Oligofrenopedagogika cz 2
Ą� Klasyfikacje upośledzenia umysłowego
Ą� Epidemiologia upośledzenia umysłowego
Ą� Etiologia upośledzenia umysłowego
Ą� niepełnosprawność intelektualna ( ang.
intellectual disability),
ż� dotycząca ok. 3% populacji.
ż� częstość jej występowania wśród dzieci
�% do lat 16 waha się od 2 do 4%,
�% wśród osób dorosłych od 1 do 2%
Ą� upośledzenie umysłowe występuje stosunkowo często, a
jego odsetek waha się od 1,3% do 1,8% ogólnej populacji
świata.
Ą� w większości państw Europy liczbę upośledzonych
umysłowo określa się w granicach 1% - 2% ogółu ludności.
Ą� u dzieci wykrywa się upośledzenie umysłowe
ż� w pierwszych latach życia wykrywa się 1% dzieci lekko
upośledzonych;
ż� 3% dzieci upośledzonych w wieku szkolnym,
ż� 2% w wieku przedszkolnym.
ż� ogół dzieci upośledzonych w wieku szkolnym 75% stanowi stopień
lekki, a 25% głębsze upośledzenie.
Ą� pierwotne, t.j. czynniki genetyczne  rodzice przekazują
nieprawidłowe lub uszkodzone geny i chromosomy działające na
embrion i płód i powodujące jego nieprawidłowy rozwój
(najczęstsza przyczyna upośledzenia).
Ą� wtórne, mające wpływ na korę mózgową:
ż� przed urodzeniem dziecka, np. choroby zakaz
ne przyszłej matki (odra,
aktywny stan kiły, ale i niedożywienie i alkoholizm matki),
ż� w czasie urodzenia dziecka, np. uszkodzenia mózgu w wyniku
niedotlenienia lub wylewów,
ż� po urodzeniu dziecka, na skutek chorób np. zapalenie opon
mózgowych, zapalenie mózgu, uszkodzenia na skutek urazów
(nieszczęśliwe wypadki)
Ą� czynniki środowiskowe i kulturowe  odnoszą się przede
wszystkim do lżejszych postaci niedorozwoju i rozumiane są jako
brak lub nie zapewnienie dziecku odpowiednich warunków
rozwojowych, stymulacji, niezbędnej do prawidłowego rozwoju.
Ą� charakter czynnika (czynniki dziedziczne, zakaz
ne, działania mechaniczne, zatrucia,
konflikt serologiczny, zaburzenia wewnątrzwydzielnicze, urazy czaszki i mózgu,
niewłaściwe odżywianie, działanie szkodliwych promieni, choroby psychiczne, niewłaściwe
postępowanie lekarskie, skrajna nędza, izolacja społeczna);
Ą� stopień wywołanego upośledzenia (grupa czynników powodująca głębsze upośledzenie
umysłowe np. nieprawidłowości genowe i chromosomowe, infekcje bakteryjne i wirusowe,
bloki metaboliczne, zamartwica płodu, mechaniczne uszkodzenia mózgu, choroby
zakaz
ne, niewłaściwe postępowanie lekarskie oraz grupa czynników wywołująca
upośledzenie lżejsze np. uwarunkowania rodzinne, kulturowe, środowiskowe, izolacja
społeczna, lżejsze uszkodzenia ośrodkowego układu nerwowego, genetyczne tj.
dziedziczenie niskiej inteligencji po rodzicach);
ż� okres, w jakim czynnik zadziała. Wyróżnia się czynniki działające:
ż� na komórki rozrodcze rodziców  gametopatia;
ż� w okresie rozwoju płodowego  prenatalne (embriopatia);
ż� w czasie porodu (okołoporodowe)  czynniki perinatalne (na tle uszkodzenia układu nerwowego w
czasie porodu);
ż� po urodzeniu się dziecka  postnatalne (na tle uszkodzenia układu nerwowego w pierwszych latach
po urodzeniu).
Ą� wewnętrzne (endogenne) lub zewnętrzne (egzogenne) pochodzenie czynnika.
Ą� kliniczne  upośledzenie umysłowe jako defekt
biologiczny uszkadzający nieodwracalnie
struktury i funkcje układu nerwowego;
Ą� rozwojowe  traktuje człowieka całościowo
biorąc pod uwagę jego słabości i mocne strony
oraz środowisko w którym żyje, a upośledzenie
umysłowe ujmuje jako niepowodzenie w
procesie rozwoju człowieka;
Ą� społeczne  istotny jest nie defekt mózgu, lecz
zachowanie osoby a upośledzenie umysłowe to
fakt społeczno  kulturowy.
Ą� Opóz
nienie umysłowe związane ze schorzeniami zakaz
nymi,
Ą� Opóz
nienie umysłowe związane z chorobami i czynnikami
intoksykacyjnymi,
Ą� Opóz
nienie umysłowe związane ze schorzeniami pourazowymi lub
czynnikami fizycznymi
Ą� Opóz
nienie umysłowe związane z zaburzeniami metabolizmu:
wzrastaniem i odżywianiem
Ą� Opóz
nienie umysłowe związane z nowotworami,
Ą� Opóz
nienie umysłowe związane ze schorzeniami i czynnikami
działającymi w okresie przedporodowym (nieznanego pochodzenia),
Ą� Opóz
nienie umysłowe związane ze schorzeniami o nieznanej lub
niepewnej etiologii, z objawami strukturalnymi,
Ą� Opóz
nienie umysłowe łączące się z niejasnymi lub psychologicznymi
reakcjami jedynie funkcjonalnymi.
Nazwa (stopień) Iloraz inteligencji (IQ) w Określenie kliniczne
skalach
powyżej 146
Rozwój bardzo wysoki
145-131
Rozwój wysoki
Prawidłowy rozwój
130-116 umysłowy
Rozwój powyżej przeciętnej
115-85
Rozwój przeciętny
Rozwój niższy niż przeciętny (dolna granica normy) 84-70
Pogranicze normy
Niedorozwój umysłowy lekkiego stopnia 69-55
Lżejszy niedorozwój
Niedorozwój umysłowy umiarkowanego stopnia 54-40
Głębszy niedorozwój
Niedorozwój umysłowy znacznego stopnia 39-25
Niedorozwój umysłowy głębokiego stopnia 24-0
Podział upośledzenia
umysłowego
A. M. Clarke, A. B. D. Clarke
" Iloraz inteligencji 52-67
wyróżnili cztery stopnie
Lekki niedorozwój
" Pomiędzy 2 i 3 odchyleniami
upośledzenia umysłowego:
umysłowy
standardowymi
Umiarkowany
" Iloraz inteligencji 36-51
niedorozwój
" Pomiędzy 3 i 4 odchyleniami
standardowymi
umysłowy
Znaczny
" Iloraz inteligencji 20-35
niedorozwój
" Pomiędzy 3 i 4 odchyleniami
standardowymi
umysłowy
Głęboki
" Iloraz inteligencji 0-19
" Pomiędzy 5 i większymi odchyleniami
niedorozwój
standardowymi
umysłowy
Podział upośledzenia
umysłowego
K. Mrugalska osoby
upośledzone umysłowo
dzieli w zależności od
stopnia upośledzenia:
Ą� Poniżej 70 punktów : 69  55 - upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim: poziom intelektualny
charakterystyczny dla 12 roku życia. Ta forma deficytu intelektualnego stanowi najwięcej
rozpoznań. Osoby takie są samodzielne i zaradne społecznie, nie powinny jednak wykonywać
zawodów wymagających podejmowania decyzji, ponieważ nie osiągnęły etapu myślenia
abstrakcyjnego w rozwoju poznawczym. Życie rodzinne przebiega bez trudności. W socjalizacji
mogą nabywać zaburzenia osobowości, ze względu na atmosferę otoczenia i stosunek innych.
Obecnie istnieje tendencja do wprowadzania zajęć korekcyjnych, przy intensywniejszym treningu
poznawczym w dłuższym czasie osoby z upośledzeniem w stopniu lekkim osiągają podobne
wyniki co osoby z przeciętnym IQ. Do 12 r.ż. brak różnic rozwojowych.
Ą� 54  40 - upośledzenie umysłowe w stopniu umiarkowanym: funkcjonowanie intelektualne na
poziomie 9 r.ż. W okresie przedszkolnym istnieją trudności z nabywaniem reguł społecznych
(lojalność, współdziałanie), a także niezręczność fizyczna, powolny rozwój motoryczny. Poza tym
do 9 r.ż. rozwój jest prawidłowy. Osoby takie mogą nabywać umiejętności samoobsługowe, nie
gubią się w dobrze znanym terenie, mogą pracować w zakładach pracy chronionej. Nie powinny
zakładać rodzin.
Ą� 39  25 - upośledzenie umysłowe w stopniu znacznym: poziom rozwoju 6-latka. Około 4-5 r.ż.
zauważalne spóz
nienie rozwoju psychofizycznego. Osoby te mogę opanować samoobsługę, przy
stałej opiece mogą wyuczyć się czynności domowych, ale nie są zdolne do wyuczenia zawodu.
Moga podejmować prace nie wymagające kwalifikacji.
Ą� poniżej 25 - upośledzenie umysłowe w stopniu głębokim: poziom funkcjonowania
odpowiadający 3 r.ż. Możliwe jest opanowanie tylko najprostszej samoobsługi. Osoby te żyją
krótko, rodzą się najczęściej zdeformowane fizycznie, przez całe życie wymagają opieki
instytucjonalnej.
Ą� charakteryzuje się istotnie niższym niż przeciętnym
funkcjonowaniem intelektualnym, współwystępującym z
istotnym ograniczeniem w zakresie dwóch lub więcej
spośród następujących zdolności przystosowawczych:
ż� porozumiewania się,
ż� samoobsługi trybu życia domowego,
ż� kontaktów społecznych,
ż� korzystania z dóbr społeczno-kulturowych,
ż� kierowania sobą, troski o zdrowie i bezpieczeństwo
ż� zdolności szkolnych,
ż� oraz sposobu organizowania wolnego czasu i pracy.
Ą� istotnie niższy oznacza niższy o dwa odchylenia
(standardowe) niż przeciętny poziom.
1. Scharakteryzuj problem epidemiologii upośledzenia umysłowego i podaj
dane statystyczne.
2. Opisz i scharakteryzuj poszczególne ujęcia kwestii etiologii upośledzenia
umysłowego
3. Podaj tradycyjną klasyfikację upośledzenia umysłowego
4. Podaj inne klasyfikacje upośledzenia umysłowego
ż� Borzyszkowska H.(1985): Oligofrenopedagogika, Warszawa
ż� Clarke A.M., Clarke A. D. B, (1971): Upośledzenie umysłowe, Warszawa,
ż� Doroszewska J.(1989): Pedagogika specjalna, Warszawa- Wrocław- Kraków-
Gdańsk- A
ódz

ż� Dykcik W. (2001): Pedagogika Specjalna, Poznań
ż� Kirejczyk K.(1981): Upośledzenie umysłowe-pedagogika, Warszawa
ż� Kościelska M. (1995): Oblicza upośledzenia, Warszawa
ż� Kościelak R. (1984): Psychologia kliniczna, Gdańsk.
ż� Mrugalska K. (1996): Osoby upośledzone fizycznie lub umysłowo, Warszawa
ż� Obuchowska I. (1995): Dziecko niepełnosprawne w rodzinie, Warszawa
ż� Orkisz M., Piszczek M., Smyczek A., Szwiec J. (2000): Edukacja uczniów z
głębokim upośledzeniem umysłowym, Przewodnik dla nauczycieli, Warszawa,
ż� Sękowska Z. (1985): Pedagogika specjalna, Warszawa
ż� Sękowska Z. (2001): Wprowadzenie do pedagogiki specjalnej, Warszawa
ż� Sowa J. (1998): Pedagogika specjalna w zarysie, Rzeszów,
ż� Radochoński M.(1996): Zarys psychopatologii dla pedagogów. Rzeszów
ż� Wyczesany J.(1998): Pedagogika upośledzonych umysłowo  wybrane
zagadnienia, Kraków