plik


ÿþSeweryn GoszczyDski Dziennik podró|y do Tatrów 1) Tarnowskie - Narrator przebywa na terenie wsi MikoBajowice, gdzie spdziB swoje lata dziecinne. Znajduje si ona niedaleko miasta Tarnów i Dunaju. Mieszka w wiejskim domku, u pani T. wraz z jej potomstwem. Zachwyca si zarówno okolic, jak i gospodyni, która jest dla niego wzorem kobiety. - Ma zamiar uda si do jednego z synów gospodyni, który mieszka w Tatrach. Przed wyjazdem  opisuje Tarnów i okolice (m.in. Wojnicz) w aspekcie geograficznym, a tak|e spoBecznym: miejscowa ludno[ ma krakowskie korzenie, chBopi s ubodzy, gwaBtowni i skorzy do zemsty, uprawiaj urodzajn gleb, ale s zbyt leniwi, |eby wykorzysta wszystkie jej atuty, lubi wypi i [piewa, s dobrymi hodowcami koni. PochwaBa miejscowego producenta fajek drewnianych, Kopla. Kobiety  bardzo urodziwe i peBne wigoru, proste. Szlachta  przewa|a [rednia, cho i magnatów nie brakuje, turysta nie utrzymuje z nimi wikszej za|yBo[ci, krytykuje popularny hazard. - Drugi dzieD Wielkiejnocy daje podró|nemu okazj do zapoznania si z lokalnymi tradycjami. Zmigus, zwyczaj polewania si wod, jest jego zdaniem pamitk chrztu Polski. Istnieje tak|e rytuaB przebierania si tego dnia za ro|ne postacie (np. Cygana i niedzwiedzia) i proszeniu po domach o pienidze na wódk. - Wie[niacy du| czci otaczaj w|e, wierz, |e u[miercenie takiego wró|y nieszcz[cie. - Lokalne podania: 1. Pan z okolic Tarnowa poszukiwaB Ekonoma, z którym mógBby dzieli dom. Podpisuje kontrakt z panem Iskrzyckim, który okazuje si by diabBem. Jest on jednak wyjtkowo kulturalny, pomocny i mimo szemrania ssiadów, zostaje z PaDstwem do koDca trwania umowy. 2. We wsi GBbokiej, w [wito Bo|ego CiaBa pewien chBop chciaB posili si przed nabo|eDstwem, jednak za ka|dym razem, kiedy usiBowaB pokroi chleb, ten zamieniaB si w kamieD. KamieD ów staB si relikwi w rodzinie chBopa. 2) Droga do Nowegotargu - Autor dziennika wyrusza w dwudniow podró| do Tatr, przeje|d|a przez szereg maBych wsi i miasteczek, wzdBu| Dunajca, przez doliny (m.in. Sandeck) itd. - opowie[ z Nowego Scza o Kasperku, któremu zamiast beczki wina Wgier przez pomyBk daB beczk z pienidzmi, proces, przysiga-kltwa Kaspra, [mier tego| i niemo|liwo[ jego pochowania, w koDcu  powieszenie widziadBa na wBosku i uwolnienie udrczonej duszy. - zbocza to w jzyku góralskim obBazy. - Pieniny: najwy|sza cz[ przedgórza Tatrów. WedBug legendy, na ich szczycie mie[ciB si zamek, w którym BolesBaw Wstydliwy znalazB wraz z Kunegund schronienie przed Tatarami. - Dotarcie do Aopusznej, wsi nale|cej do znajomego, bdcej celem podró|y. 3) Tatry i Podhale - Podró|nik jest zachwycony dzik przyrod Tatr, opisuje je (zbyt) szczegóBowo. Najwy|sze szczyty: Aomnica (Krpak)  ponad 8000 stóp, KrywaD, ok. 7000 stóp. - Dawna nazwa Tatr  Matry; teren Wgier, Moraw i Austrii  Fatry. - MieszkaDcy wsi Aopuszna zajmuj si gBównie wypasem trzód i pdzeniem wódki. - w gospodarstwie syna pani T. mieszka tak|e jej osiemdziesicioletni ojciec, byBy konfederat barski, wyksztaBcony i interesujcy czBowiek. - Historia konfederata: w wieku szesnastu lat ucieka z domu, |eby wzi udziaB w konfederacji barskiej; znajduje go ojciec, wyciga z wojska, chBosta. Bierze udziaB w powstaniu Ko[ciuszki, po czym wraca do domu i |yje ju| spokojnie. - Najwy|szy szczyt gór Aopusznej  Kluczki. - Wycieczka do Zakopanego i Ko[cieliska. - Dzieci góralskie: |ywe, radosne i twardego charakteru (polowanie na w|e, niebezpieczna przygoda podczas kradzie|y gniazda z piskltami) - Przepowiadanie pogody: dzwiki wydawane przez lip, szum lasu, tzw. zorza wgierska, zachowanie w|y, bocianów i innych zwierzt, mgBa itp. -  Zwiat nadzmysBowy Podhalan : zBo[liwe duchy - strzygi (wysysajce krew), boginki (pokrewne rusaBkom), wilkoBaki, dziwo|ony (znaki charakterystyczne: kosmate ciaBo, czerwona czapka, porywanie dzieci, ulubiony pokarm: sBodyczka), wschodni  diw odpowiednikiem naszego  dziwo . - Wzmianka o wielkich bogactwach tkwicych w niedostpnych jaskiniach nad Morskim Okiem, pod Giewontem i na polu Aopusznej. - Magiczny kwiat  Florecyna, która wskazuje posiadaczowi ukryte skarby. - Górale wierz w czarnoksiskie ksigi z zaklciami. - Legendy: o smoku, o [citej gBowie. - Powie[ci chrze[cijaDskie Podhalan: szczególnym kultem otaczaj Podhalanie Kunegund (Wieliczka, kamieD z odciskiem stopy); podania: o obrazie przestawiajcym [w. Antoniego itd. - Lud podhalaDski nieodBczn cz[ci gór; nie s zaniedbani, jak mieszkaDcy niektórych miasteczek, które zdarzyBo si pozna autorowi/narratorowi/podmiotowi lirycznemu/podmiotowi nie peBnicemu funkcji nadawczej, lub te| odwrotnie... (sBowem: krótka dygresja bdca form badania, a d|ca do speBnienia dwóch celów: a) czstkowy: przedstawienie szkodliwego wpBywu poetyki na umysB mBodego czBowieka, b) gBówny: poetyka jest burdelogenna.); poznanie narodu jest dla NIEGO jednym z nadrzdnych celów, mimo wszystkich trudno[ci wi|cych si z nim; Podhalanie s: cisi (przeciwnie do innych górali),  dorodni , peBni |ycia, o szlachetnych rysach, niektórzy zuchwali i chamscy. Ubiór zbyt obcisBy i kusy, na wzór stroju huzarskiego. DBugie wBosy plecione w warkocze lub rozpuszczone, nakryte kapeluszem z piórkiem; broda ogolona. W stroju Podhalan uwidacznia si ich charakter.  Rzd pobBa|a góralom (nie jest bezpiecznie mie w nich wrogów, maj skBonno[ do mszczenia si); istnieje nieustanne napicie midzy góralami a szlacht; gBówna wada górali: chciwo[ (rekompensowana jednak przez oszczdno[); oddani swojemu [rodowisku bardziej ni| Szwajcarzy; zajmuj si gBównie rolnictwem i pasterstwem; s zdolni, przedsibiorczy, dumni, gwaBtowni, Batwowierni; prawie ka|dy potrafi czyta i pisa, wielu ukoDczyBo szkoB; ich domy s dobrze zagospodarowane, przytulne i zadbane; ich wsie urokliwe; potrafi dobrze si bawi bez alkoholu i burd; dobrze traktuj kobiety, s dla nich wyrozumiali; góralki: pikne, proporcjonalne, bujne ciemne wBosy, smukBe, ubiór prosty i schludny, starannie uczesane wBosy; [miaBe, pracowite, zalotne. Przykro mi, ale wicej nie dam rady (ja rozumiem, |e listki maj setki ró|nych odcieni a skaB trzeba opisa od góry, doBu, z boku i pod ktem 87 6 stopni, ale NA MIAOZ BOSK!) Reszta wa|niejszych rozdziaBów, dla orientacji: - SBowniczek jzyka Podhalan (hasBa: hale, Podhalanin, Podhale, polana, groD, gronik, turnia, upBaz, drapa, skala, borowacizna, mBako, Baz, hastor, otawa, juhas, baca, bacówka, szaBas, koliba, gruby statek, drobny statek, stryszka, jarka.... i tak dalej przez kolejne trzy strony.) - Pasterstwo w Tatrach, pie[ni pasterskie - Muzyka i taniec Góralów - Na skale turniska  góry jako pole dla poezji - O poetycznej stronie górali - Melsztyn  zamczysko - Podró| do Dru|bak - Góra Kluczki WYPRAWA W GAB TATRÓW - midzy innymi: Siklawa, Dolina Piciu Stawów, Morskie Oko, Dolina Ko[cielisko, SmreczyDski Staw ( z tych bardziej znanych) - Szlachta Sandecka - Zwiat zwierzcy w górach (wilki, lisy itd.) - Turniska - Zamczysko CzorsztyDskie - Pobyt u proboszcza w Friedmanie - Zbójnicy w górach; ich pie[ni - Zakopane, zródBo BiaBego Dunajca, Stawy Gsienicowe ( z tych bardziej znanych) - Na Kluczkach  po|egnanie si z górami (Bojezu, jak wiele zobaczyB i jak bardzo bdzie tskniB) ZaBczam fajne wypracowanko nt. Dziennika podró|y do Tatrów, wygrzebane w necie:  Dziennik podró|y do Tatrów " GoszczyDski Seweryn " " 1834 " Dziennik podró|y do Tatrów , napisany w 1832, drukowany byB we fragmentach na Bamach czasopism od 1834, a wydany w caBo[ci w Petersburgu w 1853. Jego geneza wi|e si z siedmiomiesicznym (od wiosny do jesieni 1832) pobytem GoszczyDskiego na Podhalu i wyprawami w Tatry. MieszkaB wówczas w Aopusznej u Leona Tetmajera, brata Józefa, |oBnierza i poety, autora wierszy o tematyce tatrzaDskiej i góralskiej. Wraz z czBonkami rodziny Tetmajerów i osobami z jej krgu odbywaB poeta wycieczki w góry. Dziennikowy zapis pozwala na odtworzenie ich szlaku. Informacje zanotowane w Dzienniku pochodz z wBasnych obserwacji i prze|y autora, wiedzy czerpanej z ksi|ek oraz opowie[ci ustnych i materiaBów przekazanych przez poznanych na Podhalu ludzi. S zadziwiajco wszechstronne. GoszczyDski przedstawia wygld opisywanych okolic, ich uksztaBtowanie fizyczne, granice polityczne, szczyty, doliny, jaskinie, wody, klimat, faun i flor. Dziennik ma oryginaln kompozycj. Jej rytm wyznacza wBa[ciwy dziennikowi ukBad chronologiczny. Fakt, i| jest to utwór po cz[ci autobiograficzny, powoduje, |e rzeczowym sprawozdaniom towarzysz relacje nacechowane emocjonalnie, obok informacji odnotowywane s wra|enia i doznania, obok niemal przewodnikowego przekazu pojawiaj si opisy nasycone znaczeniami symbolicznymi, przeplataj si elementy reporta|u, relacji z podró|y, gawdy, felietonu, studium etnograficznego. Dziennik, kompendium romantycznej wiedzy o Tatrach i góralach, wyniknB z charakterystycznych dla romantyzmu zainteresowaD krajoznawczych, fascynacji urod ziemi ojczystej, bogactwem folkloru i samorodnej sztuki ludowej, pierwotn naturalno[ci |ycia ludu. GoszczyDski pokazujc zasoby góralskiej kultury formuBowaB tez, i| jest to kultura archaiczna, rdzennie polska, nie ska|ona wpBywami obcymi; to wspaniaBe zródBo narodowej twórczo[ci literackiej. Z demokratycznymi pogldami autora  polityka i konspiratora  wiza musimy skupienie uwagi na mieszkaDcach ziemi tatrzaDskiej oraz idealizacj górali. Kategoryczne prze[wiadczenie, |e  Tatry bez czBowieka byByby tylko ciaBem bezludnym, trupem olbrzymim , prowadzi go do rozbudowania opisu |ycia górali. Przedstawia wygld, charakter i ubiór m|czyzn, kobiet, dzieci, mieszkania, po|ywienie, warunki spoBecznego bytu (w tym konflikty midzy ludem góralskim a szlacht, przyczyny zbójnictwa), obyczajowo[, kultur, jzyk. GoszczyDski, nazwany  poetyckim Kolumbem tej okolicy (T. Pini), poprzez swój Dziennik odkryB dla literatury region podhalaDski i jego walory, pokazaB groz i mistyczne pikno gór, zbudowaB podwaliny mitu wolnego górala.  A.R.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
dziennik podrozy z kijowa do moskwy
Joe Vitale Podróże do wnętrza siebie
Podróże do wnętrza siebie(1)
Wniosek o zwrot kosztów podróży do sądu
bradley r smith(podroz do wnetrza ludzkich zarodkow)
Linux Kernel Podróż do wnętrza systemu cz 1
scen jpol podroz do srodziemnomorskich zrodel
PODROZ DO WNETRZA ZIEMI 3D (2008)
ASTRONAUTYKA PODRÓŻE DO GWIAZD
Listy z podróży do Ameryki VIII Szkice amerykańskie

więcej podobnych podstron