P1070512 resize

uiczenia wsjMiinniauyci, i IPUPY ludzkiej dziaU-

Z* studiów nad zngiiilriirni< m upadku gnatów kultury łużyckiej

Jiumaa Ontoj*-Zagórski

cte»nvch obiektów sepulkralnychDo czasu zok wyżej badań wszystkie szacunki dotyczące w ielkoM ji}n j w ramach określonej ekumeny traktować musimy Jako wstępne i orian. tacyjnc jedynie ustalenia. Taki też charakter ma przedstawiona poniżej próba prowizorycznego tylko porównania szacunków dotyczących wielkości grap ludzkich z terenami intensywniej eksploatowanymi gospodarczo. Od-miłuję się tu znowu do rezultatów otrzymanych w trakcie lindan pruwadco* nych w rejonie Jankowa. Biorąc pod uwagę tylko tereny terasy zalewowej i nadzałcwowej (• więc. jak pamiętamy, pas od 400 - MO m na w schód i za* chód od linii brzegowej) w promieniu od 6 - 8 km od grodu, nadający lię zarówno pod uprawę roślin motylkowych, jak i zbóż, otrzymamy w zaokrągleniu oliszar o powierzchni 18 km*. Zestawmy obecnie to dane /. przyjętą hipotetycznie dla Jankowa liczbą mieszkańców - około 800 osób. zakładając jedlic - /. - lic te liczba ludności żyjącej w ramach ekumeny poza grodem była czterokrotnie niżu Otrzymamy wów«-zaa grupę składającą z ok. 1000 osób, która tworzyła jedną wspólnotę terytorialną (gospodarczą). Daje to w prsa* łkzrtuu 4 - 5 osób na km* dla strefy okupacji terenu. 16 -17 osób na kra* dla strofy eksploatacji gospodarczej oraz 62-63 osoby na km*dla rejonów, wykorzystywanych pod uprawę. Chciałbym tu z naciskiem podkreślić, iż dane te mają jedynie wstępny i orientacyjny charakter i muszą być weryfikowane na podstawie wyników badań sprzężonych zespołów osadniczych tak jak np. Sobie juchy w woj, bydgoskim ^u.

UroiZZUOWtCIA KALORYCZNI) FOrOUOJI /.WI\ZAff£J Z OKOlłKM A WYDAJNOŚĆ ooeroDĄBKI ŻYWNOŚCIOWEJ

Mając do dyspozycji wyniki powyższych, orientacyjny dli szacunków dotyczących wielkości grup ludzkich, możemy podjąć próbę określenia przybliżonych norm zapotrzebowania kalorycznego. Badania nad historią pożywieniu. zwłaszcza w zakresie stosunku odżywiania do rozwoju najważniejszych gałęzi gospodarki mają w historiografii długoletnią tradycję i bogaty dorobek". W prahistorii natomiast ten niezmiernie interesujący i ważny

J. Oiloja</«fórski. J. Strzałko, Ciaenlarxgtko HaUtUirk* w Sóbiajuthnth woj. bj/dpuii' M' ttnOU dotytJwtaaouytk arcktologicinoontntpoloęteznpck badan tryl*-palukowyrk, Sprawozdania Archeolog*-*!*. t. 28. 1676. s. 166 ■ 176.

" Biulnii toga typa dw możemy przeprowadzić dla najlą>i«j mpoiiuuirfo do lej pory <adb obcinargi UmIś kultury łużyckiej, a miaaowme Baalcupina, poniewtf sumo iampoiph pemuknreó powiciwkoknryrfc prowadzonych w tym nukrorsgia* ni' aw udek* wy itainlt aa wepółn—oy nu cfcrooolograue obiekt sepulkralny; .

" Por. tu np. M Dootbikska, Kotmmpt/a ipmaMm..,, a. 7 • 14 orał cyt. lam L-wuniM. tajia, girldu i biologiem aarunki tyto. Kwartalnik IIK.M. II. 16. !/ v >. Ml -171, yiir pewgłąd badań nad tym lapdnimMin, l«ju, Knojt osy normy Jywrdmw*. K»»rtalrnk HKM. Ił. 18. 1970, s, 277 • 2114; A. Wyosnóski. Stadia aai bu—jiji lyirticdci w fotoi w XVI i w pitrwtuj palowi* XVII Wiaka, Wmrm 1669.

58

furażem problem biubtwczy traktowany jest z reguły inarginrauwo. IWżne są |M>wody tego stanu r/.oray, myślę iż najbardziej zasadniczym jest niedoi* tutek aktualnie dostępnej liazy źródłowej,    •

IWną zapowiedź poprawy w tym zakresie przynoszą ostatnie studia S. Kurnatowskiego", który jako jeden z pierwszych zajął się szerzej problematyką gospodarki żywnościowej, rozpatrując to zagadnienie w aaprkcie przeobrażeń dokonywa jącyeli się w strukturze gospodarczej zarówno schyłku stiirożyi ności, juk i wracanych faz wracanego średniowiecza. W chwili obecnej możemy jedynie, opierając się na wynikach szczegółowych badań sjiecjalis-tyranycłi, uwzględniając zwłaszcza ogólny dorobek nauk o żywieniu, jak i danych etnologicznych, podjąć próby ustalenia orientacyjnych norm zapotrzebowaniu kalorycznego dla populacji zamieszkujących w okresie halsztackim interesującą niut strofę dorzecza Odry i Wisły.

Do truizmów należy już dzisiaj stwierdzenie, iż pomimo wyraźnych różnic w zwyczajach żywieniowych różnych osób i grup społecznych, u człowieka jako gatunku istnieje pewne ]>od*Uwowe jiodobieństwo zapotrzebowania fizjologicznego na zasadnicze składniki pożywienia". Odzwierciedlają się one zwłaszcza w normach zapotrzebowania na wysokowartoćciowe biologicznie białko, niezbędne dla utrzymania równowagi azotowej dorosłego osobnika Na podstawie licznych i długotrwałych badań porównawczych prowadzonych dla różnych grup ludnościowych ustalono, iż norma U wynosi 25 g dziennie i jest ona wystarczająca jedynie wówczas, gdy pokryte jest równocześnie w pełni zapotrzebowanie kaloryczne". Zastanówmy się zatem, na jakim poziomie kształtowały się normy zapotrzebowania kalorycznego dla mieszkańców grodów typu biskupińskiego. Odwołać się przy tym musimy przede wszystkim do ustaleń współczesnych zasad żywienia, jak również do wyników podejmowanych w tym zakresie badań etnologicznych.

Współczesno zasady żywienia ustalają, iż minimum zapotrzebowania energetycznego dla populacji ludzkich kształtuje się na poziomic 2500 * 2700 kcal dla kobiet i do 3200 kcal dla mężczyzn W ustaleniach tych istotny jest zwłaszcza stosunek podstawowych składników ) Kika r mowy ch, który zakłada iż jednej części białka i jednej części tłuszczów odpowiadają cztery części węglowodanów": stosunek ten układa się zatem jak I : I 4. Białko wchodzące w skład tok ustalonych racji pokarmowych uzyskiwane być powinno w 13 i pokarmów mięsnych, w posostalrj części z różnego rodzaju substancji roślinnych.

Pewnych danych porównawczych dostarczyć nam również mogą w tym zakresie liczne badania etnologiczne. Odwołam się tu przykładowo do badań

* S. Kurnatowski, Uwagi • badamimk..,, pmam.

•i R. Dabous. CstorwA. AWursk adaptacja. Warsrawa 1970. a. 78.

^M Ibidem. «. 78.

»• Por. A. Szczygieł. 35. Wyskoński, Zargo luiuiri • iyiWon *m. Warszawa 1906. piiMim. tam zostawieniu tabelaryczno olirwilsjąw* normy kaloryczne <IL poiaczegdlftych księgom wieku, w zależności od chsrsktcm wykonywanej pracy.