Towary i materiały
Towary  rzeczowe składniki aktywów obrotowych (zapasów) nabyte
w celu odsprzedaży w stanie nieprzetworzonym (ustawa o rachunkowości).
Towary - rzeczy ruchome, jak również wszelkie postacie energii, budynki
i budowle lub ich części, będące przedmiotem czynności podlegających
opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług, które są wymienione
w klasyfikacjach wydanych na podstawie przepisów o statystyce publicznej,
a także grunty (ustawa o podatku VAT).
Obrót towarowy  czynności związane z zakupem, magazynowaniem oraz
sprzedażą towarów, a także organizacją dostaw:
1. obrót magazynowy  zakup, magazynowanie, sprzedaż i dostawa loco
magazyn klienta,
2. obrót tranzytowy:
" rozliczany  zakup i sprzedaż oraz organizacja bezpośredniej
dostawy dostawca-klient,
" organizowany - organizacja bezpośredniej transakcji i dostawy
dostawca-klient, pobranie prowizji od stron transakcji.
Szczeble obrotu towarowego:
1. obrót hurtowy  najczęściej ściśle branżowy np. hurtownie chemiczne,
spożywcze, AGD itp., obejmujący transakcje dużej wartości i ilości,
przerób handlowy dotyczy przechowywania, sortowania, paczkowania i
dostarczania asortymentu do punktów sprzedaży detalicznej,
2. obrót detaliczny  mniej związany z branżą obejmujący transakcje
pomiędzy sprzedawcą a konsumentem towarów, ilości i wartości
sprzedawanych towarów są niewielkie w ramach pojedynczego
asortymentu (sklepy, stoiska, stragany itp.).
Rys. 26. Relacje między cenami w obrocie towarowym
Producent Hurt Detal Konsument
Marża Marża
hurtowa detaliczna
110-100=10 150-110=40
Cena Cena Cena
producenta hurtowa detaliczna
100,00 110,00 150,00
+ VAT 22,00 + VAT 24,20 + VAT 33,00
Marża
handlowa
150-100=50
VAT 33-22=11
Metody ustalania marży handlowej:
1. rachunek  w stu (marża):
cena zakupu netto×100
cena sprzed. netto= ,
100 - marża %
cena sprzed.netto× marża %
kwota marża=
100
2. rachunek  od stu (narzut):
(1+narzut %)×cena zakupu netto
cena sprzed. netto= ,
100
cena zakupu netto×narzut %
kwota narzutu= .
100
Podatek VAT:
cena zakupu netto×VAT % c. sprzed. brutto×VAT %
kwota VAT= , kwota VAT=
100 100+VAT %
Wycena bilansowa towarów  w cenach zakupu lub nabycia netto.
Inwentaryzacja towarów  spis z natury.
Wycena ewidencyjna towarów:
1. w cenach zakupu lub nabycia netto  głównie w obrocie hurtowym,
2. w cenach ewidencyjnych (np. w cenach sprzedaży netto lub rzadziej
brutto, ale i inne stałe ceny ewidencyjne)  przede wszystkim w obrocie
detalicznym,
Rys. 27. Obórt towarowy w cenach zakupu (nabycia) netto
202 Rozrach. 303 Rozliczenie 330 Magazyn 731 Wart. sprzed.
z dostawcami zakupu towarów towarów towarów w c. zak.
1 2 2a 3
220 Rozrach. 201 Rozrach.
z tyt. VAT z odbiorcami
2b
3a 3
730 Przych. z
tyt. sprzed. tow.
3b
1  faktura VAT zakupu towarów 3  faktura VAT sprzedaży
(w. brutto) (w. brutto):
2  przyjęcie towarów na magazyn: a  VAT należny,
a  PZ (wartość netto), b  wartość netto,
b  naliczony VAT (z f-ry) 4  WZ wydanie towarów z magazynu
Rys. 28. Obrót towarowy w cenach ewidencyjnych (ceny sprzedaży netto)
202 Rozrach. 303 Rozliczenie 330 Magazyn 731 Wart. sprzed.
z dostawcami zakupu towarów towarów towarów w c. zak.
1 2 2a 5
343 Odchylenia od
cen ewidencyjnych
3
6
220 Rozrachunki 201 Rozrach.
z tyt. VAT z odbiorcami
730 Przych z tyt.
2b 4b
sprzed. tow.
4
4a
1  faktura VAT zakupu towarów 4  faktura VAT (fiskalny raport dobowy)
(w. brutto) (w. brutto),
2  przyjęcie towarów na magazyn: a  wartość netto,
a  PZ w c. ewidencyjnych b  należny VAT,
np. c. sprzedaży netto, 5  wydanie towaru w c. ewidencyjnych
b  naliczony VAT (z f-ry), WZ np. w c. sprzed. netto,
3  przeksięgowanie odchyleń z PZ: 6  przeksięgowanie odchyleń od cen ewid.
z. sprzed. netto  c. zakupu netto towarów sprzedanych
Rozliczenie odchyleń z od cen ewidencyjnych metodą narzutu przeciętnego:
1. wskaz
nik narzutu odchyleń:
SNCt(343)
= ,
W
om
SNDt(330)+OMCt(330)
2. kwota odchyleń od cen ewidencyjnych towarów sprzedanych:
OMDt(343)= ×OMCt(330)
W
om
gdzie: O  obroty, S  saldo, M  miesięczne, N  narastająco, Dt  Winien,
Ct  Ma, (symbol konta).
Materiały  rzeczowe składniki aktywów obrotowych (zapasów)
przeznaczone do zbycia lub zużycia w ciągu 12-tu miesięcy od dnia
bilansowego lub też w okresie dłuższym jeżeli odpowiada on jednemu
cyklowi produkcyjnemu w danym przedsiębiorstwie.
Podział materiałów:
1. wg celu zużycia:
" materiały podstawowe  zużywane bezpośrednio w procesie
produkcyjnym (surowce, półfabrykaty),
" materiały pomocnicze  służące np. do konserwacji i utrzymania
maszyn i urządzeń, do celów gospodarczych (np. środki czystości), do
celów administracyjnych i biurowych (np. papier ksero, długopisy),
" paliwa  materiały zużywane na cele technologiczne, energetyczne
i gospodarcze,
" części zapasowe  materiały służące do wymiany zużytych lub
wadliwych części produktów i własnych śroadków trwałych,
" opakowania  materiały będące nieodłączną cześcią produktu
gotowego chroniące go przed uszkodzeniem w składowaniu
i transporcie,
" odpady  pozostałości materiałów zużytych w czasie produkcji,
zniszczone półfabrykaty i produkty,
2. wg stopnia przydatności:
" prawidłowe zapasy materiałów  bieżące, sezonowe, rezerwowe,
" nieprawidłowe zapasy materiałów  nadmierne i zbędne.
Wycena bilansowa materiałów  w cenach zakupu lub nabycia netto.
Wycena ewidencyjna materiałów  w cenach zakupu lub nabycia netto albo
w cenach ewidencyjnych (z odchyleniami).
Inwentaryzacja  spis z natury.
Rys. 29. Ewidencja zakupu i zużycia materiałów w cenach zakupu
202 Rozrach. 301 Rozliczenie 311 Magazyn 401 Zużycie
z dostawcami zak. materiałów materiałów materiałów i energii
1 2 2a 4
221 Rozliczenie
VAT naliczonego
2b
3b
3 3a
1  faktura VAT zakupu materiałów 3  przeksięgowanie materiałów
(w. brutto), bezpośrednio do zużycia (gł. materiały
2  przyjęcie materiałów na magazyn pomocnicze):
a  PZ wart. netto, a  wartość netto,
b  VAT naliczony (z f-ry), b  VAT naliczony (z f-ry),
4  przekazanie materiałów do produkcji
RW w cenach zakupu lub nabycia
Rys. 30. Ewidencja sprzedaży materiałów (w cenach zakupu)
311 Magazyn 741 Wart. sprzed.
materiałów mat. w c. zak.
2
222 Rozliczenie 740 Przych. z 201 Rozrachunki
VAT należnego tyt. sprzed. mat. z odbiorcami
1b 1a 1
1  faktura VAT sprzedaży (w. brutto): 2  wydanie materiałów z magazynu
a  wartość netto, WZ wartość zakupu netto.
b  należny VAT
Rys. 31. Ewidencja zakupu i zużycia materiałów w cenach ewidencyjnych
202 Rozrach. 301 Rozliczenie 311 Magazyn 401 Zużycie
z dostawcami zak. materiałów materiałów materiałów i energii
1 2 2a 4
221 Rozliczenie
VAT naliczonego
2b
341 Odchylenia
od c. ewid. mat.
3a
5a
3b
5b
1  faktura VAT sprzedaży (w. brutto), 4  przekazanie materiałów na
2  przyjęcie materiałów na magazyn: produkcje (do zużycia),
a  w c. ewidencyjnych netto, RW wart. w c. ewid.
b  naliczony VAT (z f-ry), 5  przeksięgowanie odchyleń od cen
3  przeksięgowanie odchyleń od cen ewidencyjnych:
ewidencyjnych: a  w przypadku salda Dt 341
a  w przypadku c. ewid.>c.zakupu, b  w przypadku salda Ct 341
b  w przypadku c. ewid.Rozliczenie odchyleń od cen ewidencyjnych materiałów zużytych za dany
okres odbywa się najczęściej metodą narzutu przeciętnego  patrz obrót
towarowy.
Ewidencja sprzedaży materiałów z odchyleniami odbywa się jak na rys. 30
z rozliczeniem odchyleń w ciężar lub uznanie konta 741 Wartość
sprzedanych materiałów w cenie zakupu.
Wycena sprzedanych towarów i zużytych lub sprzedanych materiałów,
których cena zakupu (nabycia) jest różna dla różnych dostaw czy
dostawców, może odbywać się za pomocą metod:
1. cen przeciętnych  aktualna cena zakupu (nabycia) ustalana jest za
pomocą średniej ważonej:
cena zakupu×ilosc dost.+cena rozliczeniowa (x)×stan magazynowy(x)
cena rozliczeniowa(x+1)=
ilosc dost. + stan magazynowy(x)
2. FIFO (first input - first output, pierwsze przyszło - pierwsze wyszło) 
wydaniu z magazynu podlega w pierwszej kolejności asortyment
z najwcześniejszej z dostaw na aktualnym stanie magazynowym,
3. LIFO (last input  first output, ostatnie przyszło  pierwsze wyszło) -
wydaniu z magazynu podlega w pierwszej kolejności asortyment z
najpóz
niejszej z dostaw na aktualnym stanie magazynowym.
Odpisy aktualizujące wartość towarów i materiałów  tworzy się z powodu:
" uszkodzenia,
" utraty całkowitej lub częściowej przydatności,
" spadku cen sprzedaży,
" wzrostu szacowanych kosztów przygotowania sprzedaży,
" wzrostu kosztów niezbędnych do doprowadzenia sprzedaży do skutku,
tak aby wartość materiału lub towaru wraz z odchyleniami nie
przekraczała najniższej z możliwych cen sprzedaży.
Odpisu dokonuje się wyłącznie od aktualnej ceny ewidencyjnej na koncie
311 lub 330. Odchylenia pozostajÄ… bez zmian.
Rys. 32. Funkcjonowanie konta 315 Odpisy aktualizujące wartość
materiałów
761 Pozostałe 315 Odpisy aktual. 765 Pozost. koszty
przych. operacyjne wart. mat. operacyjne
3 1
2c
741 Wart. sprzed.
mat. w c. zak.
2a
401 Zużycie mat.
i energii
2b
242 Rozl. niedoborów
i szkód
2d
1  dokonanie odpisu z tytułu utraty wartości materiałów,
2  rozliczenie odpisów z tytułu utraty wartości materiałów poprzez storno czerwone:
a  przy sprzedaży materiałów,
b  przy zużyciu materiałów,
c  przy nieodpłatnym przekazaniu,
d  przy powstaniu szkody lub uznania za niedobór,
3  zmniejszenie odpisu aktualizującego wartość materiałów na skutek powstania
przyczyny odpisu.