Teorie i nurty współczesnej pedagogiki 5.10.2012
!!!Dyżury: piątek 9.40-11.10 ul. Pomorska p. 204 b
Potoczna a naukowa teoria wychowania.
Wychowanie to dziedzina praktyki społecznej, która jest regulowana przez:
1. Doświadczenie historyczne, kulturowe, polityczne oraz osobiste wraz z refleksją podmiotów
zaangażowanych w ten proces
2. Przez teorie naukowe i potoczne, które konstruują wiedzę o jego istocie, jednocześnie
przyczyniając się do prowadzenia badao i wykorzystywania ich wyników w działaniu.
Teorie wychowania jest efektem jednego z wielu procesów poznawania świata wych., dzięki
prowadzonym badaniom i działaniom interwencyjnym lub w wyniku uczenia się jego znaczeo od
innych.
Teoria wychowania: - postrzegana jako przeciwieostwo praktyki wychowawczej
- ścisły związek z praktyką wychowawczą- dostarcza na jej użytek istotnych
informacji, uzasadnieo, wskazao czy ocen.
Szerokie znaczenie teorii to uogólnienie dokonane na podstawie naukowej analizy rzeczywistości,
zmierzający do sformułowania o niej empirycznych lub analitycznych twierdzeo.
Wąskie znaczenie teorii to sądy, które w określony sposób odnoszą się do wielu faktów
szczegółowych jako ich uzasadnienia lub wyjaśnienia.
Naukowe teorie wychowania- to zbiór uporządkowanych praw lub/i prawidłowości, które stanowią
wewnętrznie spójne konstrukcje logiczne.
Naukowa teoria wychowania to jedna z podstawowych dyscyplin pedagogicznych, której
przedmiotem badao jest usystematyzowana, spójna i uporządkowana wiedza o wychowaniu.
Dzięki niej uzyskujemy wiedzę o interesujących nas związkach, występujących miedzy nimi relacjach i
ich charakterze oraz wynikających z nich następstwach.
Należy odróżnid teorię wychowania od potocznej teorii wychowania.
Potoczna teoria wychowania:
- rodzaj osobistej, zdroworozsądkowej wiedzy o wychowaniu
- zbiór wewnętrznie ze sobą powiązanych przekonao, idei na temat istoty, genezy, celów, uzasadnieo
i sposobów wychowania.
Cechy charakterystyczne dla potocznych teorii wychowania:
1. Przeciwieostwo wiedzy naukowej
2. Bardzo silny związek z praktyką wychowania
3. Powstała na drodze przednaukowego poznania, w sposób� naturalny, biograficzny
4. Jest traktowana w kategorii prawd samych przez się oczywistych, a zdobywanym dzięki
funkcjom rozumu
5. Zawiera elementy wiedzy proceduralnej i deklaratywnej
6. Dominują w niej informacje epizodyczne
7. Jest artykułowana za pomocą języka potocznego, codziennego
8. Nie jest w pełni uświadomiona sobie przez autora
Wykorzystanie wiedzy naukowej i potocznej
Poradniki dla rodziców skonstruowane są na bazie:
1. Praktycznej wiedzy o wychowaniu opartej na teorii naukowej
2. Potocznej teorii wychowania
3. Naukowej teorii wychowania
W zależności od celów badao wyróżniamy:
1. teorie nieempiryczne
- teorie normatywne
- metateorie(teorie formalne)
2. Teorie empiryczne
-teorie optymalizacyjne
- teorie eksplikacyjne
Badania podstawowe to badania nieempiryczne, teoretyczne, generujące teorię, modele koncepcje,
wytwarzające - a nie odzwierciedlające- wiedzę o (w dużej mierze postulowanej, idealizowanej)
rzeczywistości.
Mogą stad się z
ródłem dla powstania nowych teorii bądz
też doprowadzid do zmiany statusu
istniejących już teorii.
Typy teorii w zależności od rodzajów badao naukowych:
Typy teorii Badania stosowane Badania podstawowe
Teorie nieempiryczne Teorie normatywne Metateorie
Teorie empiryczne Teorie optymalizacyjne Teorie eksplikacyjne
Metateoria  (gr. Meta- poza+ teoria- oglądanie, badanie).
Grecki przedrostek meta oznacza to wszystko co jest poza(czymś lub kimś). Metateoria jest zatem
teorią jakiejś teorii. Teorie posługujące się metajęzykiem i zajmująca się badaniem i opisywaniem
teorii dedukcyjnej. Teoria wyższego stopnia w stosunku do opisywanej, każda teoria, której
przedmiotem jest pewna inna teoria.
Teorie i nurty współczesnej pedagogiki 12.10.2012
Pedagog ukierunkowany ideami jednej pedagogiki nie potrzebuje żadnej mapy, gdyż
ma przed sobą określoną drogę, której niejako poddaje się.
Pedagog dwóch dróg jest w bardziej złożonej sytuacji, jego problem sprowadza się do
podjęcia decyzji w ramach konstrukcji dychotomicznej, gdyż tak właśnie, w formie
przeciwstawnych możliwości, interpretuje on funkcjonujące koncepcje wychowania.
Odcina się od innych, niemieszczących się w dwuczęściowej strukturze i w tym sensie
nie koncentruje się na uzyskiwaniu orientacji w całości zagadnienia, w związku z czym mapa
jest mało przydatna i jemu.
Teorie naukowe współczesnej pedagogiki:
�� Pedagogie naukowe
�� analityczne (hermeneutyczne, empiryczne)
�� pozytywne (dedukcyjne, doświadczalne)
�� krytyczne (demaskatorskie, transformacyjne)
�� Pedagogie głównego nurtu
�� konserwatywna (główną wartością jest władza)
�� liberalno  postępowe (główna wartość to zysk)
�� hedonistyczne
�� Pedagogie poboczne (przekorne)
�� pokrętne (antyedukacyjne)
� amatorskie
� poza standardowe
� cyniczne
� desantowe
�� przewrotne (opozycyjne)
� antypedagogika
� baśniowe
� błazeńskie
� ekstrawaganckie
� figlarne
�� odlotowe (ideologiczne)
� alarmistyczne
� anarchistyczne
� anomijne
� awangardowe
�� powrotne (retrospektywne)
�� przelotne (prezentystyczne)
�� przezorne (prospektywne)
�� potoczne (dyskretne)
Podział wg M. Jaworska  Witkowska, Z. Kwieciński  Nurty pedagogiki.
Naukowe, dyskretne, odlotowe Oficyna Wydawnicza  Impuls , Kraków 2011
1
Działalność pedagogiczna może być skierowana na (wg B. Śliwerski):
1. Na jeden nurt czy teorię wychowania, pedagogię czy dyskurs, a wówczas  taki
monista  może nie potrzebować mapy z pozostałymi prądami i teoriami, gdyż
wie, dokąd zmierza i po co, ku jakim celom chce poprowadzić swoich
wychowanków.
2. Na dwie wyraz
ne sobie przeciwstawne teorie wychowania, toteż musi wybrać
w ramach dychotomicznej konstrukcji, najlepiej opisującą, wyjaśniającą czy
interpretującą zjawisko wychowania, odcina się wówczas od jej antynomii,
rezygnując  podobnie jak monista  z uzyskiwania orientacji w całości
zagadnienia, jeśli potrzebna jest mu jakaś komparatystyka, to tylko taka, która
przekona do racji wyboru własnej orientacji.
3. Na mnogość teorii, wobec której musi się jakoś odnalez
ć, albo na podstawie
logicznie uzasadnionych, merytorycznych, współrzędnych, z przyjęciem
określonych założeń teoretycznych dyskursów wychowawczych, wybierając
jeden z nich dla siebie albo powinien wykonać:
-� [& ] odpowiednią pracę w oparciu o kryterium empiryczne, z nastawieniem na
ogarnianie żywego aktualnie występującego, realnego doświadczenia i
czynienia owego doświadczenia przed polem do budowania teorii.
 Proces dojrzewania nauki wyrażony jest we wzroście jej świadomości metanaukowej
[& ] zmierza on w stronę wielości języków i metod .
(J. Życiński)
 Wiedza nie jest sumą poglądów, które  różnymi drogami  zostały przekazane.
Trzeba pamiętać, że one same są tylko czymś pierwszoplanowym. Jeżeli nakładam finalność
owych poglądów [& ] przesłaniam sobie to co istotne. Rzecz w tym, by poza oczywistością
poglądów ujrzeć to co nie jest widzialne po prostu .
Z gr. theoria  oglądanie, kontemplacja, rozważanie, badanie
Z gr. od theoreia  przyglądać się, kontemplować, rozważać
Z gr. theoretikos  oglądający, kontemplujący, spekulatywny
Z gr. theoria  widzenie, widok
Teoria   widzenie tego, co jest choć nie chodzi o trywialne, to, co faktycznie obecne.
Fakt  nie jest po prostu czymś tylko fizycznie obecnym, ustalanym na podstawie
mierzenia, ważenia, liczenia.
Hans Georg Gadamer o fakcie:
 Fakt  jest raczej pojęciem hermeneutycznym, to znaczy ciągle odniesionym do
sytuacji przypuszczania czy oczekiwania, do sytuacji badającego rozumienia bardziej
skomplikowanego rodzaju .
Hans Georg Gadamer  Teoria, etyka, edukacja Wydawnictwo Uniwersytetu
Warszawskiego, Warszawa 2008.
2
Teorie i nurty współczesnej pedagogiki 19.10.2012
W przyszłym tygodniu z powodu wyjazdu dr Mikołajewicza na konferencję nie ma
wykładu !!!!
Teoria  widzenie tego co jest, choć nie chodzi o trywialne, to co faktycznie obecne.
Fakt  nie jest po prostu czymś tylko obecnym fizycznie, ustalonym na podstawie
mierzenia.
Fakt  jest pojęciem hermeneutycznym, to znaczy ciągle odniesionym do sytuacji
przypuszczania czy oczekiwania do sytuacji badającego rozumienia bardziej
skomplikowanego rodzaju.
Wg Władysława Kopalińskiego teoria to:
 zbiór praw, definicji i hipotez rzeczowo i logicznie powiązanych w całość .
Wg słownika języka polskiego teoria to:
 ogólna koncepcja oparta na poznaniu i rozumieniu istotnych czynników kształtujących
pewną sferę rzeczywistości (np. w zakresie procesów społecznych) .
 konstrukcje myślowe tworzące z elementów pewną swoistą całość .
Teoria we współczesnych naukach humanistycznych jest to pewna uporządkowane z
określonych elementów globalne (ogólne) widzenie danego zjawiska, ale widzenie poddane
jednocześnie kontemplacji, tzn. poddanie procesowi tłumaczenia, tzn. dlaczego dane zjawisko
jest takie a nie inne i z czego to wynika.
Tłumaczenie to jest właśnie logicznym uporządkowaniem elementów wchodzących w
skład danego zjawiska.
Teoria jest wytworem powstającym w wyniku działalności badawczej, za którą  stoi
przyjęcie określonych strategii badawczych wytwarzających wiedzę zawartą w teorii.
Trojakie odniesienie się Teorii do Rzeczywistości
1. Teoria tłumaczy pewną rzeczywistość o zastaną w sposób jakby naturalny to co
się w niej wydarza, jest jakby uzasadnieniem tego.
2. Teoria tłumaczy rzeczywistość przez siebie projektowaną  pożądaną a
istniejącą już realnie.
3. Jako pewna konstrukcja myślowa tworząca spoistą całość stanowi tłumaczenie
tego, czego nie ma w rzeczywistości, a co  wg niej  rzeczywistością stać się
powinno  jest czymś pożądanym ze względu na swe walory.
Teorie empiryczne powstały na bazie obserwacji, diagnoz i eksperymentów, są
ilościowymi zbiorami danych o empirycznej i logicznej budowie/obiektywności i
intersubiektywności.
1
W ujęciu empirycznym:
-� wszelkie poznanie ma swoje z
ródło w zmysłowym kontakcie z określonym
konkretnym przedmiotem
-� efektem jest umysłowe jego  odtworzenie
W trakcie rozwoju filozofii empiryzmu zwrócono uwagę na poznanie jako
doświadczenie naukowe, gdzie do głosu dochodzą przede wszystkim dające  zobaczyć się i
policzyć dane .
Dane te zostaną zredukowane do cech określonego przedmiotu, które dadzą się ująć w
takim formalizmie.
W doświadczeniu naukowym wymaga się tego, aby było ono powtarzane.
2
Teorie nieempiryczne Humanistyczne troszczą się przede wszystkim o rozumienie, a
nie wyjaśnianie rozumienia. Rozumienie rekonstruuje zależności, które unikają
bezpośredniego empirycznego postrzegania i czystej logicznej analizy, rezygnują z
chęci opanowania praktyki poprzez działania techniczne.
09.10.2012
Rodzaje teorii Humanistycznych:
1. Fenomenologia  ma strukturę odkrywczą i intuicyjnie określa Fenomeny
2. Hermeneutyczne  stara się zrozumieć wycinki rzeczywistości będącej
kontekstem językowym.
3. Krytyczne /Dialektyczne/ - powstaje poprzez rozprawianie się z przeciwnymi
punktami widzenia, krytyczna świadomość próbuje obniżać ideologie i
fałszywą świadomość.
FENOMENOLOGIA
�� Każde zjawisko, ludzka historia, czy pojedyncze zdarzenia posiada swój
indywidualny idiom;
�� Za główny cel stawia sobie poznanie czegoś takim, jakim to w istocie jest
dzięki temu można odkryć to, co wcześniej nie był dostrzegane;
�� Zakłada chęć poznania różnorakich punktów widzenia danego zjawiska;
�� Obranie fenomenologicznego punktu widzenia to skupienie się na
doświadczeniu konkretnej rzeczy, na tym co owa rzecz ,,mówi o sobie;
�� Celem jest badanie sytuacji, procesów takimi jakie one są, odkrywanie tego co
wcześniej nie było dostrzegane
16.11.2012
Fenomenologia c.d.
�� Warunkiem każdego poznania w procesie badawczym jest zawieszenie swojej
wiedzy, sądów czy przekonań czy badacza, co z kolei pozwoli dostrzec cuda
życia codziennego;
�� Zawieszenie wiedzy, czy wzięcie jej w ,,fenomenologiczny nawias , co zwie się
redukcją polega na wyłączeniu i wyeliminowaniu pewnych elementów i
rozwiązywaniu tylko tego, co pozostaje;
�� Dzięki owej redukcji (epoche) uzyskuje się obraz fragmentu rzeczywistości
jako ,,czystą daną
�� Zasadnicze pytanie, na które próbuje odpowiedzieć fenomenologia, dotyczy
sensu świata  sensu wychowania, ponieważ dzięki teorii zrozumienia, możliwe
jest, aby świat  wychowanie  stał się prawdziwie ludzkim;
�� Specyfika metody fenomenologicznej polega zatem na tym, aby opisywać to, co
dane, bez uprzedzeń, włączając, możliwe jak najdokładniej i kompletne, teorie i
uprzednie opinie;
�� Należy także wypracować ogólną istotę, idee jakiegoś przedmiotu, zjawiska, a
nie zatrzymać się na opisie pojedynczego przedmiotu;
�� Fenomenologia postawiła sobie zadanie odkrywania powiązań, wytyczania
perspektyw, które stały się zbyt wąskie przez oddziaływanie jednostronnych
poglądów, hipotetycznych kontaktów;
�� Fenomenologia była i jest próbą obrony autonomii umysłu ludzkiego,
człowieka i wiedzy o nim;
�� Fundamentem jest docieranie do sensu wychowania i odkrywanie go;
�� Sens jest czymś danym raz na zawsze, ma on dynamiczny charakter, jest w
ciągłym ruchu i nieustannie się zmienia;
HERMENEUTYKA
�� Hermeneutykę określa się jako ogólną teorię interpretacji i rozumienia kategorii
form symbolicznych składających się na treść i sens życia ludzkiego;
�� Hermeneutyka zajmuje się opisywaniem i interpretacją ludzkiego świata, które
trzeba czytać i odkrywać jak książkę;
�� Celem jest poznanie i rozumienie  podobnie jak w fenomenologii;
�� Podejście hermeneutyczne wiąże się ze związkiem między pytaniem a
rozumieniem;
�� aby móc zadać określone pytanie, należy najpierw mieć świadomość tego,
czego się nie wie, dopiero wtedy można zacząć poszukiwania;
�� aby móc coś zrozumieć na nowo, należy odejść od swoich przekonań czy
poglądów;
�� Zatem stan zawieszenia stanowi najgłębszą i fundamentalną istotę pytania i
okrywania;
�� Odejście od tego co znane, wiadome pozwała zobaczyć na nowo określone
zagadnienia;
�� rozumienie ma kształt spirali, gdyż rozumienie nieustannie zmienia swoją
formę;
�� oznacza to, że rozumienie nigdy nie ma charakteru zakończonego procesu;
�� rozumienie ograniczone jest zawsze jakimś miejscem, czasem, sytuacją,
zdarzeniem;
�� wszelkie interpretacje mają charakter tymczasowy;
�� rozumienie jest pojmowanie jako cel i kres danego doświadczenia, jako
zatrzymanie się w drodze, które z kolei jest zawsze przystanięciem w
określonym punkcie historycznym.
Teoretyczne nurty współczesnej pedagogiki 23.11.2012
Każde poznanie  rozumienie jako wypowiedz
jest zarazem  skończone  jest
całością.
Każda wypowiedz
jest uwarunkowana określonym czasem przeszłym, jak i
teraz
niejszym.
Rozumienie może mieć miejsce tylko w obrębie jakiejś kultury, czasu, nie ma jednego
uniwersalnie obowiązującego rozumienia.
Powszechnie uważa się, że:
�� teorie od praktyki rożni to, że zawierają uporządkowaną wiedzę ogólną o
określonym fragmencie rzeczywistości, a praktyka to działania przekształcające
tę rzeczywistość,
�� teorie są wytworami powstającymi w wyniku aktywności badawczej
odbywającej się wedle określonych zasad, reguł, procedur legitymizujących
wiedzę w nich zawartą/stanowi ona system twierdzeń uporządkowanych
merytorycznie i logicznie, przy czym uporządkowanie merytoryczne wyznacza
przedmiot teorii, a kryterium logiczności gwarantuje zastąpienie zasad
dowodzenia i wyjaśniania,
�� teorie cechuje abstrakcyjność  twierdzenia są formułowane w języku
odnoszącym się do szerszej klasy cech, zjawisk, procesów niż jeden konkretny
przypadek, a najbardziej ceni się te, które pokazują zależności obowiązujące w
każdym miejscu i czasie historycznym,
�� weryfikowalność  twierdzenia w nich zawarte poddają się sprawdzeniu.
Cechy współczesnej teorii wychowania:
�� dyskursywność  zakłada rozmaitość alternatyw interpretacji głównego
przedmiotu  wychowania
�� holistyczność, która dotyczy całościowego postrzegania badanego problemu,
uwzględniając przy tym istniejące konteksty oraz dynamiczną i zmienną naturę
ludzkiego życiu i funkcjonowania.
Warto zaznaczyć, że holizm nie zakłada badania  wszystkiego , ponieważ ogranicza to
efektywność badań. Mowa tu o myśleniu o człowieku i wychowaniu jako integralnej całości.
Istnieje wiele sposobów na (teoretyczne) konstruowanie wychowania, zatem może być
ono interpretowane holistycznie. Analiza określonych (teoretycznych)  rzeczywistości
wychowania będzie znacznie się od siebie różnić.
Wg Thomasa Kuhna:
Dobrą teorię powinno cechować:
1. dokładność
2. spójność
1
3. ogólność
4. prostota
5. owocność
W. Newton  Smith dodał:
-� zachowanie dotychczasowych udanych obserwacji,
-� trzymanie się obranego tropu,
-� wzajemne spieranie się teorii,
-� łatwość radzenia sobie z niepowodzeniami,
-� zgodność z obowiązującymi przekonaniami metafizycznymi.
Teorie mogą być ukierunkowane na różne pola działania:
1. empiria  postrzeganie, doświadczenie,
2. poznanie  transcendencja, rozsądek, logika, etyka,
3. interes - wola, władza, korzyść,
4. działanie  społeczeństwo, kultura, język.
W ramach tych pól pojawiają się główne postawy filozoficzne:
1. racjonalizm  wychowanie jest przedłużonym ramieniem poznawczego
planowania uczenia się,
2. empiryzm  wychowanie jest konkretną formą zachowania,
3. naturalizm  wychowanie to wykluczenie sztucznych wpływów na korzyść
naturalnych sił rozwoju,
4. idealizm  wychowanie to przekazanie ukierunkowane na wzory i wartości
idealne,
5. metafizyka  wychowanie jest ponadhistoryczną i ponadkulturową troską o
ludzkość,
6. teoria krytyczna  wychowanie to tworzenie świadomości krytyczno 
emancypacyjnej,
7. konstruktywizm  wychowanie to kreatywny projekt innowacji,
8. pragmatyzm  wychowanie to strategia wywierania wpływu służąca
społeczeństwu,
9. funkcjonalizm  wychowanie jest przypisywaniem ról,
10. teoria działania  wychowanie jest ścieżką działania wiodącą do celów
operacyjnych,
11. teoria systemowa  wychowanie jest ścieżką dynamicznego procesu wymiany
pomiędzy jednostką i społeczeństwem,
12. materializm marksistowski  wychowanie jest prowadzeniem ku rewolucyjnej
świadomości.
Typy teorii:
1. empiryczno  analityczne
2. racjonalno  krytyczne
2
3. hermeneutyczno  dialektyczno  fenomenologiczne
4. idealistyczno  metafizyczne
5. normatywno  konstruktywistyczne
6. pragmatyczno  ekonomiczne
7. naturalistyczno  ekonomiczne
1. Wychowanie jest taki, ponieważ tak zostało zrealizowane.
2. Wychowanie jest taki jak jego znaczenie, które się przekazuje.
3. Wychowanie jest takie jakie być nie powinno.
4. Wychowanie jest uzależnione od warunków, w jakich występuje.
5. Wychowanie jest takie na jakie pozwalają warunki ramowe.
6. Wychowanie jest takie, jak się objawia.
7. Wychowanie jest takie, jak zostało zaplanowane.
8. Wychowanie jest tyle warte, ile korzyści jakie przynosi.
9. Wychowanie jest takie, jak się rozwinie.
3
30.11.12
O co chodzi we współczesnej myśli pedagogicznej?
- o syntetyczne badanie nad poznaniem, rekonstruowaniem i interpretowaniem
współczesnej myśli pedagogicznej. (B. Śliwerski)
- ujawnianie- odsłanianie warsztatu metodologicznego
- rozpoznanie w procesie poznawczym braków, dylematów, a nawet aporii
- o budowanie jedności pedagogicznej opartej o różnorodności- odmienności aksjologicznej i
komunikacyjnej
Główna terminologia w badaniach współczesnej myśli pedagogicznej:
Paradygmat- w fil.został użyty (G.Ch.Lichtenberg z Getyngi) w XVIIIw. Na oznaczenie
wzorców, wedle których rzekomo odbywa się wyjaśnienie zjawisk przyrodniczych.
Na terenie lingwistyki odnosił się do wzorców deklinacyjnych i koniugacyjnych.
Paradygmat (wg. Khunt a)
3 rozumienia: w sensie:
-metodologicznym- paradygmat czyli teoria naukowa- jest regułą(a dokładnie zbiorem reguł)
lub zasadą postępowania
Jako reguła wskazuje-na problemy, które należy podejmować,
-na fakty, które są doniosłe i trzeba je badać,
-na to, jakie prognozy stawiać
-na to, jak uszczegółowiać(rozwijać) paradygmat
-jak formułować prawa
- epistemologicznym
Reguła stanowi dalszą racjonalizację paradygmatu w sensie epistemologicznym i jest jego
interpretacją
Paradygmat w sensie epistemologicznym dostarcza określonego wzorca >>widzenia<< a
zarazem porządkowania dostępnego materiału doświadczenia.
Każde >> widzenie<< zakłada zawsze porządkujący wzorzec widzenia, bez którego materiał
doświadczenia przedstawiałby sobą jedynie jakąś kakofonię dz
więków i barw.
- socjologicznym
Prąd
Kierunek
Nurt
Doktryna
Ideologia
Dyskurs
07.12.2012
Paradygmat to rodzaj formy, która z góry organizuje sposób postrzegania i
wartościowania analizowanych zjawisk wszystkich badaczy przynależnych do danej
grupy intelektualnej.
Jest to pewna filozofia, myśl przewodnia dająca początek poszczególnym nurtom,
prądom czy kierunkom, których może być w danym paradygmacie wiele i
umożliwiająca osiąganie celów poznawczych w różny sposób. Różne paradygmaty są
wzajemnie niewspółmierne z stąd komunikacja między nimi jest niemożliwa.
Paradygmat od dogmatu różni to, że paradygmat nie jest dany raz na zawsze  jest
przyjęty na zasadzie konsensusu większości badaczy. Paradygmat różni to, że może
okresowo ulegać okresowym przemianom prowadzącym do głębokich zmian w nauce
zwanych rewolucją naukową.
W naukach społecznych wyróżniamy następujące paradygmaty:
�� paradygmat humanistyczny;
�� paradygmat interpretatywny;
�� paradygmat strukturalistyczny;
�� paradygmat funkcjonalistyczny;
�� paradygmat neopozytywistyczny.
Paradygmat humanistyczny:
�� zespół przesłanek nadających indywidualistyczne i subiektywne znaczenie
faktom w życiu społecznym;
�� fakty badane winne być widziany z perspektywy podmiotu, mających prawo
wpływać na zdarzenia;
�� jest krytyczny wobec form dominacji nad indywidualnością jednostki;
�� opisuje twórcze urzeczywistnienie człowieka, którego treścią są wartości:
duchowe, poznawcze, moralne, estetyczne, religijna, a także sensy
zakorzenione w kulturze;
�� eksponuje badania fenomenologiczno-hermeneutyczne oraz dialektyczne
zorientowane na ustalenie (sensu, istoty) zjawisk (fenomenów)
Paradygmat interpretatywny:
�� oparty jest na założeniu o a niestabilności, względności rzeczywistości
społecznej
�� wg tego paradygmatu rzeczywistość społeczna:
1. nie ma charakteru konkretnego;
2. nie istnieje w sposób obiektywny;
3. jest intersubiektywnym tworem uczestników, czyli ludzi żyjących w
czasach współczesnych
4. świat życia społecznego nie istnieje ,,na zewnątrz naszego umysłu, ale
cały czas tworzony jest przez Nas samych, a więc też przez badaczy
�� Paradygmat dąży do zrozumienia w jaki sposób jednostki zyskują świadomość
w ramach studiów społecznych.
�� Interesuje się zrozumieniem subiektywnego doświadczenia ludzkiego np.
poprzez testowanie wiedzy w praktyce w konkretnych i różniących się
społeczności.
�� teksty interpretatywistyczne są pisane językiem doświadczenia ludzi, który
udział w edukacji próbują wyjaśnić;
�� edukacja przebiega bez założeń;
�� dziecko stanowi centralną pozycje w procesie wychowania;
Paradygmat strukturalistyczny:
�� występują obiektywne struktury, w których przebiega życie;
�� dążenie do naświetlenia ich deterministycznych zależności i w ten sposób
nadanie sensu i kierunku zaplanowanej interwencji w obiektywny świat;
Przyjmujemy następujące tezy (ontologia paradygmatu):
1. Każda jednostka poddana jest wpływom obiektywnych sił kształtujących ich
los.
2. Zainteresowane zmianą społeczną jednostki kształtują strukturą społeczną
3. Procesy edukacyjne są zaplanowane i nastawione na wywoływanie pożądanych
ze strony społeczeństwa rezultatów w osobowości wychowanka.
4. Rozwój jednostki odbywa się poprzez kształtowanie osobowości według
wzorca.
Paradygmat funkcjonalistyczny:
�� ujmuje byt społeczny jako byt obiektywny z gotowymi strukturami
regulującymi życie jednostki;
�� kategorią opisu stanowi system kulturowy podporządkowujący sobie
osobowość jednostek;
�� najważniejsza funkcją szkoły jest przystosowanie uczniów do uczestnictwa w
gotowych strukturach;
�� procesy edukacyjne maja obiektywny i historyczny charakter;
�� edukacja powinna być powiązana z celami społecznymi i ma umożliwić taki
rozwój jednostki, aby mogła przyswoić sobie społeczne status quo (kwo);
�� zmiany jakie zachodzą w jednostce rozpisane są na długie lata i mają nie
zaburzać równowagi społecznej
Paradygmat neopozytywistyczny:
�� pedagogika ma wytwarzać taką wiedze, które pozwala w sposób pewny
przewidywać zachowania ludzi i sterować nimi;
�� postuluje się bezpośredni związek z praktyką polecający na projektowaniu
porządnych działań edukacyjnych;
�� w badaniu rzeczywistości dąży się do zastosowania poznanych zasad i reguł
empirycznych badań naukowych
Największą siłą wyróżniają się te paradygmaty, w które bardzo wierzymy nie mając
nawet ich świadomości i które mocno są w Nas zakorzenione i utwierdzane przez
społeczeństwo w trakcie życia każdego z Nas. Paradygmat staje się elementem
wspólnym zapewniającym łączność, a także wpływa na względną jednomyślność
przekonań wartości ocen, sądów, technik, technik działania.
Kierunek pedagogiczny jest to określony zbiór poglądów lub systemów zbliżonych do
siebie treścią tez, problematyką lub metodami. To tak zbudowane teorie wychowania,
które te samo pojęcie wychowania odnoszą do różnych dziedzin życia np. szkolnego,
zawodowego, środowiskowego. Powstałe w wyniku badań uogólnienia i fakty są
ułożone logicznie i usystematyzowane stanowiąc stałość o charakterze naukowym.
Prąd (ruch) pedagogiczny to specyficzny sposób spostrzegania, rozumienia i
rozwiązywania problemów pedagogicznych dla określonej grupy osób, w określonej
sytuacji społecznej, politycznej, kulturowej, historycznej czy gospodarczej. np.
pedagogika totalitarna, postmodernizmu.
Doktryna naukowa to zbiór ogólnie uporządkowanych poglądów, przekonań, założeń i
twierdzeń opartych na określonym światopoglądzie i pełniących rolę postulatywną,
normatywną i wzorcową dla działań profesjonalistów.