Współczesne teorie temperamentu
Strelau, J. (1998). Psychologia temperamentu, Warszawa: PWN; Rozdz. 3, str. 115-162
Typy podejść współczesnych teori temperamentu:
*Meyer: opisowe, genetyczno-behawioralne, psychofizjologiczne i rozwojowe
Rozwojowe dzieli siÄ™ na podkategorie: stylistycznÄ…, behawioralno-genetycznÄ…,
konstytucjonalnÄ… i emocjonalnÄ…
*Golsmith i Campos: styllistyczne, kryterialne, psychobiologiczne i neonatalne
*Endler: powyższe + emocjonalne
*Strelau i Plomin: kliniczne, wczesnodziecięce i osobowościowe
Strelau:3 kryteria klasyfikacji współczesnych badań nad temperamentem :
-koncentracja na populacji dziecięcej vs na populacji osób dorosłych
-teorie wyjaśniające vs opisowe
-podejścia stosowane vs teoretyczne
*Większość koncepcji i teorii temp. ma charakter eklektyczny, łączy bowiem kilka różnych podejść
równoczesnie.
*4 kryteria klasyfikacyjne: teorie zorientowane na dziecko (rozwojowe)vs na dorosłego (nierozw.)
opisowe vs wyjasniajÄ…ce (biologiczne: nawiÄ…zujÄ…ce do genetyki zachowania
lub do koncepcji aktywacyjnych)
jenodywmiarowe vs wielowymiarowe
zorientowane wyłącznie na emocje vs na całkoształt zachowania
3.1. Teoria temperamentu zorientowane na dziecko
3.1.1.Behawioralno-genetyczna teoria temperamtneu Bussa i Plomina
-t.wyjasniająca (odwołuje się do genetyki zachowania), wielowymiarowa i obejmuje całokształt
zachowania
TÅ‚o teoretyczne
-wpływ (1) twierdzenia Diamonda, że 4 podst.temperamenty (lękliwy, agresywny, towarzyski i
impulsywny)występują zarówno u człowieka jak i u wyższych ssaków oraz (2) definicji temp.Allporta
uwzgldniajÄ…ca tak aspekt emocjonalny jak i konstytucjonalny temp.
3 podstawowe temperamenty
-temperamenty to obecne od wczesnego dzieciństwa(pierwsze 2 lata życia), odziedziczone cechy
osobowoÅ›ci (!!) Ä…ð podst.kryterium; dziedziczność
-każdy z temperamentów chsrakteryzuje się pewną ciągłością więc cechy z wczesnego dzieciństwa
tworza fundament, na którym póz
niej rozwija się osobowość
-cechy temperamentalne obejmują szeroki zakres zachowań i sytuacji
-temperament pełni fukncję regulacyjną  ułatwia przystosowanie w bardzo różnych dziedzinach zycia
-3 podst,temp.:emocjonalność, aktywność i towarzyskość
-2 znaczenia słowa  temperament : 1)termin zbiorczy obejmujący 3 cechy składowe; 2)cecha
temperamentalna
-Emocjonalność- skłonność do łatwego reagowania silnym pobudzeniem; przejawem tej skłonności
jest emocja pierwotna  niezadowolenie;
-niezadowolenie istnieje od1-go dnia życia; 2-3m-ce-strach; 6m-c:złość
-przejaw strachu  próba ucieczki; przejaw złosci: atak i narzekanie
-3składniki smocji : eksprecja, uczucia i aktywacja
-tylko aktywacja nadaje się do pomiaru genetycznie uwarunkowanych różnic
-jeydnymi emocjami, w których poziom aktywacji przekracza poziom typowy dla stanów
pozaemocjonalnych sa niezadowolenie, strach i złość
-autorzy nie uwzględniają emocji pozytywnych, ponieważ typowy dla emocji + poziom
aktywacji jest niższy od tego, który towarzyszy emocjom -. Emocje te nie spełniają też definicyjnych
kryteriów temp.; jednym z czynników różnicujących poziom emocjonalności jest płeć (chłopcy- więcej
złości, dziewczynki  strachu)- powód: geny i socjalizacja
-Aktywność =ruch; suma wydatkowanej energii; może się przejawiac w każdym zachowaniu;
* 2 składniki warunkujące różnice ind: wigor i tempo (korelują ze soba +)
*wigor i tempo widać najlepiej w tym jak osoba reaguje
*każdy rodzaj aktywności ma właściwy dobie poziom wigoru i własne tempo,
natomiast aktywność jest bardziej zgeneralizowana  jest cechą stylistyczną
-Towarzyskość  ma aspekt kierunkowy, jest nim dążenie do kontaktu z ludz
mi; tendecja do
przedkładania kontaktu z ludz
mi nad samotność; z
ródłem tej tendencji są pozytywne wzmocnienia
płynące z interakcji społecznych (wymiar brak-nadmiar, np. obenosci innych, czy ich zainteresowania)
-im bardziej ktoś jest towarzyski tym silniej reaguje na pozytywne wzmocnienia społ. i tym
dotkliwiej odczuwa ich niedobór
-każda syt.społ. ma potencjalną wartość nagradzającą
-pierwsza wersja teorii Bussa i Plomina uwzględniała jeszcze impulsywność jako czwarty wymiar,
jednak nie było wystarczających powodów na to, że jest on dziedziczny, oraz nie wszystkie jego
aspekty ujawniają się we wczesnym dzieciństwie
Biologiczne mechanizmy temperamentów EAS
-niskie współczynniki intrakorelacji dla bliz
niÄ…t DZ to efekt kontrastu Ä…ð efekt kontrastu- otoczenie ma
tendencjÄ™ do postrzegania i traktowania bliz
niąt DZ jako różnych
-3 poziomy aktywacji: behawioralny, autonomiczny i mózgowy
-najbardziej rzucający się w oczy aspekt aktywacji behawioralnej to aktywność
-różnice ind. w aktywacji autonomicznej widoczne są przede wszystkim w sferze emocji
-wysoka emocjonalność wiąże się z dominacją części współczulnej autonomicznego ukł.nerw.
-w emocjonalności elementem dziedzicznym jest łatwość, z jakś pojawia się aktywacja fizjologiczna,
bez względu na to, o jakś emocję chodzi- niezadowolenie, strach czy złość
-fizologiczny korelat towarzyskości  altywacja struktur mózgowych
Pomiar EAS
-do pomiau służą: wskaz
niki mechanicze, rejestracja ruchu w otwartym polu, wskaz
niki obserwcyjne,
samoopoisy
-inwetarz EASI-III TS oraz EAS TS
Uwagi końcowe
-temperament  rola regulacyjna
-z teorii wynikajÄ… przewidywania dotyczÄ…ce dopasowania lub jego braku miedzy dzieckiem a
otoczeniem społecznym a zwłaszcza rodzicami
-interakcja temperament-środowisko: istotne zmiany w środowisku wywierają raczej jedynie
temperamenty skrajne; przy umiarkowanym natężeniu cech temp.kierunek ten jest odwrotnyÄ…ð to
środowisko wpływa na temperament, a nie temperament na środowisko
3.1.2. Rozwojowy model temperamentu: Rothbart i Derryberry
-teoria rozwojowa  zorientowana na dziecko
-teoria konstytucjonalno-psychobilogiczna  wyjasniajÄ…ca
-teoria wielowymiarowa i całościowa  obejmuje całokształt zachowania dziecka
-uwzględnia w sposób dynamiczny interakcję zachowania i czynników biologicznych, by na tej
podstawie uwypuklić zachodzący w trakcie rozwoju zmiany temperamentu
TÅ‚o teoretyczne
-wpływ teorii, w których do wyjasnienia biologicznych mechanizmów temperamentu używa się takich
konstruktów, jak pobudzenie-hamowanie, aktywacja, optymalny poziom aktywacji i aktywowalność
-model mocno osadzony teoretycznie i empirycznie w psychologii rozwojowej
-szczególnie ważne: doniesienia nt.różnic indywidualnych u noworodków i niemowląt i
najwcześniejszych różnic indywidualnych
Temperament - konstytucjonalnie uwarunkowane różnice Ind. w reaktywności i samoregulacji
-konstytucjonalność  względnie trwałe wyposażenie biologiczne jednostki, podlegające wpływowi
czynników dziedzicznych, dojrzewania i doświadczenia
- reaktywność  pobudliwość fizjologiczna i behawioralna
- rodzaje : somatyczna, autonomiczna, neurohormonalna i poznawcza
- wskaz
niki: różne parametry rekacji: próg wrażliwości, czas latencji, siła, amplituda i
czas powrotu do stanu wyjściowego
- tendencja do reagowania ujmowana z pkt widzenia siły i szybkości(aktywowalność),
ale też poces (stan),będący funkcją siły bodz
ca,jego znaczenia(wartości),wewn.stanu org.i nowości
- samoregulacja  procesy modyfikujące (podwyższające lub obniżające) reaktywność (uwaga,
dążenie, unikanie, atak, powstrzymywanie się od reakcji, samouspokajanie)
-reaktywność i samoregulacja  interakcja: w miarę rozwoju S wywiera coraz większy wpływ na R. Im
dziecko starsze, tym bardziej S podlega świadomej kontroli. Wysiłek (wola) to zdolność do
powstrzymania siÄ™ od reakcji
-Stymulacja niewielka/umiarkowana Ä…ð reaktywność dodatnia (pozytywne reakcje)
-|| - o dużej sile Ä…ð reaktywność ujemna ( negatywne reakcje)
bodz
ce o tej samej sile Ä…ð różni ludzie reagujÄ… w różny sposób (zależy od ich progów pobudzenia)
-różnice ind. wpływają na łatwość z jaką uruchamiane są procesy samoregulacyjne
-Cechy temp. ujawniajÄ… siÄ™ w sferze uwagi, emocji i motoryki.
*noworodek w sferze akt.emocjonalnej przejawia jedynie negatywny biegun emocjonalności
*póz
niej- zachowania regulowane przez biegun pozytywny (tabela 3.3, str. 129)
-rozwój kontroli- jakościowe zmiany w mechanizmach kontroli zach.:od sterowania uwagą innych, po
kontrolÄ™ werbalnÄ…
Biologiczne mechanizmy temperamentu (str.130-ryc.3.2)
-dojrzewanie ukÅ‚.nerw. Ä…ð zmiany rozwojowe w cechach temperamentalnych
- małe dziecko- wyznacznik temp. to zmiany pobudzenia podkorowego pochodzące z projekcji pnia
mózgu; 3projekcje o szczególnym znaczeniu: noradrenalina, dopamina, serotonina
-dojrzewanie przodomózgowia Ä…ð wzrost procesów samoregulacyjnych
-bliz
nięta MZ są do siebie bardziej podobne niż DZ pod względem aktywności, strachu i
niezadowolenia w odp. na ograniczenia
Pomiar temperamentu u niemowlÄ…t
-od 3-12 m-cy: Kwestionariusz Zach.Niemowlęcych (IBQ, wypełniany przez opiekunów)
-współczynniki stałości cech temp.u dzieci (9-12mcy) są dość wysokie
-Kwestionarusz Zach.Dziecięcych (CBQ-w trakcie opracowywania, dokładniejszy)- 3-8lat; 3 czynniki:
surgencja, negatywny afekt i wytężona kontrola (duża stałość międzykulturowa)
Uwagi końcowe
-nowość : kwestia rozwoju hamulcowych mechanizmów kontroli zachowania
-różnice ind. w zawahaniu się pojawiają się ok.12 m-ca (reakcja silniejsza u chłopców)
-u podst.zaawansowanej kontroli behawioralnej leży zdolność do samokontroli hamowania (pojawia
się od 2rż), z wiekiem samokontrola staje się coraz bardziej dowolna, angażuje proc.uwai i nie zawsze
towarzyszą jej emocje negatywne (samokontr.~ pawłowowskie pojęcie hamowania wewn.(warunkow.))
-teoria jest zbyt ogólna i nie pozwala odróżnić cech temperamentalnych od innych zachowań
3.1.3. Emocjonalna teoria temperamentu Goldmitha i Camposa
-teoria opisowa, wielowymiarowa i skoncentrowana na emocjach
-biologiczne aspekty temp. nie są włączone do teorii
-zakres pojęcia temperamentu ogranicza się do samych emocji
TÅ‚o teoretyczne
-wpływ poglądów Hipokratesa-Galena oraz Allporta(że temp. wiąże się z różnicami ind. w
funkcjonowaniu emocjonalnym)
-wpływ badań ekspresji emocjonalnej, różnych metod pomiaru zachowań niewerbalnych, badań
Tomkinsa poświęconych + i  emocjom i ewolucyjne podejście do emocji Plutchika
Temperament  przejaw różnic indywidualnych w emocjonalności
-temp.- różnice ind. w emocjach pierwotnych:obrzydzeniu, niezadowoleniu, strachu, złości, smutku,
przyjemności, radości, zaskoczeniu i zaciekawieniu (E.pierwotne- wymiary treściowe temperamentu)
-składniki struktuwalne temp: wymiary emocji, sposoby ekspresji tych wymiarów i parametry reakcji
behawiioralnych
-emocjonalność- nie ma statusu pojedynczego wymiaruÄ…ð E: różnice ind. w zakresie wszystkich
emocji podstawowych, pozytywnych i negatywnych; temp. definiowany TYLKO przez zachowanie (bez
biologicznych podstaw)
-autorzy chcą ograniczyć swą teorię jedynie do niemowląt, bo regulują one swoje relacje z otoczeniem
głównie za pomocą emocji
-do wyjaśnienia temp.ujmowanego emocjonalnie należy stosować teorię systemową
Pomiar temperamentu małego dziecka
-każda metoda pomiaru powinna być osadzona w teorii
-wskaz
nikiem temp. nie może być żaden pojedynczy akt zachowania ani odp. na pojedyncze pytanie
w kwestionariuszu
-zawsze przy pomiarze temp.należy uwzględnić kontekst sytuacyjny
-w badaniach rozw.temp.należy diagnozować wyłącznie w wąskich przedziałach wieku
-temp.dziecka nie można diagnozować wyłącznie na podst.ocen rodziców,bo mogą być zniekształc.
-diagnozę temp.dziecka należy oprzeć na wielu różnych metodach
-Kwestionariusz Oceny Zach.Dzieci Żłobkowych(16-36m-cy), kontynuacja IBQ; w gr.dzieci
18miesięcznych najsilniej korelują ze sobą skala Aktywności i skala Skłonności do złości
-LAB-TAB-2 równoległe baterie tesów laboratoryjnych do diagnozy temp.u dzieci 6-miesięcznych i 2-
letnichÄ…ð rejestracja na video zachowaÅ„ dziecka w szeregu wystandaryzowanych sytuacji
Uwagi końcowe
-autorzy uważają,że kryterium odziedziczalności nie pozwala odróżnić temp.od innych składn.osobow.
-spośród wszystkich wymiarów temp.diagnozowanych na podst.kwesionariusza IBQ najwyższy
współcz.odziedziczalności ma niezadowolenie z ograniczeń
-ścisły związek między cechami temperamentu a przywiązaniem
3.1.4. Kagana teoria temperamtnu zahamowanego i niezahamowanego
-teoria przyczynowa, jednowymiarowa (typologiczna), raczej emocjonalna, silnie skoncentrowana na
okresie niemowlęcym i wczesnodziecięcym
TÅ‚o teoretyczne
-wpływ: (1) twierdzenie, że jedyna cecha ind.nie podlegająca żadnym zmianom rozwojowym to
nieśmiałość-lękliwość versus śmiałość-towarzyskość, (2)różnice między temp.dzieci chińskich i rasy
białej (chińskie spokojniejsze i bardziej lękliwe) oraz (3) 3 nurty badań:
*biologiczna teoria ekstrawersji-introwersji Junga
*wyniki badań Thomasa i Chess o różnicach ind, od najwcześniejszych lat
*badania na zwierzętach
Dwie podstawowe kategorie temperamentu
-temp-uwarunkowane dziedzicznie profile(kategorie, jakości, typy)zachowania i funkcjonowania
bilogicznego, obecne od najwcześniejszego dzieciństwa, współwyznaczające, wraz z
doświadczeniami wczesnodziecięcymi, fenotyp jednostki.
-Kagan swą teorię poświęca jednemu tylko kontinuum: Temp. zahamowany-niezahamowany
(kategorie odnoszÄ… siÄ™ do pierwszych reakcji dziecka na zdarzenia nieznane)
-T.Zahamowany- dziecko w nowej sytuacji milknie i jest wystraszone (10%rasy białej)
-T.niezahamowany  dz.w nowej sytuacji jest spontaniczne i śmiałe (25% -||-)
-podobieństwo do zwierząt:tendencja do zbliżania się/unikania nowości lub wymiaru E-I u dorosłych
Biologiczne podstawy temperamentu zahamowanego i niezahamowanego
-podłoże fizjologiczne: próg rekatywności układu limbicznego (gł.ciała migd.i podwzgórza) oraz
układów pokrewnych (osi przysadka  nadnercze, układu siatkowatego, ukł.współczulnego); dzieci
zahamowane  niższy próg rekatywności
-wskaz
niki pomiarów: ukł.współczulny: częstość i zmienność skurczów serca, przyspieszenie akcji
serca, rozszerzanie z
renic i poziom noradrenaliny w moczu w reakcji na stres psychiczny;
oś podwzgórze-nadnercze: próbki śliny
ukł,limbiczny: napięcie mieśni szkieletowych krtani i strun głosowych w
zaburzeniach głosu i zmienia w podstawowej częstotliwości wypowiedzi słownych
-wskaz
nik fizjologiczny  fizjologiczny marker temperamentu zahamowanego, r=0,70-r=0,64)
Procedury diagnostyczne stosowane w laboratorium Kagana
-matoda badawcza : obserwacja w wystandaryzowanych sytuacjach(najbardziej miarodajne:rozłąka z
matkÄ…, kontakt z nieznanym, itd.)
-wskaz
niki behawioralne i fizjologiczne + uzupełnienie wywiadem
Uwagi końcowe
-związek między temperamentem (zahamowany) a objawami alergii u krewnych 1-go i 2-go stopnia
-podział na dzieci zahamowanne i nie ~podział Pawłowa na silny i słaby typ ukł.nerwowego
(zahamowane Ä…ð sÅ‚aby)
- zahamowany=reagujący lękiem a nie  odraczający reakcję
3.2. Teorie temperamentu zorientowane na człowieka dorosłego
-Petrie- tÅ‚umienie-wznacnianie stymulacjiÄ…ð nie tyle wymiar temp, co jego fizjologiczny korelat
-Cloninger- 3 odrębne wymiary:poszukiwanie nowości, unikanie krzywdy i zalezność od nagród
-Tellegen: emocjonalność pozytywna, e.negatywna i powściągliwość
-Larsen i Diener- siła afektu- typowa dla jednostki siła reakcji na bodz
ce wywołujące + i  afekt
-Eliasz- transakcyjny model temp. Ä…ð rola Å›rodowiska spoÅ‚. w zachwaniu jednostki i wzajemne
oddziaływanie środowiska i temp.
3.2.1. Przyjemność  aktywowalność  dominacja: Model temp. Mehrabiana
-teoria opisowa, wielowymiarowa i skoncentrowana na emocjach
TÅ‚o teoretyczne
-wpływ koncepcji deyferencjału semantycznego Osgooda (stąd 3 wymiary w teori Mehrabiana: ocena,
aktywność i siła/potencja)
Emocje jako podstawa 3 wymiarów temperamentu
-różnorodne formy ekspresji motorycznej i ruchy, za pomocą których jednostka wchodzi w interakcje,
można interpretować z puntu widzeia ich sp-ecyficznych znaczeń komunitywnych, u z
ródeł których
tkwią emocje: emocje-pełnią rolę zm.pośredniczących między zm.sytuacyjnymi i osobowościowymi a
specyficzymi zmiennymi behawioralnymi
-3 niezależne, podstawowe wymiary stanów emocjonalnych: przyjemności-przykrości, aktywacji-braku
aktywacji i dominacji-ulegÅ‚oÅ›ci-- > Model Emocji PAD Ä…ð każdy stan emocjonalny można opisać za
pomocą tych 3 wymiarów
-Temperament  charakterystyczny dola jednostki stan emocji(przejściowy), cechę emocji (stała)
-3 podstawowe, dwubiegunowe zmienne temperamentalne:
*cecha przyjemność-przykrości:
-charakterytyczny stan odczuwania;
-wskaz
niki behawioralne: uśmiech i smiech (ogólniej:przewaga +/- ekspresji emocj)
-1kraniec:smutek i poczucie nieszczęscia; 2: ekstaza o poczucie szczęścia
*cecha tłumienia bodz
ców-aktywowalności:
-filtrowanie  proces nieintencjonalny, automatyczny
-aktywowalność  wymiar różnic ind, do którego należą takie charakterystyki jak:
początkowa amplituda rekacji orientacyjnej. liczba prób potrzebnych do osiągnięcia habituacji reakcji
skórno-galwanicznej, słabośc ukł.nerw..
-aktywowalność a filtrowanieÄ…ð zalezność odwrotnie proporcjonalna (wiÄ™ksza
aktywacja  mniejsze filtrowanie= większe pobudzenie i wolniejsze jego ustępowanie)
*cecha dominacji-uległości:
-przejaw behawioralny : odprężona postawa
-warunek odczuwania dominacji: poczucie nieskrępowania, swobody działania
-1biegun:poczucie braku kontroli lub wpływu na otoczenie, 2:poczucie wpływu i
kontroli nad sytuacjÄ…
-cechy temp-bardzo stałe, a zmianę zachowania można osiągnąć zmieniając środowisko
-8 typów osobowości: wylewny vs znudzony; odprężony vs lękliwy, wrogi vs potulny, lekceważący vs
zależny
Metody pomiaru temperamentu
-SDMESCTE
-skale PAD mierzÄ… akutecznie wszystkie 3 emocjonalne wymiary temp.
-do pomiaru filtrowania stymulacji  aktywowalności lepiej nadaje się skala TAS
Temperament a zachowanie i środowisko
-2 czynniki związane ze sposobem odżywiania się- otyłość, niekontrolowane ataki obżarstwa i
predyspozycja do anoreksji korealowały istosnie z aktywowalnością; w sposób najbardziej widoczny
predyspozycja do otyłości korelowała równocześnie z aktywowalnością i uległością
-zależność między sposobem odżywiania się a emocjami jest silniejsza dla emocji ujmowanych jako
stan aniżeli jako cechy
-hipoteza Mehrabiana o związku między przyjemnością a poziomem aktywacji: sytuacje o dużej
wartości informacyjnej wzmagają tendencję do dążenia bądz
unikania w zalezności od tego, czy
sytuacja jest odbierana jako przyjemna, czy jako przykra ( w syt.przyjemnych wzrost aktywności
wyzwala reakcję dążenia, a w przykrych unikania)
Ä…ð w syt. o dużej wart.inf.osoby tÅ‚umiÄ…ce stymulacjÄ™ reagujÄ… niższym poziomem aktywacji
Ä…ð osoby nie tÅ‚umiÄ…ce stymulacji majÄ… wiÄ™kszÄ… tendencjÄ™ do poszukiwania przyjaznych
środowisk
Uwagi końcowe
-Mehrabian zakładał, że różnice ind. w temp.uwarunkowane są głównie genetycznie
-aktywowalność za Grayem: względnie stały poziom aktywacji, pod względem którego jednostki róznią
się między sobą; wg Mahr.:przejściowy stan aktywacji
-przyczyna różnic ind: poziom aktywacji w automatycznym sposobie przetwarzania inf-stałej tendencji
do filtrowania nieistotnych bodz
ców
3.2.2. Neuropsychologiczny model temperamentu Graya\
-neurofizjologiczna teoria temperamentu/osobowości
-teoria zorientowana na człowieka dorosłego, przyczynowa, wielowymiarowa i emocjonalna
2 podstawowe wymiary temperamentu : Lęk i Impulsywność
-podawanie barbituranów oraz alkoholu, podobnie jak uszkodzenie płatów czołowych mózgu,
prowadzi do nasilenia zachowań ekstrawertywnych
-wnioski Graya: introwertycy sa bardziej wrażliwi niż ekstrawertycy na kary i brak nagród, ekstrawetycy
są natomiast bardziej wrazliwi niż introwertycy na nagrody i brak kar.
: wymiar neurotyczności da się opisać w kategoriach ogólnej wrażliwości na
wzmocnienia  tak nagrody jak i kary; w porównaniu z osobami zrównoważonymi emocjonalnie,
neurotycy przejawiają większą wrażliwość na nagrody i kary
-ekstrawersja i neurotyczność to cechy wtórne, będące wynikiem kombinacji 2 podst.cech temp.: lęki i
impulsywności. Są to 2 niezależne cechy zlokalizowane o 45o w stosunku do neurotyczności i
ekstrawersji
-2 założenia: (1)temp. stanowi odzwierciedlenie różnic ind. w predyspozycjach do określonych
rodzajów emocji
(2)emocje to stany OUN,wywołane przez zdarz.mające własności wzmacniające
-warunek powstawania lęku : wrażliwość na sygnał kary, brak nagrody lub nowość; im większa
wrażliwość, tym wyższy lęk
-war.powst.róznic ind. w impulsywności:wrażliwość na sygnały nagrody i brak kary; większa
wrażliwość  większa impulsywność
-ekstrawersja to kombinacja niskiego poziomu lęku i wysokiego poziomu impulsywności (duża
wrażliwość na sygnały nagród a mała na kary)
-neurotyczność  wypadkowa wysokiego poziomu lęku i wysokiego poz.impulsywności (większa
wrażliwość na kary)
-trzecia podstawowa cecha temp:obronność (przejawy: obronna agresja i ucieczka)
Różnice ind w reaktywności BIS,BAS,F/Fls jako biologiczne podstawy temperamentu
-emocje  stany OUN
-mózg: 3 odrębne obszary sterujące zachowaniem emocjonalnym:
-Behawioralny układ hamujący (BIS)  warunkuje wrażliwość na sygnały kary, braku nagrody lub
nowości i reakcje na te bodz
ce(uznawane za przejaw lęku)
-podst. struktura: układ przegrody hipokampa (hipokamp, okolice przegrody i pierścień
Papeza); aktywności BIS towarzyszy subiektywny stan zwany lękiem
-rekatywność decyduje o różnicach ind.w poziomie lęku-cechy
-BIS jest ukł.działającym zespołowo
-Behawioralny układ aktywacyjny (BAS)  mózg: zwoje podstawy mózgu, wychodzące ze
śródmózgowia, wzajemnie ze sobą współdziałające włókna dopaminergiczne wstępujące, jądra
wzgórza, okolice kory nowejÄ…ð2 ukÅ‚ady ruchowe:ogoniasty i accumbens( jÄ…dro półleżące w prążkowiu)
-ukł.ruchowy ogoniasty koduje związki miedzy bodz
cami napływającymi a reakcjami, tworząc
ukierunkowany na cel program reakcji motorycznych
-ukł.ruchowy accumbens- włączanie kolejnych kroków programu motorycznego
-programe motorycznym steruje projekcja impulsów nerw. z jądra migdałowatego do
półleżacego
-BAS i BIS Å›ciÅ›le ze soba współpracujÄ… Ä…ð ukÅ‚.przegrody hipokampa kontroluje, czy uzyskany wynik
danej reakcji motorycznej odpowiada wynikowi oczekiwanemu
-uwolnienie dopaminy wywoÅ‚uje reakcjÄ™ dążenia przypominajÄ…cÄ… r. na wzmocnienie dodatnie (Ä…ðBAS)
-Układ walki/ucieczki (F/FLS)  odpowiedzialny za reakcje na bezwarunkowe bodz
ce awersyjne; 3
podst.struktury nerwowe: jądro migadłowate, podwzgórze przyśrodkowe i istota szara
Uwagi końcowe
-trudno jest zastosowac teoriÄ™ Graya do populacji ludzkiej
-Eyesenck: w wypadku prezentacji apetytywnych bodz
ców bezwarunkowych, warunkowanie powinno
przebiegać łątwiej u introwertyków, natomiast wg Graya U ekstrawertyków, bo to oni są bardziej
wrażliwi na nagrody
-Gray stosuje strategiÄ™ :dół-góra Ä…ð miÄ™dzy wymiarami temp.a konkretnymi ukÅ‚adami neurologicznymi i
neuroprzekaz
nikowymi panuje izomorfizm