P1070519 resize

08

Jaiiuai Oilflja-Zagdnk

(31)

Zr studiów nad lAgadninilmi upadku grodów kultury łużyckiej

89

lytuaoń musimy >ię Uczyć w intrrcauj^wj nas strefie doiwts Odry i Wkjj fftlsk* na skutek 2m1.u1 w ideologii u poszczególnych plemion kultury lufty ck»j d orało do wykntalcenia się nowego uwjiołu kulturowego zimnego w litera turze przedmiotu pod nu«t kultury wschodniopomorHkiej¹. Sygnalizował* wyżej zmiany kulturowo upłynęły równie/, u sposób istotny na przeobrażeni* dotycbaiMwj struktury osadnictwa. Następuje unik zwyczaju budom obronnej formy osad oraz rozproszenie »ię punktów osadu i«*zy<*h. T ruwtoki w wykrywaniu osad kultury wschodniopomorskiej. spowodowane *ą, byt może. co trafnie podkreśla Z. Wożniak*¹, zarówno krótkotrualościi) ieh wjt kowania, jak i zmnicjaseuiem się przeciętnej wielkości grupy osadniczej. I Wypływało to automatycznie na znaczne skurczenie się stref eksploatow*. I nych gospodarczo¹.

W związku z powyższym przyjąć możemy, iż gęstość zaludnienia terenów I eksploatowanych gospodarczo przez plemiona kultury* wschodniopomorwkw] •' bvla znacznie mniejsza niż w ramach ekumen wyznać zanych przez jnauw > gólne grody typu biskujMń&kirgo. Zmienił się również (na skutek syuiulia-wanycb uprzednio prze obrażeń struktury gospodarczej) charakter ciupią*. I tseji środowiska przyrodniczego, które mogło teraz w całości pokrywać a potrzebowania na środki żywnościowe Wyłania się zatem, moim zdaniem, zasadnicze pytanie, jakie czynniki wpłynęły bezpośrednio na załamanie sit I panującej w schyłkowych fazach okresu halsztackiego struktury* osadnictwa, a zwłaszcza, co było bezpośrednią przyczynią zaniku zwyczaj u budowy obronnej formy uaadf Wydaje się. iż przyczyn tych doszukiwać się należy w żula- I maniu się dotychczasowej struktury gospodarczej i społecznej. Ozy-imikiui*. j.r/\ -.jiiv'/.ająoyini te procesy mogły być zarówno wydarzenia ,,polityczne ! (odcięcie północno*wschodniej Wielkopolski i Kujaw od intensywnych do Uj I pory wpływów południowych), jak również znaczne pogorszenie się warunków klimatycznych. Silna stabilizacja osadnictwa zmusza la powiększające sk stale liczebnie grupy ludzkie zamieszkujące poszczególne grody do intensy- | fikarji działalności gospodarczej, która wywołała znaczne przeobrażona . w środowisku przyrodniczym. Ekologiczna dewastacja poazezególnych cśni- 1 mm (np. Biskupin, Jankowo) zmusiła mieszkańców grodów do jiorzurmu dotychczasowego miejsca zamieszkania oraz szukania nowych rozwiązań |

guaiiudarczych. Pierwszym etapem sygtiałizowaiiyeh wyżej jirzi-obr/łżcń była smutna (lotych czasowej struktury gospodarczej i s|*ołocznej, 00 doprowadziło z kolei do przejęcia przez niektóre grupy ludności kultury łużyckiej nowych cccii kulturowych. Przekształcenia te nic* były, rzec* jaarm, aktem jednorazowym, lec* przebiegały w pewnym okresie¹, dlatego też na olwcarsch jiółnocf 10*wschodniej Wielkopolski i Kujaw liczyć się musimy ze wspihrystę* powanicm znamion obu kultur: zuajdująeej »ię w fazie zaniku kultury łużyckiej oraz wchodzącej w etap pełnego rozkwitu kultury wschodnioporoormkiej. Przyjąć zatem możemy, iż załamanie się dotychczasowej struktury osadniczej (iijNtdck grodów*) przyspieszył jedynie jiroct^ zaniku kultury łużyckiej, która na skutek przemian ideologicznych przekśzta!<*aI& się stopniowo w kulturę whcIic>11 nio)Kiniorski* Wraz z pojawieniem się nowej kultury zmieniła się również, jak jrodkreślano, forma eksjiolatacji środowiska prayrwl-niczego. Populacje lu<lzkie rozbite na niewielkie grupy osadniczo mogły eksploatować znacznie mniejsze strefy, a po ich wyczerj uin i u przenosić się do nowych, bardziej wydajnych biocenoz. Zmniejszenie się wielkości konkurujących ze sobą (w sensie zdobywania środków żywnościowych) grup osadniczych sprzyjało dalszemu rozwojowi kultury wschódniopomorskiej.

Powyższe rozumowanie przedstawić sobie możemy na przykładzie skonstruowanego teoretycznie modelu eksploatacji środowiska przyrodniczego j»rzcz dwie różniące się co do liczebności grupy ludzkie działające w ramach równych co do wielkości obszarów.

Przyjąć musimy na wstępie założenie, iż liczebność jiopulaeji jest funkcja środowiska przyrodniczego oraz czynnika sjiecyficznego k. który regulowany jest głównie poziomem rozwoju kultury¹. Zależności te przedstawić możemy za pomocą prostego wzoru matematycznego:

i\r=/<®, k)

X — oznacza wielkość populacji.

E — środowisko przyrodnicze, w którym ona działa,

k — specyficzny czynnik, który regulowany jest jKKciomem rozwoju kultury.

U człowieka. jako u jedynego gatunku biologicznego, zachodzi sytuacja odwrotna i wówczas powiedzieć możemy, iż środowisko przyrodnicze regulowane specyficznym czynnikiem kulturowym k jest funkcją wielkości populacji:

(B. *)—/<*')

Zależności powyższe przedstawić możemy graficznie (ryc. 4). Rzędna (.V) oznacza wielkość populacji na danym terenie w określonym środowisku przyrodniczym, odcięta natomiast (i) zmiany tej wielkości zachodzące w -t-titt

•* łłonael. Kierunki ekspansji.... a. 70 • 71.

** P*»r. tu K. HL Wagner, Kcosystsn* Conaapl in ć*m* ursd Gnmr Ua».rjrrnii.f. ws O. M- Vai» Dyno (red.) Th* Eoosystom Ooncepi in Katural Itesryurc* .\łon¹mm*ni Xew York 1909, a. 209 ■ 301; tam wruo uaadiumio związku Mclmbą.^. między poje. nuKićctą ekoługinuą środowiska przyrodniczego a populacją w nim działającą.

1

W kultów wscbodioopomotwltiej możemy stwierdzić znaczne iwłękmnw «ąid | oraz muojop uwruoie prosa i rołlin arąedosyeh. Por. K. Godłowski. Zagoi I ♦u//u* prtsmior* gospodartoo-spoUcznyck w okresie lateńskim* ma zinniorA polskich, r. i Zo>jndnien*a okresu laUńskttęo u I*olsre. Wrocław* Winwaws• Kmkć» 1B68. *. 15, |n /yj> Z I « Z. Wozniak. Z badań zaniku..., s. 907.

•* T» pH^łionra niewątpliwie zngmliiimin wyiaagn jedna Ic ililnyoh baduó. Ks-pular in»n~ir mnj.) Ma iwiwcu studia muł odtwnruiniuiu typów roślin wyntępiąf: j ęjrch aa Imnarti rajfłych przez osadnictwo kultury wschód 11 iopomorslcięj; Unsidi , wiłoby to przoMedzaior r»/.nu*>róu od kurta U-eń dokonanych w- środowisku przyrodni ‘ I cayin przez plrnuo/s kultury łużycku-j. Sm kouiecsność tego typu badań WHkiuywzl rtomtec uiislnio Z. Wośmsk, A miollr ****** s*% stref zasiedlania w Malajtolsca w Jasań C-D okresu IgitAtkiego. 8łavia Antigua. t. 21. 1974, m. .»7 • 58.