Obraz rewolucji społecznej w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego i Przed wio-śniu Stefana Żeromskiego











Środa, 26 Kwietnia Imieniny obchodzą: Marzena, Maria, Klaudiusz
 



















  Sciaga.pl > Prace
> XX
lecie >
Home | Reklama | Info
| Mail






Gdzie Cz@T ???




Gdzie jestSciaga.pl
?
















Obraz rewolucji
społecznej w Nie-Boskiej komedii Zygmunta Krasińskiego i
Przed wio-śniu Stefana Żeromskiego










kategoria:   J.polski
zakres:   XX lecie
dodano:   2000-03-04




Rewolucja to
gwałtowny przewrót społeczno-polityczny, którego celemjest oba-lenie
panującego ustroju i wprowadzenia nowego ładu sprawiedliwości
społecznej. Założenia rewolucji są więc słuszne, szlachetne.
Uczestnicy Wielkiej Rewolucji Fran-cuskiej głosili hasła: wolności,
równości i braterstwa. w czasie Rewolucji Paździer-nikowej również
szermowano hasłem równości wszystkich ludzi. Hasła rewolucji
pojawiły się u schyłku XVIII w.. zwolennikami ich byli w
przeważającej większości romantycy. W XIX w. wybuchło wiele
rewolucji. zaś wiek XX zdominowany został przez Rewolucję
Październikową i powstanie pierwszego państwa proletariackiego. Na
te ważne wydarzenia literatura nie mogła pozostać obojętna. W
literaturze polskiej mamy dwa wybitne utwory o rewolucji: pochodzący
z okresu romantyzmu dramat Nie-Boska komedia Z. Krasińskiego i
powieść S. Zerom-skiego Pr:edwiośnie z 1924 r. Nie-Boska komedia
jest obra.zem rewolucji totalnej. katastroficzną wizją przy-szłości.
Jest to sąd nad światem podzielonym na dwa obozy: arystokracji i
demokra-cji. Obydwa poddał pisarz wnikliwej ocenie.Arystokrację
ocenia w utworze Pankracy. wódz rewolucjonistów i zarzuca jej
morderstwa, przekupstwa. nadużycie władzy. krzywdzenie słabych,
okrucieństwa wobec poddanych.. niszczenie związków rodzin-nych.
demoralizację. Co ciekawe, te same grzechy Mąż, wódz arystokratów.
rzuca im w twarze w okopach Świętej Trójcy. Ich zasługi: opieka
społeczna. troska o zdro-wie ludu. jego oświatę. zabezpieczenie na
wypadek klęsk żywiołow ch należą do dawno minionej przeszłości.
Obecni arystokraci do dawnych grzechów dodają brak godności,
tchórzostwo, nicość intelektualną. Nikt przedtem nie sformułował tak
cięż-kich oskarżeń pod adresem arystokracji. Krasiński wydał też
straszny wyrok — ska-zał ją na zagładę. Obóz rewolucjonistów ukazany
jest szerzej. Hr. Henryk. udając się do okopów Sw. Trójcy.
przechodzi przez ten obóz. Idzie od ogniska do ogniska. od grupy do
grupy i widzi wszędzie to samo: motłoch pragnący zemsty, ostrzący
noże, wołający: .. Chleba, „iam, chleba, chleba! — śmierć panom,
śmierć kupcom — chleba, chleba.” . Rewolucja jest czymś w rodzaju
krwawej uczty. Krasiński pokazał wszelkie wynaturzenia ruchu.
m.in. aktywny udział Prze-chrztów. którzy traktują rewolucję jako
środek do realizacji własnych planów. Od-powiednio scharakteryzował
też gen. l3ianchettiego. zawodowego oficera, który lek-ceważy
motłoch i także chce wykorzystać rewolucję dla osobistych celów.
Dostrzega jednak Krasiński i to. że prawdziwą przyczyną
kataklizmu jest nędza i głód. to że robotnicy są wycieńczeni pracą
ponad siły. że chłopi są wyzyskiwani i gnębieni. służba źle opłacana
i znieważana. Nie można odmówić im racji, gdy domagają się swoich
praw, ludzkiego traktowania. Mimo tego jednak wędrówka hr. Henryka
przez ten obóz sprawia wrażenie podróży przez ziemskie piekło.
Rewolu-cja jest nieunikniona, ale wjej obrazie występuje mieszanina
szaleństwa, gwałtow-ności. makabry. grozy i niesamowitości
(frenetyzm romantyczny). Jest to świat bez Boga. świat niezdolny do
wyłonienia wartości pozytywnych. Arystokracja jest zdegenerowana.
nawet umrzeć nie urnie z godnością. ale jej grabarze nie potrafią
prze-kroczyć progu nienawiści. Ich motywacją wewnętrzną jest tylko
zemsta, niszczy-cielska idea. niezdolna do stworzenia nowego życia.
To jacyś nowożytni Hunowie. którzy niszczą europejską cywilizację.
Nie mająjednak siły, by stworzyć nową, marzy im się tylko zamiana
ról. Dlatego hr. Henryk wystawia im ocenę; „... widziałem wszy-stkie
stare zbrodnie świata, ubrane w szaty świeże, nowym kołujące tańcem
— ale ich koniec ten sam co przed tysiącami lat — rozpusta, złoto i
krew „. Totalna rewolucja kończy się katastrofą. Gdy Pankracy
pokonał arystokratów i marzył o drugiej części rewolucji, o
zbudowaniu szczęścia na ziemi, ujrzał Chry-stusa Mściciela i padł
porażony tą wizją ze słowami; „ Galilaee, yicisti! . Zakończenie
to daje różne możliwości interpretacyjne. Może być uznane za Sąd
Ostateczny. koniec świata, całkowitą zagładę ludzkości. Historia
ludzkości wymknęła się spod boskiej kontroli, ludzie uczynili z
ziemi piekło, niemożliwa jest realizacja utopii Pankracego. dlatego
jawi się groźny, przerażający Chrystus jako Bóg kary i pomsty. Ale
dramat romantyczny ma konstrukcję otwartą, można więc to
zakoń-czenie interpretować jako zapowiedź odrodzenia ludzkości za
sprawą boską. Fak-tern niewątpliwym jest. że Krasiński potępiał
rewolucję, przeciwstawiał się rozle-wowi krwi. ~wa~om. złu jako
zjawiskom nie mającym moralnego uzasadnienia. Poeta pokazał
rewolucję jako wojnę w jej najkrwawszej postaci. Postulowana wolność
obyczajów przekształciła się w rozpustę, zaniechanie grzebania
zmarłych jest zapo-wiedzią zarazy, porzucenie roli i warsztatów
pracy grozi głodem. Wojna, rozpusta, zaraza, głód — to pojęcia
dobrze znane z Apokalipsy (czterej jeźdźcy). Ludzkość znalazła się u
progu katastrofy. Żadna ze stron nie reprezentuje wystarczających
racji, by uchronić świat przed nią. Brak przede wszystkim racji
moralnych. Upadek moralności arystokracji. antymoralność
rewolucjonistów — na tym polega kryzys Europy XIX w Nie kwestionuje
poeta racji społecznych, konieczności reform ustro-jowych.
kwestionuje rewolucję jako sposób ich realizacji, odrzuca gwałt jako
środek naprawy. Obraz rewolucji w Przedwiośniu nie jest taką
totalną, całościową wizją zagłady świata. Żeromski pisał powieść
realistyczną o zdarzeniu historycznym. W pierwszej części powieści o
tytule Szklane domy umieścił akcję w Baku tuż przed wybuchem
rewolucji 1917 r. iw czasie jej trwania. Żeromski nie znał rewolucji
z autopsji. pisał tę część swej powieści. opierając się na relacjach
świadków, znających przecież wy-darzenia jedynie fragmentarycznie.
Pisarz nie sili się na stworzenie pełnego obrazu rewolucji
radzieckiej. nie umieszcza akcji w Petersburgu czy Moskwie. nie
pisze o wodzach, decydujących o biegu historii, nie prezentuje ich
racji czy argumentów. Nie interesuje go ideologia ani hasła,
obserwuje skutki. Ukazuje rewolucję widzianą oczami młodego
człowieka, który nie bardzo rozumie, co się dzieje, dojrzewa
dopie-ro, zdobywając doświadczenie życiowe. Najpierw bezkrytycznie i
spontanicznie Cezary Baryka zaangażował się w działania rewolucyjne.
bo widział w nich możli-wość wyrwania się spod kontroli domu i
szkoły. Rewolucja oznaczała dla niego wolność. swobodę, ucieczkę od
obowiązków, bezkarność. Chodził więc na mitingi, słuchał przemówień.
Nie zauważał początkowo bezprawia i okrucieństwa. Dopiero, gdy
poczuł na własnej skórze niedogodności życia w opanowanym rewolucją
mie-ście, gdy coraz trudniej było o żywność, zaczął zauważać, że to
co się dzieje nie jest sprawiedliwe. Uświadomiła mu to sytuacja jego
matki — uczciwej, dobrej kobiety, przekonanej. że nowego ładu
nie można budować na krzywdzie, rabunku i mordach. Matka usiłuje
tłumaczyć Cezaremu, że przebieg rewolucyjnych zdarzeń wypacza
y:s,elkie wzniosłe, nawet słuszne idee i hasła. Niestety. bez
rezultatu. Kiedy ukazuje się dekret, nakazujący oddać nowej władzy
wszystkie posiadane kosztowności, Cc-/ary decyduje się na
przekazanie resztek majątku ojca komunistom. W wyniku fatal-nego
zbiegu okoliczności matka zostaje skazana na ciężkie roboty i
wkrótce umiera. Smierć matki była dla Cezarego wstrząsem. czuł się
winny, przeżył szok, gdy stwier-dził. że zmarłej zdarto nawet z
palca obrączkę. Fakt ten nabrał dla niego znaczenia symbolu zła,
które niesie ze sobą rewolucja. Następnie rewolucja w Baku
przerodzi-ła się w krwawe zamieszki na tle narodowościowym. Rzeź
Tatarów, wtrącenie się Turków. wymordowanie ośmiuset żołnierzy
brytyjskich. oblężenie Baku, w końcu rzeź 70 tysięcy Ormian
pobudzają Barykę do głębszych refleksji na temat sensu i istoty
rewolucji. Wciąż jeszcze uważał. że jest ona koniecznością. że
pokrzywdze-ni mają prawo do buntu przeciw ki~zywdzicielom. ale
jednocześnie widział, że wszelkie idee i piękne hasła uległy
wypaczeniu. a rewolucja sprowadziła się do rzezi, gwał-tów. grabie~.
Baryka został zmuszony do wywożenia zwłok. Moment, kiedy wiezie na
wózku zwłoki pięknej ormiańskiej dziewczyny. staje się dla niego
chwilą przeło-mową, wyznaczającą jego dalszy stosunek do wszelkiego
rodzaju rebelii. Takie uka-zanie rewolucji, poprzez jednostkowe
przeżycia, świadczy o głębokim humanizmie pisarza. dla którego miarą
wartości jest krzywda pojedynczego człowieka. a tej nie
usprawiedliwiają najpiękniej brzmiące hasła. Dojrzewanie Cezarego
polega na uświa-damianiu sobie tej prawdy. Po spotkaniu z ojcem
Cezary wraca do Polski. Jeszcze się waha, chętnie wziąłby udział w
budowie nowego. lepszego ustroju, ale rzeczywistość zrewoltowanego,
pogrążonego w chaosie kraju. przez który przejeżdżają, do reszty
studzi jego zapał. Z przerażeniem patrzy potem na sytuację w Polsce,
która zdaje się nabrzmiewać do nieuniknionego buntu uciskanych
chłopów, robotników, mniej szości narodowych. Z lękiem słucha
przemówień komunistów, wzywających do tewolucji xy Polsce. Z
niepokojem obserwuje służbę i parobków w Nawłoci. Wyobraża sobie
chwilę, gdy spragnieni zemsty wymordują swych panów. Cezary przeżywa
rozterki, wciąż się waha. Przeczuwa, że sytuacja w Polsce może
doprowadzić do rewolucji. boi się jej i pragnie uniknąć. Z drugiej
strony widzi rzesze biedaków, którzy nie mają nic do stracenia. Nie
może zgodzić się z argumentami komunistów. a przedstawicielowi rządu
zarzuca brak stanowczości i konsekwencji w przeprowadzaniu reform.
Zeromski, podobnie jak Krasiński, widzi, że krzywda,
niesprawiedliwość mogą doprowadzić do społecznego buntu, staje więc
w obronie uciskanych. Tak jak Kra-sinski pokazuje też całe zło,
które niesie rewolucja. U Zeromskiego nie jest ona totalna
katastrofą, przynosi natomiast cierpienia pojedynczym ludziom i
takie ujęcie ie~st także jej ogromnym oskarżeniem. Zeromski tej
oceny nie wypowiada wprost. Pokazuje skutki rewolucji i jej wpływ na
osobowość bohatera, który tym bardziej rozumie konieczność szybkich
zmian społecznych w Polsce, im realniejsze jest za-giyzćnić ze
Wschodu. Ukazał, że rewolucja tylko burzy, niszczy wszystko, niesie
sarncrc t zło. Nie wymienił żadnych argumentów przemawiających na
jej korzyść, bo rzekomy sprawiedliw”y ustrój. który ma po niej
zapanować,jest taką samą mrzonką jak utopia „..skJ,arnh domów .
Takie zestawienie faktów starcza za ocenę. Jest ona zdecyłow.iie
negatywna. a pisarz. wielki humanista. wzdraga się przed taką
osta-tecznością, choć dostrzega realne zagrożenie rewolucją, jeśli
nie poprawi się społecznej sytuacju w Polsce.







Autor: Michał

Ocena : 5 








oceń
prace:
1 2 3 4 5 6


Home | Reklama | Info
| Mail


Prace | Pomoc | Książki | Artykuły | News | Katalog | Forum
| Rozrywka






Wszelkie prawa zastrzeżone / All
rights reserved  Sciaga.pl
2000