P1070510 resize

Jmiimz Oatoja-Zagóraki

50

ocłrfólnwh ekumra a terenami objfłyrai intriwywną iłualalnoici# guspc etą. Problem ten pozostaje nadal otwarły. N'ie będę się tu ulem bliżej zajrno kwestią u>t.iJnma wielkości ckumen <Un pourzrgólnyrh grodów typu b¹ pińskiego, n przypomnę jedynie, iż opierając się na rozmieszczeniu występujących w badanej strefie w odległości średnio 20 - 26 km. ust; powierzchnie ckumen wyznaczonych przez takie osiedla, jak Biskupin, birjuchy czy 8muazcwo"" ua około 600 - 800 kur Powyższe szacunki wy się znacznie zawyżone, nnwet wtedy, jeżeli przyjmiemy. iż ckumeny te mowały zarówno powierzchnie jezior, obszarów bagiennyeli i mokradeł tępujących w rejonach posztzególnych grodów"¹, jak i terenów jmkryt: gęstymi (a tym samym trudno dostępnymi) lasami. W przekonaniu t utwierdziły mnie dodatkowo szczegółowe badania prowadzono w rejonie J kow.i ². gdzie na podstawie kartograficznego rozrzutu poazezególnyeh tegoni stanowisk przyjęto, ii powierzchnia ekuineny wyznaczonej badany gród wynosiła ok. 200 km".

Zobaczmy z kolei, jak w świetle powyższych uwag wygląda kwestia falenia rozmiarów stref intensywnie eksploatowanych gosjuwłiirczo. wołać się znowu muszę do badan prowadzonych w rejonie Jankowa Ai rozmirazrzenu poszczególnych elementów¹ osadniczych (osad, cmentarz;

13)

Zo atudiów nad zagadnieniem upadku grodów kultury łuśydósj

61

i znalezisk odowobnionyeh) w stosunku do form krajobrazowych"¹ wykazała, iż strefa intensywnej eksploatacji gospodarczej ograniczona była wyraźnie zaznaczający mi się barierami ekologicznymi, które dla poziomu ówczesnej gospodarki, zwłaszcza w zakresie technik obróbki ziemi, stanowiły wyższe rejony wysoczyzny, jwwytej terasy nadzalewowej. Opierając się na po-

H

m

i

s

m

w

/

• Z. łCajewaki. OmśiMm w csiskA pitmotnych ie AidwptsM i nkolicy, W ? maści Arrhcokigiczne, t. S4, 1957. a. 176; 7,. Bukow ski, Fortąjfed Srttłrments oj f.t (.'ulllirr iw Oreat Poland and Kujawy in thc Light oj Hc.irarch Carriffł oni im litr Yrnrn I9SI • 1960, Arefbi«H>logiii Polonii. t. 4. 1961, s. 179; Z. Kajewski, Ober bejrstigte Siedlt der Lausózer Kultur aur der Hallstatt-Period¹ im (lebiet Polme, Arbcil¹- und Forecłiunga-trrirhlc sur riicll«i-chi¹ii Bodcndonknuilpflpgł¹. t. 11,12. 1903. «. 506. Z. Bukowski. Uwag¹ a preklmmatyc¹ badań, a 109. Ostatnio badaes Ua przyjął znacznie mniejsze iw ■Mary < kum< n aradniczyiłi wymarronyrh przez o-iedla obronne na terenie polno -wschodniej WnłknpoUu i Kujaw, zakładając iż wahały się one w gnuiicnch od 400-MW km" (por. u gez, flońjimjrl m Hrr dar Lausitzcr Kultur in der Hall stattzeit am Bei-opiel ^gfńlm'rr wnd OrosspoUns. w: Symposium su Problemem der jOngcrcn Hallstattzek in Maudmropo. Bratwlera 1974.¹. 36). Szacunki te jednak wydają się znacznie zawy, Warto ta może sikani dla porównania, u dis wczesnego średniowiecza w stosunkowi dobrze przebadanym rejonie dorzecza dolnej Parsęty na obszarze o pow ierzchni 600 kro¹ syntępoMaln sż 0 usiedli obronnych. Zob. W. Łosiński. Początki uczę¹ noSrc dniowi tez-j mego oeodmietua grodowego V dorzeczu dolnej Parsęty (VII - X w.). Wrocław— Warszawa— Kraków -Gdańsk 1972. s. 217.

^M Por. tu np. A. Dzifczkowski. Subjosylnc mięczaki (Moltusca) mad Jeziorem f» «ndm pud Smussee rm paw. Wągrowiec, Badania fizjograficzne nad Polską Zachodni | I. 27, Sens C>Zoologis 1974, t. 116, zob. równie/.: A. Dzięczkowski. J.Ostoja-Za¹ górski, Próba zastoeowonio analizy tnala teologicznej do rekonstrukcji krodowtska pnyred nirrryn na przykładzie grodziska halsztackiego z Jonkowa woj. bydgoskie. Archeologia Polski, t. 21. z. 2. 1976. s. 319 333.

* J. Ostoja-Zagórski, Oród halsztacki t Jankowa.... rozdr. IV. Warto również 1 podkreślić, ii podobne wyniki uzywkano dla filąska środkowego — zob. A. Gałuszka. Die Pragę der Oenese und Punktian der BurgwóUc der Lausitzer Kultur in KiedsretkU-sten, Ałbmts- und Foreohungsbenehtć sur aichsiseben Bodendenlunałpfiege, t. 11/11¹ Berlin 1963, s. 614,

do 2 ki

460¹.

200

jezioro

Ityc. 2. Rozmirazczmio stref , <knp U >nt ownnych gnapodoreso pracz mieszkańców grodu

w Jankowie, woj. bydgoskie

Orno. 4. Osojł-f ąiWn

Fig. 2. Dupootioa des zones dVkspb,iia«ion óconomiąue dra hsbrtsaU da castrom

Janków, distnet de Bydgoszcz

a¹ J. O

v)żnyrh ustaleniach, jak również uwzględniając nie zawsze dostrzegane aspekty ekonomiczne (chodzi tu o tzw. odległości ekologiczne)¹" przyjęto. iż. powierzchnia strefy eksploatowanej gospodarczo przez mieszkańców grodu w Jankowie wynosiła w przybliżeniu ok. 60 km¹. W ramach tego obszaru udało się wyróżnić kilka zasadniczych stref (ryc. S) eksploatacji. Intensywną działalnością gospodarczą objęte były zarówno strefa II (zalewowa), jak i HI (nadzałewowa) stałe odlesiane, w ramach których występowały stosunkowo łatwe w obróbce gleby brunatno i zdegradowane czarnuziemy. •Strefa IV, obejmująca już wyższe partie wysoczyzny wykorzystywana była przez pozostałe, głównie jednak pozarolnicze gałęzie gospodarki (wychów

1

« J. Oatoja-Zagóraki. Gród kalstśacki...

2

„Odległością ekologiczną w "«e)ologii zwykło się nazywać odległość marzoną nio tylko geograficznym oddaleniom, lecz. równie¹ i przede wupUcun. ipulncaną utul-nością przebycia taj odległości geograficznej    J. Wiatr. Spolsaseńwuo. Wstęp da

sotgologii syslentalycznsj, Warszawa 1964. a 141.