Johann Friedrich Herbart (pedagogika naukowa)
Pedagogika opiera się na etyce i psychologii. Zadanie wychowania polega na ukształtowaniu
woli i charakteru oraz na obudzeniu w człowieku szerokich zainteresowań. Etyka wyznacza i
uzasadnia cele wychowania a psychologia uzasadnia środki do osiągnięcia celu. Środki te to:
1. Regierung  karność (utrzymanie w karności dopuszcza kary cielesne).
2. Nauczanie wychowujące (nauczanie wychowujące ma oprócz wiedzy budować
charakter).
Wszelkie przejawy życia psychicznego takie jak uczucia czy wola pochodzą od wyobrażeń.
Nauczanie to tworzenie wyobrażeń u wychowanka przez co formuje się osobowość i
charakter.
Pięć idei moralnych Herbarta
1. Idea wewnętrznej wolności  zawsze uznajemy zgodność naszej woli z naszymi
przekonaniami i przeżywamy tę zgodność pozytywnie.
2. Idea moralności  za cechę pozytywną uznajemy silną wolę w odróżnieniu od słabej,
chwiejnej, jest treścią idei doskonałości.
3. Idea życzliwości  uznajemy zgodność woli własnej z wolą innych.
4. Idea prawa  niezgodność woli, która rodzi walkę, spory, może być usunięta na
zasadzie uznawania praw.
5. Idea słuszności  łamanie prawa prowadzącego do przykrości i krzywdy innych.
Idea wewnętrznej wolności i idea życzliwości odnosi się do własnego ja, a pozostałe idee do
relacji z innymi.
John Dewey  amerykańska szkoła Nowego Wychowania
Dewey oparł swój system pedagogiczny na instrumentalizmie, kierunku pragmatyzmu
zapoczÄ…tkowanym przez Charlesa Peirce a, a rozpowszechnionym przez Williama Jamesa.
Polegał on na rozumieniu doświadczenia jako istoty prawdy  prawdziwe jest to co sprawdza
się w działaniu jako prawdziwe. Doświadczenie jest z
ródłem zdobywania i weryfikowania
wiedzy, stąd w jego szkole pracy rozwijane było hasło: uczenie się przez działanie. Szkoła ta
powstała na wzór samowystarczalnego gospodarstwa domowego, gdzie dzieci wykonywały
różne zajęcia rzemieślnicze i gospodarcze. Akcent położony był na aktywność praktyczną i
manualną. Głównym celem szkoły było pobudzanie wrodzonych zdolności dzieci,
zainteresowań, wzbogacanie doświadczeń, samodzielna praca, natomiast wiedzę zdobywało
siÄ™ niejako przy okazji.
W szkole nie było lekcji i przedmiotów, ośrodkiem był problem, który napotykało dziecko w
codziennym życiu i jego rozwiązanie mające doprowadzić do nabywania wiadomości, dlatego
zadaniem szkoły było stwarzanie sytuacji będących z
ródłem owych problemów.
Dewey wyodrębnił etapy myślenia prowadzące do rozwiązania problemu:
1. odczucie trudności
2. określenie trudności  sformułowanie problemu
3. szukanie rozwiązań  formułowanie hipotez
4. wyprowadzenie drogą rozumowania wniosków z rozwiązań  logiczna weryfikacja
hipotez
5. dalsze obserwacje prowadzące do przyjęcia lub odrzucenia hipotezy  empiryczna
weryfikacja hipotezy.
Maria Montessori
Metoda ta kładzie nacisk na swobodny rozwój dzieci. Przeciwstawia się systemowi
szkolnemu, tłumiącemu aktywność dzieci, którego symbolem była dla Marii Montessori
"szkolna ławka". Montessori uważała, że głównym zadaniem pedagogiki jest wspieranie
spontaniczności i twórczości dzieci, umożliwianie im wszechstronnego rozwoju fizycznego,
duchowego, kulturowego i społecznego. W 1907 otworzyła przedszkole Casa Dei Bambini -
Dom Dziecięcy.
Pedagogika Marii Montessori
Doktor Maria Montessori była jedną z pierwszych kobiet  lekarzy we Włoszech, a
jednocześnie antropologiem, pedagogiem. Przez ponad 50 lat pracowała z dziećmi różnych
ras, narodowości czy o różnym statusie materialnym. W jej życiu poświęciła się misji
odkrywania dziecka, jego potrzeb i możliwości.
Dzięki wieloletnim obserwacjom stworzyła podłoże pod nowe pojęcie procesu edukacji,
wykreowała filozoficzne, psychologiczne i pedagogiczne zasady pracy z dziećmi. Swoje
teorie opierała na silnym podłożu jej medycznego wykształcenia  była w pełni naukowcem i
wiedziała, że hipotezy muszą być poparte dowodami. Dowodami na jej metodę są dzieci, z
którymi Montessori pracowała jak również dzieci, które teraz uczęszczają do szkół i
przedszkoli montessoriańskich na całym świecie, czy wychowywane są przez swoich
rodziców w domach. Dzieci skoncentrowane na swoich zadaniach, dążące do samodzielności,
budujące wiarę w siebie i z ufnością patrzące na świat. Dzieci odpowiedzialne, umiejące
współczuć drugiemu, chętne do pomocy i wykazujące się dużą inicjatywą społeczną. Dzieci
pełne cierpliwości i nie poddające się w swoich staraniach. Dzieci znające czym jest szacunek
i honor i umiejące to wyrazić wobec siebie i innych. Dzieci radosne!
 Edukacja nigdy więcej nie powinna być w głównej mierze przekazywaniem wiedzy, ale
musi przyjąć nową formę, szukając uwolnienia dla ludzkich możliwości. Dr Maria
Montessori
W Podejściu Montessori ważne jest przede wszystkim Dziecko, dla którego Nauczyciel
Montessori przygotowuje oraz dba o tzw. Przygotowane Otoczenie (Åšrodowisko).
Podejście Montessori
 Uczyłam się dziecka. Wzięłam to, co dziecko mi przekazało i wyraziłam to, i tak powstała
metoda zwana metodÄ… Montessori. Dr Maria Montessori
Wszystkie dzieci od urodzenia nastawione są na własny rozwój, na osiągnięcie niezależoności
i przejście od dzieciństwa do dorosłości. Metoda Montessori pomaga dzieciom i rodzicom w
tym zadaniu. Jej podstawą jest szanowanie naturalnej indywidualności każdego dziecka, jeśli
chodzi o jego rozwój fizyczny, umysłowy, duchowy i emocjonalny i kierowaniu go do
całościowego wzrostu.
Wybór pracy
W Metodzie Montessori zapewnione powinno być Przygotowane Otoczenie, w którym dzieci
mogą swobodnie pracować z wybranymi przez siebie materiałami. Dzieci mają wrodzoną
chęć do uczenia się, a przy tym nauka ich nie męczy, ale raczej zachwyca i czyni
szczęśliwymi. Wykonywanie celowych prac przez dziecko pod przewodnictwem dorosłego
prowadzi do rozwoju jego koncentracji i samodyscypliny. Dziecko może pracować w zgodzie
z własnymi możliwościami, we własnym tempie i w spokoju. Rodzic czy nauczyciel powinni
umieć obserwować dziecko i przygotowywać dla niego odpowiednie materiały i zadania, by
wspomóc jego chęć dążenia do rozwoju, a nie hamować ją.
Montessori zauważyła, że dzieci w wieku od narodzin do 6 roku życia są odkrywcami,
którzy głównie wykorzystują swoje zmysły, budując siebie i swój intelekt poprzez
przyswajanie tego, co istnieje w ich otoczeniu  języka, zwyczajów, kultury, pojęcia piękna,
religii.
Wiek od 6 do 12 lat to czas świadomego poznawania. Dzieci rozwijają swoje zdolności
abstrakcyjnego myślenia i wyobraz
ni oraz wykorzystują zdobytą wcześniej wiedzę do
dalszych poszukiwań.
Od 12 do 18 lat to czas, w którym młodzi ludzie szukają swojego miejsca w społeczeństwie i
próbują wykorzystać możliwości, by w tym społeczeństwie uczestniczyć.
Ostatni juz okres wkroczenia w dorosłość, lata 18 do 24 to czas, kiedy ludzie stają się
specjalistami w pewnej dziedzienie lub dziedzinach, i w ten sposób poprzez ich pracę biorą
udział w budowaniu świata oraz tworzenia dialogu pomiędzy sobą.
Przygotowane otoczenie
Przygotowane otoczenie charakteryzuje siÄ™:
·ð PiÄ™knem, porzÄ…dkiem, jest rzeczywiste, proste i dostÄ™pne
·ð Dzieci muszÄ… mieć zapewnionÄ… wolność do pracy, ale jednoczeÅ›nie umieć podążać
według wyznaczonych zasad, które pozwalają na pracę jako część grupy.
·ð Dzieciom powinno siÄ™ zapewnić przystosowane dla nich materiaÅ‚y, które wspierajÄ…
odkrywanie świata i umożliwiają im rozwój niezbędnych umiejętności.
·ð W Metodzie Montessori istniejÄ… mieszane grupy wiekowe, dziÄ™ki którym dzieci mogÄ…
rozwijać swoje zdolności życia w społeczeństwie i uczyć się od siebie wzajemnie
zgodnie z własnym tempem rozwoju.
Wychowywać to pomagać dzieciom i młodzieży w tym, aby nauczyli się myśleć, kochać i
pracować. Na swej drodze do dorosłości młodzi ludzie potrzebują dorosłych, którzy potrafią
kochać i wymagać. Dobry wychowawca fascynuje młodych ludzi miłością i proponuje im
wyłącznie optymalną drogę życia. Książka do kupienia w księgarni internetowej tolle.pl.
Nauczyciel (rodzic) w podejściu Montessori
Rolą nauczyciela czy rodzica jest obserwowanie dziecka, a jego ciągłym celem jest coraz
rzadsza interwencja w miarÄ™ rozwoju dziecka. Nauczyciel jest odpowiedzialny za stworzenie
atmosfery spokoju, bezpieczeństwa, porządku i radości, oraz powinien być dostępny dla
dziecka, by w razie potrzeby pomóc mu czy zachęcić do działania. Takie podejście pomaga
dziecku w rozwoju poczucia pewności siebie i wewnętrznej dyscypliny.
Z młodszymi dziećmi, nauczyciel pracuje poprzez demonstrowanie im użycia materiałów czy
zadań odpowiednich dla ich indywidualnego rozwoju.
Największymi talentami nauczyciela czy rodzica jest umiejętność obserwowania oraz wiedza
kiedy i jak zainterweniować.
Celestyn Freinet
PEDAGOGIKA CELESTYNA FREINETA
Celestyn Freinet był francuskim pedagogiem, który żył w latach 1896 - 1966.
Pochodził z biednej, chłopskiej rodziny. I to środowisko przyrodnicze i ludzkie określiło jego
stosunek do podstawowych zagadnień społecznych, filozoficznych i pedagogicznych. Od
starszych braci, dziadków, pasterzy przejmował mądrość życiową, na którą składały się
obserwacje i doświadczenia wielu generacji. Dlatego swoje poglądy pedagogiczne ? tzw.
zdrowego rozsądku zatytułował ? Gawędy Mateusza?. Mateusz był autentyczną postacią,
mędrcem, filozofem i poetą wiejskim, z którym Freinet często rozmawiał. W czasie pierwszej
wojny światowej Celestyn Freinet został ciężko ranny. Po dojściu do zdrowia podjął pracę
nauczyciela. W 1920 roku zaczął uczyć w dwuklasowej , wiejskiej szkole. Freinet stwierdził,
że tradycyjne nauczanie nie budziło zainteresowania uczniów. Młody nauczyciel zaczyna
więc eksperymentować, szukać innych, bardziej nowoczesnych metod nauczania i
wychowania. Studiuje literaturÄ™ pedagogicznÄ…, koresponduje ze znanymi pedagogami, bierze
udział w kongresach nauczycieli nowatorów, w 1924 roku wyjeżdża do Związku
Radzieckiego i wraca zafascynowany tą pedagogiką. Pierwszą nowością, którą wprowadził w
szkole było założenie w 1926 roku szkolnej drukarni. Umożliwiło mu to wprowadzenie
następnych innowacyjnych technik nauczania. Nie zawsze jednak udaje mu się realizować
swoje idee, gdyż napotyka sprzeciw rodziców i władz. Dlatego w 1934 roku założył prywatną
szkołę, w której zaczął stosować nowe idee pedagogiczne, opracowane przez siebie. Celestyn
Freinet uważał, że pedagogika nie jest czymś stałym, niezmiennym lecz jej celem powinno
być tworzenie warunków dla rozwoju dziecka.
Założenia pedagogiki Freineta:
1.nie ma podziału na dydaktykę i wychowanie,
2.szkoła nie może selekcjonować dzieci na lepsze i gorsze lecz powinna pracować z
dziećmi o różnych możliwościach intelektualnych,
3.w pracy pedagogicznej najważniejszy jest rozwój osobowości każdego dziecka,
4.pedagogika oparta jest na prawach dziecka, szacunku dla jego osoby, potrzeb i
dążeń,
5.w rozwoju zawodowym nauczyciela ważna jest wymiana doświadczeń,
6.założenia pedagogiczne realizowane są za pomocą TECHNIK, które ułatwiają pracę
nauczyciela.
Celestyn Freinet zrezygnował z tradycyjnych metod nauczania. Odrzuca on ocenę, konwencję
podręcznika, uwzględnia indywidualne tempo pracy. Inny jest sposób zdobywania wiedzy
przez ucznia. Freinet szczególną uwagę zwracał na rozwój samorządności czyli pracę w
małych grupach. Samorządność dzieci stanowi podstawę wychowania. Jej formą jest tzw.
spółdzielnia szkolna. Dzieci organizują wszystkie dziedziny i rodzaje działalności w szkole.
Pracują nie w klasach lecz w pracowniach wyposażonych w materiały i pomoce kształcące,
odpowiednio poklasyfikowane i dostępne w każdej chwili. Uczniowie sami określają zadania
do wykonania na cały tydzień, wyznaczają osoby odpowiedzialne, dokumentują pracę. Na
koniec tygodnia następuje samoocena i ocena pracy. Ma ona charakter graficzny. Zamiast
ocen dzieci uzyskują sprawności i dyplomy. Taki sposób oceniania wysiłków dzieci sprawia,
że znika niezdrowa rywalizacja, a każde dziecko może zdobyć sprawność intelektualną lub
manualną zgodnie ze swoim wyborem. Dlatego też inna jest rola nauczyciela w klasie. Musi
on przezwyciężyć w sobie postawę dogmatyczną, autorytarną, narzucającą aby wejść między
uczniów, by razem z nimi pracować i szukać rozwiązań. Wychowawca ma inspirować,
regulować i pomagać. TECHNIKI, które opracował Freinet są podstawą jego pedagogiki.
1.Technika swobodnego tekstu.
2.Fiszki autokreatywne.
3.Korespondencja międzyszkolna.
4.Gazetka szkolna.
5.Swobodna ekspresja plastyczna, muzyczna i teatralna.
Stanowi ona punkt wyjścia nauczania różnych przedmiotów szkolnych. Akt twórczy
ma charakter indywidualny ale omawiany jest w grupie. Swobodna ekspresja pozwala
nauczycielowi lepiej poznać ucznia, zrozumieć go i pomóc mu , gdy zachodzi taka
potrzeba. Dzięki swobodnej ekspresji przestaje istnieć rozdz
więk między tym co
dziecko chce wyrazić, a co wyraża pod presją, że "tak trzeba, tak wypada".
6.Doświadczenia poszukujące.
Stosowane są zwłaszcza w środowisku społeczno - przyrodniczym. Jest to droga do
samodzielnego zgłębiania matematyki, przyrody, historii czy geografii. Ma ono charakter
wielokrotnych prób uwieńczonych sukcesem. Pozostawiają one w świadomości dziecka
doznane wrażenia zmysłowe i drogę posługiwania się nimi w sposób celowy i zamierzony.
Jest to wychodzenie poza dostarczane informacje, działanie niekonwencjonalne i
niestandardowe. W swojej pracy pedagogicznej stosuję niektóre techniki, które chciałabym
omówić.
TECHNIKA SWOBODNEGO TEKSTU
Ma na celu kształcenie umiejętność poprawnego wypowiadania swoich myśli, wrażeń i
przeżyć. Oto kolejność pracy:
1. Najpierw nauczyciel z uczniami ustala temat wypracowania.
2. Następnie dzieci piszą indywidualnie tekst na kartkach.
3. W małych grupach dzieci prezentują swoje teksty i wybierają ich zdaniem
najlepszy.
4. Autor wybranego tekstu czyta głośno swój tekst na forum klasy.
Jeżeli klas jest mała liczebnie wszystkie dzieci prezentują swoje prace.
5. Uczniowie głosują, który tekst najbardziej im się podobał i uzasadniają swój wybór.
6. Wybrany tekst jest przepisany na tablicy.
7. Tekst jest poprawiany językowo, usuwane są błędy ortograficzne, gramatyczne,
interpunkcyjne. Dzięki temu uczniowie powtarzają zasady pisowni.
8. Tekst jest wzbogacany. Dodawane są określenia, wyrazy bliskoznaczne, metafory.
Zdania sÄ… skracane lub rozwijane.
Autor tekstu musi wyrazić zgodę na dokonanie zmian.
9. Pozostałe teksty nauczyciel poprawia i omawia z uczniami.
W tej technice występują wszystkie rodzaje ćwiczeń: w mówieniu, pisaniu, pisaniu z pamięci,
czytaniu głośnym i cichym ze zrozumieniem, słownikowe, gramatyczne, ortograficzne, nauki
o języku, wiedzy o literaturze. Teksty te mogą być wykorzystane w korespondencji
międzyszkolnej lub w gazetkach.
KORESPONDENCJA MI
DZYSZKOLNA
Uczniowie korespondują z rówieśnikami z innej szkoły. Obejmuje ona głównie LISTY.
Dzieci poznają zasady kompozycyjne pisania listów, ,używania wielkiej litery w zwrotach
grzecznościowych, zwroty i wyrażenia grzecznościowe. Oprócz tego dzieci mogą wysyłać
rysunki, gazetki szkolne i klasowe oraz ciekawe teksty własne, krzyżówki, rebusy, zagadki.
FISZKI AUTOKREATYWNE
Są to kartoniki z zadaniami dla uczniów i kartoniki z prawidłowymi odpowiedziami. Zadania
mogą dotyczyć wiadomości gramatycznych lub tematyki lekcji. Każdy uczeń pracuje
samodzielnie, bierze jedno zadanie i wykonuje je w specjalnym zeszycie. Po wykonaniu
zadania uczeń odnosi zadanie i bierze kartonik z prawidłową odpowiedzią. Uczeń sam
sprawdza poprawność wykonania, poprawia błędy. Jest to nauka samokontroli. Nauczyciel
nie ocenia i nie kontroluje uczniów. Fiszki można wielokrotnie wykorzystywać, wzbogacać,
zmieniać przykłady. Pedagogika Celestyna Freineta jest dzisiaj odkrywana na nowo jako
przyjazna dla uczniów we współczesnej szkole.
Rudolph Steiner (pedagogika waldorfska)
Pedagogika waldorfska (pedagogika Rudolfa Steinera)  pedagogika alternatywna do
oficjalnie obowiązującej, której twórcą był Rudolf Steiner. Nazwa "waldorfska" pochodzi od
pierwszej szkoły dla dzieci robotników, założonej przez Rudolfa Steinera w 1919 przy
fabryce cygar "Waldorf-Astoria" w Stuttgarcie, na zaproszenie jej właściciela Emila Molta.
Głównym zadaniem tej pedagogiki jest żywe pielęgnowanie zrozumienia istoty człowieka i
jego rozwoju w powiązaniu ze światem i społeczeństwem. Celem zatem jest przede
wszystkim wspieranie wszechstronnego rozwoju dziecka, rozumianego jako rozwój trzech
sfer: myślenia, uczuć i woli. Charakterystyczne dla pedagogiki waldorfskiej jest
przywiązywanie dużej wagi do działań artystycznych (malowanie, rysowanie form,
śpiewanie, gra na instrumentach, eurytmia), a także uczenia poprzez praktyczne działanie
(prace ręczne, warsztaty  praca z drewnem, pielęgnacja ogrodu). Podkreśla się rolę rytmu w
zdrowym kształtowaniu nauczania. Specyfiką szkół waldorfskich jest m.in: brak ocen; brak
podręczników; edukacja zintegrowana na przestrzeni szkoły podstawowej, a nie tylko w
młodszych klasach; charakterystyczny rytm dnia.
·ð Brak ocen
Nauczyciele w szkołach waldorfskich nie mają do dyspozycji systemu ocen. Oznacza to
konieczność wypracowania indywidualnych metod motywowania uczniów do pracy oraz
informowania zarówno dzieci, jak i ich rodziców o postępach w nauce i zachowaniu. Brak
ocen ma służyć rozwojowi u dzieci wewnętrznej motywacji do nauki. Jednocześnie jest on
wyrazem charakterystycznego dla pedagogiki Steinera nastawienia na współpracę, a nie
rywalizacjÄ™.
·ð Brak podrÄ™czników
Uczniowie nie korzystają z gotowych podręczników. Nauczyciel sam kształtuje program i
nauczanie w oparciu o dwa z
ródła: wiedzę o rozwoju dziecka i obserwację uczniów. Służy to
zindywidualizowaniu kształcenia i rzeczywistym dopasowaniu go do potrzeb rozwojowych
konkretnej grupy dzieci.
·ð Edukacja zintegrowana
Wychowawca uczy większości przedmiotów w ramach tzw. lekcji głównej na przestrzeni
całej edukacji w szkole podstawowej, nie tylko w ciągu trzech pierwszych lat. Nauczanie
prowadzone jest w systemie tzw. epok. Oznacza to, że przez kilka tygodni (na ogół od dwóch
do czterech) dzieci zajmują się jednym przedmiotem, np. matematyką, po czym następuje
inna epoka (cykl) i inny temat. Najczęściej spotykanym zarzutem wobec takiego sposobu
nauczania jest ryzyko, że uczniowie będą zapominać materiał z danego tematu, jeśli nie
będzie on utrwalany w czasie pracy nad innym zagadnieniem. Pedagodzy waldorfscy
odrzucają ten zarzut wskazując na wieloletnie doświadczenia szkół waldorfskich z tego typu
procesem dydaktycznym. Jednocześnie podkreślają, że system epokowy pozwala na głębokie
wniknięcie w omawiane tematy i wielostronne ich opracowanie.