S5006390 (2)

odkryto zagłębione obiekty i wyjątkowo liczne ślady osadnictwa z okresu lateńskiego, dalej idące wnioski dotyczące rozplanowania, a szczególnie istnienia ewentualnego systemu porządkującego zabudowę tej partii terenu są dość trudne. Wynika to z ogólnego charakteru źródeł pochodzącyh z długotrwale użytkowanych stanowisk. które zazwyczaj nie dostarczają wystarczającej liczby pewnych, zwartych zespołów zabytków, na tyle bcznych i różnorodnych, aby mogły być one wskazówką da dokładniejszego datowania wielkiej liczby pozostałych znalezisk z warstwy kotonowej, obiektów zniszczonych lob uszkodzonych przez młodsze osadnictwo tej samej kulony, czy materiałów odkrywanych często na wnSmym złożn w obiektach młodszych epok. W przypadku Krakowa Pleszewa "w"* bardziej dotkliwa jest jrrtnł okoliczność. iż stanowisko to badane było ratowniczo, a centralną i wschodnią jego partię (rejony Kraków Pleszów 17120). gdzie koncentrowało się głównie osadnictwo z omawianego okresu, odkrywano w najwcześniejszej, najbardziej gorączkowej fezie tych prac. w latach 1954-1965. równocześnie z prowadzonymi na tym obszarze, wielkimi inwestycjami przemysłowym. które wiązały się z niwelacjami rozległych portu terem przy ożyciu ciężkich spychaczy. Prace archeologów ograniczały się często do bardzo pobieżnych nadzorów, a szybkie tempo eksploracji rejestrowanych obiektów narzneało hanfao uproszczone metody dofca-mentacji znakzisk. Z całą pewnością sporej liczby obiektów. zwłaszcza płytko zagłębionych, nie zauważono w ogóle, części nie zdołano zadokumentować w terenie, a jedynie, co najwyżej. nstabć ich przybliżoną lokalizację na plamę stanowiska - w dokumentacji 0 na metrykach) spotyka się często adnotacje zniszczona zie-munfca^-1 koordynaty odnoszące się do nieistniejących obecnie punktów pomiarowych. Niektóre jamy przekopano częściowo, a jeśli nawet w całości to bardzo po-łneżaie. wykonując schematyczne rysunki i enigmatyczne opisy w dziennikach, zawierające często tylko informacje o niektórych odkrytych w mch zabytkach.

Jak wspomniano, w naszkicowanych wyżej strefach występów anta znalezisk z okresu lateńskiego odkryto łącznie 56 (58) obiektów i około 20 tysięcy na-czyń lub ich fragmentów oraz kilkadziesiąt dalszych zabytków wyklinanych z gliny i innych surowców, głównie metalowych, szklanych, sapropefatowych. kamiennych i rogowych. Znaleziska te odnoszą się do całego okresu trwania osadnictwa grupy tynieckiej (faza 1-ffl). Osadnictwo w tym rejonre imało więc charakter długotrwały. a osiedk (osiedla) funkcjonujące tu przez okres oceniany w przybliżenia na około 300 lat. podlegało najpewniej wielokrotnym omanom zarówno jeA chodzi o wielkość zagospodarowanej przestrzeni, jak też wewnętrzne rozplanowanie istniejącej ta współcześnie trwałej obudowy.

Analna rozrzutu obiektów o możliwej do nstafe-nia dnunotofh oraz zabytków ruchomych, posiadających walory ściślejszych wyznaczników datowania, pochodzących z warstwy katarowej, a lofcalrzowanych. z reguły, z dokładnością do jednej ćwiartki ara, pozwoliła aa wyznaczenie przybbznwycb granic zasięgu osadnictwa w trzech kolejnych fazach chronologicznych. Umożliwiło lo oszacowanie wielkości strefy objętej zabudową w stosunkowo szerokich horyzontach czasowych (ryc. 28-30) i dało pewien pogląd na temat ogólnej dynamiki jej rozwoju w ciągu całego okresu trwania osadnictwa celtyckiego w tym rejonie. Oczywiście, u/y -sfcany w ten sposób obraz jest mocno uproszczony. Przyjmując bowiem założenie, że zabudowa trwała tu nieprzerwanie przez okres około trzech stuleci trzeba liczyć się z istnieniem przynajmniej 10 faz budowlanych (25-30 letni okres użytkowania budynku drewnianego). Ograniczenia pozostającej do dyspozycji bazy źródłowej nie pozwalają w żadnym wypadku na tak szczegółowe rozwarstwienie chronologiczne znalezisk. Aczkolwiek w przypadku niektórych obiektów można snuć przypuszczenia, iż różnią się one nieco chronologią od pozostałych obiektów zaliczany ch do lej samej fazy osadniczej, generalnie jednak wszelkie dalej idące wnioski odnośnie do rozplanowania współcześnie funkcjonującej zabudowy nie są uprawnione.

Strefa zwartego zasięgu występowania znalezisk odnoszonych do I-ej. najstarszej fazy osadniczej obejmuje obszar o wymiarach około 140x50 m. a więc o powierzchni niespełna Iha. położony w środkowej partii terasy pieszowskiej. w rejonie stanowiska Kraków Pleszów 17 (ryc. 28). Pierwsze osiedle celtyckie okupowało rejon krawędzi i przyfcrawędnej partii stoku terasy o łagodnej ekspozycji południowej i południowo-wschodniej Na tym obszarze odkryto relikty trzech budynków (obiekty 521.404.340/369) i niewielką jamę o nieznanej bliżej funkcji (ob. 479). Wszystkie wytnie-niooe obiekty były bardzo silnie zniszczone, ich wypeł-ntska miały zazwyczaj niewielką miąższość, a w niektórych wypadkach były uszkodzone przez młodsze w kopy (zwłaszcza ob. 404). Spowodowane jest to faktem. iż ta partia terasy lo obszar wyjątkowo silnie ero-dowany (warstwa humusu sięga miejscami zaledwie do głębokości 10-20cm), ponadto rejon len zajmowało później czworokątne założenie rowkowe (por. niżej), a intensywnie użytkowany był również w okresie wczesnego średniowiecza. Niewykluczone są zatem także celowe jego niwelacje. Bardzo prawdopodobne więc. że ujawnione w trakcie badań pozostałości nie odzwierciedlają w pełni intensywności zabudowy powierzchni osady w ciąga trwania najstarszej fazy osadniczej. Kolejny obiekt (budynek?) mógł istnieć na przykład w rejonie ob. 542 far 117), zaliczanego zasadniczo do następnej fazy chronologicznej, w którego wypełnisku odkryto jednak dość liczną serię starszych materiałów (min. fragmenty ręcznie lepionej ceramii _siarocełtyc-ktej” fragmenty 2 bransolet sapropefitowych i I fragment wczesnej bransolety szklanej). Ocena rozpiętości ram czasowych osadnictwa najstarszej fazy w tym rejonie pozwała oczekiwać dwóch do trzech faz budowlanych. Przesłanki db dokonania tak precyzyjnego cięcia chronologicznego są jednak zdecydowanie zbyt wątłe, duć. jak się wydaje, nie wszystkie budynki, których re-kkły ujawniono w trakcie badań, mogły być całkowicie współczesne sobie. Dotyczy to zwłaszcza obiektu 340/ 369. z którego pochodzi zbiór zabytków o wyraźnie młodszej metryce, w porównaniu do inwentarzy odkrytych w wypelnitkacb obu pozostałych budynków, tj. ob. 404 i 521 (por. rozdz. 4.2.1).

W każdym razie, na podstawie oceny wielkości zajmowanej powierzchni, można tąd/ić. iż funkcjonująca w tym rejonie osada najstarszego horyzontu była małą wioską złożoną, co najwyżej, z 2-4 budynków (zagród?) i pewnej liczby innych obiektów (naziemnych, płytko zagłębionych), których ślady me zachowały się. Przy południowe) krawędzi omawianej to strefy (ar 110) zarejestrowano skupienie zabytków (ceramika toczona, fragmenty żelaznego pasa łańcuchowego i. interpretowane jako pozostałości zniszczonego (raewyróznionego w trakcie badali terenowych) grobu wojownika. Śladem innego zniszczonego pochówka (pochówków?) może być również znalezisko fragmentu żelaznego miecza z ara 113. zlokalizowanego około 30 m na S, w dolnej partii stoku, a być może także niektóre dalsze zabytki metalowe znalezione w tym rejonie (fragmenty dwóch wczesnych fibul żelaznych). Sugerowałoby to istnienie niedużego cmentarzyka położonego w niewielkiej odległości od zabudowarf osady.

Obszar, na którym rozmieszczone były obiekty i koncentracje zabytków ruchomych w warstwie kulturowej, odnoszone do kolejnej. Ii-ej fazy osadniczej, rozciąga się pasem o szerokości 100-130 m. na odcinku o długości około 300 m wzdłuż krawędzi terasy (ryc. 29). Teren osady obejmował, podobnie jak poprzednio, wysokie partie stoku feny, a ponadto szeroką strefę przyległe) wierzchem my o badzo łagodne) ekspozycji południowej. Całkowita jego powierzchnia, szacowana aa około 3-3.5 ba. była w przybhżeam 5-krotnie większa od obszaru objętego zasiedłeraem w oąpunzym horyzoncie. Zasięg zasiedlenia uległ wyraźnemu poszerzeniu w kierunku zachodnim i północnym, ale przede wszystkim w kierunku wschodnim (rej- Kraków Pfeszów 20). Jego wschodnia granica pozostaje jednak, jak na razie, nieuchwytna (por. wyżej). Zasadniczo cała powierzchnia osady, wyłączywszy jej ewentualną wschodnią peryferię, została przebadana (w niektórych partiach zniszczona przez w Icopy przemysłowe i niwelacje terenu). Na tym obszarze zarejestrowano ogółem 2S obiektów. które bez większych wątpliwości łączyć można z omawianą fazą (Kraków Pfeszów 17: obiekty 79.99. 197.216.217.291.313.432/444.476a. 476b.4S0.4S6?. 542.555. 557. 569. 865. 948. 1044. 1079/1168. 12*3: Kraków Pfeszów 20: obiekty 15/23.94.96.98.109.113. 114). W lej liczbie znajdoją sic pozostałości czworokątnego założenia rowkowego. 4(7?) budynków. 2 pochówków zwierzęcych oraz kilkunastu, z reguły mewieflucb jam o nieznanej bliżej funkcji. Ponadto wspomnieć można o kilku dalszych obiektach, których inwentarze miały charakter mieszany - obok materiałów najmłodszej fazy (m-m. fragmenty ceramiki matowanej) dostarczyły sporej liczby ułamków ceramiki, któro odnosić należy raczej do omawianego tu horyzontu osadniczego (Kraków Pfeszów 17: ob. 41. 51. 157. 652). Niemal wszystkie wyiraerńone wyżej obiekty były bawfaoźfe zachowane. uszkodzone przez wkopy przemysłowe, niwelacje. często pobieżnie eksplorowane, a z reguły fatał-itie zadokumentowane (dokumentacja fotograficzna nic istnieje. rysunkowa ogranicza się często do schematycznych szkiców, opisowa jest wyliczeniem zabytków odkrywanych w wypełniskach jaro). Podobnie, jak w przypadku poprzednio omawianej, najstarszej fazy. nie wiadomo więc. w jakiej mierze zachowane fi zarejestrowane) pozostałości zabudowy z omawianego tu okresu odzwierciedlają rzeczywisty jej obraz. Bardzo zniekształcono-ny może być on zwłaszcza w centralnej partii naszkicowanego zasięgu, w rejonie drogi asfaltowej, dzielącej rojony stanowiska Kraków Pfeszów 17 i 20. oraz w strefie przylegającej do niej od zachodu, który to teren byi niwelowany, niekiedy do głębokości 100-150cm. co me-wątpfiwie powodować musiało likwidację słabiej zagłębionych obiektów. Obserwowana w tej partii stanowiska. wyraźna. 40-70-metrowa. strefa pozbawiona nie tylko obiektów nieruchomych, afe także liczniejszych materiałów fl-ej fazy z warstwy kulturowej, może być więc częściowo spowodowana zniszczeniami, a nie re-alnie istniejącą, niezagospodarowaną przestrzenią w obrębie osady.

Pamiętając o powyższych zastrzeżeniach, można jednak chyba twierdzić, iż zabudowa osady opisywanej m fazy, trwającej przecież dość dhigo (najprawdopodob-niej przez okres obejmujący życie czterech generacji -por. rozdz. 4.2.2), musiała mieć charakter dosyć ekstensywny. Na planie stanowiska (ryc. 29) widoczne są wyraźne koncentracje obiektów i towarzyszących im materiałów z warstwy fcułtwowej oddzielone kilkudzie-siędoraetrowymi strefami wykazującymi bardzo niską frekwencję lab zupełny brak zabytków odnoszonych do omawianego u odcinka czasu. Taka strofa pozbawiona obiektów, ale i znaczącej liczby zabytków ruchomych z arów. rozciąga się wzduz om W-C osady. Obiekty odkryte w rejonie stanowiska Kraków Pfeszów 17. jak i zwłaszcza w rejonie Krakowa Pfeszowa 20. grupują się zasadniczo w pobliżu jej granic północnej i południowej. Teoretycznie więc mnżnaby domyślać się istnienia w tej partii drogi biegnącej z zachodu na wschód, po obu stronach które) zorganizowana była dość rzadka zabudowa osiedla. Wyraźniejsze pozostałości budynków. któro eweumałnro mogły pełnić funkcje domostw, *ir+Jrrrm i ■. były jedynie we «rlin jfij »j części kom-płcksu, w rejonie stan. Kraków Pfeszów 20. Zgrupowa-r.ie trzech budynków (jak tię wydaje wcrówuoczaio-wych?). z których przs najmniej dwa (obiekty 98.113) mogły spełniać funkcje mieszkalne, odbyło w północ-nMndudńą porta wykopu badanego w tym rejonie stanowiska, a ślady kofejnej chaty (ob. 15/23) znajdowały się w odhgłpśri około 60 m. przy połudwiisiTj granicy zasięgu osady. Można domyślać się. iż wymienione obiekty u> pozostałości przynajmniej dwóch funk-cjowęących w tym rgonie zagród

Nie jest wykluczone, że reliktami budowli o nieznanym przeznaczeniu i'mieszkalnym?) były także dwa inne obiekty rnajdająrr się w północne) strofie zasięgu osady, w rejonie stanowiska Kraków Pfeszów 17. a mianowicie położony pośrodku tej strefy ob 865 (ar 2540) oraz ob. 948. złokahzowaey w jej północno-zachodniej peryferii (ar 260B/D). Obydwa obiekty były jednak tak

225