WSPÓA
CZESNE ZAGADNIENIA Z PEDAGOGIKIE SPECJANEJ
EGZAMIN & .
1. DEFINICJE
a) NIEPEA
NOSPRAWNOŚĆ jest to odchylenie od ogólno przyjętej normy w aspekcie
psychicznym, społecznym itp.
b) NORMA jest to pewien punkt odniesienia, który ludzie uznają za normalne
c) CZA
OWIEK NORMALNY to człowiek, który mieści się w szeroko pojętej normie
d) CZA
OWIEK SPRAWNY to człowiek, który poprawnie funkcjonuje w aspekcie
biopsychospołeczne
e) CZA
OWIEK NIEPEA
NOSPRAWNY to zaprzeczenie człowieka sprawnego, który ma
zaburzone niektóre aspekty
2. RODZAJE NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
�� W aspekcie narządów zmysłu (wzrok, słuch)
�� W aspekcie fizycznym (ruch, dysfunkcji narządów wewnętrznych)
�� W aspekcie społecznym (niedostosowanie społeczne, niepełnosprawność sprzężona)
�� W aspekcie psychicznym (z upośledzeniem umysłowym, chorobami psychicznymi)
3. DYSFIGURACJA ą� zniekształcenie ciała
4. 3 MODELE SPOA
ECZNE
v� MODEL MEDYCZNY ą� odchylenie od normy biologicznej
v� MODEL SPOA
ECZNY ą� likwidacja wszelkich barier  jest taka myśl która myśli że to
spowoduje ograniczenie lub likwidację niepełnosprawności
v� MODEL UNIWERSALNY ą� niepełnosprawność jest naturalnym zjawiskiem
społecznym, ludzie niepełnosprawni nie stanowią mniejszości, bo każdy normalny
człowiek posiada jakąś niepełnosprawność
[NORMA jako stan IDEALNY]
5. TEORIE PI
TNA SPOA
ECZNEGO
ż� Ukryte
ż� Widoczne (najbardziej uciążliwe)
6. RODZAJE NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
Ł� Zawinione  każdy sobie sam może na nie zapracować
Ł� Niezawinione  wynik wypadku lub losu
7. SYTUACJE TRUDNE W ŻYCIU CZA
OWIEKA
�� Sytuacje przeciążenie (wymagania otoczenia przekraczają możliwości człowieka)
�� Sytuacje deprywacji ( np. nie wyglądam tak jak bym chciała �� deprywacja w
aspekcie fizycznym; np. posiadam inne uczucia �� deprywacja w aspekcie
psychicznym; np. unikanie kontaktów, nie będę mogła realizować ról społecznych
dostępnych dla większości ludzi �� deprywacja społeczna)
1
�� Sytuacje konfliktowe (powstanie dystansu  z jednej strony np. chce nawiązać
kontakt z rówieśnikami lecz z drugiej strony odczuwa lęk przed odrzuceniem)
�� Sytuacje nagłej utraty sprawności
8. SKUTKI SYTUACJI TRUDNYCH
�� Frustracja (przewlekłe niezaspokajanie potrzeb)
�� Ból i lęk (lęk w znaczeniu społecznym  przed kontaktami z ludz
mi)
�� Zmiany w postrzeganiu własnej osoby
JA REALNE JA IDEALNE
ZBIEŻNOŚĆ SAMOAKCEPTACJA
[TANATOPEDAGOGIKA  zajmuje się problemem śmierci i umierania osób przewlekle
chorych]
9. SFERY
ż� Osobowościowa (jak człowiek przeżywa niepełnosprawność)
ż� Zajęciowa (funkcjonowanie człowieka)
ż� Społeczna
ż� Rodzinna
10. DEFINICJA REGABILITACJI
Rehabilitacja czyli przywrócenie sprawności
Ł� To pojęcie pojawiło się po raz pierwszy po II w. ś dotyczyło ono wówczas weteranów
wojennych
Ł� Współcześnie chodzi o rehabilitację zawodową
[rehabilitacja = leczenie usprawniające]
11. DEFINICJA REWALIDACJI
Rewalidacja czyli przywrócenie siły/zdrowia
Ł� Ze względów etycznych dla zdrowia osób które się  z
le zachowały
12. REHABILITACJA KOMPLETNA ODBYWA SI
W
�� Aspekcie medycznym (bio)
�� Aspekcie psychologicznym
�� Aspekcie społecznym
�� Aspekcie zawodowym
�� Aspekcie edukacyjnym
2
13. HISTORIA NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
Ł� W Sparcie osoby niepełnosprawne były zrzucane z góry w otchłań  unicestwienie
fizyczne
Ł� Póz
niej niepełnosprawność była problemem rodziny  uznawana jako kara za grzechy
Ł� Okres segregacji nastąpił podczas gdy wprowadzono przymus szkolny
Ł� Wówczas powstały placówki dla dzieci, które nie mogły sprostać wymaganiom normalnej
szkoły
Ł� W póz
niejszym czasie ponownie zaczęto zespalać osoby niepełnosprawne z
pełnosprawnymi (np. włączenie osób niepełnosprawnych w życie szkoły, osób,
społeczeństwa)
Ł�  Nie ma kaleki, jest człowiek  podkreślenie osobowego wymiaru każdego człowieka
dlatego mówi się człowiek z niepełnosprawnościami
14. ZALECENIA STOLICY APOSTOLSKIEJ Z OKAZJI ŚWIATOWEGO ROKU NIEPEA
NOSPRAWNYCH
Osoba niepełnosprawna jest ludzkim podmiotem  każdemu przysługują prawa przyrodzone
czyli prawo nienaruszone
v� Podmiotowość inicjalna  od chwili urodzenia
v� Podmiotowość finalna
[ OSOBA Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
ą� wskazuje tylko na te niepełnosprawności,
które akurat dotyczą tej konkretnej osoby]
15. PEDAGOGIKA SPECJALNA
To dział pedagogiki ogólnej, który uwzględnia ogólne prawidłowości oraz specyficzne
problemy osób z niepełnosprawnościami
a) Punktem wspólnym jest cel wychowania  czyli optymalny rozwój człowieka w granicach
jego możliwości. Najważniejsze zasady wychowania:
�� Indywidualizacji
�� Podmiotowości
b) Swoiste dla pedagogiki specjalnej jest sam podmiot procesu wychowania
c) Pedagogika specjalna współpracuje z :
Ł� Filozofią (określa ogólną koncepcję człowieka,  człowiek jest wartością samą w
sobie)
Ł� Psychologią
Ł� Socjologią
Ł� Bioarchitekturą (udostępnienia przestrzeni)
Ł� Prawem (zabezpiecza prawa osób niepełnosprawnych w społeczeństwie)
Ł� Etyką (określa relacje społeczne, działania które służą dobru wspólnemu, chroni
relacje osobowe w procesie rehabilitacji, a te relacje osobowe w procesie
rehabilitacji są wyrazem podmiotowego traktowania drugiego człowieka)
 JA ---------------------------------  TY (oznacza że ja i ty mamy równe prawa
3
  JA ----------------------------------  TY
 ONO (odwrócenie oznacza że  ono się pielęgnuje, ale nie widzi się w nim
osoby ludzkiej mającej takie same prawa jak ja i ty)
16. KLASYFIKACJA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
�� Oligofrenopedagogika
�� Surdopedagogika
�� Tyflopedagogika
�� Resocjalizacja
�� Nozopedagogika  pedagogika osób przewlekle chorych
[1981 ą� rok osób niepełnosprawnych]
[ ORTOPEDAGOGIKA ą� orto czyli prosto/ słuszny; jest to pedagogika specjalna w
krajach benelux u]
17. ODNOŚNIE NIEPEA
NOSPRAWNOSCI
Ł� Ważne jest by każdy człowiek znalazł swoje miejsce w społeczeństwie (stworzenie
polityki dla wszystkich)
Ł� Zamiast człowieka z niepełnosprawnością mówi się o miejscu człowieka  innego w
tym pojęciu mieści się że inny wcale nie oznacza gorszy czy odmienny
18. PRZEMIANY WE WSPÓA
CZESNYM ŚWIECIE
1) ZMIANY NA GRUNCIE WYCHOWANIA I SAMEJ PEDAGOGIKI
�� Większa liberatyzacja
�� Podkreślenie autonomii
�� Zwrot pedagogiki humanistycznej
�� Podkreślenie osobowego czynnika człowieka
�� Partnerstwo
�� Wspomaganie rozwoju
�� Podkreśla się prawo każdego człowieka do bycia indywidualnym
2) PYTANIE  CZYM POWODOWANA JEST TA NOWA SYTUACJA
Jest ona determinowana pewną niepewnością jutra oraz pojawieniem się nowych pytań
egzystencjalnych
�� Podstawowym pytaniem egzystencjalnym dla człowieka jest  sens życia
�� Ludzka luka nowych wyzwań  tj. pojęcie wyprodukowane przez twórców
raportu rzymskiego  jest to zwiększający się stale dystans między zdolnością
pojedynczego człowieka do sprostania tej złożoności
4
3) PERSPEKTYWA SYSTEMOWO  EKOLOGICZNA
�� Będzie pozwalać tę nieprzewidywalność naszego życia poddać specjalnemu
oglądowi i będzie się on wyraz
nie aplikował w sytuacjach wymagających
specjalnej pomocy
4) CENTRALNY PROBLEM W PEDAGOGICE SPECJALNEJ
Centralnym problemem nie jest już niepełnosprawność jako taka (tzw. Tradycyjne ujęcie)
tym centralnym problemem jest człowiek (jednostka) ze specjalnymi problemami w
zakresie wychowania, opieki itp. Żyjący w określonej rzeczywistości społecznej a tę
rzeczywistość odnosi się do ekologii. Wszystko to znajduje swój wyraz w paradygmacie
systemowo  ekologicznym
EKOLOGIA ą� wiąże się ono z cenioną dziś wartością społeczną a tą wartością społeczną
jest umiejętność przetrwania dzięki porozumieniu i współdziałaniu i to porozumienie i
współdziałanie jest przeciwstawienie działaniu poszczególnych części składowych
systemu społecznego
UCZENIE SI
WE WSPÓA
DZIAA
ANIU ą� korelacyjny styl zaspokajania wszystkich potrzeb
uczniów
Jakie pytania stawia się z ekologicznego punktu widzenia:
�� W jakim świecie życie z niepełnosprawnością ma sens?
�� W jaki sposób taki świat należy urzeczywistniać aby życie z niepełnosprawnością
miało sens?
5) JAKIE ZADANIE STOI PRZED PEDAGOGIK
SPECJALN

Ł� Opis i wielostronna analiza jednostkowych oraz społecznych sytuacji życiowych
człowieka z niepełnosprawnością
[ odnosi się do sfery osobowościowej, rodzinnej etc.]
Ł� Określenie kierunku wsparcia i pomocy w pokonywaniu trudności życiowych
6) DOSKONALENIE PEWNYCH USTALEC
TERMINOLOGICZNYCH
EKOLOGIA ą� etymologicznie słowo ekologia /aikos/ gr  dom, ognisko, domowe 
oznacza pewne zadanie dla człowieka i tym zadaniem jest to by człowiek mógł się
zadomowić
a) By człowiek ukształtował swój byt a to sensowne ukształtowanie swojego bytu musi
mieć na względzie:
v� Indywidualne uwarunkowania zdrowotno  rozwojowe
v� Współdziałanie z racjami innych
b) Co w pedagogice specjalnej w związku z tym co oznacza podejście ekologiczne
5
v� Oznacza wspieranie człowieka z utrudnieniami w rozwoju  by człowiek mógł
się zadomowić  trzeba go nauczyć życia ze swoją niepełnosprawnością
v� Oznacza to by człowiek mógł się zaklimatyzować (zaadaptować ) w swoim
środowisku życia (by tym samym odnalazł sens życia)  tym środowiskiem
jest zarówno środowisko wewnętrzne jak i zewnętrzne
c) W tym ujęciu celem jest
v� Społeczne włączenie człowieka do systemu zmieniających się i złożonych
relacji w środowisku życiowym
v� Przeciwdziałanie rozpadowi środowiska życiowego
7) CECHY WYCHOWANIA EKOLOGICZNEGO
Ł� Uczenie życia o różnych normach z równoczesnym przygotowaniem się na
sprzeczności
Ł� Ukierunkowanie człowieka na dostrzeganie i urzeczywistnienie racjonalnych
powiązań
[to wynika z ujęcia człowieka jako subsystemu szerszych systemów]
8) JAKIE TO MA IMPLIKACJE
a) Skuteczne (efektywne) relacje pomocowe w pedagogice specjalnej zawierają one w
sobie:
�� Troskliwość i odpowiedzialność
�� Bezstronność i sprawiedliwość
�� Niezawodność i oparcie doświadczalne
b) Przez jednostkę ze strony pedagoga
Ł� Gotowość do wypełniania obowiązków przez pedagoga
Ł� Ufność i wiara w życie (pomoc człowiekowi w doświadczaniu ufności a tym
samym doświadczeniu sensu życia)
c) Zakres zadań wychowawczych
v� Towarzyszące wspieranie (towarzyszyć to inaczej asystować)  które
umożliwia człowiekowi niepełnosprawnemu normalne funkcjonowanie
v� Pomoc umożliwiająca włączenie w ogólnodostępne życie:
�� Prewencja (edukacja, która zwiększa kompetencje rodziców i
nauczycieli)  przekaz informacji i poradnictwo
�� Współpraca  różnych specjalistów która ma na celu poprawę
trudnych warunków życia
�� Interwencja ( pomoc specjalna)  stosowanie odpowiednich środków
pomocy w środowisku życia
�� Pomoc specjalistyczna instytucji w sytuacji złożonych problemów np.
placówki terapeutyczne
�� Prewencja (edukacja, która zwiększa kompetencje rodziców i
nauczycieli)  przekaz informacji i poradnictwo
6
�� Współpraca  różnych specjalistów która ma na celu poprawę
trudnych warunków życia
�� Interwencja ( pomoc specjalna)  stosowanie odpowiednich środków
pomocy w środowisku życia
�� Pomoc specjalistyczna instytucji w sytuacji złożonych problemów np.
placówki terapeutyczne
�� Ukierunkowany proces terapeutyczny
�� Ukierunkowany proces terapeutyczny
v� Rehabilitacja (stawia sobie cel: )
�� Usunięcie zaburzenia (w warunkach normalnych)
�� Złagodzenie lub ograniczenie negatywnych konsekwencji zaburzenia
np. nauczenie orientacji w przestrzeni lub nauczenie osoby
niesłyszącej mowy głosowej
19. SYTUACJA WYMAGAJ
CA SPECJALNEJ POMOCY
Ono czyni pojedyncze podmioty sprawcze autonomicznymi systemami
Ł� Człowiek jest podmiotem sprawczym czyli pewnym autonomicznym systemem
Ł� Człowiek jest systemem a zarazem substytutem szerszych systemów społecznych np.
rodzina, szkoła, grupa rówieśnicza
20. TREŚCI A

CZ
CE SI
Z PEDAGOGIK
SPECJALN

v� Całościowe antropologicznie zorientowane wychowanie które nadaje życiu
ludzkiemu sens w sytuacji niepełnosprawności
[antropologia  nauka o człowieku]
v� Wzajemne uzupełnienie zagadnień problematyki pedagogicznej ogólnej i pedagogiki
specjalnej
[ wyraża się to w relacji pomiędzy tymi pedagogikami]
v� Uzupełnienie się pedagogiki specjalnej i innych dziedzin poświęconych człowiekowi
21. DEFINICJA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Pedagogika specjalna to pedagogika, która ukierunkowana jest ma zaspokojenie szczególnych
potrzeb w wychowaniu, uczeniu się. I te specjalne potrzeby wiążą się z samą
niepełnosprawnością bądz
społeczną dyskryminacją.
Pedagogika specjalna obecnie odnosi się (ma zastosowanie)do wszystkich instytucji dla
dzieci, młodzieży, osób dorosłych ze specjalnymi potrzebami rozwoju
22. NAZEWNICTWO PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
�� Pedagogika osób z niepełnosprawnościami
�� Pedagogika rehabilitacyjna
7
�� Pedagogika rewalidacyjna (na gruncie polskim)
Pewna część składowa pedagogiki ogólnej wyraża pojęcia wspólne i swoiste
problemy z pedagogiką specjalną. Są takie problemy które dotyczą wspólnych
problemów osób niepełnosprawnych i pełnosprawnych oraz swoistych czyli
specyficznych, które odnoszą się do konkretnej kategorii osób
Pedagogika specjalna uwikłana została w ciąg procesów społecznych:
�� Jeżeli nastawały jakieś przemiany w pedagogice tym samym zostały
ukształtowane przemiany w pedagogice specjalnej
�� Prawa człowieka (pedagogika ogólna) = prawa człowieka z
niepełnosprawnością
23. OBECNE UJ
CIE PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
v� Pedagogika specjalna  jest to system wiedzy / pojęć o charakterze praktycznym i
teoretycznym
v� Powiększenie zakresu oddziaływań pedagogiki specjalnej oznacza to że na skutek
szkodliwych warunków życia wzrasta liczba osób z różnymi niepełnosprawnościami a
tym samym wzrasta liczba osób które potrzebują ortopedagogicznej pomocy
Dlaczego wzrasta liczba osób które potrzebują pomocy:
Ł� Przedłużającą się długość życia człowieka  patologiczny proces starzenia się
Ł� W naszym życiu pojawiają się wypadki cywilizacyjne (np. wypadki drogowe)
Ł� Nie zawsze odpowiedzialne macierzyństwo (chodzi o postęp medycyny, który
jest w stanie uratować wiele istnień ludzkich)
24. W CZYM WYRAŻA SI
PRAKTYCZNA DZIAA
ALNOŚĆ ORTOPEDAGOGICZNA
W służeniu człowiekowi (i to służenie ma dwojaki charakter)
�� Całościowy  czyli jest zintegrowana z ogólnym systemem wiedzy i punktem
odniesienia dla pedagogiki specjalnej pod względem wiedzy
�� Różnicujący  to zróżnicowanie odbywa się ze względu na swoiste problemy
pedagogiczne ale również w konsekwencjach teoretycznych
25. KRYTYCZNE MOMENTY W ROZWOJU PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Ł� Ruch integracyjny - w ramach tego ruchu następuje zahamowanie linearnej
rozbudowy systemu kształcenia specjalnego oznacza to że wraz z rozwojem
pedagogiki specjalnej, rozwijają się określone placówki dla osób niepełnosprawnych,
ale niestety współcześnie zostają one zahamowane bo nie mogą się one pomieścić i
trzeba tworzyć nowe ponieważ współcześnie ludzie mają sprzężone
niepełnosprawności, więc nie jest łatwo jest stworzyć placówki, które będą
zaspokajały wszystkie potrzeby
Ł� Krytyka systemu szkolnictwa specjalnego
Ł� Krytyka domów dziecka oraz zakładów dla młodzieży wychowawczo trudnej.
Konsekwencje : radykalne żądania społeczne wyrażało się w ich likwidacji
8
Ł� Jak ta krytyka miała swoje odzwierciedlenie w pedagogice specjalnej: Pedagogika
specjalna dąży pierwotnie do specjalizacji (surdo, tyflo itp.) weszła w konflikt z
myślową koncepcją o integracji, a integracja zakładała to aby się wszyscy wspólnie
kształcili.
26. POWSTAWANIE SUBDYSCYPLIN PEDAGOGIKI SPECJALNEJ (oligo, surdo, tyflu itp.)
Stworzona została możliwość naukowej specjalizacji. Nawiązał postęp który wiązał się z
technologią kształcenia czyli innymi słowy: kształcenie głuchych, niewidomych itp. Ale
jednocześnie ta naukowa specjalizacja posiadała uboczne skutki, przede wszystkim w
pedagogice spotykano się z osobami upośledzonymi w wielozakresowym stopniu i w związku
z tym te wyodrębnione placówki specjalne były bezradne
Dylemat teoretyczno  poznawczy
Wynika z istoty pedagogiki specjalnej że zajmuje się ona rzeczywistością a tą rzeczywistością
jest wychowanie osób z niepełnosprawnościami. W obrębie pedagogiki specjalnej pojawiają
się 2 grupy faktów:
Ł� Fakty, które można obiektywizować  inaczej fakty, które wynikają z doświadczenia (z
empirii)
Ł� Fakty, które wiążą się z subiektywnymi sądami wartościującymi które łączą się z
filozofią wychowania np. cele wychowania są pokłosiem wartości które uznajemy
27. UJMOWANIE PEDAGOGIKI SPECJALNEJ JAKO PEDAGOGIKI SZKOA
Y SPECJALNEJ
Geneza pedagogiki specjalnej:
Zwraca się uwagę na jednoznaczne podporządkowanie pedagogiki specjalnej w szkole
specjalnej  kiedy powstał obowiązek szkolny, okazało się że pewna grupa osób nie może
temu sprostać  powstały więc placówki które musiały być podbudowane teorią. Powstała
więc pedagogika specjalna która kształciła dzieci w szkole specjalnej, obecnie to się pogłębiło.
W związku z rozwojem pozaszkolnych form / dyscyplin pedagogiki specjalnej
�� Pozaszkolna ortopedagogika inaczej wczesna interwencja - zwraca się tu uwagę na
wychowanie małego dziecka w warunkach domowych
�� Andragogika specjalna czyli innymi słowy pedagogika specjalna ukierunkowana na
osoby dorosłe np. dorosłe osoby, osoby niepełnosprawne które wchodzą w dorosłe
życie, osoby starsze w sędziwym wieku, których proces starzenia przebiega w
patologiczny sposób
28. ZMIANA JAKOŚCI WSPÓA
PRACY RODZICÓW ZE SPECJALISTAMI
To jest ta zmiana która jest kolejnym impulsem przełomu w gospodarce specjalnej. Wyraża
się to w :
a) Zauważalnej aktywności rodziców i ich działalność w różnych stowarzyszeniach, które je
reprezentują czyli tworzenie pewnych lobby rodziców dzieci niepełnosprawnych
b) Zagwarantowanie prawa dzieciom upośledzonym do wychowania specjalnego, do jego
możliwości adekwatnego rozwoju  odzwierciedlenie konwencji praw dziecka
9
[pierwsza szkoła powstała w 1963r.  dla dzieci lekko upośledzonych]
[osoby głęboko upośledzone nie miały prawa do edukacji jeszcze do roku 2000]
c) Koniec etapu zależności rodziców od wyłącznej opinii specjalistów. Wyraża się to w kilku
elementów:
Ł� Rośnie samoświadomość rodziców (niepełnosprawność dotyka różnych warstw
społecznych)
Ł� Wzrasta krytyczne nastawienie do ofert proponowanego przez różne systemy
terapeutyczno  pedagogiczne
Ł� Zmiana relacji między specjalistami a osobami z niepełnosprawnościami
Ł� Odejście od przedmiotowego traktowania, zwrócono uwagę na autonomie i
podmiotowość osób niepełnosprawnych
Wyraża się w:
�� Domaganiu się praw osób z niepełnosprawnościami do prawa o
samostanowieniu o własnym życiu
�� Uniezależnienie się od paternalizmu instytucji pomocowych
[ paternalizm = opieka całościowa]
Doprowadziło to do polaryzacji stosunków między osobami
niepełnosprawnymi a specjalistami. Ta polaryzacja stosunków wiązała się
z przewartościowaniem relacji pomocowej, to przewartościowanie było
dwu podmiotowe czyli  Ja ---  Ty czyli posiadamy ten sam status. Ta
relacja nabrała charakteru transakcyjnego znaczy to że obie strony coś
oferują. Zawarta zostaje umowa z której po pewnym czasie jest się
rozliczanym.
29. PEDAGOGIKA SPECJALNA JAKO NAUKA ZINTEGROWANA Z INNYMI DZIEDZINAMI WIEDZY
Można powiedzieć że pedagogika specjalna jako forma fachowych subdyscyplin, która wiąże
się integracyjnie z naukami o wychowaniu a przede wszystkim jest powiązana z pedagogiką
społeczną.
a) W polu zainteresowań pozostają takie dyscypliny jak:
Ł� Psychologia
Ł� Socjologia
Ł� Medycyna
Ł� Biologia
Ł� Ekonomia
b) Współczesna pedagogika specjalna powiązana jest z innymi dziedzinami wiedzy takimi
jak:
Ł� Lingwistyka
Ł� Fonetyka
10
Ł� Fonatria (coś z krtanią)
c) Skąd wynika potrzeba interdyscyplinarnej współpracy?
Wynika ona z 3 faktów:
Ł� Wielowymiarowość ograniczeń rozwojowych
Ł� Złożoność przyczyn powstawania ograniczeń rozwojowych
Ł� Z różnorodności stosowanych środków oddziaływań rehabilitacyjnych
30. SCHEMAT PEDAGOGIKI SPECJALNEJ W SYSTEMIE NAUK
NAUKI SPECJALISTYCZNE
PEDAGOGIKA
PSYCHOLOGIA
OGÓLNA
PEDAGOGIKA
SOCJOLOGIA
MEDYCYNA
SPECJALNA
PEDAGOGIKA
NAUKI O GOSPODARCE
NAUKI PRAWNE
SPOA
ECZNA
BIOLOGIA FILOZOFIA / ETYKA TEOLOGIA
PSYCHOLOGIA ą� określa możliwości rozwojowe osób z niepełnosprawnościami oraz mechanizmy
kompensacji
SOCJOLOGIA ą� funkcjonowanie osób niepełnosprawnych w społeczeństwie
PRAWO ą� określa sytuację / zasady które służą dobru ogólnemu usankcjonowane prawem
BIOLOGIA ą� wyjaśnia pewne mechanizmy funkcjonowania człowieka
FILOZOFIA ą� określa ogólną koncepcję człowieka, odpowiada na pytania kim jest człowiek
ETYKA ą� chroni relacje osobowe w procesie rehabilitacji, określa zasady postępowania które służą
dobru ogólnemu
NAUKI SPECJALISTYCZNE ą� np. fonatria
NAUKI O GOSPODARCE ą� pokazują nam funkcjonowanie człowieka wiążącą się z ekonomią
TEOLOGIA ą� pomaga człowiekowi jak odnalez
ć sens życia
31. ANTROPOLOGICZNE PODSTAWY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
 Co powodowało nowe spojrzenie na człowieka niepełnosprawnego?
Odp. Włączenie do pedagogiki antropologii kulturowej
11
Mówi się że zadanie / wyzwanie współczesnej pedagogiki specjalnej mieści w sobie
płaszczyzna filozoficzna
Kant w krytyce czystego rozumu sformułował 2 pytania :
1)  Co mogę wiedzieć?  w tym pytaniu mieści się podstawowy problem, który dotyczy
naszej wiedzy - tym pytaniem w pedagogice specjalnej  co jest naszym układem
odniesienia gdy mówimy o rzeczywistości upośledzonego życia
Odp.  Jak żyją inni
2)  Co powinienem czynić?  dotyczy etyki i możliwości bez których współczesne życie
ludzkie jest niemożliwe
32. CEL I ISTOTA PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
Cele wychowania to pewne normy , którymi kierują się osoby podejmujące działalność
wychowawczą.
Cele wychowania to pewne wizje / wyobrażenia na temat przyszłościowego obrazu
dorastającego pokolenia.
33. CELE WYCHOWANIA W PEDAGOGICE SPECJALNEJ
1) Cele wspólne (w znaczeniu : dla pedagogiki specjalnej i pedagogiki ogólnej) są to cele,
które osiągamy poprzez wspieranie rozwoju człowieka, są one wspólne dla ogółu
populacji
2) Cele swoiste:
a) Zapobieganie dezintegracji osobowości
b) Zapobieganie dezintegracji społecznej
34. SWOISTE CELE WYCHOWANIA SPECJALNEGO
1) By człowiek mógł żyć stanowiąc o sobie (te możliwość życia człowieka określa się jako
integracja)
a)  móc/mieć możliwość  mieści się w podejściu do autonomii
b) Autonomia rozumiana jest jako osiągnięcie takich zdolności jak :
Ł� Świadomość
Ł� Intymność (np. prawo do zachowania prywatności)
Ł� Spontaniczność (np. prawo do bycia sobą)
2) Możliwość uczestnictwa w życiu społecznym oraz w kulturze określa się to mianem
integracji społecznej
Warunkiem osiągnięcia integracji personalnej (wewnętrznej) jest włączenie się w
społeczną i kulturową całość
3) Umożliwienie człowiekowi bycia kompetentnym
ż� Nabycie znaczących dla życia kompetencji
ż� Kompetencje wiążą się z byciem ważnym, potrzebnym, wartościowym etc.
12
35. RODZAJE KOMPETENCJI
[rehabilitacja ą� uczenie życia w odmiennych warunkach życiowych]
a) ŻYCIOWE
�� Rzeczowe (są to pewne zdolności, które wiążą się z poznawaniem i radzeniem
sobie ze światem zewnętrznym np. nauczenie orientacji w terenie osoby
niewidomej)
�� Społeczne (są to pewne zdolności do współpracy i współżycia z innymi ludz
mi np.
umiejętność porozumiewania się z osobą niesłyszącą za pomocą języka
migowego lub czytania z ust)
�� Moralne (są to pewne nawykowe postawy)
b) OSOBISTE
�� Relatywność osobowa
�� Kreatywność (ucieczka od schematów. Osoba kreatywna to osoba elastyczna,
która umie się dostosować do różnych sytuacji)
�� Otwartość w kontaktach międzyludzkich
�� Szacunek dla innych ludzi i samego siebie [ szacunek ą� etymologiczne widzenie /
dostrzeganie ]
�� Twardość życiowa i postawa walcząca (twardość życiowa wiąże się z
pokonywaniem wszelkich barier)
�� Zdolność interpretacji życia i świata (która wskazuje na sens życia z
psychofizycznymi ograniczeniami)
36. OBSZAR ZADAC
OSOBISTYCH
Obszary zadań dotyczą pedagogicznych instytucji oraz nauczycieli i pedagogów specjalnych
37. ZADANIA WYCHOWANIA SPECJALNEGO
a) Zadania zorientowane na niepełnosprawność oraz ograniczenie jej skutków czyli cała
rehabilitacja
b) Zadania zorientowane na bieg życia czyli zadania zorientowane na pomoc człowiekowi
c) Zadania zorientowane na metody te zadania wiążą się ze stosowaniem różnych metod
pracy w oddziaływaniach pedagogicznych (czyli stosowane u osób niewidomych,
niesłyszących itp.)
d) Zadania zorientowane na cele : mówiąc o tych zadaniach zwraca się uwagę na określone
zadania programowe, które stoją przed instytucją:
Ł� Prewencja (ukierunkowana na dzieci z grupy wysokiego ryzyka, łączy się z
procesem wczesnej interwencji np. dzieci rodziców obciążonych wadą
genetyczną, dzieci przedwcześnie urodzone, nisko punktowane w skali APGAR)
Ł� Rehabilitacja
Ł� Społeczne włączenie (bliskie jest temu: integracja, inkluzja)
Ł� Normalizacja życia (czyli najbardziej zbliżonych do warunków życia)
e) Zadania społeczne lub społeczno  ekologiczne (są one ukierunkowane na określone
obszary życia człowieka ważne dla jego sytuacji życiowej. Zmierzają one w kierunku: )
13
Ł� Współpracy z rodzicami
Ł� Współpraca interdyscyplinarna wyraża się w samej istocie rehabilitacji
Ukierunkowane są na określone ekosystemy:
�� Ekosystem prawny
�� System prawny
�� System administracyjny
f) Zadania ukierunkowane na tzw. Autorefleksje, która dotyczy kompetencji i
profesjonalizmu pedagoga specjalnego
38. ZAKRES DZIAA
AC
USPRAWNIAJ
CYCH
�� Wczesne wspieranie rozwoju
�� Wczesna interwencja
�� Współpraca i orientacja w rodzinie
�� Poradnictwo rewalidacyjno  terapeutyczne
Dzisiaj rodzina postrzegana jest jako pierwotny zasób rehabilitacyjny
39. FORMY I METODY PRACY W PROCESIE WYCHOWANIA I WSPIERANIA ROZWOJU
Zwraca się tu uwagę na to że wychowanie w sytuacji niepełnosprawności odbywa się w
ramach interakcyjnego procesu. To znaczy że centralnym punktem odniesienia jest człowiek i
jego otoczenie życiowe / społeczne czyli środowisko życia w którym fizyczne odchylenia od
normy nabierają określonego znaczenia oznacza to, że w pewnych sytuacjach w otoczeniu
taka osoba byłaby postrzegana przez społeczeństwo jako osoba niepełnosprawna (np.
człowiek niepełnosprawny ruchowo który chce zejść po schodach) a w innych nie (np. ta
sama osoba w roli wykładowcy)
40. CELE WYCHOWANIA W SYTUACJI NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
Ł� Celem nadrzędnym jest rozwój człowieka zwłaszcza w tych sferach które uległy
zaburzeniu (np. zaburzenie słuchu  trening) czyli jest to wspieranie procesu
uczenia się w utrudnionych obszarach funkcjonowania
Ł� Wychowanie w kontekście niepełnosprawności ma udostępnić człowiekowi
świat. To wychowanie ma wypełnić życie człowieka sensem samostanowienia się
inaczej wskazać człowiekowi na sens rehabilitacji. Ma być ono próbą wyjaśnienia
człowiekowi jego utrudnień i cierpień. Zadaniem wychowania w tej relacji staje
się umożliwienie człowiekowi z niepełnosprawnością prowadzenie godnego i
niezależnego życia.
Ł� Wychowanie specjalne nie zmierza do żadnego specjalnego celu wychowania.
Charakterystyczne jest to że wychowanie specjalne uwzględnia specjalne
wymagania jednostki z niepełnosprawnościami. Czynnik specjalny w wychowaniu
specjalnym to takie określenie  by człowiek pomimo psychofizycznych i
społecznych utrudnień i barier mógł osiągnąć cel wychowania .
14
41. CELEM JEST:
v� Pozyskanie określonych kompetencji
v� Ukształtowanie określonych postaw
v� Społeczna przynależność
W przypadku np. braku wzroku:
Ł� Wychowanie do wewnętrznej głębi czyli wyobraz
nia wewnętrzna własnego
umysłu
Ł� Osiągnięcie samodzielności i niezależności
Ł� Przygotowanie do zawodu i samodzielności ekonomicznej
Ł� Wychowanie pod kontem wizualizacji
Ł� Ukształtowanie własnej tożsamości właściwej dla osoby niewidomej
Ł� Zdolność do radzenia sobie z losem za pomocą jakości moralnej
Ł� Zdobycie kompetencji społecznych
Ł� Wychowanie do autonomicznej integracji i samodzielnego życia będąc
włączonym w świat społeczny (w społeczeństwo)
42. CELE EDUKACJI DLA OSÓB DOROSA
YCH
Celem nadrzędnym jest pomoc integracyjna oraz pomoc w procesie partycypacji czyli
uczestnictwa. Wiąże się z tym sens pracy pedagogicznej z dorosłymi. Zawiera się to w dwóch
obszarach :
�� Praca służb opiekuńczych i pomocowych jest to pomoc w codziennym życiu oraz
wspomaganie udziału w kulturalnej partycypacji
�� Usługi specjalne i rehabilitacyjne dotyczące spraw mieszkaniowych, pracy, doradztwa
w sprawach życiowych, reprezentowanie interesów osób niepełnosprawnych na
forum publicznym
43. ZADANIA EDUKACJI SPECJALNEJ
Ł� Przygotowanie ofert edukacyjnych - mogą one dotyczyć np. szkoły i czasu
wolnego oraz pracy
Ł� Pomoc dotycząca wspierania samodzielności (samodzielność w aspekcie
społeczno  integracyjnym)
Ł� Intensyfikacja pracy z rodzicami (pojawia się tu problem dorosłego dziecka
niepełnosprawnego w rodzinie  takiego 30-40letniego)
Ł� Kształcenie zawodowe dorosłych osób z niepełnosprawnościami . Określone
zasady:
�� Normalizacji społecznej
�� Indywidualnego wspierania kompetencji zawodowych
44. PROBLEM TRZECIEGO OKRESU ŻYCIA W KONTEKŚCIE NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
Cel:
Ł� Niedopuszczenie do tzw. Duchowej pustki
Ł� Umożliwienie godnego przeżywania schyłku swojego życia
15
45. GENEZA I y
RÓDA
A PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
v� Działalność charytatywna
v� Działalność filantropijna
v� Różne formy opieki społecznej nad ludz
mi z niepełnosprawnościami
Jaki cel był owych działań o charakterze filantropijnym i charytatywnym:
Ł� Interwencja : celem była pomoc człowiekowi, który został doświadczony przez los
Ł� Obrona godności życia człowieka
Ł� Stworzenie ludzkich warunków do życia człowiekowi, który nie jest w stanie
sprostać podstawowym zadaniom życiowym
46. WSPÓA
CZESNY OBRAZ PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
�� Jest to szczegółowa subdyscyplina naukowa, która jest spójna w stosunku do
pedagogiki ogólnej
�� Pedagogika specjalna stanowy podstawowy dział pedagogiki ogólnej, dział który
uwzględnia zasady, zadania, cele postępowania wobec człowieka, wobec jego
wychowania i kształcenia.
47. CZYNNIKI DYNAMIZUJ
CE ROZWÓJ PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
a) Poszerzenie granic i możliwości edukacji i rehabilitacji osób z niepełnosprawnościami
b) Włączenie do pedagogiki specjalnej antropologii filozoficznej  pozwoliło to przyjąć
właściwą interpretację koncepcji człowieka  człowiek jest wartością samą w sobie. Od
zarania dziejów filozofii przyświecało pytanie  Kim jest człowiek, jaka jest jego natura
c) Sposób interpretacji wychowania  to wychowanie zmierzało do wartościowania każdego
ludzkiego życia a to wartościowanie odbywało się w 3 komplementarnych płaszczyznach:
v� Sfera faktów ą� koncentrowała się na diagnostycznym opisie niepełnosprawności
i jej przyczyn a to wiązało się z wykluczeniem koncepcji fatalistycznych
v� Strefa wartości ą� przyjmowała 2 wymiary:
�� Sens ludzkiego życia z niepełnosprawnościami
�� Sens a zarazem uzasadnienie
[stawania się sprawniejszymi innymi słowy to stawanie się
sprawniejszym dało impuls do rozwoju rehabilitacji]
v� Sfera zadaniowa ą� ukierunkowanie rehabilitacji w kierunku osiągnięcia
samodzielności życiowej osób z niepełnosprawnościami
48. WYZANACZNIKI HUMANISTYCZNEGO POST
PU W PEDAGOGICE SPECJALNEJ
1) Ukierunkowanie alternatywnych wyborów edukacyjnych
2) Zwracanie uwagi na możliwości rozwojowe każdego człowieka
3) Stwarzanie możliwości autokreacji (samostanowienia) swojego życia bez względu na
warunki życia lub predyspozycji być autorem swojego życia>
4) Podmiotowe traktowanie człowieka  czyli widzenie w człowieku niepełnosprawnym
człowieka wartościowego, mogącego decydować o sobie, człowieka indywidualnego
16
49. WSPÓA
CZENE FUNKCJE PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
v� Funkcja usprawniająca / leczenie usprawniające
v� Funkcja poprawczo  przystosowawcza ( ma odniesienie do osób
niedostosowanych społecznie)
v� Funkcja kompensacyjno  wyrównawcza
50. CECHY SWOISTE METOD SPECJALNEGO WYCHOWANIA
Wynika ona ze swoistego podejścia do człowieka z niepełnosprawnościami:
a) Sytuacyjne  stosowane są w kontekście specjalnych potrzeb edukacyjnych
b) Adaptacyjne  stosowane do aktualnych potrzeb i warunków
c) Prakseologiczne  związane są z ukierunkowaniem na skuteczność działania i osiągania
celów rehabilitacyjnych
d) Ewaluacyjne  w nich powinno się zawierać wartościowania i ocena podejmowanych
działań
51. PARADYGAMATY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
1) PARADYGMAT BIOGRAFICZNY ( biograficznego ujęcia niepełnosprawności człowieka) 
wyraża się on w aspekcie integracji społecznej; wyraża się on również dynamicznym
podejściem do niepełnosprawności (aplikuje się różnie w różnych momentach życia). Jest
przeciwstawieniem medycznego podejścia do pełnosprawności
2) PARADYGMAT POZYTYWNEGO MYŚLENIA I ŻYCIOWEGO UKIERUNKOWANIA OSÓB Z
NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI (wyraża się ona w kilku momentach: )
Ł� Wskazuje na możliwości rozwojowe
Ł� Koncentruje się na ich możliwościach  ukierunkowanie rehabilitacji na
usprawnianiu jakiejś konkretnej niepełnosprawności. Człowiek znalazł miejsce w
społeczeństwie i uzyskał samodzielność (motoryczną, społeczną, psychiczną,
ekonomiczną itp.)
3) PARADYGMAT AUTOREWALIDACJI (autorehabilitacji)  podkreśla podmiotowe i
indywidualne preferencje do działań adaptacyjnych, samorealizacyjnych które podejmuje
człowiek z daną niepełnosprawnością
4) PARADYGMAT POMOCY POMAGAJ
CEMU  adresowany do osób, które zajmują się
rehabilitacją i wspieraniem osób niepełnosprawnych. Zwraca się tu uwagę na
kreatywność postępowaniu rehabilitacyjno  pomocowym
5) PARADYGMAT PODMIOTOWOŚCI W METODACH ODDZIAA
YWAC
POMOCOWYCH -
zwraca się tu uwagę na dogłębne poznanie przyczyn niepełnosprawności; na pracę z
człowiekiem z niepełnosprawnościami uwzględniając warunki w jakich funkcjonuje.
6) PARADYGMAT PROFILAKTYKI I INTEGRACJI W RODZINIE
Rodzina jako system ą� pojawienie się osoby niepełnosprawnej w rodzinie zaburza ten
system i jej funkcjonowanie, ponieważ rodzice nie są przygotowani do pełnienia
niestandardowych form bycia mamą i tatą. Integracja następuje wówczas gdy rodzice/
rodzeństwo zaczyna podejmować tę role w zmienionych warunkach. Dysfunkcjonalne
zachowania rodziny to współ uzależnienie
17
7) PARADYGMAT ANTYSTYGMATYZACYJNY ( 2 zasadnicze momenty)
Ł� Oparcie zasad pedagogicznych na normy funkcjonalne (jednostkowych
możliwości człowieka)
Ł� Poszukiwanie pojęć odnoszących się do niepełnosprawności, które będą
wskazywać na możliwości poszczególnego człowieka. Odejście od norm
statystycznych czyli porównujemy człowieka niepełnosprawnego do człowieka
pełnosprawnego
8) PARADYGMAT POJ
CIOWY
v� Zwraca się uwagę by pojęcia które dotyczą niepełnosprawności miały charakter
jak najmniej piętnujący / pejoratywny
[kiedyś były stosowane takie określenia jak debil, idiota, kretyn]
v� Poszukuje on takich określeń by człowiek czuł się jak najmniej napiętnowany
[ ślepy ą� niewidomy ą� osoba z niepełnosprawnością wzrokową]
9) PARADYGMAT ZIGNOROWANY
Dotyczy on nierozwiązanej do końca kwestii, które dotyczą sfery intymnej osoby
niepełnosprawnej. Zwłaszcza takich grup jak:
Ł� Z głębszą niepełnosprawnością intelektualną
Ł� Z głębszym kalectwem fizycznym
[ w Holandii osoby niepełnosprawne mają prawo do 2  stosunków płciowych w
miesiącu  są do nich przeszkoleni specjalni wolontariusze]
10) PARADYGMAT BYTOWY  on dotyczy egzystencji materialnej ludzi z
niepełnosprawnościami
52. FILARY EDUKACJI NA XXI WIEK W ŚWIETLE WYTYCZNYCH UNESCO I ICH APLIKACJE W
PEDAGOGICE SPECJALNEJ
a)  UCZYĆ SI
ABY WIEDZIEĆ (mamy na uwadze 2 momenty)
�� Zakres informacji jaki ma docierać do dziecka
�� Prawo do poszanowania tajemnicy dziecka  prawo do zachowania pewnej
intymności rozumianej w sposób szeroki
b)  UCZYĆ SI
ABY DZIAA
AĆ (podkreśla się aktywność człowieka jako warunek pełnego
życia)
�� Prawo do nauki
�� Prawo do pracy
c)  UCZYĆ SI
ABY ŻYĆ WSPÓLNIE (2 istotne momenty)
Podkreśla się że życie wspólne określają pewne wartości ale równocześnie to życie ma się
odbywać z prawem do zachowania własnej odrębności
18
d)  UCZYĆ SI
ABY BYĆ
Zawiera istotne odpowiedzi na pytanie  jakim być człowiekiem? mamy na względzie
wizje człowieka, która zawiera w szkole cel wychowania
53. INNOWACYJNE UKIERUNKOWANIA DZIAA
AC
POMOCOWYCH (ortopedagogicznej,
pomocowe)
1) SAMOSTANOWIENIE (autonomia)  jest to przede wszystkim koncentracja na
możliwościach i indywidualnych potrzebach życiowych każdego człowieka. Mamy na
uwadze by człowiek z niepełnosprawnością mógł prowadzić normalne życie
2) ORIENTACJA EKOLOGICZNA  zwraca się tu uwagę na znaczenie środowiska w życiu
człowieka niepełnosprawnego. Głównym obiektem zainteresowania jest człowiek i jego
otoczenie życiowe. Jest ona rozpatrywana w kontekście utrudnień w uczeniu się oraz
funkcjonowaniu indywidualnym i społecznym
3) INTEGRACJA  celem społecznym pedagogiki specjalnej  jest to  przeciwdziałanie
wykluczeniu społecznemu oraz izolacji i samoizolacji. Cel ukierunkowany jest na proces
integracji a ten proces rozumiany jest jako uzdrowienie które prowadzi do całości
/rehabilitacja ą� by człowiek mógł się włączyć w życie społeczne /
4) WSPÓA
PRACA (polega ona na aplikowaniu się w 2 obszarach)
v� Orientacja na specjalne potrzeby edukacyjne i rozwojowe (umożliwienie
zaspokajania potrzeb)
v� Respektowanie złożoności ogólnych pojęć / podejść oraz hipotez pedagogicznych
54. KLASYFIKACJA FUNKCJONOWANIA NIEPA
NOSPRAWNOŚCI  STANDARDY MI
DZYNARODOWE
Osoba niepełnosprawna ą� to osoba której stan psychiczny lub fizyczny trwale lub okresowo
utrudnia /ogranicza/ a niekiedy uniemożliwia wypełnienie zadań życiowych i ról społecznych
zgodnie z przyjętymi normami.
a) WSPÓA
CZESNE TENDENCJE W KLASYFIKOWANIU NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
Ukazuje niepełnosprawność nie tylko od strony patamorfologicznych zaburzeń ale
również ukazuje te niepełnosprawności od strony złożonych konwencji indywidualnych i
społecznych
b) ROZRÓŻNIA SI
TAKIE MOMENTY
Ł� Ograniczenie funkcji fizycznych, zdolności umysłowych, zdrowia psychicznego
Ł� Zaburzenia aktywności (w funkcjonowaniu indywidualnym, społecznym)
Ł� Zaburzenia partycypowania (uczestnictwa społecznego)
c) PUNKTEM WYJŚCIA WSPÓA
CZESNYCH KLASYFIKACJI JEST ISTNIENIE DWÓCH
PRZECIWSTAWNYCH MODELI NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
55. MODELE NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
a) MEDYCZNY ą� ujmuje niepełnosprawność jako problem indywidualny, osobisty;
wymagający opieki medycznej
b) SPOA
ECZNY ą� ujmuje niepełnosprawność jako problem społeczny, który skupia uwagę
na psychospołecznych niepełnosprawnościach. Domaga się pewnych działań
19
społecznych, które wchodzą w zakres zarówno indywidualnej jak i zbiorowej
odpowiedzialności.
56. WSPÓA
CZESNE KLASYFIKACJE OSÓB Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI
a) I OBSZAR
�� Jednostki z dysfunkcjami wzroku i słuchu
�� Jednostki z uszkodzeniami statomotorycznymi
�� Jednostki z ograniczeniami umysłowymi
�� Jednostki z chorobami przewlekłymi
[niepełnosprawność wyraża pewien stan; choroba przewlekała to natomiast
pewien proces. Choroba przewlekła może ale nie musi prowadzić do
niepełnosprawności]
b) II OBSZAR (osoby, które klasyfikuje się w oparciu o tzw. Obserwacje społeczną/
�� Zniekształcenie sylwetki lub twarzy
�� Zaburzenie funkcji mowy
�� Ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
�� Ze sprzężonymi upośledzeniami
(w tym aspekcie kreśli się współczesne podejście do rehabilitacji)
Jego istotą jest wspomaganie rozwoju.
Rehabilitacja to asystowanie / wspomaganie rozwoju.
Umożliwienie człowiekowi z niepełnosprawnościami podejmowanie różnych rzeczy, wartościowania i
kreowania własnego życia. Odbywa się to poprzez dialog i kooperacje oraz współistnienie z racji
innych. Ta rehabilitacja zastępuje rehabilitacje ukierunkowaną na bierne przystosowanie i na
sterowanie. Ta rehabilitacja wyraża rehabilitacje podmiotową czyli uznanie podmiotowości
człowieka, podmiotowość uznawana jest jako cech i jako atrybut osoby ludzkiej
57. CELEM REHABILITACJI JEST
�� Autonomia
�� Zdolność do pomocy samemu sobie
�� Właściwe przeżywanie siebie, swoich mocnych i słabych stron
�� Ukierunkowanie aktywności na autorewalidacje
�� Pełne uczestnictwo (ogólnie dostępna jakość życia)
58. W JAKI SPOSÓB MOŻNA REALIZOWAĆ TEGO TYPU ZADANIA REHABILITACYJNE
a) Wczesne działanie edukacyjne adresowane do jednostki z niepełnosprawnościami
b) Kreowanie świadomości problemów w rodzinie i społeczeństwie a to wiąże się z grupową
odpowiedzialnością
c) Istota strategii i interwencji ekologicznej (nie tylko należy rehabilitować osoby
niepełnosprawne ale również dostosować środowisko)
d) Przyjęcie określonych postaw wobec człowieka innego:
20
Ł� Autentyzmu (nie będzie to pozorowane)
Ł� Akceptacji
Ł� Otwartości
Ł� Rozumienia empatycznego
59. STRATEGIE UNII EUROPEJSKIEJ W ODNIESIENIU DO SKUTKÓW NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI
1) Przesłanki które stanowią istotę podejmowanych działań
Ł� Walka z dyskryminacją i wykluczeniem społecznym
Ł� Tworzenie europy bez barier
Ł� Treści zawarte w programie europejskiego roku osób niepełnosprawnych (2003)
oraz deklaracji madryckiej (2002)
2) Jak przedstawia się wizja pozytywnej reakcji na niepełnosprawnych
W tych dokumentach postrzega się osoby niepełnosprawne w 2 perspektywach:
�� Niezależni obywatele
�� Ludzie zintegrowani ze społecznością
3) Budowanie społeczeństwa otwartego inaczej społeczeństwa dla wszystkich
4) Co jest immanentną cechą praw człowieka
Immanentny ą� nierozerwalny
W tych dokumentach zawarta jest:
�� Niezbywalność i równość
�� Wymiar wspólnotowy
�� Korelatywność praw i obowiązków
�� Uniwersalizm /powszechność/
60. OBSZAR DZIAA
AC

a) Tworzenie społeczeństwa otwartego i dostępnego dla wszystkich
b) Zwalczanie dyskryminacji i wykluczenia społecznego
c) Wyrównywanie różnic w sytuacji osób niepełnosprawnych w krajach członkowskich
d) Do czego zmierza ta strategia:
Ł� Odchodzenie od ujęć niepełnosprawności w systemie segregacji, etykietyzacji
czyli naznaczenia
Ł� Odejście od statystycznej diagnostyki (postawionej raz na całe życie)
e) Zmierza to w kierunku humanistycznego ujęcia człowieka i jego potrzeb
f) Wyraża się to w:
Ł� Holistycznej koncepcji edukacji integracyjnej
Ł� We wdrażanych zasadach społecznych partycypacji i normalizacji
61. SYTUACJE ŻYCIOWE OSÓB Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI  OSOBY PRZEWLEKLE CHORE
(CZYNNIKI)
a) Subiektywny obraz własnej osoby
b) Cechy osobowości człowieka (cecha: umiejscowienie poczucia kontroli)
21
c) Sposób zachowania się w sytuacji trudnej
d) Podstawowe relacje człowieka na sytuacje choroby czy niepełnosprawności
Ł� Reakcje obronne  wspieranie, zaprzeczanie (prowadzą one do powstawania
nerwic i depresji)
Ł� Reakcje pomniejszania lub wyolbrzymiania chorób i jej skutków
Ł� Reakcje natury emocjonalnej (strach, lek, przygnębienie)
Ł� Reakcje świadomej akceptacji diagnozy lekarskiej oraz aktywny udział w
przezwyciężaniu skutków chorób i niepełnosprawności (aktywny udział w
rehabilitacji)
e) Znaczenie jakie nadaje człowiek swojej chorobie lub niepełnosprawności
Ł� Choroba lub niepełnosprawność może być postrzegana przez człowieka jako
przeszkoda której nie może pokonać
Ł� Choroba lub niepełnosprawność może być odbierana jako nieodwracalna strata
Ł� Choroba lub niepełnosprawność pojmowana jako pewna ulga która zwalnia go z
obowiązku lub odpowiedzialności
Ł� Choroba lub niepełnosprawność może być odczytana jako pewna korzyść (kiedy
człowiek uświadamia sobie że choroba jest podstawą do otrzymania większej
opieki lub renty)
Ł� Choroba lub niepełnosprawność może być odczytana jako swoistego rodzaju
wartości, które skłaniają człowieka do rewizji swoich celów życiowych (swojego
postępowania)
62. CZA
OWIEK Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI I JEGO OTOCZENIE ŻYCIOWE
a) Regulacja inaczej zachowanie  w ujęciu psychologicznym to wzajemny układ czynników
występujących między człowiekiem a jego otoczeniem fizycznym i społecznym
b) Elementy jakie pojawiają się w strukturze sytuacji życiowych człowieka :
Potrzeby i zadania podmiotu  ukierunkowują jego sytuacje (bierzemy tu pod
uwagę: wartości to one ukierunkowują nasze cele)
Warunki zewnętrzne otoczenia  warunki w których zaspokajane są potrzeby
człowieka i realizowane zadania ( można to zamknąć w takim pojęciu:  szanse
jakie nam daje świat a tym światem może być rodzina, szkoła, środowisko
lokalne, grupa rówieśnicza itp.)
Warunki podmiotowe  które umożliwiają zaspokajanie potrzeb i realizacje zadań
życiowych, są to cechy podmiotu a właściwie chodzi tu o zasoby tego podmiotu a
tym zasobem będzie zdrowie
Zachowania reaktywne oraz czynności ukierunkowane na realizację celów  one
wyrażają poziom zaspokojenia naszych potrzeb a brak realizacji zaspokajania
potrzeb skutkuje deprywacją a to prowadzi do frustracji
c) Dodatkowe wyłonione przez psychologów
�� Położenie egzystencjalne człowieka  położenie zdrowotno  socjalne
�� Postrzeganie otoczenia społecznego przez człowieka  to środowisko może ono
być przyjazne albo nieprzyjazne
�� Percepcja samego siebie w perspektywie innych  wiąże się z tym poczucie
jakości życia w perspektywie innych
22
[poczucie  subiektywne
Jakość  obiektywna]
63. NIEPEA
NOSPRAWNOŚĆ JAKO SYTUACJA TRUDNA  ANALIZA PSYCHOLOGICZNA
Założenie wyjściowe  Niepełnosprawność sama w sobie jest sytuacją trudną
a) Czym różni się specyfika sytuacji trudnej generowana przez niepełnosprawność w
stosunku do innych sytuacji trudnych??
Odp. Nieodwracalnością
b) Jaki jest zakres wpływów niepełnosprawności na sytuacje człowieka??
Ona wpływa na możliwości życiowe człowieka
Ona wpływa na wyniki w nauce i pracy zawodowej
Ona wpływa na sytuację rodzinną i społeczną człowieka
Ona wpływa również na efekty procesu rehabilitacji
c) Jak rozróżniamy aspekty sytuacji trudnych człowieka w sytuacji niepełnosprawności ??
�� Sytuacje typowe (wspólne) jakie wiążą się z daną niepełnosprawnością (mamy
na uwadze sytuacje natury społecznej, psychicznej, psychologicznej)
�� Sytuacje specyficzne (swoiste) wiążą się z określonym rodzajem
niepełnosprawności
d) Podstawowe rodzaje sytuacji trudnych na które napotyka człowiek z
niepełnosprawnością ??
v� Sytuacje utrudnienia (np. brak pracy, brak pieniędzy itp.).
Co może tworzyć taką sytuacje utrudnienia ??
Odp. Pewne przeszkody lub brak zasobów do wykonania zadania.
Przeszkodą może być:
�� Stan zdrowia
�� Bariery na jakie człowiek napotyka np. bariery architektoniczne,
mechaniczne, społeczne itp.
�� Nietolerancja (na inność)
v� Sytuacje deprywacji
Jakie mogą być??
�� Fizyczne (np. nie mam wzroku  ucieczka od porównania z innym
człowiekiem)
�� Psychiczne (np. mniejsze poczucie własnej wartości)
�� Społeczne (np. ograniczenie możliwości pełnienia ról społecznych)
v� Sytuacje przeciążenia
Kiedy mamy do czynienia ??
Odp. Kiedy wymagania /obowiązki przekraczają możliwości (zasoby/potencjał)
człowieka  mamy tu na uwadze np. opóz
nienia w rozwoju czyli niemożność
podjęcia nauki w szkole
23
v� Sytuacje zagrożenia
Kiedy mamy do czynienia ??
Odp. Jest to taki moment kiedy człowiek uświadamia sobie że mogą zostać
naruszone i cenione przez niego potrzeby życiowe/ wartości życiowe
Jakie wartości mogą być naruszone w sytuacji niepełnosprawności??
�� Autonomii życia i zdrowia
�� Pozycja społeczna (wiąże się z rolami życiowymi)
v� Sytuacje konfliktowe
Z jakimi rodzajami konfliktów mamy do czynienia ??
�� Konflikt  do (człowiek znajduje się w polu działania dwóch wartości
pozytywnych) np. u osoby niepełnosprawnej konflikt między założeniem
własnej rodziny a osiągnięciem kariery zawodowej
�� Konflikt  od np. człowiek niepełnosprawny unika kontaktu z otoczeniem
z powodu przykrych doznań a jednocześnie dąży do unikania samotności
�� Konflikt  od i do (cechą tego konfliktu jest konflikt pomiędzy dążeniem a
unikaniem) np. z jednej strony pojawia się potrzeba miłości a
jednocześnie unikania kontaktów przed odtrąceniem
64. SKUTKI SYTUACJI TRUDNYCH DLA FUNKCJONOWANIA CZA
OWIEKA
v� Frustracja  wynik ograniczenia możliwości zaspokajania potrzeb
v� Ból i lęk  ujmowany jest jako pewien efekt zarówno bólu fizycznego ale też i
przykrych doznań jakie człowiek doświadcza w kontaktach społecznych
v� Napięcia emocjonalne  wiążą się z tym 3 elementy : frustracja, ból i lęk
v� Zmiany w postrzeganiu własnej osoby  szczególnie uwidaczniają się w sytuacji
gdy nagle stracimy sprawność
65. SYTUACJE CZA
OWIEKA ZWI
ZANE Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI

a) Sytuacje osób niepełnosprawnych od urodzenia ą� reakcja na niepełnosprawność nie jest
gwałtowna, człowiek się stopniowo adaptuje do życia z niepełnosprawnością, pojawia się
w życiu człowieka z niepełnosprawnościami tzw. Sytuacja kryzysowa (kiedy pojawia się
pewne zagrożenie np. załamanie procesu rehabilitacyjnego, śmierć bliskiej osoby itp.)
Niewłaściwe postawy otoczenia
Zmiana środowiska np. zmiana szkoły
Okres adolescencji (dojrzewania)
b) Sytuacje osób które nagle utracą sprawność
Stadium szoku
Stadium oczekiwania na wyleczenie
Stadium opłakiwania starty
Stadium zachowania obronnego (racjonalne podejście do własnej sytuacji
życiowej) lub Stadium neurotyczne (zastosowanie mechanizmów obronnych
które mają na celu zaprzeczenie)
24
66. POLSKA KONCEPCJA REHABILITACJI
a) REHABILITACJA ą� łączne i skoordynowane oddziaływanie w wymiarze leczniczym
(medycznym), psychologicznym, pedagogicznym, społeczno  zdrowotnym. Celem tego
oddziaływania jest przywrócenie sprawności i umożliwienie prowadzenia samodzielnego
życia człowiekowi który takich możliwości nie miał bądz
z powodu nabytego urazu
(choroby) takie możliwości utracił
b) REWALIDACJA ą� często używane zamiennie z pojęciem rehabilitacja. Jest to długotrwałe
oddziaływanie terapeutyczno  wychowawcze. Zawiera ono wielostronną stymulacje
rozwoju, opiekę, nauczanie, wychowanie osób o zaburzonej percepcji rzeczywistości np.
osoby z niepełnosprawnością umysłowo  sensoryczną
c) Zadania procesu rehabilitacji
Zapobieganie pogłębianiu się istniejącej niepełnosprawności
Zapobieganie powstawaniu wtórnych zaburzeń
Usprawnienie narządów zaburzonych oraz wzmocnienie funkcji osłabionych
Stymulowanie i dynamizowanie ogólnego rozwoju jednostki z
niepełnosprawnościami
Wychowanie i nauczanie specjalne dostosowane do możliwości sprawności
fizycznej i umysłowej
67. REHABILITACJA MEDYCZNA
Odzyskiwanie utraconej bądz
naruszonej sprawności psychofizycznej (wiąże się z
ukierunkowaniem celów rehabilitacji na trzy kwestie)
Profilaktyka niepełnosprawności ą� dotyczy dzieci z wrodzonymi lub
okołoporodowymi ubytkami sprawności (mamy na uwadze działania w obrębie
wczesnej rehabilitacji)
Skrócenie okresu niewydolności fizycznej i psychicznej oraz zaburzeń funkcjonalnych
Kompensowanie ubytków funkcji uszkodzonych narządów i układów organizmu
ludzkiego
68. REHABILITACJA PSYCHOLOGICZNA (cele)
�� Realna ocena możliwości człowieka niepełnosprawnego
�� Akceptacja niepełnosprawności i jej skutków
�� Adaptacja do koniecznych ograniczeń które wynikają z danej dysfunkcji lub
niepełnosprawności
�� Przystosowanie i partycypacja w życiu społecznym
69. REHABILITACJA SPOA
ECZNA
Przygotowanie osób niepełnosprawnych do racjonalnego uczestnictwa w życiu
społecznym
Wskaz
nik efektywności rehabilitacji (mamy tu na uwadze 2 grupy osób: )
Ł� Osoby niepełnosprawne od urodzenia  podejmowanie od wczesnego
dzieciństwa adekwatnych ról społecznych
Ł� Osoby z niepełnosprawnością nabytą w póz
niejszym okresie życia 
reinterpretacja społeczna (ponowna interpretacja społeczna
25
70. RODZAJE REHABILITACJI
(ze względu na cele)
a) Rehabilitacja zawodowa ą� wiąże się z pełnieniem ról zawodowych (dotyczy osób
dorosłych)
b) Rehabilitacja edukacyjna albo pedagogiczna ą� wiąże się z pełnieniem ról związanych z
wypełnieniem obowiązku szkolnego (dotyczy dzieci i młodzieży)  rola ucznia i członka
społeczności szkolnej
c) Rehabilitacja rodzinna ą� wiąże się z uczestnictwem w życiu rodzinnym
d) Rehabilitacja środowiskowa ą� mamy na uwadze uczestnictwo osoby niepełnosprawnej
w życiu środowiska lokalnego
71. WPA
YW ŚRODOWISKA SPOA
ECZNEGO NA JEDNOSTK
NIEPEA
NOSPRAWN

Istotne znaczenie mają postawy społeczne. Zwraca się tu uwagę na samo postrzeganie
niepełnosprawności, to postrzeganie idzie w trzech kierunkach:
v� Niepełnosprawność odczytana przez społeczeństwo jako niekorzystny fakt społeczny
v� Niepełnosprawność jest to jeden stan który jest niepożądany dla człowieka
v� Niepełnosprawność jest pewną barierą, utrudniającą osiąganie społecznie
akceptowanej wartości (wartością jest: sprawność fizyczna, zdolność do wypełniania
ról społecznych itp.)
72. INNE UJ
CIE
Wpływ środowiska społecznego na propagowanie wiedzy na temat osób niepełnosprawnych
wiąże się z procesem naznaczania społecznego inaczej nazywanego stygmatyzacją albo
piętnowaniem
73. MECHANIZM NAZNACZANIA SPOA
ECZNEGO
(zagadnieniem wyjściowym są tu stereotypy, dewiacje)
Dewiacja ą� odejście od normy
Stereotypy dewiacyjne ą� powiada się że większość ludzi nie ma możliwości bezpośredniego
zetknięcia się z człowiekiem innym (dewiantem)
Np. Stereotypy osoby niewidomej:
�� Bezradność
�� Zależność
�� Melancholia
�� Nadmierny estetyzm
�� Niezaradność
�� Zamyślenie (pogrążenie w myślach)
74. KONSEKWENCJE STEREOTYPÓW
Ł� Od człowieka innego oczekujemy postępowania takiego jakiego my sobie
wyobrażamy. A te nasze wyobrażenia często są mylne
Ł� Stereotypy bardzo często są traktowane jako rzeczywiste cechy człowieka innego
Ł� W rezultacie funkcjonujących stereotypów osoby niepełnosprawne są
napiętnowane i polegają odrzuceniu
26
Publiczność tożsamość człowieka zostaje przekształcona w coś co jest gorsze od
specyficznej konfiguracji typów społecznych
75. MECHANIZMY NORMALIZACJI DEWIACJI
Podlega na stopniowym oswajaniu się uczestników interakcji z faktem dewiacji jednego z
partnerów. W efekcie otoczenie społeczne przestaje postrzegać dewianta wyłącznie przez
pryzmat jego dewiacyjnego statusu
76. FAZY NORMALIZACJI DEWIACJI
1) Fikcyjna akceptacja ą� polega ona na tym że otoczenie społeczne zdaje sobie sprawę z
określonych dysfunkcji danego człowieka ale zachowuje się tak jakby tego faktu nie
zauważała
2) Faza przejścia ą� faza wzajemnego przejmowania ról między dewiantem a otoczeniem.
Otoczenie społeczne zaczyna postrzegać człowieka innego także przez pryzmat jego
innych cech nie tylko tych dewiacyjnych
3) Instytucjonalizacja znormalizowanych interakcji ą� jest to uznanie dewiacji za fragment
osobowości człowieka innego. Uznanie dewiacji jako coś co człowiek posiada ale to  coś
nie musi przeszkadzać w normalnych relacjach z otoczeniem
[do stopniowego oswajania się z człowiekiem innym mamy do czynienia w klasach
integracyjnych]
77. TYPY POSTAW WOBEC OSÓB NIEPEA
NOSPRAWNYCH
a) Postawy negatywne (skutki: )
v� Uprzedzenia i stereotypy
v� Wyjaśniane są na gruncie teorii Heidera ą� powiada ona że to co odmienne,
obce, nieznane zawsze budzi w nas negatywne emocje
b) Postawy pozytywne ( czynniki które warunkują powstawanie postaw pozytywnych: )
v� Powtarzanie kontaktu z daną osobą
v� Pozytywne osiągnięcia danej osoby
v� Zmiana przekonań społecznych wobec osób z niepełnosprawnością (odejście od
traktowania w sposób fatalistyczny)
78. WSPÓA
CZESNE PODEJŚCIA DO REHABILITACJI
Punktem wyjściowym jest: Nie jest sprawą pierwszoplanową w czym tkwi istota, lecz
pierwszoplanowe są konsekwencje jakie niesie za sobą dana niepełnosprawność dla
psychicznego i społecznego funkcjonowania człowieka
o W tym podejściu niepełnosprawność jest traktowana jako pewna skłonność która
skłania człowieka do wchodzenia w sytuacje trudne
o Od czego zależy prawdopodobieństwo wejścia człowieka w sytuacje problemową:
Ł� Rodzaj i stopień niepełnosprawności
Ł� Właściwości psychiczne człowieka
Ł� Warunki zewnętrzne w których żyje dany człowiek
27
o Rehabilitacja jako sposób rozwiązywania sytuacji problemowych oraz likwidowaniu
predyspozycji do ich tworzenia
o 4 podejścia (sposoby reagowania) pedagogicznego do niepełnosprawności
Ł� Reagowanie na niepełnosprawność jako predyspozycje  w tym podejściu oferuje
się pomoc profilaktyczną człowiekowi. Działania przynoszą pożądany efekt gdy
człowiek z niepełnosprawnością rzeczywiście doświadcza tych problemów. Jeżeli
on tych problemów nie doświadcza możemy mówić o profesjonalnej anty terapii
Ł� Reagowanie na sytuacje problemu jako dostrzegane jako obiektywnego wymiaru
 człowiek nie radzi sobie z rozwiązywaniem problemów życiowych i nie jest do
końca świadomy swojej sytuacji. Ma tu miejsce interpretowanie w warunki
zewnętrzne które ma na celu rozwiązywanie sytuacji problemowych
Ł� Reagowanie na definicje problemu  charakterystyczne jest to że człowiek
świadomy jest swojej sytuacji i posiada własną definicje problemu. Człowiek
skłonny jest podjąć działania które zmierzają do rozwiązywania problemu. Kiedy
pomoc może okazać się skuteczna ?  wtedy kiedy definicja problemu osoby
niepełnosprawnej w wspomagającej jest tożsama.
Ł� Reagowanie na osobę niepełnosprawną przeżywającą problem  podmiotowe
traktowanie człowieka w procesie rehabilitacji. Wyraża się ono w:
�� Aktywnym stosunkiem osoby niepełnosprawnej do swojej
niepełnosprawności. Zadania które stają przed rehabilitantami:
- uzgodnienie definicji problemu z pacjentem
- zawarcie swoistego kontraktu, który ma zakładać wspólne
rozwiązywanie problemu. W tym kontrakcie obie strony wnoszą  coś w
rozwiązywanie problemu. Ma miejsce swoista transakcja i ta transakcja
dotyczy dwóch podejść.
79. PODEJŚCIA
�� Wspólne rozwiązywanie sytuacji problemowej może to się sprowadzać do pomocy w
pokonywaniu barier utrudniających pełnienie ról społecznych
�� Czy rehabilitacja ma polegać na likwidowaniu predyspozycji wchodzenia w sytuacje
problemowe. Mamy tu na uwadze pomoc w rozwiązywaniu efektywnych środków
które wspomogą
80. OD CZEGO ZALEŻY WYBÓR OKREŚLONEGO PODEJŚCIA
�� Od tego kim jest osoba z niepełnosprawnością np. poziom wykształcenia, wiek,
zasoby i możliwości
�� Od środowiska w którym żyje osoba z niepełnosprawnością np. rodzina, warunki
środowiska lokalnego itp.
�� Od miejsca prowadzenia rehabilitacji np. w środowisku lokalnym, w placówkach
opieki całkowitej
81. DEFINICJA INTEGRACJI
To wyraz pochodzenia łacińskiego oznacza łączenie, scalanie, odnawianie. To procesy
harmonijnego zespalania różnych elementów w spójną całość
28
82. PA
ASZCZYZNY INTEGRACJI SPOA
ECZNEJ
a) Płaszczyzna integracji rodzinnej ą� wyrazem tej integracji jest adekwatne podejmowanie
partycypacji (uczestnictwa) w życiu rodzinnym
b) Płaszczyzna integracji lokalnej ą� wyrazem tej integracji jest udział osoby
niepełnosprawnej w życiu społeczności lokalnej (środowiskowej)
c) Płaszczyzna integracji zawodowej ą� wyrazem tej integracji jest realizacja ról
zawodowych osób z niepełnosprawnością na otwartym rynku pracy
d) Płaszczyzna integracji religijnej ą� podkreśla się dwa momenty:
v� Udział osób z niepełnosprawnościami w obrzędach religijnych
v� Udział osób z niepełnosprawnościami w życiu parafii
e) Płaszczyzna integracji szkolnej i przedszkolnej ą� wyrazem tej integracji jest wspólne
kształcenie i wychowanie dzieci zdrowych z dziećmi niepełnosprawnymi
83. UWARUNKOWANIA PROCESU INTEGRACJI (elementy na które zwraca się uwagę)
a) Wewnętrzne
o Poziom funkcjonowania intelektualnego
o Umiejętność wykorzystywania mechanizmów kompensacyjnych
o Dojrzałość emocjonalna i odporność na stres
o Umiejętność nawiązywania pozytywnych kontaktów z grupą rówieśniczą
b) Zewnętrzne
Odpowiednie postawy ze strony otoczenia
Dostosowanie środowiska pod kontem potrzeb i możliwości osoby z
niepełnosprawnością
84. WST
P DO WYKA
ADU Z DNIA 21.12.2011
Człowiek jest istotą i nie może funkcjonować poza społeczeństwem
Pojęcie przeciwstawne do marginalizacji jest :
Ł� Integracja
Ł� Reintegracja społeczna
Ł� Inkluzja (włączanie)
Naczelne zadanie procesu rehabilitacyjnego  doprowadzenie człowieka który spadł
na margines życia społecznego, ponowne wyprowadzenie go i integrację
Normalizacja życia  kiedy człowiek realizuje swoje plany jak większość ludzi
85. TRZY CECHY ZINTEGROWANEJ ZBIOROWOŚCI LUDZKICH
a) Zdolność do spełniania określonych zadań inaczej zdolność do pełnienia określonych ról
społecznych
b) Połączenie poszczególnych członków społeczności wiążą stosunków
nieantagonistycznych
c) Wzajemne przystosowanie poszczególnych osób oraz zharmonizowanie wspólnych
zdarzeń
86. ISTOT
INTEGRACJI JAKO POZIOMU SPOA
ECZNEGO JEST
ż� Tworzenie wspólnych wartości
ż� Tworzenie wspólnych wzorów działania
29
ż� A
ączenie wspólnych poglądów
ż� Godzenie określonych interesów
87. INTEGRACJA W UJ
CIU SPOA
ECZNYM JEST
Budowa społeczeństwa otwartego inaczej społeczeństwa dla wszystkich czyli takiego
społeczeństwa w którym nikt nie jest wykluczany i marginalizowany
88. INTEGRACJA ODNOSI SI
DO TAKICH GRUP
a) Mniejszości
�� Rasowe
�� Religijne
�� Kulturowe
b) Osoby znajdujące się w specyficznej sytuacji zdrowotnej czyli osoby z
niepełnosprawnościami
89. ZAA
OŻENIA INTEGRACJI W ODNIESIENIU DO OSÓB Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI
a) Integracja nie zakłada zniesienia różnic ą� różnice są podstawą łączenia się dla osiągnięć
wspólnych wartości i celów (osoba z niepełnosprawnościami nie musi udawać, że jest
sprawna)
b) Integracja nie jest dopasowaniem jednostki niepełnosprawnej do reszty społeczeństwa
lecz jest procesem wzajemnego oddziaływania. Cecha:
Ł� Obie strony są otwarte na siebie tzn. osoba z niepełnosprawnościami chce się z
nami integrować i my z nią
Ł� W efekcie tworzy się poczucie wspólnoty i przynależności
90. METODY STOSOWANE DLA OSI
GNI
CIA INTEGRACJI
a) Droga bezpośrednia  odbywa się poprzez wspólną naukę, pracę, życie
b) Droga pośrednia  społeczne włączanie się za pomocą specjalnego i odosobnionego
wychowania (placówki specjalne)  jest to pomoc człowiekowi by stał się zdolnym do
włączenia
91. NADRZ
DNY CEL REHABILITACJI
INTEGRACJA !!!
Integracja społeczna jest zarazem procesem i celem. Istotą jest wzajemna akceptacja,
wzajemne wsparcie, uzupełnianie się. Celem jest uniknięcie społecznej izolacji inaczej
wykluczenia
92. RODZAJE I STOPNIE INTEGRACJI
1) Perspektywa socjologiczna
4 rodzaje integracji:
�� Kulturalna ą� dotyczy zgodności wzorów kulturowych np. sposoby konsumpcji,
sposoby spędzania czasu wolnego, sposoby ubierania
�� Normatywne ą� dotyczy zgodności pewnych wartości i norm
�� Komunikacyjne ą� dotyczy intensywności kontaktów i stosunków społecznych
30
�� Funkcjonalne ą� odnosi się do zależności pomiędzy ludz
mi w zakresie wzajemnej
wymiany świadczeń i usług
2) Perspektywa edukacyjna
Fizyczne (ekologiczne) ą� wspólna organizacja przestrzeni edukacyjnej np. w
jednym budynku placówki specjalne i masowe
Pojęciowa ą� zastąpienie terminów zorientowanych na niepełnosprawność
(niewidomy, niesłyszący) terminami które mają charakter neutralny (dziecko o
specjalnych potrzebach edukacyjnych)
Administracyjne ą� zniesienie odrębności organizacyjnej szkół specjalnych
Komunikacyjne ą� dotyczy intensywności kontaktów i stosunków społecznych
Funkcjonalne w ramach programu nauczania ą� włączenie ucznia z
niepełnosprawnością w normalny przebieg zajęć lekcyjnych(klasy integracyjne)
W duchu psychologii życia i psychologii kształcenia ą� włączenie ucznia z
niepełnosprawnościami do tego samego systemu nauczania i uczenia się
93. STOPNIE REALIZACJI ZDARZEC
INTEGRACYJNYCH
a) Włączanie warunkowe  wcześniej ustalone są stosunki dla systemu integracyjnego np.
kompetencje integracyjne
b) Włączenie selektywne  zwraca się uwagę na określone grupy niepełnosprawnych
c) Włączenie całkowite inaczej integracja totalna (nie stawia się żadnych warunków)
d) Włączenie kooperacyjne  wspólna realizacja określonych zadań edukacyjnych np.
wspólna lekcja wychowania fizycznego
e) Włączanie otwarte  wtedy kiedy mają miejsce spontaniczne kontakty społeczne poza
systemem szkolnym np. grupy podwórkowe
94. UWARUNKOWANIE KSZTAA
CENIA SI
POSTAW WOBEC OSÓB Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI I
SAMEJ INTEGRACJI
�� Rodzaj i stopień niepełnosprawności (piętno ukryte i widoczne)
�� Warunki socjalizacji (w rodzinie, szkole)
�� Przynależność społeczna
�� Poziom wykształcenia
95. PROCES INTEGRACJI (na co się zwraca uwagę)
Normalizacja ą� jest związana z fizyczną i społeczną integracją. Normalizacja jest zarazem
zasadą i regułą postępowania wobec osób z niepełnosprawnościami
96. WARUNKI WA

CZANIA SPOA
ECZNEGO
1) Gotowość integracyjna  obie strony są na siebie otwarte
2) Społeczne potrzeby bądz
reguły zbliżenia oraz solidarności (jeden odpowiada za
drugiego)
31
97. ZASADY I METODY SPRZYJAJ
CE PROCESOM INTEGRACJI
a) Integracja normatywna
v� Interrioalizacja ą� oddziaływanie na grupę by członkowie przyjęli wartości
grupowe jako własne (przyjmujemy te wartości, które stanowią wartość
społeczeństwa globalnego np. zdrowie, rodzina)
v� Inplementacja ą� stwarzanie warunków podkreślania zachowań zgodnie z
normami, które uznane są jako obciążające np. zachowania prospołeczne (pomoc
innemu człowiekowi )
v� Kontrola społeczna ą� działanie przez system sankcji zarówno kary jak i nagrody
b) Integracja funkcjonalna
v� Podział kompetencji ą� racjonalne rozłożenie zadań pomiędzy instytucje a
poszczególne osoby
v� Określenie uprawnień do podejmowania decyzji:
�� Obszar dotyczący decyzji podejmowanych wobec osób z
niepełnosprawnościami np. rząd, sąd
�� Odnosi się do udziału osób niepełnosprawnych w podejmowaniu tych
decyzji (osoby niepełnosprawne mają prawo podejmować decyzję, brać
udział w tym)
98. ASPEKTY PROCESU WA

CZANIA SPOA
ECZNEGO
1) Aspekt personalny
Składniki treściowe integracji personalnej  jakie warunki leżą po stronie człowieka
pełnosprawnego by mógł uczestniczyć
a) Relatywnie dobre samopoczucie i stan zdrowotny
b) Zdolność uczenia się oraz praktyczne umiejscowienie życiowe (zdolność uczenia się
jest wyrazem inteligencji)
c) Poczucie bezpieczeństwa w życiu codziennym (bezpieczeństwo zostaje zagrożone
kiedy załamuje się proces rehabilitacji, kiedy zachwiane jest bezpieczeństwo
ekonomiczne )
d) Wzbogacona i stabilizująca się emocjonalność  właściwie ukształtowane koncepcje,
 Ja tożsamość osobowa
e) Umiejętność wglądu we własne otoczenie oraz związek z tym otoczeniem
f) Pozytywne motywacje i postawy wobec życia np. chcę się uczyć, a moją pozytywną
motywacją jest to, że chcę założyć rodzinę i zapewnić jej byt
2) Aspekt integracji społecznej
a) Umiejętności komunikowania się z określonym otoczeniem  osób sprawnych i
niepełnosprawnych np. osoby niesłyszące
b) Umiejętność odgrywania i realizowania ról społecznych np. role rodzica, ucznia,
studenta (jest ta realizacja wyrazem mobilności społecznej)
c) Społeczny udział w określonych grupach społecznych wg własnego wyboru np. grupa
towarzyska
32
d) Włączenie w miejscu zamieszkania inaczej integracja w płaszczyz
nie lokalnej,
środowiskowej
e) Włączenie zawodowe
f) Partycypacja (uczestnictwo) kulturalne
99. UKIERUNKOWANIE PROCESU REHABILITACJI
Z jednej strony jednostka z niepełnosprawnościami
Z drugiej strony społeczeństwo jako całość
100. WYMIAR SPOA
ECZNY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
�� Jest to inicjowanie kontekstów integracyjnych
�� Obrona praw osób z niepełnosprawnościami do udziału we wspólnym życiu
(przeciwdziałanie wykluczeniu)
�� Propagowanie wiedzy społecznej na temat osób niepełnosprawnych
�� Stworzenie warunków sprzyjających procesowi integracji
�� Sukcesywne wsparcie indywidualnych kompetencji osób z niepełnosprawnościami
101. WNIOSKI
a) Proces wychowania ą� rozpatruje się z perspektywy pomocy socjalizacyjnej, pomocy w
wejściu w realizację ról społecznych
b) Partycypacja osób z niepełnosprawnościami ą� uczestnictwo osób w różnych grupach.
Staje się ona normatywnym istotnym czynnikiem jakości życia osób niepełnosprawnych .
uczestnictwo osób jest wyrazem ich jakości życia
84. WST
P DO WYKA
ADU Z DNIA 21.12.2011
Człowiek jest istotą i nie może funkcjonować poza społeczeństwem
Pojęcie przeciwstawne do marginalizacji jest :
Ł� Integracja
Ł� Reintegracja społeczna
Ł� Inkluzja (włączanie)
Naczelne zadanie procesu rehabilitacyjnego  doprowadzenie człowieka który spadł
na margines życia społecznego, ponowne wyprowadzenie go i integrację
Normalizacja życia  kiedy człowiek realizuje swoje plany jak większość ludzi
85. TRZY CECHY ZINTEGROWANEJ ZBIOROWOŚCI LUDZKICH
a) Zdolność do spełniania określonych zadań inaczej zdolność do pełnienia określonych ról
społecznych
b) Połączenie poszczególnych członków społeczności wiążą stosunków
nieantagonistycznych
c) Wzajemne przystosowanie poszczególnych osób oraz zharmonizowanie wspólnych
zdarzeń
33
86. ISTOT
INTEGRACJI JAKO POZIOMU SPOA
ECZNEGO JEST
ż� Tworzenie wspólnych wartości
ż� Tworzenie wspólnych wzorów działania
ż� A
ączenie wspólnych poglądów
ż� Godzenie określonych interesów
87. INTEGRACJA W UJ
CIU SPOA
ECZNYM JEST
Budowa społeczeństwa otwartego inaczej społeczeństwa dla wszystkich czyli takiego
społeczeństwa w którym nikt nie jest wykluczany i marginalizowany
88. INTEGRACJA ODNOSI SI
DO TAKICH GRUP
a) Mniejszości
�� Rasowe
�� Religijne
�� Kulturowe
b) Osoby znajdujące się w specyficznej sytuacji zdrowotnej czyli osoby z
niepełnosprawnościami
89. ZAA
OŻENIA INTEGRACJI W ODNIESIENIU DO OSÓB Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI
a) Integracja nie zakłada zniesienia różnic ą� różnice są podstawą łączenia się dla osiągnięć
wspólnych wartości i celów (osoba z niepełnosprawnościami nie musi udawać, że jest
sprawna)
b) Integracja nie jest dopasowaniem jednostki niepełnosprawnej do reszty społeczeństwa
lecz jest procesem wzajemnego oddziaływania. Cecha:
Ł� Obie strony są otwarte na siebie tzn. osoba z niepełnosprawnościami chce się z
nami integrować i my z nią
Ł� W efekcie tworzy się poczucie wspólnoty i przynależności
90. METODY STOSOWANE DLA OSI
GNI
CIA INTEGRACJI
a) Droga bezpośrednia  odbywa się poprzez wspólną naukę, pracę, życie
b) Droga pośrednia  społeczne włączanie się za pomocą specjalnego i odosobnionego
wychowania (placówki specjalne)  jest to pomoc człowiekowi by stał się zdolnym do
włączenia
91. NADRZ
DNY CEL REHABILITACJI
INTEGRACJA !!!
Integracja społeczna jest zarazem procesem i celem. Istotą jest wzajemna akceptacja,
wzajemne wsparcie, uzupełnianie się. Celem jest uniknięcie społecznej izolacji inaczej
wykluczenia
92. RODZAJE I STOPNIE INTEGRACJI
1) Perspektywa socjologiczna
4 rodzaje integracji:
�� Kulturalna ą� dotyczy zgodności wzorów kulturowych np. sposoby konsumpcji,
sposoby spędzania czasu wolnego, sposoby ubierania
34
�� Normatywne ą� dotyczy zgodności pewnych wartości i norm
�� Komunikacyjne ą� dotyczy intensywności kontaktów i stosunków społecznych
�� Funkcjonalne ą� odnosi się do zależności pomiędzy ludz
mi w zakresie wzajemnej
wymiany świadczeń i usług
2) Perspektywa edukacyjna
Fizyczne (ekologiczne) ą� wspólna organizacja przestrzeni edukacyjnej np. w
jednym budynku placówki specjalne i masowe
Pojęciowa ą� zastąpienie terminów zorientowanych na niepełnosprawność
(niewidomy, niesłyszący) terminami które mają charakter neutralny (dziecko o
specjalnych potrzebach edukacyjnych)
Administracyjne ą� zniesienie odrębności organizacyjnej szkół specjalnych
Komunikacyjne ą� dotyczy intensywności kontaktów i stosunków społecznych
Funkcjonalne w ramach programu nauczania ą� włączenie ucznia z
niepełnosprawnością w normalny przebieg zajęć lekcyjnych(klasy integracyjne)
W duchu psychologii życia i psychologii kształcenia ą� włączenie ucznia z
niepełnosprawnościami do tego samego systemu nauczania i uczenia się
93. STOPNIE REALIZACJI ZDARZEC
INTEGRACYJNYCH
a) Włączanie warunkowe  wcześniej ustalone są stosunki dla systemu integracyjnego np.
kompetencje integracyjne
b) Włączenie selektywne  zwraca się uwagę na określone grupy niepełnosprawnych
c) Włączenie całkowite inaczej integracja totalna (nie stawia się żadnych warunków)
d) Włączenie kooperacyjne  wspólna realizacja określonych zadań edukacyjnych np.
wspólna lekcja wychowania fizycznego
e) Włączanie otwarte  wtedy kiedy mają miejsce spontaniczne kontakty społeczne poza
systemem szkolnym np. grupy podwórkowe
94. UWARUNKOWANIE KSZTAA
CENIA SI
POSTAW WOBEC OSÓB Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI I
SAMEJ INTEGRACJI
�� Rodzaj i stopień niepełnosprawności (piętno ukryte i widoczne)
�� Warunki socjalizacji (w rodzinie, szkole)
�� Przynależność społeczna
�� Poziom wykształcenia
95. PROCES INTEGRACJI (na co się zwraca uwagę)
Normalizacja ą� jest związana z fizyczną i społeczną integracją. Normalizacja jest zarazem
zasadą i regułą postępowania wobec osób z niepełnosprawnościami
96. WARUNKI WA

CZANIA SPOA
ECZNEGO
1) Gotowość integracyjna  obie strony są na siebie otwarte
2) Społeczne potrzeby bądz
reguły zbliżenia oraz solidarności (jeden odpowiada za
drugiego)
35
97. ZASADY I METODY SPRZYJAJ
CE PROCESOM INTEGRACJI
a) Integracja normatywna
v� Interrioalizacja ą� oddziaływanie na grupę by członkowie przyjęli wartości
grupowe jako własne (przyjmujemy te wartości, które stanowią wartość
społeczeństwa globalnego np. zdrowie, rodzina)
v� Inplementacja ą� stwarzanie warunków podkreślania zachowań zgodnie z
normami, które uznane są jako obciążające np. zachowania prospołeczne (pomoc
innemu człowiekowi )
v� Kontrola społeczna ą� działanie przez system sankcji zarówno kary jak i nagrody
b) Integracja funkcjonalna
v� Podział kompetencji ą� racjonalne rozłożenie zadań pomiędzy instytucje a
poszczególne osoby
v� Określenie uprawnień do podejmowania decyzji:
�� Obszar dotyczący decyzji podejmowanych wobec osób z
niepełnosprawnościami np. rząd, sąd
�� Odnosi się do udziału osób niepełnosprawnych w podejmowaniu tych
decyzji (osoby niepełnosprawne mają prawo podejmować decyzję, brać
udział w tym)
98. ASPEKTY PROCESU WA

CZANIA SPOA
ECZNEGO
1) Aspekt personalny
Składniki treściowe integracji personalnej  jakie warunki leżą po stronie człowieka
pełnosprawnego by mógł uczestniczyć
a) Relatywnie dobre samopoczucie i stan zdrowotny
b) Zdolność uczenia się oraz praktyczne umiejscowienie życiowe (zdolność uczenia się
jest wyrazem inteligencji)
c) Poczucie bezpieczeństwa w życiu codziennym (bezpieczeństwo zostaje zagrożone
kiedy załamuje się proces rehabilitacji, kiedy zachwiane jest bezpieczeństwo
ekonomiczne )
d) Wzbogacona i stabilizująca się emocjonalność  właściwie ukształtowane koncepcje,
 Ja tożsamość osobowa
e) Umiejętność wglądu we własne otoczenie oraz związek z tym otoczeniem
f) Pozytywne motywacje i postawy wobec życia np. chcę się uczyć, a moją pozytywną
motywacją jest to, że chcę założyć rodzinę i zapewnić jej byt
2) Aspekt integracji społecznej
a) Umiejętności komunikowania się z określonym otoczeniem  osób sprawnych i
niepełnosprawnych np. osoby niesłyszące
b) Umiejętność odgrywania i realizowania ról społecznych np. role rodzica, ucznia,
studenta (jest ta realizacja wyrazem mobilności społecznej)
c) Społeczny udział w określonych grupach społecznych wg własnego wyboru np. grupa
towarzyska
36
d) Włączenie w miejscu zamieszkania inaczej integracja w płaszczyz
nie lokalnej,
środowiskowej
e) Włączenie zawodowe
f) Partycypacja (uczestnictwo) kulturalne
99. UKIERUNKOWANIE PROCESU REHABILITACJI
Z jednej strony jednostka z niepełnosprawnościami
Z drugiej strony społeczeństwo jako całość
100. WYMIAR SPOA
ECZNY PEDAGOGIKI SPECJALNEJ
�� Jest to inicjowanie kontekstów integracyjnych
�� Obrona praw osób z niepełnosprawnościami do udziału we wspólnym życiu
(przeciwdziałanie wykluczeniu)
�� Propagowanie wiedzy społecznej na temat osób niepełnosprawnych
�� Stworzenie warunków sprzyjających procesowi integracji
�� Sukcesywne wsparcie indywidualnych kompetencji osób z niepełnosprawnościami
101. WNIOSKI
a) Proces wychowania ą� rozpatruje się z perspektywy pomocy socjalizacyjnej, pomocy w
wejściu w realizację ról społecznych
b) Partycypacja osób z niepełnosprawnościami ą� uczestnictwo osób w różnych grupach.
Staje się ona normatywnym istotnym czynnikiem jakości życia osób niepełnosprawnych .
uczestnictwo osób jest wyrazem ich jakości życia
102. DOŚWIADCZENIE I KONCEPCJE KSZTAA
CENIA INTEGRACYJNEGO  3 ROZWI
ZANIA
a) Wyłączający system edukacji  ten system znajdziemy w Anglii. Założeniem jest :
�� Odrzucenie tradycyjnego podejścia do potrzeb osób z niepełnosprawnościami
�� Niepełnosprawność uważa się za naturalną cześć doświadczenia ludzkości.
Założenia dla kształcenia osób niepełnosprawnych:
Równość dla niepełnosprawności w oświacie  wyraża się to w opracowaniu
jednolitego w pełni włączającego systemu oświatowego. Istotą tego systemu jest
tworzenie odpowiednich warunków kształcenia które umożliwia dziecku z
niepełnosprawnościami pozostawać w środowisku szkoły masowej. Następuje
również redukcja szkół masowych na rzecz form integracyjnych
Punktem przełomowym był raport Warlocka z 1978r. Zakładał on (założenia):
1) Że cele kształcenia dzieci sprawnych i niepełnosprawnych są wspólne
2) Że programy nauczania powinny być modyfikowane i dostosowywane do stopnia
i rodzaju zaburzeń u dziecka
3) Że szkoła odpowiada za pomoc i wsparcie na rzecz dzieci z
niepełnosprawnościami
Zgodnie z obowiązującym aktem prawnym z 1981r.:
37
1) Zapewnienie opieki dziecku spoczywa na władzach gminy
2) 5 osobowe zespoły nauczycieli sprawują nadzór nad organizowaniem opieki nad
uczniem niepełnosprawnym. Również odpowiedzialne są za indywidualną pomoc
w realizowaniu programów nauczania
3) Dziecko realizuje program nauczania na poziomie 4, 3, 2, 1  każdy z tych
poziomów może być dodatkowo modyfikowany ze względu na potrzeby i
postępy dziecka
4) Charakterystyczne jest to że zgodnie z aktem rządowym dotyczącym edukacji 
promocja systemu włączającego 1992r. w Anglii tworzy się jeden system
edukacyjny dla wszystkich dzieci. Poza tym systemem pozostają dzieci ze
sprzężonymi zaburzeniami rozwojowymi
[ w Anglii tworzy się normalne klasy a szkoła ma obowiązek dostosowania
programu do możliwości dziecka  wyraża się w tym pojęcie normalizacji]
b) Integracja edukacyjna  szczególnie rozwinięta w Niemczech, Francji i Polsce. Uwzględnia
społeczne potrzeby wszystkich uczniów. Rodowodem tej koncepcji jest strategia szkoły
alternatywnej (szkoła dla wszystkich)  tą strategie ma urzeczywistniać szkoła
powszechna. Obowiązek który spoczywa na szkole to, to żeby każde dziecko mogło
uczestniczyć w zajęciach oraz to żeby niepełnosprawność nie przekształciła się w tzw.
Przeszkodę edukacyjną. Istotą tej koncepcji jest to że zespół integracyjny składa się z ok.
20 osób w liczbie tej znajduje się ok. 2-3 osoby z niepełnosprawnościami. Zajęcia w klasie
prowadzone są przez 2 nauczycieli którzy ze sobą współpracują  nauczyciel specjalny i
nauczyciel przedmiotowy.
Zasady organizacji zajęć lekcyjnych (na przykładzie Hamburga)
1) Oparta na tygodniowym planie pracy. Zawiera on dokładny opis zadań dla każdego
ucznia
2) Dzień pracy dziecka składa się:
ż� Z zajęć sterowanych przez nauczyciela a one wynikają z tygodniowego planu
pracy
ż� Zajęcia z planów otwartych
[ istotą tych planów jest to że dzieci uczą się tego co ich interesuje i czego
same chcą się uczyć]
3) Efekty nauczania  uczniowie realizują program nauczania który obowiązuje w danej
sytuacji (np. w gimnazjum). Jedynie w wybranych przypadkach ten program jest
uzupełniany zajęciami indywidualnymi a te zajęcia oparte są na systemie szkoły
specjalnej (np. zajęcia tj. dotyczące określonych form rehabilitacyjnych)
4) Charakterystyczne jest to że do klasy 5 na świadectwie ocena jest w formie opisowej
5) W klasach integracyjnych łączy się ze sobą różne niepełnosprawności
6) Tworzy się grupy o niejednolitej strukturze wiekowej. Kryterium podziału na grupy są
potrzeby i zainteresowania uczniów
38
c) Nauczanie we wspólnym nurcie  swoje zastosowanie ma w państwach skandynawskich
(np. Szwecja, Dania), Włochy i USA.
Rodowodem tej koncepcji (jej z
ródłami) jest to pełna normalizacja edukacji i wychowania
wszystkich dzieci niepełnosprawnych i młodzieży. W krajach tych stopniowo rezygnuje
się z edukacji specjalnej.
Założenia : Przygotowanie dziecka do życia w  normalnym społeczeństwie  wymaga
edukacji w normalnej szkole. Konsekwencjami jest to że dzieci z niepełnosprawnościami
mają nieograniczone prawo do wspólnej nauki na wszystkich poziomach edukacji. Za
wszystko odpowiedzialna jest oświata powszechna
[ koncepcje C od koncepcji A i B rożni podejście do dziecka z niepełnosprawnością -
uczenie w szkole poprzedza jego maksymalne usprawnienie]
W praktyce na przykładzie Szwecji:
1) Przygotowanie dziecka do nauki w szkole powszechnej prowadzone jest przez szkoły
przygotowawcze
2) Do tych szkół przygotowawczych kieruje się wszystkie dzieci wobec których istnieją
pewne obawy o skuteczną realizację programu nauczania w szkole powszechnej
[ w Anglii mówi się  dzieci o specjalnych potrzebach edukacyjnych, natomiast w
Szwecji  dzieci o potencjalnych problemach z uczeniem się]
3) Charakterystyczne jest to że efekty kształcenia w tych placówkach decydują o dalszej
ścieżce uczenia się dziecka
4) System Szwecki proponuje takie formy:
ż� Szkoły masowe integracyjne
ż� Szkoły specjalne przy zwykłych szkołach (integracja fizyczno  ekologiczna)
ż� Szkoły specjalne z programem integracyjnym
103. TENDENCEJ W ZAKRESIE POSTRZEGANIA NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI CZA
OWIEKA
Punktem przełomowym było powstanie pedagogiki specjalnej jako nowej dyscypliny
naukowej w roku 1942 (Hanz Zelman  Zurich ). W ślad za tym powstał system
pojęć opisujący zjawiska niepełnosprawności oraz system pojęć dotyczący przedmiotów
zainteresowań pedagogiki specjalnej. Pojęcia zmieniały się i miały charakter coraz mniej
piętnujący i stygmatyzujący (pejoratywny)
[ wcześniej kaleka  dziś osoba z niepełnosprawnościami]
Określone pojęcia miały charakter lokalny (funkcjonowały w określonych krajach) np.
a) Ortopedagogika  Belgia, Holandia
b) Edukacja specjalna  Anglia
c) Rewalidacja  Polska
d) Rehab
e) ilitacja  na zachodzie
39
Termin który wywarł największy wpływ to UPOŚLEDZENIE !
Pedagogika specjalna na początku XX wieku zajmowała się dziećmi upośledzonymi. Celem
był: nauczanie i wspieranie tej grupy dzieci.
W ślad za tym powstało wiele metod specjalnych nauczania i oddziaływania o charakterze
rehabilitacyjnym.
Metody które powstały:
a) Dotyczące dzieci niewidomych (alfabet Braile)
b) Dotyczące dzieci głuchych (alfabet migowy)
Praca z osobami upośledzonymi prowadzona była tylko w specjalnych placówkach. Niektóre
spośród osób niepełnosprawnych nie mogły być nauczane ze względu na stopień
upośledzenia z tego względu pojawiły się pojęcia:
a) Osoba niewyuczalna
b) Osoba niewyćwiczalna
Klasyfikacja upośledzeń rzutowała na dwie kwestie:
�� Diagnozy, opieki, edukacji i zatrudnienia (musiano w jakiś sposób diagnozować takie
osoby, dać im opiekę, zapewnić edukacje i przygotowanie zawodowe a następnie
umieścić w zakładzie pracy chronionej)
�� Wpływał na przygotowanie kadr na prace z osobami niepełnosprawnymi
Istotną kwestią jest humanitaryzm społeczny w podejściu do osób z
niepełnosprawnościami. Bezpośrednio po II w. ś nastąpiło inne podejście do tychże osób.
Traktowano je jako osoby nieszczęśliwe okrutnie potraktowane przez los. Konsekwencje:
przyjęto w krajach europy zachodniej że pomoc tej grupie osób (socjalna, edukacyjna)
mieści się w obowiązku państwa i społeczeństwa. Charakterystyczne dla pomocy było to
że była ona udzielana w warunkach izolacji od reszty społeczeństwa (od zdrowego
społeczeństwa). Charakterystyczne dla lat 50. i 60.  nastąpiła krytyka systemu
klasyfikacji orzecznictwa (dotyczyła ona języka którym się posługiwano)
3 grupy argumentów:
1) Natury społecznej  mówiły one o tym że przyczyny zaburzeń u dziecka mogą
również leżeć poza dzieckiem i tkwić w środowisku szkolnym i rodzinnym
2) Natury pedagogicznej  wskazywano że zaburzenia zachowania i trudności w uczeniu
się nie powinny być jedyną przesłanką by stawiać dziecku etykietę bycia
 specjalnym
3) Natury psychologicznej  wykazywały że sama niepełnosprawność nie zawsze musi
mieć związek z procesem uczenia się
Konsekwencją tych argumentów było zrodzenie się koncepcji o zmianie zaistniałej
sytuacji ( w systemie kształcenia). Zwrócono uwagę że segregacyjny system kształcenia w
40
efekcie zakłada integracje. Na przełomie lat 50/60 podjęto działania na rzecz integracji.
Powstał taki system prawny i społeczny którego cechą charakterystyczną było że osoby z
niepełnosprawnościami powinny mieć takie same prawa jak pozostali członkowie
społeczeństwa. Miał on się również charakteryzować tym że osoby z
niepełnosprawnościami powinny mieć pewne zobowiązania wobec społeczeństwa. W
efekcie tego typu działań w wielu krajach odrzucono kategoryzacje osób
niepełnosprawnych a w ślad za tym wprowadzono jedno, uniwersalne pojęcie  dzieci ze
specjalnymi potrzebami lub dzieci z trudnościami w uczeniu się.
Podkreślono społeczny wymiar niepełnosprawności i opracowano społeczny model
niepełnosprawności. W efekcie następuje zmiana społecznego wizerunku osoby z
niepełnosprawnościami. W osobie niepełnosprawnej dostrzeżono człowieka jako wartość
sama w sobie.
Nie ma kaleki jest człowiek !
Odrzucenie tezy o jakościowym różnicowaniu między osobami niepełnosprawnymi a
pozostałymi członkami społeczeństwa (pozostały jednak różnice ilościowe)
104. POJ
CIE I ZAKRES EDUKACJI SPECJALNEJ
a) Cechy:
�� Opiera się na indywidualnych potrzebach ucznia i jego rodziny
�� Zindywidualizowane nauczanie które prowadzone jest przez różnych specjalistów
ma zapełnić szeroki zasób usług
�� Kształcenie specjalne nie jest już dzisiaj definiowane przez miejsce w którym się
odbywa (mamy na uwarzę nie tylko szkołę specjalną ale również szkołę
powszechną i dom rodzinny)
�� Jednolity program nauczania oznacza to że uczniowie o specjalnych potrzebach
realizują ogólny program nauczania
b) Cechy edukacji specjalnej i stosowane standardy:
v� Edukacja bezpłatna i dostosowana do potrzeb uczniów
v� Zindywidualizowany program nauczania (modyfikowany do potrzeb)
v� Jak najmniej ograniczające środowisko (środowisko ogólnodostępne)
v� Adekwatne ocenianie (wyraża się to w wykorzystywaniu w ewaluacji pomiaru
opartego na programie nauczania):
�� Autentyczna ocena (wskaz
nikiem są prace wykonywane przez
poszczególnych uczniów)
�� Funkcjonalna ocena zachowania (określa się istotę zaburzonego
zachowania, próbuje się wskazywać na motywy / przyczyny takiego
zachowania, okoliczności w których zachowania zaburzone nie
występują)
41
v� Uczestnictwo rodziców i uczniów w podejmowaniu decyzji (czyli podmiotowe
traktowanie  oznacza to że uczeń i jego rodzic decyduje jaką ścieżkę edukacyjną
wybiera)
v� Zabezpieczenia proceduralne  chodzi tutaj o określone regulacje prawne 
zwraca się tu uwagę na komunikat, który dostaje rodzic  musi on być podany w
języku dla niego zrozumiałym. Zawarte jest tu prawo rodziców do
zakwestionowania decyzji szkoły która odnosi się do edukacji dziecka
c) Usługi w ramach systemu edukacji specjalnej
�� Nauczanie oraz działanie terapeutyczne i rehabilitacyjne
�� Edukacja elastyczna (wyraża się ona w reagowaniu na potrzebę każdego ucznia)
�� Dostępność wsparcia  jest to różnicowanie wsparcia
�� Określenie zestawu usług  mamy na uwadze zestaw usług możliwy do
realizowania w normalnej szkole i w warunkach specjalnych
[ podsumowanie: Sposób myślenia o edukacji specjalnej. Edukacja specjalna jest
to pomost który prowadzi do lepszej jakości usług przez co stwarza szanse dla
uczniów z niepełnosprawnościami. Edukacja specjalna definiowana jest jako
usługa lub element wspierający system edukacyjny  bo ta edukacja zwykle
odbywa się w szkole powszechnej]
105. ZAKRES EDUKACJI SPECJALNEJ
v� Bezpośrednie nauczanie w klasie
v� Konsultacje i współpraca z nauczycielem klasowym
v� Koordynacja programu edukacyjnego i odpowiednie jego zharmonizowanie by każde
dziecko mogło skorzystać z nauczania
106. DYLEMATY I KONTROWERSJE W OKÓA
EDUKACJI SPECJALNEJ
a) Czy edukacja specjalna jest nieskuteczna i niepotrzebna ?? ą� w wielu przypadkach
możemy powiedzieć że jest nieskuteczna
b) Czy edukacja specjalna jest dyskryminująca ?? ą� w odczuciu społecznym w dalszym
ciągu jest dyskryminująca
c) Czy edukacja specjalna prowadzi do segregacji ?? ą� w wielu przypadkach można
powiedzieć że tak
d) Czy edukacja specjalna obejmuje zbyt wielu uczniów ?? ą� w naszym kraju nie ale na
zachodzie tak
e) Czy edukacja specjalna zbytnio obciąża szkołę, kiedy szkoła współcześnie nie może sobie
poradzić z zachowaniami destrukcyjnymi wielu uczniów ?? ą� tego typu pytania nie
zaprzątają polaków a odpowiedzi na nie, nie znajdziemy w polskiej literaturze
107. KLASYFIKACJA NIEPEA
NOSPRAWNOŚCI W EDUKACJI SPECJALNEJ
Ł� Osoby z autyzmem
Ł� Osoby głucho  niewidome
Ł� Osoby niesłyszące i słabo słyszące
Ł� Osoby niewidome i słabo widzące
42
Ł� Osoby z zaburzeniami emocjonalnymi
Ł� Osoby z upośledzeniem umysłowym
Ł� Osoby z niepełnosprawnością sprzężoną (wieloraką)
Ł� Osoby z niepełnosprawnością ruchową
Ł� Osoby z różnego rodzaju zaburzeniami zdrowia
Ł� Osoby ze specyficznymi trudnościami w uczeniu się
Ł� Osoby z zaburzeniami mowy i zaburzeniami językowymi
Ł� Osoby z pourazowymi uszkodzeniami mózgu (które powstały w wyniku infekcji lub
wypadku komunikacyjnego)
108. KSZTAA
CENIE UCZNIÓW ZE SPECJALNYMI POTRZEBAMI EDUKACYJNYMI W
WARUNKACH POLSKICH
ż� Zwraca się tu uwagę na obowiązującą zasadę  powszechności nauczania wyraża się
prawem do edukacji każdego dziecka bez względu na poziom rozwoju, miejsce
pobytu oraz rodzaj niepełnosprawności (mamy tu na uwadze że dziecko może być
nauczane w sposób indywidualny)
ż� Orzekanie o potrzebie kształcenia specjalnego  zwraca się tu uwagę na wyraz
ne
rozróżnienie dwóch kategorii:
1) Niepełnosprawność w sensie ogólnym  niepełnosprawność która nie wymaga
potrzeb specjalnych i metod pracy pedagogicznej (np. wiele niepełnosprawności
o charakterze ruchowym)
2) Niepełnosprawność edukacyjna wiąże się ona z potrzebą organizacji kształcenia
specjalnego (np. autyzm, upośledzenie umysłowe)
ż� Zasadność orzekania o rodzaju niepełnosprawności  pojawiają się dwa stanowiska:
1) Tradycyjne uwzględnienie systemu kategoryzacji  bierze on pod uwagę rodzaje i
stopnie niepełnosprawności
2) Diagnoza funkcjonalna zwraca ona uwagę na indywidualne możliwości i potrzeby
danego ucznia. Ta diagnoza to odchodzenie od stygmatyzacji. To odejście jest
wyrazem integracji pojęciowej
109. ORGANIZACJA PROCESU KSZTAA
CENIA UCZNIÓW Z NIEPEA
NOSPRAWNOŚCIAMI
a) Segregacyjny system kształcenia  wyrażają to szkoły specjalne
b) Niesegregacyjny system kształcenia  inaczej system  włączający i nauczanie we
wspólnym nurcie
Zaliczamy do nich:
�� Klasy ogólnodostępne (integracja jednostkowa  nauczanie w normalnej klasie i
rejonie szkoły)
�� Klasy integracyjne bądz
szkoły integracyjne
110. MODEL KSZTAA
CENIA SPECJALNEGO W KLASACH SZKOLNYCH W INNYCH KRAJACH
Dominuje model pełnego  włączania . Korzyści:
�� Scenariusze lekcji oparte są na potrzebach poszczególnych uczniów
�� Nauczyciel kształcenia ogólnego i specjalnego pracuje we wspólnym zespole
43
�� Ma miejsce modyfikacja programu nauczania
�� Uczniowie otrzymują materiały z uwzględnieniem ich specyficznych trudności w
uczeniu się
111. WSKAy
NIKI MODERNIZACJI POLSKIEGO SYSTEMU KSZTAA
CENIA SPECJALNEGO
�� System wczesnej interwencji  rozpoznawanie zaburzeń rozwojowych przed pójściem
do szkoły mamy tu na uwadze intensywne wspomaganie rozwoju. Ukierunkowane
jest na takie grupy dzieci w wieku od 0 do 6 lat takich jak:
�� Dzieci z patologicznych ciąż i porodów
�� Dzieci rodziców obciążonych genetycznie
�� Dzieci przedwcześnie urodzone
�� Dzieci nisko punktowane w skali apgar
�� Dzieci z syndromem FAS
[ wczesna interwencja zwana jest również wczesną diagnozą i rehabilitacją]
�� Wspólna podstawa programowa  określa ona minimalne wspólne standardy,
wspólne standardy dotyczą:
�� Celów
�� Treści
�� Umiejętności
�� Sposobów kształcenia wszystkich uczniów
Te wspólne standardy nie dotyczą osób upośledzonych w stopniu głębszym !
Zwraca się tu uwagę że wspólna podstawa programowa wiąże się z systemem
wprowadzania egzaminów zewnętrznych tj. egzaminy kompetencyjne na koniec
szkoły podstawowej i gimnazjum. Uczniowie z niepełnosprawnościami rozwiązują
takie same testy jedynie są one dostosowane do ich niepełnosprawności
112. OGÓLNA CHARAKTERYSTYKA SYSTEMU KSZTAA
CENIA SPECJALNEGO W POLSCE
a) Podkreśla się idee integracji a zarazem nie wyklucza się możliwości działania placówek
wychowania specjalnego
b) Etapy kształcenia specjalnego:
�� I etap edukacyjny  obejmuje klasy 1-3 szkoły podstawowej
�� II etap edukacyjny  obejmuje klasy 4-6 szkoły podstawowej
�� III etap edukacyjny  obejmuje gimnazjum
�� IV etap edukacyjny  obejmuje szkoły ponad gimnazjalne
c) Obowiązek szkolny  w warunkach polskich obowiązek szkolny obejmuje osoby do 18 r. ż.
Jeśli chodzi o osoby z niepełnosprawnościami obowiązek szkolny jest do 21 r. ż (na
poziomie szkoły podstawowej i gimnazjalnej) natomiast jeżeli chodzi o szkołę ponad
gimnazjalną to obowiązek jest przedłużony do 24 r. ż
44
113. STAN I PERSPEKTYWA PEDAGOGIK RESOCJALIZACYJNYCH
a) Kluczowe pojęcia
Niedostosowanie (nieprzystosowanie) ą� pojawia się ono w latach 50 i jest
wprowadzone przez prof. Grzegorzewską. Podstawowymi przesłankami są:
�� psychologia przystosowania oparta na teorii Darwina
�� behawioryzm
b) jakie terminy są zastępowane
�� dziecko trudne
�� dziecko moralnie zaniedbane
�� jednostka wykolejona
c) koncepcja pedagogiki polskiej szkoły resocjalizacyjnej
�� wyodrębnia ją profesor Grzegorzewska (jest ona twórczynią polskiej pedagogiki
specjalnej). Problematyka została wyodrębniona z:
- higieny psychicznej
- psychiatrii dziecięcej
�� kryterium wyodrębnienia ą� specyficznym celem który stanął przed pedagogiką
specjalną była rewalidacja społeczna osób niedostosowanych społecznie i osób
niepełnosprawnych
�� charakterystyczny jest pogląd o wspólnych zasadach i środkach postępowania
rewalidacyjnego który dotyczy również osób niedostosowanych społecznie oraz
osób niepełnosprawnych
d) Zdanie pedagoga prof. Czapowa (przedstawiał on odmienną koncepcję do stanowiska
Grzegorzewskiej)
v� Dwa rodzaje wychowania
- wychowanie rewalidujące ma dotyczyć osób niepełnosprawnych
- wychowanie resocjalizujące ma dotyczyć osób nieprzystosowanych społecznie
v� Zdaniem Czapowa rewalidacja jest to proces uczenia ukierunkowany na osobę
niepełnosprawną a to uczenie ma charakter edukacyjny
v� Istotą tego uczenia jest wywołanie określonych zachowań tj.:
- zachowanie które dotąd jeszcze nie wystąpiły u człowieka
- zachowania które pojawiły się w stopniu niewystarczającym
v� Program oddziaływań rewalidacyjnych zdaniem Czapowa:
- ćwiczenia wzmacniające
- ćwiczenia usprawniające
- ćwiczenia kompensacyjne
114. PUNKT WIDZENIA RESOCJALIZACJI
Resocjalizacja jest to uczenie reedukacyjne. Istotą jest proces w którym osoba ucząca
podlega określonym zmianą. Zmiany polegają na eliminacji nawyków/ zachowań
45
niepożądanych, które mogę być z
ródłem destrukcyjnym i które są sprzeczne z normami
społecznymi. W świetle tego w procesie resocjalizacji i rewalidacji pojawiają się różne zasady:
a) Rewalidacji
Ł� Zasada akceptacji
Ł� Zasada pomocy w rozwoju
Ł� Zasada indywidualizacji
Ł� Zasada terapii pedagogicznej
b) Resocjalizacji
Ł� Zasada perspektywicznej opieki
Ł� Zasada wymagań
Ł� Zasada traktowania penitencjarnego (kontroli nad wychowankami)
115. CO WYRÓŻNIA POLSK
SZKOA

PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ
Istotnym wyznacznikiem jest strategia postępowania resocjalizacyjnego. Strategia ta
wskazuje na trzy swoiste aspekty specjalnego oddziaływania na osobę wykolejoną
społecznie:
a) Etiotropowe (eliminacja / ograniczenie negatywnych czynników)
b) Ergotropowe ( przekształcenie postaw antyspołecznych)
c) Semiotropowe (usuwanie psychicznych wpływów i oddziaływań wszystkich tych
czynników, które znajduje się w centrum działań etiotropowych. Mamy tu na uwadze
usuwanie psychicznych skutków czynników ryzyka)
116. CECHY CHARAKTERYSTYCZNE DLA PEDAGOGIKI RESOCJALIZACYJNEJ
W pedagogice resocjalizacyjnej mamy do czynienia z wychowaniem resocjalizującym i
koncepcją wykolejenia społecznego. Ujmuje się to w dwóch perspektywach:
Ł� Proces
Ł� Stan
117. SPOSÓB UJ
CIA PROCESU RESOCJALIZACJI
a) Proces resocjalizacji ujmuje się w trzech nurtach:
Nurt pedagogiki leczniczej (reprezentanci : Grzegorzewska, Hang  Ingiewicz,
Jedleski, Lipkowski)
Istotą wychowania resocjalizacyjnego w tym nurcie jest podejmowanie czynności
opiekuńczych i terapeutycznych (człowieka nieprzystosowanego społecznie
ujmuje się jako człowieka chorego)
Nurt pedagogiki represyjnej (reprezentanci: są to osoby które w praktyce
zajmują się resocjalizacją oraz w pewnym stopniu ten nurt reprezentowany jest
przez prawo penitencjarne)
Resocjalizacja polega na mniej lub bardziej humanitarnych środkach
represyjnych
46
 Nurt pedagogiki racjonalnej (reprezentanci: prof. Czapow  swoisty kompromis
między pedagogiką leczniczą a pedagogiką represyjną)
W procesie resocjalizacji uwzględnia się działania opiekuńcze, terapię,
wychowawcze oraz stosuje się różnego rodzaju środki i metody:
- środki i metody o charakterze psychologicznym (terapia)
- stosowanie odpowiedniego systemu kar (zastrzeżenia: odpowiedni dobór kar
powinien uwzględniać cele wychowawcze a nie samą represje. Cele :
uspołecznienie i wszechstronny rozwój osobowości)
[ współcześnie pojawia się nurt teorii komplementarnych. W pedagogice
resocjalizacyjnej uwzględnia się wielość ujęć i oddziaływań naukowych na
zachowania człowieka]
118. PEDAGOGIKA RESOCJALIZACYJNA  TENDENCJE
a) Określenie celów wychowawczych resocjalizacji poprzez ukierunkowanie aksjologiczne
b) Oparcie wychowawcze resocjalizacji  głównie o znane przesłanki teoretyczne (rzetelne
teorie które mówią nam o modelowaniu / wpływaniu na zachowania człowieka tj.
psychoanaliza i teoria behawioralna  jak wpływać na zmianę zachowania człowieka ? )
c) Doskonalenie metodyki wychowania resocjalizującego (metodyka w zakresie pracy z
jednostką / grupą)
d) W pedagogice resocjalizacyjnej wyodrębnia się trzy warstwy
Ł� Aksjologia
Ł� Teoria pedagogiczna
Ł� Metodyka wychowania resocjalizującego  sposób podejścia do procesu resocjalizacji
119. CZYNNIKI WPA
YWAJ
CE NA ZMIANY ORIENTACJI W PEDAGOGICE RESOCJALIZACYJNEJ
a) Prawo (nowe kierunki w doktrynie prawa karnego. Pewne sytuacje są mniej lub bardziej
penalizowane )
b) Wzrost społecznego zainteresowania dzieckiem zaniedbanym moralnie oraz
skierowanym do placówki resocjalizacyjnej
c) Rozwój instytucji prawnych związanych z reakcją na przestępstwa małoletnich:
Ł� Sądy dla nieletnich
Ł� Zakłady wychowawcze
Ł� Zakłady poprawcze
47