Strelau2

589

HgHlgrfg;? b Rozdział 7

program zachowSrii|i. oraz znajdujący saę w zapleczu chowania m^han^tt

nizm wyzwalający to niewymagająćy ucsgiąią s^Hod^fec lub ąj|§jifit ft^^^^cfari^g^jsonielfeny i wystarcpps warunek wystąpienia [zaiśamr&mz instymktóB^Hjgjo.

(Eibl-Ei|^psft3<Ąr\ WtSder,, f96§| Tinbergen,

Etolo^bwie wyrćtiniają kilka jdaE - j|ffyAilyą- Bp ppjgBdad 'P«Jzieielsl^| rozrodczy, migracji i tym podobne. Instynkty mają-SBfukturę hi^srtfc^śi pciifąrannie ’®pij&i NikolĄf Tinbergen. Na przykład instynkt rozrodczy u ptaków obejiit^dtts^^^naiKgo rzędu: budo-, ”W®nie gnilna, zaloty, opiekę nad młodymi. Każdy* nich ma swoje konkretnc(kori&imacyj!fe) przejawy.

Aktywność sterowana instynktem zawiera trzy odrębne etapy:

(1 j etap narastania instynktu;

’® etap apety tywnyklfiarakteryzuj ący się .(na wzór apetytu) rosnącym niespecyficznym i specyficznym po-budżęij§in organizmu;

(3) etap konsumacyjny (zachowania spełniające), kończący;® ę r(^ładowaniem instynktu.

Sam instynkt, nawet najsilniejszy, nie wystarcza do uruchomienia zachowania ukierunkowanego. Decydu-Jgi.!znaczen||:mają wrodzone mechanizmy wyzwalające i bodźc^wyzwalając^,Bodźcami wyzwalającymi mogą być kształt (Hess, 1965), barwa, zapach, kierunek ruchu rfffinbergen, 1976) i tak dalej. Jllli działający instynkt je® bardzo ssilny,® brakuje bodźców wyzwalających, to może dochodzić do aktywności jałowej (yacuum aćOMĄy; por. Eibl-Eibęśfeldt3 WicklerH|968), ukierunkowanej na rozładowanie instynktu (na przykład ruchy-kopulacyjne bdJl (partnera, i^l^^-ffi^&kierunkowanęj agresywnej mimiki czy gestykulacji i tym podobne),

Konrad tlttMWf6_|gl975^;-. po& Manning 1976) zaproponował tak zwaną zasadę podwójnej kwantyfikacji. Głosi ona, że uffjehomieni|„aighowania jest łącznym efektem działania dwóch czynników:

(1) siły działa^BBHBjpt^mu. pj) siły bodźca wyzwalającego.

Przy bardzo sjłffiK"9%ęSSl do uruchomienia zacytowania wystarczy.słaby bodziec wyzwalający, prlj; ;Mrdzo    niezbędriyjest zaś bodziec silny.

Definicje

J||t to dem pri$gpf nsssii! hyirailteny: energia podlega kumulacji i zwiększa swoje ciśnienie -*■jak w zbiorniku z zfe®?gEK»ibę^p^i:eństwa. Gdy ciśnienie jest zbyt wysokie, zawór otwierali? i ciśnibni^pift. Gdy ciśnienie JcMlif3SokiB| wystarczy niewielka zmiana zewnętrzna, aby energią z||tała uruchomiona,jSKlijf8.nal|fet niskie, trzeba dpiej zmianyby uruchomić energię. Gdy zbiornik jest pusty, ni|^?ia&ęrgii nie unahomi.

Etolfjgjt>wie są zgodni w poglądach na temat biologicznego. i grodzonego Charakteru instynktu, natomiast różnią się poglądami na temat stopnia, w jakim instMikt jest modyfikowany prze#' doświadczenie (por. np. Drdscher.,,1969). Badania nad reakcjami piętna śmgpjfe-. ting), na pRykład nad reakcją podążania zajakimś obiektem u ptaków, pokazują, że mimo wrodzonej gottjfta^pą do „podąSnifr za” mechanizm ten ulega utrwaleniu lub zaburzeniu w pierwszych kilkunastu godzin|!ffk :żypj| (Hesji 969). Eckradt Hess zauważa jednocześnie, że już ukształtowane reakcje piętna są bardzo trwałe i to r|flg|j one modyfikują późniejszff>procesy uczenia się, niż są modyfikowane przez doświadczeni# itt

Koncepcje etołogiczne, mimo swojej elegancji, nie wyjaśniają wielu faktów, na przykład zaprą|stania pew-nych zachowań jelcze przed fazą konsumacyjną, ponawiania zachowań, takich jak odbudowa zniszczonego gniazda, kompulsywnego powtarzania czynności, złożonych długoterminowych form działania ludzkiejgj^Jl: Socjobiologia, podobne jak etólogia, przyjmuje założenia o wrodzonym charakterze zachowań (Dawki3$, 1996; Wilson, 1975), jS|t jednak mniej ścisła w opisie procesów motywacyjnych. Socjobiologowi^zakładają, że podstawowym mot^^ffin^najdująćymi się u podłoża wszelkich zachowań organizmów żywych jest tendencja do rozpowszechniania własnych genólf. Nie pojawia się tu pytanie o genezę aktywności, poniew^jlfcpd-powiedź na niejese;'znan||ab)^^tfel* geny). Otwarte pozostają natomiast pytania: co robi organizm; jakije. reahzujfccelępźćzegófcś#efizy prpliwiąfle zachowanie tJB na przykład atak, czy demonstracjamiiy, opieka nad potomstwem, c0 też ploty łfitRPfisSjnie? Socjobiolo?* gia koncentruje uwagę na wielu Strategiach rozpo-: . ws^fhgjania gea^lc^Jii^kład na ifiSSęśśjł, doborze partnera, altruizmie, terytorialnólci lub ddtoinaⁱęfj|S£if|& dlspl tym podobnych. Współczesnyobraz psychologii ewolucyjnej przedstawi! ||§||pssb DaviH

Poję*, motywacji używa się zarówno w odniitieniu do $M$£>w.v ksfiś^h organiki podejmuje-działaniitukierun-jakiegof.elementu niezbędnego do normalnego funkcjonowasft.pilii^Jtg^łz^ftffl niefliidne do żyia. mii©ie t^skuje. W ijjmri drugim wypadku jednostka stawia sobie nowe cdiii cifie osiągnąć stan subiektywnie lepszy od istniejącej” ;*s