Podróż do śródziemnomorskich z
ródeł,
czyli internetowy aneks do trzech pierwszych rozdziałów podręcznika do nauki języka
polskiego w liceum Przeszłość to dziś dla klasy I, część 1
Rozdziały pierwszej części podręcznika Przeszłość to dziś: 1. Po co Homer? 2. W
świecie mitów i 3. Tragedia i tragizm poświęcone są literaturze i sztuce greckiego antyku.
Otwierają one barwną przestrzeń kulturową, której warto dotknąć i którą trzeba zobaczyć...
Któż nie marzył o tym, by wraz z Odyseuszem żeglować po błękitnym morzu, odkrywać
nieznane wyspy pełne potworów i cudownych kobiet, przemierzać tajemnicze przestrzenie i
mijać bezdenne kipiele? Kto nie wolałby na własne oczy ujrzeć góry, których wierzchołki
toną w chmurach, a nie tylko zapamiętywać ich nazwy  Parnas, Olimp, Arkadia? Kto nie
chciałby z wyżyn Akropolu spojrzeć na Ateny? Dotknąć marmurowych kolumn i zbroi
walczących herosów?
Dziś możemy dotrzeć do wszystkich tych miejsc, a poniekąd i odległych czasów 
poprzez internet. Choć wirtualna podróż nie zastąpi rzeczywistej, to jednak da jej przedsmak.
Ma też zalety wyjątkowe  pozwala na swobodne przemieszczanie się w przestrzeni i w
czasie bez żadnych ograniczeń.
Zaproponujmy więc naszym uczniom kilka internetowych wędrówek, które będą
zarówno powrotem do śródziemnomorskich korzeni naszej kultury, jak i atrakcyjnymi
wycieczkami po pięknej Grecji  krainie bezmiaru wysp rozrzuconych po nie takim znów
bezpiecznym morzu, jasnych plaż, krętych dróg i wiosek na górskich zboczach...
Jednocześnie rozpocznijmy w ten sposób nasze żeglowanie po internetowym morzu
słów, obrazów i dz
więków, pamiętając, by jego celem zawsze była jakaś Itaka.
W przeciwnym razie zamiast na błękitne wody Ajgejonu internet łatwo zaprowadzi nas
w otchłań chaosu.
Niech w czasie tej podróży naszym przesłaniem będą słowa greckiego poety
Konstandinosa Kawafisa:
Jeśli wyruszasz w podróż do Itaki,
pragnij tego, by długie było wędrowanie,
pełne przygód, pełne doświadczeń.
Lajstrygonów, Cyklopów, gniewnego Posejdona
nie obawiaj się. Nic takiego
na twojej drodze nie stanie, jeśli myślą
trwasz na wyżynach, jeśli tylko wyborne
uczucia dotykają twego ducha i ciała.
Ani Lajstrygonów, ani Cyklopów
Ani okrutnego Posejdona nie spotkasz,
Jeśli ich nie niesiesz w swojej duszy [...]
Ale bynajmniej nie spiesz się w podróży.
Lepiej, by trwała ona wiele lat,
Abyś stary już był, gdy dobijesz do tej wyspy,
Bogaty we wszystko, co zyskałeś po drodze [...]
(Itaka)
*
1
Uczniowie mogą przygotować i przedstawić w klasie różne trasy podróży, czyli
powiązane tematycznie prezentacje, ilustrowane obrazami, zdjęciami, a jeśli to możliwe 
dz
więkiem. Tematy podpowie układ rozdziałów podręcznika Przeszłość to dziś:
Wyprawa do Grecji Homerowej
Podróż do z
ródeł czasu  czyli w świecie mitów greckich
Szlakiem teatrów antycznych
Podróż do Grecji klasycznej.
Możemy też stworzyć tematy mniej obszerne, za to bardziej skoncentrowane na określonych
zagadnieniach, np.:
Szukamy Homerowej Troi i jej skarbów
Z Tezeuszem na Kretę i do Labiryntu
Wędrówki greckich bohaterów po ziemi i morzu
Pytia Delficka i bohaterowie, którym przepowiedziała los
Ateny  miasto świątyń, posągów i filozofów
Akropol, czyli podróż w czasie i przestrzeni
Podróż do świata herosów i potworów, z którymi się zmagali
Ideał herosa wyobrażony w sztuce greckiej
Mitologia przedstawiona na wazach greckich.
Przygotowując warstwę informacyjno-merytoryczną prezentacji, oprócz podręcznika
można wykorzystać antologię tekstów Romana Mazurkiewicza Starożytność średniowiecze.
*
Uczniowie będą pracowali indywidualnie lub zespołowo. Powinni dostać nieco czasu
na interesujące opracowanie całości. Przejrzenie zasobów stron, selekcja informacji,
przetworzenie ich i ułożenie w sensowną całość, a następnie opracowanie komentarza (mniej
lub bardziej erudycyjnego) wymaga czasu. Układ prezentacji i sposób jej skomentowania
ramowo określi nauczyciel. Może np.
ograniczyć czas prezentacji
wskazać miejsca (zagadnienia), które obowiązkowo muszą być uwzględnione
zastrzec, że w trakcie podróży mają zostać omówione dzieła sztuki antycznej lub
zinterpretowane utwory literackie
wymagać włączenia charakterystyki bohaterów literackich
zaproponować uwzględnienie zbiorów muzeów europejskich
polecić wprowadzenie terminologii lub określonej konwencji językowej komentarza
uczniowskiego (np. przewodnik w muzeum oprowadza wycieczkę...) itp.
Prezentacja najefektowniej wyglądałaby na ekranie komputera, przygotowana
np. w programie Power Point, jeśli jednak na lekcji nie ma możliwości skorzystania
z pracowni komputerowej, to wystarczy kilka wydrukowanych zdjęć i notatki oraz
interesująca wypowiedz
 wraz z podaniem adresów wykorzystanych stron, tak by pozostali
uczniowie mogli indywidualnie, już po lekcji, na dostępnych sobie komputerach przejrzeć
zasoby wykorzystanych stron. Oczywiście, w trakcie podróży autorzy nie omawiają całej ich
zawartości, lecz wybierają tylko to, co naprawdę jest ważne dla tematu i zaplanowanej trasy.
Można robić dygresje, przeskoki do innych witryn, gdzie znajduje się ciekawy komentarz lub
zdjęcie. Jednym słowem  narracja podróży będzie oddawać właściwości hipertekstu.
*
2
Wydaje się, że najprostszym sposobem znajdowania potrzebnych z
ródeł jest
korzystanie z internetowych wyszukiwarek. Gdy uczeń wpisze kluczowe dla danego tematu
podróży hasła (najlepiej w kilku wariantach), na pewno trafi na jakiś adres, który się przyda,
a potem będzie mógł wykorzystać zamieszczone w nim linki, by znalez
ć strony pokrewne.
Skąd jednak autorzy prezentacji mają wiedzieć, gdzie powinni szukać interesujących
i wartościowych materiałów? Gdy posłużą się wyszukiwarką, wpisując np. hasło  Homer , to,
po pierwsze, otrzymają kilka tysięcy adresów różnych stron, z których zdecydowana
większość okaże się bezwartościowa dla realizowanego zadania, a po drugie  gdzieś na
początku tej listy (zakładając, że zastrzegą szukanie stron tylko w języku polskim!) znajdą
przede wszystkim linki do różnorodnych ściąg uczniowskich. Jeśli widzimy takie
niebezpieczeństwo, warto, przynajmniej na początku, udzielić uczniom kilku wskazówek,
podać parę pewnych adresów.
Encyklopedie, do których warto zajrzeć w pierwszej kolejności, to:
Wielka Internetowa Encyklopedia Multimedialna WIEM  www.wiem.onet.pl
internetowa encyklopedia PWN  www.encyklopedia.pwn.pl
Wolna Encyklopedia WIKIPEDIA  http://pl.wikipedia.org, gdzie można wyedytować
rozbudowane hasło, np.  Sztuka grecka okres klasyczny .
Do większości muzeów europejskich (i nie tylko europejskich) najprościej dotrzeć z
portalu www.muzea.pl.
Na różnych serwerach istnieje bardzo wiele stron prywatnych, zakładanych przez ludzi,
którzy chcą dzielić się z innymi tym, co ich zachwyciło, pokazać zrobione w czasie
wakacyjnych wojaży zdjęcia, opowiedzieć o swoich odkryciach. Kilka przykładowych
adresów:
Grecja moja miłość (bo chyba tak brzmi tytuł strony Beaty Lachtary) 
www.betaki.friko.pl
Antyczny świat Grecji (nazwisko autora niedostępne) 
www.antycznagrecja.webpark.pl
Moja Grecja Krzysztofa Brzezińskiego  www.kb.neostrada.pl.
Poszukujący tego typu materiałów mogą zacząć od bogatego serwisu
www.grecja.home.pl, w którym znajdą też sporo linków do stron prywatnych poświęconych
Grecji.
Planując wirtualną wycieczkę do Grecji, warto odwiedzić kilka serwisów
o charakterze turystyczno-informacyjnym. Można zacząć od zwykłych portali turystycznych,
takich jak www.wakacje.pl, gdzie znajdują się podstawowe informacje o państwie, jego
historii, wartych obejrzenia zabytkach, sposobach podróżowania, miejscowych zwyczajach,
mapy kraju (zazwyczaj powiększające wybrane tereny), trasy wycieczkowe itp. Będą one
pomocą dla tych, którzy wolą trzymać się ziemi.
Można również zajrzeć na strony serwisu www.grecja.of.pl.  Serwis powstał w celu
przybliżenia wszystkim pięknego kraju, jakim jest Grecja, w szczególności zaś jej walorów
turystycznych, choć nie tylko. Mamy nadzieję, że każdy, kto był bądz
ma zamiar pojechać do
Grecji, znajdzie tutaj wiele przydatnych i ciekawych informacji  piszą autorzy.
Wiadomości tutaj zawarte, niezbyt obszerne i dość podstawowe, nie znużą licealistów. Jest
też trochę ładnych zdjęć, są i mapy Grecji  uczniowie będą mieli dobry punkt startu. Znajdą
tu zwięzły,  turystyczny opis Aten, Pireusu, Salonik i komentarz na temat najbardziej
podstawowych zabytków (Akropol, Delfy, Meteory). Są też  przydatne ciekawostki , jakie
zwykle umieszcza się w krótkich przewodnikach turystycznych: kuchnia, zwyczaje kulinarne
Greków, dojazd.
Uczniowie, którzy w roli przewodnika chcieliby oprowadzić klasę po Partenonie (lub
całym Akropolu czy Atenach  np. w ramach Podróży do Grecji klasycznej), będą mogli
pokazać kilka zdjęć i posłużyć się tekstem  po uprzednim jego przeredagowaniu:
3
Partenon1
 Słynna świątynia Ateny Partenos ( dziewicy ) na Akropolis ateńskiej, wzniesiona w latach 447 432
p.n.e. z inicjatywy Peryklesa [...] Klasyczne dzieło architektury attyckiej, łączące porządek dorycki
z elementami jońskimi [...]
Wymiary świątyni wynosiły 69,51 m na 30,86 m. Wnętrze dzieliło się na 2 części: trójnawową
cellę o długości 100 stóp (stąd nazwa Hekatompedon naos), gdzie przechowywano kultowy posąg
Ateny (Atena Partenos dłuta Fidiasza), i Partenon właściwy  salę o 4 jońskich kolumnach, dla
dziewcząt w służbie bogini.
Dekorację rzez
biarską wykonali artyści pod kierunkiem Fidiasza:
1) na belkowaniu  92 metopy (ok. 447 443 p.n.e.) z przedstawieniem gigantomachii (wschód),
amazonomachii (zachód), wojny trojańskiej (północ), centauromachii i dziejów Erechteusza
(południe);
2) Fryz Partenonu  joński fryz ciągły obiegający zewnętrzne ściany celli, (442 438 p.n.e.) o długości
ok. 160 m, przedstawiający procesję panatenajską (Panatenaje);
3) na przyczółkach ukazano (438 432 p.n.e.) narodziny Ateny (wschód) i spór Ateny z Posejdonem
o miasto (zachód). Jedynie w narożnikach zachowały się resztki rzez
b przyczółka oraz kilka
żłobkowanych tryglifów rozdzielających metopy z resztkami rzez
b.
We wczesnym średniowieczu (ok. 662) świątynia została zamieniona na kościół
chrześcijański,
a w 1460, po wybudowaniu minaretu, na meczet. W 1674 ambasador Ludwika XIV przy Wysokiej
Porcie markiz C.M.F. de Nointel polecił sporządzić rysunki detali Partenonu. Rysownikami byli:
nieznany z imienia Carrey, prawdopodobnie Flamandczyk, i tzw. anonim Nointel, o którym nic nie
wiadomo.
Partenon uległ częściowemu zniszczeniu w czasie oblężenia Aten przez wojska weneckie w 1687
(Partenon był wtedy arsenałem), kiedy to oficer floty Wenecji trafił z działa okrętu w zgromadzone
tam prochy. Rysunki Carreya i Nointela mają ogromne znaczenie dla poznania wyglądu zabytku i jego
rekonstrukcji. W latach 1802 1812 część zachowanych rzez
b Partenonu wywiózł (wyrywając je z ich
naturalnych miejsc i niszcząc przy tym) do Londynu (dziś w British Museum) lord T. B. Elgin .
Wyrazy trudniejsze (np. te, które zaznaczono w tekście) powinny zostać wyjaśnione
w trakcie wykładu.
Autorzy prezentacji mogą na chwilę przenieść się w swych podróżach na inne strony
internetowe (np. Muzeum Brytyjskiego lub muzeów greckich, o których będzie mowa dalej),
aby pokazać np.:
fragmenty fryzu panatenajskiego
metopy z resztkami rzez
b
wyobrażenia (np. na wazach greckich): centaurów, Amazonek i gigantów; waz tych
będą szukali np. w różnych muzeach (przy czym cenna jest informacja, że wiele
zabytków znalez
ć można na stronach Muzeum Brytyjskiego)
ewentualnie rysunki Carreya i Nointela.
Na omawianej stronie (www.grecja.of.pl) natomiast uczniowie odnajdą jeszcze zdjęcia
Erechtejonu (trzeba zwrócić uwagę na krużganek Kor, popularny motyw pocztówek
ateńskich, i wyjaśnić, kim były te postacie) i związany z nim mit o sporze Ateny
z Posejdonem o panowanie nad Attyką. Informacja, że również dzisiaj rośnie oliwka
w miejscu, gdzie ponoć zasadziła je Atena, może się stać pretekstem do pokazania zdjęć
z plantacjami oliwek (ważnymi dla krajobrazu kulturowego krajów śródziemnomorskich)
oraz do omówienia symboliki tego drzewa.
Spór Posejdona z Ateną to motyw zdobniczy na wazach greckich, których zdjęcia
należałoby znalez
ć (można także przywołać słynne posągi Ateny ze zbiorów Luwru lub
Posejdona z Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach). Każde z prezentowanych
1
Tekst pochodzi z omawianej strony, są to fragmenty opisu Partenonu, podkreślenia od autorki artykułu.
4
dzieł powinno zostać obudowane krótkim komentarzem (czas powstania, miejsce
pochodzenia, charakterystyczne cechy itp.).
*
W trakcie Podróży do Grecji klasycznej ciekawe też byłoby porównanie
współczesnego wyglądu Akropolu z rekonstrukcją jego wyglądu w starożytności. Taką
makietę z opisem znalez
ć można np. na stronach internetowych Międzywydziałowego
Instytutu Antropologii i Archeologii WSH w Pułtusku www.archeologia.wsh.edu.pl.
Inna rycina, pochodząca z tego samego z
ródła, zawiera rekonstrukcję Partenonu
z posągiem Ateny Partenos Fidiasza. Pozwoli ona omówić zasadę symetrii, opierającej się na
wyważeniu proporcji ludzkiego ciała (kanon Polikleta), a także zwrócić uwagę, że starożytni
Grecy malowali rzez
by (omawiany posąg, o wysokości prawie 11 m, był wykonany ze złota
i kości słoniowej na szkielecie z metalu i drewna).
*
Inny wątek podróży do Grecji, który można rozpocząć na stronie www.grecja.of.pl, to
Delfy ze świątynią Apolla Pytyjskiego, amfiteatrem, słynnym kamieniem  omfalosem,
uważanym za pępek świata. Delfy będą ważnym punktem podróży śladem różnych
mitycznych postaci, od Heraklesa, przez bohaterów wojny trojańskiej, po Edypa, bo
wyrocznia odegrała istotną rolę w losach każdego z nich. Delfy (i przychodzące stamtąd
przepowiednie) są zasadnym punktem podróży przy tematach dotyczących teatru greckiego,
koncepcji tragizmu (wizji ludzkiego losu) czy też przy opowieściach o mitycznym początku,
ponieważ tu właśnie pierwotnie czczono Gaję.
Uczniowie mogą także przedstawić wieszczkę, zwaną Pytią, siedzącą przy trójnogu,
wdychającą opary i rzucającą w transie bezładne słowa. To dobra okazja, aby przypomnieć
mityczne i rzeczywiste sytuacje, gdy słowa wyroczni wpływały na bieg historii i losy
bohaterów.
*
Podobny do omówionego serwisu charakter ma wortal o Grecji www.hellada.sns.pl,
który, jak pisze autorka, Marta Podleśna, powstał z  miłości do Hellady . Znajduje się tu
sporo informacji o historii, filozofii i sztuce greckiej (ilustrowanych zdjęciami). Są one
znacznie bardziej erudycyjne, a zasoby stron  bardziej złożone. Treści są rozłożone
w podstronach, takich jak m.in: Antyk, Architektura, Bibliografia, Biblioteki, Filozofowie,
Historia, przy czym, rozwijając je, wchodzimy z kolei w ich podrozdziały, zawierające dość
szczegółowe wiadomości na różne tematy. To wystarczający materiał nie tylko do
zredagowania tekstu przewodnika oprowadzającego wycieczkę po Akropolu i Atenach, ale
i na całkiem porządny wykład z historii architektury  o Grecji klasycznej (temat
korespondujący z 3. rozdziałem podręcznika Krzysztofa Mrowcewicza) i innych okresach
w sztuce antyku.
Uczniowie zainteresowani wiedzą o kulturze i sztuką znajdą tu np. wyczerpujący
wykład na temat liczbowych zasad proporcji układających się w rodzaj sieci, w które ujęta
była budowla grecka. Wykorzystanie tych informacji pozwoli naocznie wykazać sens
stwierdzenia, że piękno klasyczne oparte było na liczbie, i opisać estetykę klasyczną
w postaci matematycznych stosunków i miar.
W serwisie znajdują się ponadto bardziej rozbudowane dygresje, odniesienia do
historii, filozofii (np. poglądy Platona na piękno i architekturę), religii.
5
Omawiając fryz panatenajski, autorka opisuje przebieg i znaczenie święta, od którego
wziął on swą nazwę (opis zaczerpnięty z omawianej strony):
 W perypterze znajduje się rozległy relief z procesją Panatenajów [...] Przedstawia ona rytuał,
w którym uczestniczyło całe miasto: małe Panatenaje (wielkie święto Panatenajów odbywało się tylko
co cztery lata i trwało cztery dni). W tym dniu co roku, podczas uroczystej ceremonii dawano bogini w
darze wspaniale utkany peplos, co było punktem kulminacyjnym i zakończeniem procesji, jednoczącej
wszystkich dostojników miasta. Od bramy dipylońskiej (Dypylonu) przy Keramejkosie wchodzono
przez agorę na Akropolis, aby poświęcić opiekunce miasta cztery woły i cztery młode owce. Święto
odbywało się po zebraniu zbiorów i stwarzało okazję do podziękowania za dobrodziejstwa zesłane
przez Atenę.
Na długości około 160 m przedstawieni są bogowie, herosi, jez
dz
cy, ofiarnicy, młode
dziewczęta tkające peplos, zwierzęta, fundatorzy, muzykanci i zaprzęgi. Święto, które podobne było
do orientalnych uroczystości noworocznych, wyznaczało czas bliskiego zespolenia całej wspólnoty z
bóstwem opiekuńczym. W związku z obywatelskim charakterem uroczystości znaczenie tej ceremonii
było zdecydowanie polityczne .
Posługując się makietą (rekonstrukcją) Partenonu, autorzy prezentacji mogą na
podstawie takiego opisu wyobrazić sobie, że uczestniczą w ceremonii i opowiedzieć o niej,
wchodząc w role świętujących Greków (byłaby to więc zarazem podróż w czasie...).
Ci, którzy wolą dzień dzisiejszy i chcą pozostać w skórze np. współczesnego turysty,
mogą zaprezentować widok ze wzgórza Akropolu na Ateny lub daleką panoramę Akropolu.
Współczesny wygląd Aten i ich zabytków można odnosić do charakteru i funkcji miasta
w starożytności. Umożliwią to piękne zdjęcia, które oddają dzisiejszy obraz klasycznej
Grecji. Wortal www.hellada.sns.pl pozwala dokładnie poznać wiele zabytków greckich 
zarówno w perspektywie współczesnej, jak i historycznej.
Do zaprojektowania takiej wycieczki przydatne też będą zasoby strony Najładniejsze
miasta Europy (www.miastaeuropy.art-web.pl), która przystępnie opowiada
o najważniejszych miejscach współczesnych Aten, wprowadzając jednocześnie w historyczną
przeszłość miasta.
*
W każdej podróży koniecznie trzeba odwiedzić muzea, które gromadzą wiele
zabytków Homerowej Grecji.
Link do strony Narodowego Muzeum Archeologicznego w Atenach znajdziemy
w portalu www.muzea.pl. Stąd też najwygodniej trafić do większości liczących się muzeów
europejskich, zawierających sporo zabytków starożytności:
Muzeum Brytyjskie (www.thebritishmuseum.ac.uk)
Luwr (www.louvre.fr)
Prado (www.museoprado.mcu.es).
Trudno wyobrazić sobie np. Podróż do Grecji klasycznej bez zobaczenia
najsłynniejszych rzez
b, których oryginały (lub kopie) znajdują się dziś w zbiorach Luwru.
Warto wykorzystać doskonałe narzędzia, w jakie wyposażone są strony tych muzeów; np.
eksponaty z Luwru czy Muzeów Watykańskich (www.mv.vatican.va) można obracać,
oglądać z różnych perspektyw, powiększać itp.
W trakcie podróży w mityczny bezczas, gdy ziemia roiła się od potworów, a wielcy
bohaterowie, jak Herakles czy Tezeusz, zmuszeni byli je zwalczać, by czynić ją przyjazną
ludziom, jak i w podróży do z
ródeł dramatu greckiego warto zobaczyć rzez
by Sfinksa. Jedna
znajduje się w muzeum w Delfach, inną przechowuje Narodowe Muzeum Archeologiczne
w Atenach. Do obu z nich (a także innych muzeów na terenie Grecji) łatwo trafić z serwisu
greckiego ministerstwa kultury, który ma wersję angielskojęzyczną (Hellenic Ministry of
Culture, www.culture.gr; podstrona: Museums, Monuments and Archaeological Sites of
Hellas).
6
To bardzo przydatny adres. Minimalna znajomość języka angielskiego wystarczy, aby
posługując się zamieszczonym tu menu, znalez
ć listę wszystkich muzeów greckich
państwowych i niepaństwowych i zobaczyć ich najważniejsze eksponaty. Zamieszczono tu
także listy najważniejszych zabytków (klikając w nazwę, uczeń dotrze do zdjęć i krótkiego
komentarza, napisanego przystępnym językiem angielskim). W ten sposób można znalez
ć
spis wszystkich starożytnych teatrów greckich i obejrzeć ich zdjęcia (bardzo wyraz
ne i dobrej
jakości).
Zbiory muzealne są tu uporządkowane tematycznie. Przy okazji różnych podróży warto
pokazać następujące kolekcje:
zbiory rzez
by starożytnej z różnych okresów, np. wielkie figury wotywne kurosów,
relief z Eleusis przedstawiający Demeter dającą ziarno, wyobrażenie Afrodyty
z Panem i Erosem, postać Nereidy, postacie hoplitów
wazy i kratery z różnymi motywami zdobniczymi (np. Herakles zabijający centaura
Nessosa, postać Ateny Promachos, Achilles itp.)
przedmioty z brązu
zbiory prehistoryczne (tu  mykeński  Skarb Priama , wart obejrzenia w czasie
wyprawy w poszukiwaniu Homerowej Troi i jej skarbów, m.in. złota maska, którą
Schliemann uznał za maskę Agamemnona);
tematyczna wystawa zatytułowana  Agony , poświęcona szeroko rozumianym
zawodom i idei zwycięstwa  głównie igrzyskom olimpijskim, kultowi tężyzny
i sprawności fizycznej, ale także idei współzawodnictwa duchowego; zawiera ona
zbiory rzez
b i przedmiotów (np. naczyń z motywami zdobniczymi) związanych z tą
tematyką.
Ta ostatnia wystawa jest szczególnie interesująca, gdyż gromadzi zbiory wielu różnych
muzeów europejskich i skupia różne wątki sztuki greckiej, wykraczające poza dosłownie
rozumiany kult ciała i ćwiczeń sportowych.
Oczywiście, zdjęcia i opisy zamieszczone na stronach internetowych są tylko drobną
częścią omawianych zbiorów, jednak i tak stanowią interesujący materiał dla wirtualnych
podróżników. Pomysł, by zgromadzić powiązane tematem lub konwencją estetyczną (czy
jakąś inną ideą) dzieła sztuki greckiej z różnych muzeów świata, jest ciekawy sam w sobie 
tak można właśnie zorganizować podróż, która przecież  jak już wspomniałam  nie musi
respektować żadnych fizycznych ograniczeń.
*
Możliwości komponowania podróży są nieskończone (zwłaszcza jeśli ma być raczej
krótka, np. na 10 15 minut prezentacji). Ten sam temat można opracować na wiele sposobów,
pokazując zupełnie różne treści.
Na przykład podróż Szlakiem teatrów antycznych może koncentrować się wokół:
pozostałości dawnych amfiteatrów (na obszarze Wielkiej Grecji), wyglądu
i przeznaczenia poszczególnych elementów budowli (zdjęcia znalezione na stronach
choćby serwisów turystycznych ułożą się rzeczywiście w  szlak podróży zakreślony
na mapie)
samego przebiegu widowiska (przykłady masek i innych akcesoriów teatralnych,
zdjęcia, a nawet nagrania fragmentów spektakli nawiązujących do konwencji teatru
greckiego)
opowieści o bohaterach mitycznych ukazujących tragiczną wizję ludzkiego losu,
działanie klątwy przez całe pokolenia (przedstawienie nieszczęść Antygony i Edypa,
doskonale znanych uczniom, można rozpocząć historią na ogół nieznanego im
założyciela Teb Kadmosa, którego walkę ze smokiem przedstawia waza ze zbiorów
Luwru)
7
 postaci tragediopisarzy ateńskich i związanych z nimi miejsc i anegdot
z
ródeł przedstawień teatralnych  wywodzących się z obrzędów ku czci bóstw
(wyobrażenia misteriów).
Uczniowie bez problemów znajdą zdjęcia amfiteatrów (i ich pozostałości) z różnych
miejsc: Aten, Epiru, Efezu, Epidauros, Delf  wraz z komentarzami dostatecznie obszernymi,
jak na potrzeby licealistów. Można na ich podstawie zrekonstruować budowę teatru oraz
przeznaczenie i funkcjonowanie poszczególnych jego elementów, wykorzystać terminologię.
Autor prezentacji może wejść w rolę przewodnika lub starożytnego aktora, który
przygotowuje się do zagrania roli w tragedii (konwencja dramy). Dobrze, jeśli w tok swojej
opowieści wplecie on dodatkowe informacje, np. o tym, że powstanie słynnego teatru
w Epidauros było związane z miejscowym kultem Asklepiosa, patrona sztuki lekarskiej, że
budowę przypisuje się Polikletowi Młodszemu i że tu grano najsłynniejsze sztuki Ajschylosa,
Sofoklesa i Eurypidesa. Przy okazji może zaprowadzić (wirtualnie) do muzeum w Epidauros
i pokazać np. kapitele wspaniałych kolumn korynckich.
Do teatru w Epidauros można trafić m.in. ze strony www.culture.gr (The theatre of The
Sanctuary of Asklepios at Epidaurus). Znajdują się tu doskonałe zdjęcia, wspaniale
unaoczniające zasadę klasycznego porządku obecną w budowie teatru.
Prezentacje, oczywiście, mogą być obszerniejsze, wieloaspektowe, zaplanowane nawet na
całą jednostkę lekcyjną (zwłaszcza gdy opracowuje je zespół uczniów).
Oto przykładowy plan Wyprawy do Grecji Homerowej
1. Homer i jego wyobrażenia (np. rzez
by głowy poety z Muzeum Brytyjskiego czy Prado),
autor Iliady i Odysei, legendarny niewidomy poeta, hipotezy na temat jego istnienia ( kwestia
homerycka ).
2. Mykeny starożytne (które były w XIV XIII w. p.n.e., a więc w przypuszczalnym czasie
wydarzeń opisanych w Iliadzie, najsilniejszym ośrodkiem spośród miast greckich, dlatego ich
władcę uczyniono głównym wodzem wojsk wyruszających pod Troję) i tzw. Grób
Agamemnona (zdjęcia i informacje np. z wortalu www.hellada.sns.pl).
3. Odkrycie Schliemanna, legendarny  Skarb Priama , niektóre przedmioty z Narodowego
Muzeum Archeologicznego w Atenach, m.in. złota maska uważana przez niemieckiego
odkrywcę za maskę Agamemnona, w rzeczywistości znacznie wcześniejsza...
(www.culture.gr).
Gdyby ktoś zainteresował się głębiej tym tematem  o  Skarbie Priama poczytać można na
stronie Roberta Kudelskiego Eksplorator, poświęconej poszukiwaczom skarbów
i tajemnic II wojny światowej (www.eksplorator.os.pl), redagowanej co prawda
hobbystycznie (jak zastrzegają autorzy, mogą się znalez
ć nieścisłości), ale za to z pasją.
W zbiorach Muzeum Brytyjskiego jest sporo eksponatów znalezionych na terenie dzisiejszej
Turcji (w okolicach dawnej Troi), podobnych do tych, które Schliemann uważał za
pochodzące z czasów wojny trojańskiej. Należy do nich np. dwuuszny srebrny puchar,
podobny do opisywanego przez Homera depas amphikypellon, z którego mieli pić wino herosi
(w rzeczywistości o jakieś tysiąc lat wcześniejszy).
4. Wyobrażenia bogów, herosów i innych postaci z eposów Homera (np. potworów); tu uczeń
powinien wykorzystać dzieła sztuki (np. rzez
by i malowidła na wazach znalezione
samodzielnie na stronach różnych muzeów).
8
Uczniowie mogą też samodzielnie przeszukiwać zbiory różnych muzeów, znajdą np. sceny
odnoszące się do mniej znanych im epizodów Iliady, takie jak wizerunek Eos (Różanopalcej
Jutrzenki) unoszącej ciało swego syna, Memnona, zabitego pod Troją przez Achillesa (patera
ze zbiorów Luwru).
Pokazując wyobrażenia bogów i herosów, uczniowie mogą czytać odpowiednie fragmenty
Iliady, tworzyć leksykon  Kto jest kim w Iliadzie? , idąc za przykładem autora podręcznika,
opowiadać o nich własnymi słowami... Dobrym podsumowaniem będzie przedstawienie
 starogreckiego ideału rycerskiego (por. podręcznik i fragment książki Marii Ossowskiej).
6. Dodatkową atrakcją mogą być kilkuminutowe fragmenty filmu Troja (np. jego zwiastuny,
które można ściągnąć z różnych stron internetowych), ewentualnie krótkie odniesienie do
filmu, cytaty z recenzji (można je znalez
ć np. na stronie www.film.onet.pl).
7. Piękne zdjęcia Morza Egejskiego i rozrzuconych na nim wysepek dadzą pojęcie
o przestrzeni przemierzanej przez Odyseusza i innych żeglujących bohaterów greckich (wiele
takich zdjęć znajdziemy w serwisach turystycznych i na domowych stronach osób
zafascynowanych Grecją).
8. Różne wątki prezentacji uczniowie mogą zilustrować kolekcją eksponatów związanych
z Homerem i jego eposami, znajdującą się w Muzeum Brytyjskim. W wirtualnym zwiedzaniu
zbiorów tego muzeum niezwykle pomocny będzie dostępny na stronie kompas, który pozwala
na tematyczne gromadzenie zabytków. Wpisując np. hasło  Homer , otrzymujemy zestaw
przedmiotów, które tematycznie wiążą się z poetą i jego dziełami, a potem grupując je,
stopniowo poszerzamy ich liczbę. Znajduje się tu np. krater ze sceną oślepienia Polifema
przez Odyseusza, terakotowy relief wyobrażający Scyllę i konia z brązu (co prawda nie
trojańskiego, lecz znalezionego w Arkadii), marmurową rzez
bę jednego z towarzyszy
Odyseusza, a także różne przedmioty z epoki brązu.
9. Ideę przeznaczenia, które rządziło losami ludzi i bogów, przybliżą zdjęcia pozostałości
świątyni Apolla Pytyjskiego w Delfach.
*
Korzystając z zasobów internetu, można też pogłębić wiadomości i dyskursywność
prezentacji. Na stronach  Polityki www.polityka.onet.pl, wpisując w wyszukiwarce np. hasło
 Troja , uczniowie znajdą archiwalne artykuły m.in.: Agnieszki Krzemińskiej Troja się dwoi
(nr 08/2002; 2338) i Wszyscy jesteśmy Trojanami (nr 15/2004; 2447); fragment książki Jeana
Pierre a Varnanta Mity greckie, czyli świat, bogowie i ludzie (podtytuł: Odyseusz, czyli
przygoda ludzkości) (nr 04/2005; 2488).
TEA
9