P1070503 resize

|2I|

37

n* Miltonie w kulturze łużyckiej wielokierunkowych procesów* oKodnimrh. -Między innymi zaznaczały .tię w nich również tendencje do procenów urta nizm yjryyrh*¹ Najjaskrawszym ich przejawem hylo jmw.stawanie s->inyd grodów, stanowiących prawic zawsze w stosunku do osad otwartych ^u>;^ formę rozwojowi). Hyla ona widoczna zarówno w strukturze 01 ^nui/.ucyjntj, jak i w formie zewnętrznej (większa koncentracja ludności. '/różnicowani, zajęć, ur/ądzeiiu obronne i komunalne itp.). Sam ton fakt nie duje jednaka jeszcze wy-darc/ająry.-h podstaw do uznania grodów za miastu, mitomlig część t nich stanowiła na pewno i eh zalążki⁴*.

Jak wspomniano, grody kultury łużyckiej nie reprezentowały jfluM. tego typu Występowały wśród nich zarówno osiedla bardziej rozwinięte, B silniej zróżnicowaną strukturą wewnętrzną, jak i prymitywniejsze. Jakitł ecrh należałoby się więc dopatrywać w osiedlach typu miejskiego kultury łużyckiej! A zatem: kultury o zróżnicowanym systemie gospodarczym, opif. rającym się zarówno na rolnictwie i hodowli, jak i na zbieractwio, łowiectwie, rybołówstwie ora* eksploatacji złóż miiioralnychW dziedzinie wytwór-ezości, działającej zarówno w ramach produkcji zaajmkajiijąccj własno po-trzebv. jak i mającej już charakter rzemieślniczy, przy czym w różnych osadach wyodrębniały «ię bądź to pojedyncze rzemiosła (głównie motalurgis), bądź też zaznaczała się większa ieh koncentracja. Ustrój społeczny reprezentowany był tu jeszcze przez wspólnotę patriarehałną, w młodszych fszacfc wykazując juz tendencje do rozpadu. Od Hal) n niektórych regionach byt może zaczęły się zaznaczać już początki ustroju demokracji wojennejⁿ. W stosunku do wspóhziunych kultur śródziemnomorskich ozy też sąsiednich kultur kurhanowycii był to więc bardzo niski etap rozwoju zarówno z punktu widzenia gospodarnego, jak i społecznego. Stąd też nie możemy do kultury łużyckiej przenosić wszystkich cech miast antycznych (greckich, etruskkb itp ) czv też kultur znajdujących się pod ich bezpośrednimi oddziaływaniami, Wychodząc jednak z założenia, że miasta stanowią jedną z najwyższych form rozwoju osadnictwa, rozpalryw.nyrli jednak w konkrtdłiyeh środowiskami, dla okresu i kultury nas interesującej przypisalibyśmy im następujące włnfci-wuśri. dużą koncentrację ludności, pła tową i funkcjonalną zabudowę przestrzenną. przystosowaną do wielorakich potrzeb mieszkańców, rozwinięte urządzenia komunalne i obronne, zróżnicowanie zajęć, z ogólną iondonoją do koncentracji zajęć pozarolniczych, jednakże z posiadaniem dogudnsp zaplecza gospodarczego oraz rozwinięte stosunki handlowe. W osadach tyrb I jMiwmny się mieścić również główno ośrodki władzy oraz ośrodki kultów I Poszczególne grody kultury* łużyckiej miały najczęściuj jedynie niektóre j z wymienionych tu cech ..miejskich". Pozwalają one na zaliczenie ich d»

*• W Konsol, Z badań nad poaalkami.... a. 13 ■ 14; tenże, Patoka •r<iroiyOi<i > -s. 123-2Ż7; A. Niesiołowska-Wfdska. op. crt . i 160 • 170.

** H'. Jfonso), Z hodah,,., s. 13; A. Siesiolowsks-Wądska, op. cit., s. 17*

*• J Ostoja*Zagórski, Prom Sludlet..., •. 140.

« W. Konsol, Patoka MaroŁytna..., s. *57.

_łlHj,.,lli reprezentujących formy przejściowe od ośrodków wiejskich do miej >.ki«'łi^7f Natomiast większość tych cech byl.i charakterystyczna dlii grodów mm biskupińskiego", W tym więc kontekście uznalibyśmy właśnie te grody _/t mia*ta^T| typowe dla kultury łużyckiej, I tu może jrozrzc raz należałoby powtórić do wielokrotnie podkreślanego już faktu, że grody te były w środowisku „łużyckim czymś nietypowym. I U> zarówno i punktu widzenia ich formy, jak i struktury wewnętrznej. Jednakże w jednym i drugim wypadku, w porównaniu do innych grodów, reprezentowały or.e formę wyższą Jeśli chodzi o ich reohy zewr ętrzęe uzasadr ialiśmy to już szeroko « vżcj, S/ttommt /, punktu widzenia ich struktury spoli-e/.iiej wyższość ieh widzieliśmy głównie w samej organizacji wewręlrznoj, W stosunku liuwium do ogólnych kierunków rozwojowych kultury łużyckiej, gdzie zaznocuila się wyraźna tendencja do ro/. padu dużych wspólnot grody „typu biskupińskiego" wykazywały mrzoj pewne „zacofanie", tworzyły bowiem duże wspólnoty.. Gdybyśmy jednak przyjęli koncepcję W. Hcr.sla sugerującego rozbicie ich na mniejsze nwly, to wówczas to, co uznawaliśmy za „zacofanie". mogłoby wskazywać na kształtowanie się tam nowych układów społecznych.

Dla omawianych tu typów grodów W. Ilcrwl używa określenia „proto-zalążki miast "^,l. Wracając do podkreślanego modyfikowania definicji w zależności od okresu, w którym miastu powstawały, wydaje się, ie termin ten w tym wypadku nie jest adekwatny. Wskazuje on bowiem na roś, ro dopiero się Iwony. Tymczasem w świetle tego, co powwdziełiśmy wylej, grody „typu biskupińskiego" stanowiły w kulturze łużyckiej formę w pełni wykształconą Natomiast w porównaniu do miast antycznych, średnio w znyi li czy nowożytnych miały one zujiełnic odmienną treść wewnętrzną i zewnętrzną.

RKt HKKCHKS SUK LA ClKNkSE ET LA FOXCTIOX PKS C ASTKA DU „TYI* BISKUPIN" A LA I.UMlkKK DK LTNPLUKNTK PKS <’IV!IJSATIO.VS MĘKI

DIONAIJCH

par

ANNA NIESIOLOWSKA W EPZKA (hmui) łUSMŚ

]*nmu len fornir* ilivrnr) <W ruin ile cicllimilion luMcienuo it kuf rfflniH* dm placu A lian, it enuse do leur uiiifomtiló, nux mitra dii „typa Iłtukupbi". Gos castra np* [Mmwrni «rn U lin dr lUlWtait C rt du Hsibuil I) dnu* łs partio nOfd-Ost do gręiipO

*• W. llensel, Z badańiS 15.

u \« możliwość lego rodzaju intrrprHaeji Miikiąniui ftwrsmno jus awsgę mijBjSffl jror. J. Bohra. .Voir nąpśarM mitta. Pmliu IMS. S, 28 iH: |«tr. rbwiiHW rócwaję JÓjm pracy - A. Nsdolski. PiantM Archrafafmiiy I. H. s. I. K. W, 1348. i, Ilią T. Kurowski. lindanu kanary hdycktoj w HUkupinto. wi III Spramaadamto « pw •mkofmlis-kouyrh w urwisto kalium lutyckięj a Bukupmie. a pMrfccA inUsłfsi, Posasń ItM, k Ż02 - 2114] M. Sittrrdłng, Praętn :nr KntMrhm\l,,,, ■ M-91; A Nir.i<i|i»»«ka-Wędsks. Poesąlki...,^ 189.

m W. ffiMiapf, Patoka rtoroiyb* . .. •. W, lenie, V trddd Patoki,,,, | 37 - M.