PB170094

28 S Minimalizacja i profilaktyka ryzyka dla pacjgot^

| Prtmum mH* mmcmrm

Ryc. 5.1 Pr»mum non noconr (.Po ptffwuc nw Mkodz<*) - powiada! Hipofcrate* Mub Golon. W każdym rasie po grecku, lak było wtedy, tak jest i dal: leczeni przez na* pacjenci muw« zawierzyć nam swojo życie i nie mogą mać powodów do wąl-pienia, czy decyzja ta byta ilutmt

Częściej jednak' iu| wykonywane badaniu niepotrzebnie obcią/ująte p.icjcnta, są unuą czasu lub pieniędzy, bez korzystnego wpływu na jego zdrowie łub jakość życia. Jak zows/e w życiu: dośw iadczony profesjonalista będzie wiedział, kiedy nie ma potrzeby wykonywania dalszych badan. Pacjenci zawlerząją nam sicbc. nie mogąc lub nie chcąc kwestionować naszych docyjji. dlatego nic wolno ich rozczarowywać nonszalanckim podejściem <ryę. 5.1). Ale w jaki sposób szybko przemyśleć badaniu wskazane u danego pacjenta, jedli nśo ma się Jeszcze wystarczającego doświadczenia? Lista zalecanych bsulah opracowana przez Bntifth Koyal College ofRadiołogists: _Making the best use of | Department ot CUnicai Radwlogy" pozwala na szybkie przejrzenie możliwych wyborów, została ona włączona do tego podręcznika. Zaadaptowany rozdział dotyczący danej dziedziny poprzedza każdy z rozdziałów

klinicznych. ¹

5.2 Badanie nieprawidłowo przygotowane

Każde badanie, jeśli jest źle wykonane, może sprawić; |ąj się pogubisz lub wyciągniesz fałszywe wnioski. Przyay. '

Iną może być brak dośw iadczema lekarza wykonującego jc,

zwłaszcza w rzadszych schorzeniach, lub gdy wykonanie ' badania wymaga pewnych umiejętności technicznych, ani_t ma ich lekarz wykonujący. Zastanawiając się nad wyborem metody obrazowania, należy brać pod uwagę obycie kor„

| kretnego lekarza z daną metodą. Jeśli na dyżurze jest T»k najmniej uzdolniony technik USCi. który do (ego zcszMi nocy „zaszalał" na mieście, może w ykonaj badanie sam h/s wybierz bardziej obiektywną metodę, jak na przykład TK. 1

Jednak najczęstszą przyczyną niemożności dobrggril wykonania badania jest niewystarczające przygotgj I * manie pacjenta    - ^

Odpowicdzialność za prawidłowe przygotowanie pjcjtfrj la do badania spoczywa głównie rui lekarzu kierującym^

I pacjentów niewspółpracującycb czy pobudzonych nalę- J ży rozważyć scdację. Potrzebę specjalnych przygoumoił należy wyjaśnić pacjentowi i upewnić się. czy zrozumiali Pacjentka przychodząca na usg. brzucha powinna być m | c/e/o. uby wypełniony powietrzem żołądek mc pr/tsb-niat trzustki Nerwowy starszy pan z zaplanowaną skopią górnego odcinka przewodu pokarmowego z pasażem tak* żc pow inien przyjść na czczo, aby umożliwić dobre pokrycie kontrastem śluzówki żołądka. W tym kontekście .ja czczo” oznacza: be/, śniadania, ku wy, papierosów'. myci zębów i oczywiście bez alkoholu. Oczywiście Kulanie po-, winno być zaplanowane W godzinach |u>runnych, Pacjenci /. cukrzycą powinni być badani jako pierwsi i. ewentualnie. zastosować mniejszą poranną dawkę insuliny. Lekarz kierujący i radiolog powinni dobrze współpracować w Ul-kich przypadkach; pomyłki i niepowodzenia są dla pacjenta bardziej niż irytujące.

Pacjentka Maggie Snatcher: Piui.i Maggie Snntchei (lat 78) od pewnego czasu odczuwała zaburzenia perystał-tyki. Badanie ptr recłum nic wykazało zmian, ale wynik tćśtu na krew utajoną wyszedł dodatni. Skierowałeś pacjenta na wlew doodbytniczy z podwójnym kontrastem (/oh. *tr 193); aby wykluczyć patologię jelita grubego. Zapomniałeś jednak poinformować pacjentkę o przy goto* waniu do badania. Nie Wiedziała O konieczności wzięci* środka przeczyszczającego na dzień przed badaniem, do w icc/ora jadła produkty mleczne, a nic płyny i zupki przez dwa dni poprzedzające badanie. Radiolog Smith nie odwołuje badania, mimo ze dow iedział się o nicprzygolowa-: mu pacjentki. Walczył jak lew. aby oszczędzić pacjentce (i Tobie) zmiany daty badania. Trwało ono trzy razy dłużej niż normalnie, gdyż każde skupisko mas kałowych trzeba było odróżnić od guza w świetle jelita. W końcu Smith się poddał i orzekł, że nic da się stwierdzić guza.

Cztery tygodnie później po książkowym przygotowaniu I bodame /ostało powtórzone przez przyjaciela Smitha, asy-1

stcnu mam. który stwierdził złołlłwy polip wielkości śliwki. Nic lic/ Mn żądne przysługi /c Strony Smithu przez następnych kilku miesięcy. A o zaufaniu ze strony pani Snaichcr możesz zapomnieć.

i i Powadzenie ile pizygotowanego badania może i f kosztować Cię bardzo dużo czasu, nerwów, i na koAtu

5.3 Badania ze środkami cieniującymi

Środki cieniujące są często stosowane w radiologii klasycznej. TK. MR i niekiedy w ultrasonografu. Służą lepszemu uwidocznieniu narządów* posiadających światło, naczyń i narządów miąższowych oraz ukazywaniu perfu-zji i mctaboli/mu narządów. Środki cieniujące powodują zwiększenie lub zmniejszenie intensywności sygnału struktur badanych względem ich anatomicznego otoczenia - w radiologii klasycznej i TK osłabienie promieniowania jest zwiększane Jub zmniejszane.

Środki cieniujące w radiologii klasycznej i TK

Jodowe naczyniowe środki cieniujące

-ł Definicja: Jodowe środki cieniujące (CMs contrast 'nciiiii). podawane donaczyniowo lub nic. są nujczęściej stosowanym typem środków cieniujących. W większości są co substancje niejonowe o niskiej osmołalności. Z powodu dość dużej lepkości zwykle ogrzewa się je przed podaniem. Coraz nadziej ożywa się w ostatnich lalach jonowych środków cieniujących / powodu stosunkowo dużej liczby powikłań alergicznych. Są one również bardziej ncu-m- i nefrotoksyeznc od środków cieniujących niejonowych.

*♦ Dawkowanie: Podanie donaczyniowc - nie powinno pnekrac/uć dawki I g jodufleg masy ciała u dorosłych i 0,6 g jodu/kg masy ciała u dzieci. Ponieważ środki cieniujące są wydalane przez nerki, pacjent powinien być odpowiednio nawodniony ma dostawać dużo płynów lub dodatkową kroplówką

| Nawodnienie pacjenta jest niezwykle ważne przy f podawaniu środków cieniujących Niekiedy trzeba • zastosować terapią infuzyjną.

poziom kreatyniny w osoczu je« uabilny |4H godz), można znów podawać mciformine. U pacjentów z homocystcinu-rit\ należy stosować mniejsze dftwki środka cieniującego.

Choroby nerek: U pacjentów z utajoną lub jawną niewydolnością nerek (poziom kreatyniny w otoczą powyżej 2 rag/di) funkcja nerek może ulec dalszemu pogonzeniu lub całkowitemu us/kod/cnin. Należy upewnić się. czy pacjent jest prawidłowo nawodniany. Jeśli trzeba, należy wykonać wlew soli fizjologicznej, zminimalizować dawkę CM i rozważyć wykonanie dializy. Przy schyłkowej niewydolności nerek, kiedy funkcja nerek ustaje całkowicie i pacjent jaw regularnie dializowany, dawka CM może być standardowa. W razie wątpliwości warto skonsultować się z lekarzem kie-nijącymfncfrologiem pacjenta, oby otulić najlepszy sposób postępowania i działania nefroprotcfccyjncgo.

ff W chorobach nerek środki cieniujące powinny być I f podawane tytko po wcześniejszym oznaczeniu po-I • złomu kreatyniny. ,

Choroby serca, hematologiczne i onkologiczne: U pacjentów z. zaawansowaną niewydolnością krążenia (NYHA III i IV) i zaburzeniami rytmu po podaniu środka cieniującego może dojść do dckompensacji. To samo dotyczy pacjentów ze szpiczakicm mnogim, czerwienicą prawdziwą i anemią sierpowalą.

Choroby metaboliczne. Pacjenci z cukrzycą powinni odstawić metfomtinę na dwt dni po badamo zc środkiem cieniąjącym z powodu ryzyka kwasicy mlcczanowej. Jeśli

Tab. 5.1 Prawidłowe wartości hormonów tarczycy (mogą różnić się w załaznośó od tabor Morom)

TSH: 0,23-4,0 mcWml

TT3:0,B-1,ftn^ml    TT4:4S-115 nghwl

H3:3>Ł0p»ról    H4:S.0-».0P9Wd

F - wolna, T - całkowita

1

Choroby tarczycy: U pacjentów z podejrzewaną (utajoną) nadczynnością tarczycy środki cieniujące mogą być podawane tylko po szczegółowej ocenie parametrów laboratoryjnych (lab. S.l) i w porozumieniu z lekarzem prowadzącym. Nagle obciążenie pacjenta dawką jodu podczas podania CM może prowadzić do ciężkiej nadczynności tarczycy, a nawet do przełomu tarczycowego. Jest to potencjalnie śmiertelna jednostka, która może spowodować zgon nuwet tygodnie lub miesiąc po podaniu CM.

•ł Reakcje alergiczne aa środek deniujący; Jodowe środki cieniujące mogą powodować poważne reakcję uboczne i alergiczne. Słabo nasilone skutki uboczne występują u około 1% pacjentów, a reakcja anah taktyczna (stanowiąca stan zagrożenia życia) u około I na 1000 pacjentów. Znajomość postępowania w takich przypadkach oraz dostęp do odpowiednich leków i sprzętu w miejscu, gdzie są podawane środki cieniujące, tą więc niezwykłe ważne. Przy wystąpieniu poważnych objawów aiepaiąłą nych /wiązanych z podawaniem CM niezwykle ważna jest praca zespołowa, dlatego są konieczne regularne szkolenia zarówno techników, jak i Idan)¹.

I f Dobty. zabezpieczony dostęp: zytny jest niezbędny | / przy badaniach z podawaniem jodowych środków Iw oemujących. podobnie jak dobrze wyprnałonywóaih ze sprzętem resuscyteeyjnym i numer ietełoou ‘ub pa-I gera do zespołu resuscytacyjnego w o Obrze wusocz-nym miejscu.    '____