Zayadninue podztth

i fiwy,.,, i, 122. 131; W. Dobrowolski, fty urayinfcM Elrutltowir pnatfaali ot Pomorzu) Z otchłani wieków. K. .35. 1969, t I. •. 334 • 335.

*^! W. Sufrińiki. 1F «ynnv Etnukóv nad Bałtykiem, Poi nora nut AnOątia. I i (1969),«. 17 • 30; W.    Ankeolojia.... ». 73. przyp. 74: Z. Bukowski. £«■<•%

Wielkopolski.... -. 123 • 123.

“ L. J. Luka, Importy.... a. 82 - 83; lenie. Pientau rewpti...... 241 • 246 NV

pnywme do mozliwufici pobytu Elrwków na Pomorzu ualoaunknwol »«C W. Dóbr-wolaki {Czy nmyicikie..., «. 334 i nart.).

Problem tai wydaje tą oorai hardziej ^komplikowany. Z jednej strony brak «kk-atej liczby importów południowych na Pomorzu wschodnim, z drugiej duże akup.-ks buraiyiiu esy wyrobów bumlynowych. m. in. w Komorowie, mogłyby wskazywać. rr WirlkopoUka była głównym pośrednikiem, do którego docierały zarówno wytwarc połndniuwe, jak i Mirowice (bursztyn) z Północy. W tej sytuacji zasłonowi*jare jM pojawKni'' *n; urn twarzowyrh najpterw w kulturze wachodniopomorakirj. póło*] w Wudkopukrr. co s kuln wwkaiywwloby na wcześniejsze bezpośrednie związki Potwcas z Italią. Przy obecnym ulanie Itiiilaii problemu tego nie jesteśmy jednak w »t*nie ror-wiązaó.

*• T. Lchr Mplawióski. O ptkodzmiu i proojczyłnie Słowian, Poznań IW6, • 88; H Lowmiański, iWgti Pętaki, 1.1. Waraawa 1963. s. 78 - 79, tamże krytyew* omówwnio tyoli poglądów.

ii_r/« / ludność grupy wsrhodniowidkopohkiej, ą brak ich w ogóle w kulturze waehodniopomonikirj. 0 ile bowiem grody, reprezentujące międlą długotrwałe, stanowiły formę typową dla różnych okresów rozwojowych kultury łużyckiej,

0    tyle w kulturze wachodniopoinonUej tu ślady ich nie nałrsAooo. Nie były one znane również wczohiejszej grupie kaszubskiej kultury łużyckiej. Fakt ten zasługuje tym bardziej na podkreślenie, że zarówno wachodniowielkopolska gru(ia kultury łużyckiej, jak i kultura wsebodniopomanka osiągnęły w Hal) w)>"ki etap rozwoju ekonomicznego. 2yłv one wprawdzie nadal jettfu w ustroją wspólnoty patriarchalnej o silnych więzach rodowych**, jednak aa* ftęły się w nich zaznaczać już pewne teodrocje rozpadowe. W jeduytn i drugim wypadku mamy do czynienia z ludnością wykazującą aa określonych terenach dużą stabilizację omdrirzą. s tą jednak różnicą, że tu macicnntjrti terenach kultury wicbodniopoaonhiej przejawiała się ona w utrzymywaniu się osadnictwa w tych samych regionach (sprzyjające zaplcw giapodarrze). Jednakże podstawową formą oudniczą były tam małr krótkotrwałe osady, związane z niedużymi grupami ludzkimi (duże rodziny*¹), natomiast w grupie wsrhodniowirlkopofaJuej, na terenach gdzie koncentrowały uę interesujące na* grody, były to osiedla zamieszkiwane trwale przez dłuższy okna esan

1    przez duże grupy ludzkie Mogły to byt plemiona czy fntrie Zdaniem W. Menela, rozpadały mę one na pojedyncze rody*¹, przejawem «rgo miał być charakterystyczny dla tych osiedli rzędowy układ domów, w którym każdy rząd miał należeć do oddzielnego rodu. Pogląd ten nie wydaje *ię przekonujący. Poszczególne rzędy zabudowy mają zróżnicowane wymiary, wynikające jednak niewątpliwie z owalnego kształtu osiedla. Trudno przypuścić. by mogły one odpowiadać dokładnie liczbie rodów czy rodzin w nich,

Jeśli chodzi o kulturę wschodniopomonką to przejęła mu z Południa głównie te cechy, które wpłynęły na ukntałtowaoit mę jej oblicza ideologicznego. O ile jednak wpływy te (chodzi tu głównie o urny twarzowe) przyszły na teren Pomoru i pewnym opóźnieniem w stosunku do terenów macierzystych (w Italii pojawiły się one już w VIII i ATI w., a największy ich rozkwit przypadł na VI w.), to pojawienie się grodów ..typu biskupińskiego" zbiega się niemal (VI - V w.p.n.e.) t rozpowszechnieniem auast bippodamej-akich u Etrusków, nawet, być może. odpowiadają ich początkom (grody w Sobiejuchach i starszy gród w Jankowie). Gdybyśmy uznali za słuszną sugestię o pobycie Etrusków na Pomorzu Wschodnim to najprawdopodobniej musieliby oni przesunąć się również i przez Wielkopolską. Tym bardziej, że właśnie tutaj znajdowała aę wspomniana już faktoria w Komorowie, W tym kontekście można by również przyjąć, że to właśnie Etruskowie byli głównymi propagatorami budowy grodów „typu biskupińskiego" Przeno-

•    J. L, Luka, Pontonie i mnij kultury.«. i -17; lenie. Oknęlek poftdmy

*    J. L. Łuka'. Obnęlek payruboay i Wiansaia-.. s. 19 - 66.

" W. Henscl. U MM PoWi„..a. M.

j si»rt» AaUaua. L MCDI