Historia ustrojów szkolnych 5.10.2012r.
Terminarz zajęć:
5.10; 26.10; 9.11; 23.11; 7.12; 21.12; 11.01; 18.01
11.01  zaliczenie, forma pisemna, 3 pytania
18.01  wpisy do kart
!!!Dyżury: wtorek 1000  1130, ul. Pomorska 46/48, pokój 105, budynek B
Problematyka wykładów:
1. Specyfika historii wychowania jako nauki i przedmiotu kształcenia pedagogicznego.
2. Nowatorska koncepcja szkolnictwa w Polsce w czasach KEN.
3. Oświata w Europie w XIX wieku.
4. Systemy szkolne na ziemiach Polskich pod zaborami.
5. Od dualistycznego do jednolitego systemu szkolnego w Drugiej Rzeczypospolitej.
Literatura:
1. Litak S.,  Historia wychowania tom I, Kraków 2004
2. Draus J., Perlecki R.,  Historia wychowania tom II
3. Mauersberg S., Walczak M.,  Szkolnictwo polskie po II Wojnie Åšwiatowej
4. Wroczyński R.,  Dzieje oświaty polskiej po 1945r.
Ustrój szkolny to ogół instytucji szkolnych i pozaszkolnych powołanych do
oddziaływania pedagogicznego na dzieci, młodzież i dorosłych.
Zakres i zadania historii wychowania jako nauki:
Historia wychowania jest dyscyplinÄ… pedagogicznÄ…, zajmujÄ…cÄ… siÄ™ analizÄ… rozwoju teorii
i praktyki oświatowej w aspekcie historycznym.
Historia wychowania wyróżnia następujące nurty badawcze:
·ð historiÄ™ rozwoju ustrojów szkolnych;
·ð analizÄ™ poglÄ…dów i dziaÅ‚alnoÅ›ci wybitnych pedagogów;
·ð historiÄ™ idei pedagogicznych.
Na historię szkolnictwa i oświaty zwrócono uwagę w połowie XIX stulecia pod
wpływem tendencji badawczych pozytywizmu i rozwoju nauk przyrodniczych.
Tendencje te niosły ze sobą:
·ð kult faktów
·ð kult rzeczywistoÅ›ci, dostÄ™pnej obserwacji i doÅ›wiadczeniu
Równocześnie okres ten charakteryzuje się we wszystkich krajach Europy wielkimi
przemianami i rozwojem społeczeństwa na szeroką skalę, także w zakresie rozwoju wszelkich
typów ustrojów szkolnych.
Historię wychowania zaczęto pojmować różnie ze względu na metody opracowania
badanego materiału.
Wyrazem tego sÄ… dwa przeciwstawne stanowiska:
opisujące wyjaśniające
OpisujÄ…ce (dyskryptywne)
Zwolennicy postawy opisującej uważali za podstawowe zadanie historii możliwie
gruntowny i dokładny opis badanych faktów i rzeczywistości historycznej.
Wyjaśniające
Znaczyło nie tylko pokazać, jak wyglądała praktyka czy teoria wychowania w
przyszłości, lecz przede wszystkim wytłumaczyć, dlaczego tak było, dlaczego tak, a nie
inaczej wychowywano i dlaczego takie, a nie inne głoszono poglądy pedagogiczne.
Przy wyjaśniającym sposobie ujmowania faktów minionej przeszłości badacz nie
traktuje zjawisk jako:
·ð izolowanych,
·ð oderwanych,
·ð niezależnych,
·ð nieuwarunkowanych.
Szuka związków i zależności pomiędzy:
·ð teoriÄ… i praktykÄ… pedagogicznÄ… a innymi dziedzinami życia i nauki,
·ð badano przyczyny takiej a nie innej rzeczywistoÅ›ci historycznej,
·ð ustalano prawidÅ‚owoÅ›ci procesów historycznych i prawa rozwoju
dziejowego.
Historyk bada zależności w ścisłym powiązaniu z innymi procesami. Pozwala to na
naukowo pogłębione i istotniejsze zrozumienie przeszłości na poznanie i wytłumaczenie
genezy zjawisk historycznych, na uchwycenie w ich przebiegu pewnej prawidłowości
i typowości, jak również na wyodrębnienie cech swoistych.
W tej postawie tkwią pewne niebezpieczeństwa:
-ð Grozi jej zbyt daleko posuniÄ™ty subiektywizm w domysÅ‚ach.
-ð Wysuwanie zbyt dowolnych ogólnych zaÅ‚ożeÅ„ i syntez.
-ð ZastÄ™powanie naukowego tÅ‚umaczenia przyczynowego przez
spekulatywne hipotezy historiozoficzne.
y
ródła i opracowania z zakresu historii wychowania
Poważniejsze studiowanie historii wychowania umożliwiają wydawnictwa z
ródłowe
oraz opracowania monograficzne i szersze zarysy podręcznikowe.
·ð Za poczÄ…tki polskiej historii wychowania, można uznać próby opisania dziejów
Uniwersytetu Krakowskiego przez Jana Brożka (1585-1652).
·ð Z poczÄ…tków OÅ›wiecenia pochodzi Å‚aciÅ„skie dzieÅ‚o ks. M. Åšwiatkowskiego,
podejmujące m.in. zarys rozwoju szkół wyższych poczynając od starożytności,
wydane około 1765 roku.
·ð Kolejna ważna publikacja, to dzieÅ‚o Hugona KoÅ‚Å‚Ä…taja  Stan oÅ›wiecenia
w Polsce w ostatnich latach panowania Augusta II wydane w 1841 roku.
·ð  Zasady edukacji i instrukcji podÅ‚ug Niemeyera:, to wydane przez pijara
E. Czarnieckiego w 1808 roku tłumaczenie znanej w Europie księgi
A. H. Niemeyera.
·ð Znane dzieÅ‚a to także  Historia Szkół w Koronie i Wielkim KsiÄ™stwie
Litewskim , Józefa A
ukaszewicza powstajÄ…ca w 1849-1852 roku.
·ð  Chowanna  BronisÅ‚awa Trentowskiego w 1842 roku  pierwsza polska
synteza dziejów wychowania.
·ð Inne wybitne nazwiska to: A. Karbowiak, S. A
empicki, S. Kott.
Piśmiennictwo polskie nie doczekało się większych serii wydawniczych z
ródeł do
dziejów historii wychowania. Są natomiast stosunkowo dość liczne z
ródłowe studia
monograficzne, odnoszÄ…ce siÄ™ do:
-ð poszczególnych epok historycznych,
-ð konkretnych zjawisk edukacyjnych,
-ð funkcjonujÄ…cych instytucji wychowawczych.
Z zakresu myśli pedagogicznej wydano kilkadziesiąt tomów w 20-leciu
międzywojennym jako wydawnictwa seryjne:
·ð Biblioteka PrzekÅ‚adów DzieÅ‚ Pedagogicznych Książnicy Atlas i Biblioteka
Dzieł Pedagogicznych Naszej Księgarni.
W latach 50-tych XX wieku Zakład Narodowy im. Ossolińskich podjął się wydawania
serii tłumaczeń na język polski klasyków myśli pedagogicznej pod nazwą: Biblioteka
Klasyków Pedagogiki.
Znaczenie historii wychowania w kształceniu pedagogicznym
Historia wychowania  dziedzina wiedzy, która pozwala zrozumieć związek zjawisk
pedagogicznych z:
·ð podÅ‚ożem spoÅ‚eczno-kulturalnym epoki i kraju,
·ð wyrabia zmysÅ‚ i perspektywÄ™ historycznÄ…,
·ð zaszczepia kult dla postÄ™powych tradycji na polu wychowania,
·ð jest wiÄ™c wdziÄ™cznym terenem dla ksztaÅ‚cenia postaw patriotyzmu i tolerancji
u przyszłych pedagogów.
Zagadnienia na zaliczenie !!!
1. Określenie czym są ustroje szkolne, definicje ustroju szkolnego, definicja historii
wychowania i jej zadania.
2. Problematyka, którą uprawia współczesna historia wychowania.
3. Metodologia badań historycznych  analiza z
ródeł. Na czym polega stanowisko
opisujące, a na czym wyjaśniające.
4. Błędy w stanowisku wyjaśniającym.
5. y
ródła do badań historii wychowania.
6. Znaczenie historii wychowania w kształceniu pedagogicznym.
Historia ustrojów szkolnych 26.10.2012
Przekształcenia ustroju szkolnego w czasach nowożytnych
Typy szkół w średniowieczu:
·ð parafialne
·ð katedralne
·ð klasztorne
Szkoły parafialne:
-ð ZakÅ‚adano przy wiÄ™kszych koÅ›cioÅ‚ach. Pierwsze znane zarzÄ…dzenia dotyczÄ…ce
obowiązku utrzymywania szkół przy wszystkich kościołach wydał w 797r.
cesarz Karol Wielki. Pierwotnym celem tych szkół było danie podstaw
wykształcenia przyszłym kapłanom.
Podstawę programową miało stanowić tzw. trivium, uzupełnione muzyką (śpiew
kościelny). W rzeczywistości program szkół parafialnych zróżnicowany był w zależności od
położenia, rozległości i zasobów parafii. W miastach gdzie szkoła parafialna miała służyć
młodzieży mieszczańskiej, zakres przekazywanej wiedzy wykraczał często poza potrzeby
Kościoła i bywał dostosowany do potrzeb tej warstwy społecznej.
Szkoły realizowały następujący program:
Trivium
 Trzy drogi
gramatyka łacińska dialektyka retoryka
Gramatyka
-ð byÅ‚a najważniejsza, gdyż miaÅ‚a za zadanie przygotować do poprawnego
wypowiadania się wg podanych zasad i reguł.
Retoryka
-ð byÅ‚a naukÄ… poprawnoÅ›ci pisania pism kancelaryjnych, podaÅ„ do urzÄ™dów itp.
Dialektyka
-ð eksponowaÅ‚a wartoÅ›ci wiary w poznaniu Å›wiata i czÅ‚owieka. ZwracaÅ‚a uwagÄ™ na
dogmaty, to jest prawdy wiary, które trzeba uznać.
1
Wyższy stopień kształcenia w szkołach średniowiecznych nosił nazwę quadrivium
i obejmował:
·ð arytmetykÄ™
·ð astronomiÄ™
·ð geometriÄ™
·ð muzykÄ™
Arytmetyka
Uczono jej w bardzo ograniczonym zakresie. Obejmowała w zasadzie tylko 4 działania,
których opanowanie ułatwiało wykorzystanie palców. W niektórych szkołach uczono też
posługiwania się przy bardziej skomplikowanych działaniach abacusem, tj. specjalną tablicą
ułatwiającą odróżnianie dziesiątek od setek, setek od tysięcy itd. Poziom nauczania podniósł
się dopiero pod koniec średniowiecza, gdy chrześcijaństwo zaczęło stosować wynalezione
przez Arabów zero.
Astronomia
Poza nazwą, niewiele miała wspólnego z nauką uprawianą w Starożytności. Ograniczała
się głównie do umiejętności obliczania kalendarza świąt ruchomych, do ogólnikowych
definicji poszczególnych planet, omawiania ich cech charakterystycznych oraz roli jaką
odgrywały w boskim wszechświecie.
Geometria
W programie średniowiecznych szkół kościelnych nie była nauką o płaszczyznach czy
figurach, lecz zawierała szczupłe i ogólne wiadomości z dziedziny geografii i opisów Ziemi.
Główny nacisk na lekcjach geometrii kładziono na przyswojenie uczniom dokładniejszych
wiadomości o krajach i miejscowościach wspomnianych w Starym i Nowym Testamencie.
Muzyka
Jej nauka w szkole średniowiecznej polegała głównie na ćwiczeniach i śpiewaniu
 Psalmów oraz hymnów religijnych, niezbędnych przy odprawianiu różnych nabożeństw.
W średniowiecznym chrześcijaństwie uważano, że szczególnie szkodliwe dla ducha
religijnego są dwie dziedziny wiedzy, które zupełnie wykluczano z programów szkolnych.
Nauki praktyczne:
-ð architektura
-ð inżynieria
-ð medycyna
-ð prawo
Przedmioty te łączyły się ściśle z życiem człowieka na ziemi i mogły przyczynić się,
i to wybitnie, do poprawy warunków jego bytu oraz podniesienia zdrowotności ówczesnych
społeczeństw. Dlatego też z punktu widzenia religii zasługiwały one na pogardę, a nawet
całkowite zapomnienie.
Drugą dziedziną wiedzy, zaniedbywaną całkowicie przez średniowieczne szkoły
kościelne były:
-ð nauki przyrodnicze
2
-ð elementy filozofii materialistycznej
Ponieważ chrześcijaństwo uważało je za niebezpieczne i szkodliwe, sprzeciwiało się
stanowczo przez długie wieki włączeniu ich do programu nauczania.
Na czele szkoły parafialnej stał nauczyciel zwany zazwyczaj rektorem, który
w mniejszych parafiach bywał jednocześnie organistą.
Nauczycielowi płacił pleban lub parafianie w:
·ð gotówce
·ð naturaliach
·ð formie dziesiÄ™ciny
Nauczyciel:
üð mieszkaÅ‚ przeważnie w szkole,
üð miaÅ‚ wolny opaÅ‚,
üð czÄ™sto przyjmowaÅ‚ na stancjÄ™ zamiejscowych uczniów,
üð mógÅ‚ dorabiać pisaniem,
üð czasem bywaÅ‚ pisarzem gminnym,
üð miaÅ‚ niewielkie dochody, zwÅ‚aszcza w maÅ‚ych, wiejskich parafiach.
W szkołach parafialnych:
·ð w procesie wychowania dominowaÅ‚y kary cielesne,
·ð dominujÄ…cÄ… metodÄ… w nauczaniu byÅ‚a metoda werbalna (pamiÄ™ciowa),
·ð uczeÅ„ miaÅ‚ za zadanie zapamiÄ™tać a nie zrozumieć.
W Polsce szkoły katedralne powstały na przełomie XI i XII stulecia.
W szkołach katedralnych uczono czytania, pisania, gramatyki łacińskiej, a także
śpiewu i pieśni kościelnych.
Szkoły katedralne były szkołami publicznymi, tzn. miały obowiązek przyjmowania
wszystkich zgłaszających się kandydatów.
W praktyce jednak kształciły wyłącznie kandydatów do stanu duchownego
-ð w tzw. szkoÅ‚ach wewnÄ™trznych tylko we wÅ‚asnej diecezji,
-ð w tzw. szkoÅ‚ach zewnÄ™trznych dla kleryków innych diecezji oraz dla
kandydatów do zakonu.
Szkoły klasztorne
Rozwijały się najtrudniej i najwolniej. Po śmierci Karola Wielkiego, który zmusił
większość klasztorów na terenie swojego państwa do prowadzenia tych szkół i bezpłatnego
kształcenia w nich chętnych do nauki chłopców, zrezygnowały one w 817 roku
z przyjmowania kandydatów świeckich, natomiast program nauczania przyszłych zakonników
został ograniczony do przedmiotów ściśle religijnych.
3
Średniowieczne metody nauczania i wychowania w szkołach kościelnych:
·ð Za najmniejszy wybryk i przekroczenie przepisów czekaÅ‚y uczniów bardzo
surowe kary.
·ð Rózga byÅ‚a w Å›redniowieczu niemal jedynym Å›rodkiem wychowawczym
i dydaktycznym.
·ð Åšredniowieczna teoria gÅ‚osiÅ‚a, że dziecko nie ukarane nawet za drobne
przewinienie, nie zazna po śmierci spokoju, dopóki jego zwłokom nie wymierzy
ktoÅ› odpowiedniej kary.
·ð Bito zwykle w soboty wszystkich uczniów bez wzglÄ™du na ich winÄ™.
Uniwersytety:
-ð PoczÄ…tkowo powstawaÅ‚y na zachodzie Europy.
-ð Ich nazwa pochodziÅ‚a od Å‚aciÅ„skiego sÅ‚owa  universitas , co oznacza wspólnotÄ™
ludzi nauczajÄ…cych i uczÄ…cych siÄ™.
!!!Zagadnienia:
1. Charakterystyka kształcenia w średniowiecznych szkołach parafialnych
a. Realizacja podstawy programowej (trivium)
b. Praktyczna realizacja (quadrivium)
c. Sytuacja nauczyciela w szkole parafialnej
2. Charakterystyka szkół katedralnych i klasztornych
3. Åšredniowieczne metody nauczania i wychowania
4. Specyfika organizacji Uniwersytetów
4
Historia ustrojów szkolnych 9.11.2012
Wiek XVIII słusznie nazwany był  wiekiem rozumu . W tym okresie żyli i działali
Isaac Newton i francuscy encyklopedyści. Wtedy też powołano  Collegium Nobilium
i Komisje Edukacji Narodowej. Przede wszystkim jednak wiek XVIII był  wiekiem filozofii
i epoką Oświecenia.
OÅšWIECENIE
Okres w dziejach kultury europejskiej między barokiem a romantyzmem, przypadający
na lata 1688  1789.
Oświecenie w Polsce dzieli się na 3 okresy:
1. 1733  1764  faza wstępna
2. 1764  1795  faza dojrzała inaczej  czasy stanisławowskie
3. 1795  1822  faza schyłkowa
Nazwiska kojarzÄ…ce siÄ™ z budowÄ… szkolnictwa:
-ð StanisÅ‚aw Potocki (wojskowy, senator, reformator)
-ð Ignacy Potocki (kuzyn StanisÅ‚awa Potockiego, marszaÅ‚ek, duchowny)
EDUKACJA I NAUKA
W 1740 roku pijar Stanisław Konarski założył Collegium Nobilium dla młodzieży
szlacheckiej. Ogłosił rozprawę  O poprawie błędów wymowy .
W 1765 roku król Stanisław August Poniatowski powołał Szkołę Rycerską zwaną też
 Akademią Szlachecką Korpusu Kadetów. Jej komendantem został bliski wówczas
współpracownik Stanisława Augusta książę Adam Kazimierz Czartoryski.
Szkoła przygotowywała do:
-ð sÅ‚użby wojskowej
-ð dawaÅ‚a gruntownÄ… i wszechstronnÄ… wiedzÄ™
-ð ksztaÅ‚towaÅ‚a postawy patriotyczne i moralne
Zasady postępowania regulował zbiór norm nazwany  Katechizmem kadeckim ,
opracowanym przez komendanta szkoły, hymnem był wiersz Krasickiego  Święta miłości
kochanej ojczyzny .
Kierunki filozoficzne w XVIII w.:
1. empiryzm (z
ródłem jest doświadczenie)
2. racjonalizm (z
ródłem jest rozum, istnieje to co można wyjaśnić)
3. deizm ( odmiana racjonalizmu)
4. ateizm (kasowanie Boga, jego istnienia nie można wyjaśnić więc go nie ma)
5. irracjonalizm (z
ródłem są przekonania, intuicje, wiara, instynkt i tradycja)
6. sensualizm (z
ródłem wiedzy są wrażenia zmysłowe)
7. utylitaryzm (cel postępowania to optymizm, humanitaryzm i krytycyzm)
1
Założenie kolegium szlacheckiego
Konarski za pożyczone fundusze wynajął budynek w Warszawie przy ul. Długiej
i otworzył w nim konflikt szlachecki.
-ð Konarski wykluczyÅ‚ od przyjÄ™cia mÅ‚odzież wÄ…tpliwego szlachectwa lub
młodzież, której ojcowie pozostawali w pańskiej służbie
-ð pobierano wysokÄ… opÅ‚atÄ™, bo aż 80 dukatów rocznie
-ð ograniczyÅ‚ ilość wychowanków do 60
-ð na każdych czterech mÅ‚odzieÅ„ców przypadaÅ‚ osobny lokaj
-ð sÅ‚użbie zakazywano używać jÄ™zyka polskiego
-ð książki za paniczem do klasy zanosili lokaje
-ð dla rozrywek oraz fizycznych ćwiczeÅ„ istniaÅ‚y gry i przyrzÄ…dy, bilard, warcaby
-ð osobni  metrowie uczyli najmodniejszych taÅ„ców francuskich i fachtunku
-ð do nauki francuskiego czy niemieckiego przychodziÅ‚ rodowity Francuz czy
Niemiec aby nauczyć dobrej wymowy
-ð zastawa stoÅ‚owa i jadÅ‚o byÅ‚o pierwszorzÄ™dnej jakoÅ›ci
-ð zakÅ‚ad utrzymywaÅ‚ dla mÅ‚odzieży najÅ›wieższe gazety polityczne francuskie
i polskie
Ideały pedagogiczne Konarskiego:
·ð religijność
·ð sprawiedliwość
·ð pedagogiczna doniosÅ‚ość
Szereg cnót szczegółowych:
üð speÅ‚nianie obowiÄ…zków wzglÄ™dem rodziców, przodków, sÅ‚użby, poddanych
üð sumienność w wypÅ‚acaniu najemników, rzemieÅ›lników i sÅ‚ug
üð punktualność w spÅ‚acaniu dÅ‚ugów
üð wierność w dotrzymywaniu kontraktów i umów sÄ…dowych
üð staranność w zarzÄ…dzie majÄ…tkiem i powiÄ™kszanie ojcowizny
üð pilność w nadzorze rzÄ…dców i sprawdzaniu rachunków
üð liczenie siÄ™ z dochodami z wydatkach na szaty, konie, sÅ‚użbÄ™, powozy, paÅ‚ace,
biesiady, podarki
üð sumienne wypÅ‚acanie danin i podatków paÅ„stwowych
üð gotowość bronienia ojczyzny, religii i króla wÅ‚asnym orężem i mieniem
üð wystrzeganie siÄ™ gwaÅ‚tów, rabunków i rozpusty na wojnie
üð unikanie gry, pieniactwa i pijaÅ„stwa
2
Obycie
Znajomość
towarzyskie
gramatyki,
poetyki, retoryki i
Schludność
podstawy filozofii
w ubiorze
Cechy nauczyciela
Odpowiednie
zachowanie w
Dobre
szkole
przygotowanie
do zajęć
Należyte
przygotowanie do
ćwiczeń pisemnych
3
Historia ustrojów szkolnych 23.11.2012
Program nauki
Nauka w Collegium Nobilium wymagała co najmniej siedmiu lat. Z pięciu klas, które
Konarski wprowadził trzy niższe były roczne, a dwie wyższe trwały po dwa lata.
1. klasa początków łaciny i historii biblijnej
2. gramatyki i historii polskiej
3. początków retoryki i ojczystego prawa politycznego
4. retoryki i polityki
5. filozofii
Młodzież, która zostawała w konwikcie dłużej, kończyła dwuletnią klasę nauki prawa.
Studenci w 1757r. wygłosili w 10 mowach ułożoną przez Konarskiego  Rozmowę o
uszczęśliwieniu własnej Ojczyzny . Była w niej mowa o:
üð ulepszeniu i przestrzeganiu praw paÅ„stwowych
üð poprawianie edukacji
üð powiÄ™kszeniu wojska
üð podniesieniu gospodarstwa publicznego
üð zaludnieniu kraju
üð ochronie chÅ‚opa
üð ożywieniu handlu i przemysÅ‚u
üð reformie waluty
üð poprawie wymiaru sprawiedliwoÅ›ci
üð zgodnoÅ›ci liberum veto
üð szanowaniu religii
Warto podkreślić, że dwaj najwybitniejsi patrioci, współtwórcy Konstytucji 3 Maja 
bracia Ignacy i Stanisław Potoccy byli wychowankami właśnie Collegium Nobilium
Konarskiego.
REFORMA SZKÓA
PIJARSKICH
Wizytacja i Ustawy
Bezpośredni zakres działalności Konarskiego dotyczy tylko zakonu pijarskiego. Starał
się on przede wszystkim wpłynąć na zreformowanie kolegiów prowadzonych przez swoich
współzakonników. W 1741r. ułożył nowy plan nauk dla kolegiów pijarskich. Zaproponował:
-ð wprowadzenie historii powszechnej i ojczystej
-ð geografii, jÄ™zyka francuskiego i niemieckiego
-ð ćwiczenia polskie obok Å‚aciÅ„skich
-ð arcydzieÅ‚a literatury klasycznej
1
Konarski miał swoich zwolenników i przeciwników, lecz mimo wszystko postanowił
przeprowadzić reformę całej polskiej prowincji pijarów, przystosowując ją do prowadzenia
nowoczesnej edukacji. Wybrał się do Rzymu, gdzie przekonał papieża Benedykta XIV o
słuszności swoich pomysłów i uzyskał od niego zgodę na przeprowadzenie wizyty i
zreformowanie zakonu pijarów polskich. Konarski nakreślił szczegółowy projekt konstytucji
zakonnej, który został zbadany i zatwierdzony. Nowa konstytucja została w 1754/55r.
wydrukowana z powagą stolicy Apostolskiej zalecona do urzeczywistnienia. Dzieło to nosiło
tytuł  Ustawy wizytacji apostolskiej .
Program szkolnej nie uległ zasadniczej reformie. Collegium pijarskie utrzymało swoją
dawnÄ… formÄ™:
·ð 7 klas (parva, infima, gramatyka, syntaksa, humanitas, retoryka i filozofia)
obejmujących osiem lat nauki, gdyż dwie najniższe klasy przechodzi się w
jednym roku, dwie ostatnie wymagajÄ… po dwa lata
·ð utrzymano dawnÄ… podstawÄ™  kierunek jÄ™zykowo  retoryczny, któremu
poświęcano 6 lat
Reformy kolegium pijarskiego:
Øð Konarski ograniczyÅ‚ wyÅ‚Ä…czność Å‚aciny splatajÄ…c jÄ… z wprawÄ… w używaniu
języka ojczystego
Øð CzytankÄ… KomeÅ„skiego tÅ‚umaczy siÄ™ z Å‚aciny na polski i odwrotnie
Øð Bajki i opowiastki opowiada siÄ™ w obydwu jÄ™zykach
Øð Przerabianie gramatyki Å‚aciÅ„skiej odbywa siÄ™ tylko w pewnych okresach roku
Øð Przy zadaniach pisemnych nauczyciel winien dobierać tematy, które majÄ…
obchodzić młodzież np. "Listy do nauczyciela czy  O paleniu zimą w piecu
Øð JÄ™zyka greckiego Ustawy do szkół nie wprowadzaÅ‚y
Øð Wielkim postÄ™pem byÅ‚o wprowadzenie do szkoÅ‚y jÄ™zyka polskiego, ale tylko w
roli pomocniczej
Øð Ustawy nakazujÄ… dbać o jego czystość, zabraniajÄ… makaronizmów, cytaty
obcych pisarzy przekładane są na język polski. Utworzono listę dzieł polskich
autorów, nadających się do lektury m. in. Bielskiego, Kochanowskiego,
Górnickiego, Kazania Skargi
Øð Ustawy wprowadzajÄ… drugÄ… nowość do szkoÅ‚y polskiej, a mianowicie naukÄ™
historii nie tylko kościelnej i starożytnej, ale ojczystej
Øð Pojawia siÄ™ też w wÄ…skim zakresie geografia, z braku map i atlasów wykÅ‚adana
pamięciowo
Øð Klasy V i VI stanowiÅ‚y 3  letniÄ… caÅ‚ość poÅ›wiÄ™conÄ… nauce retoryki
Øð Ustawy czyniÄ… z retoryki naukÄ™ żywÄ…, opartÄ… na doskonaÅ‚ych pozorach,
wypełnioną zdrową i użyteczną treścią
Øð Konarski chciaÅ‚ uczynić z retoryki narzÄ™dzie politycznego wychowania
młodzieży
Øð Ostatecznie 2 lata szkoÅ‚y Ustawy przeznaczajÄ… na filozofiÄ™
2
Øð WykÅ‚ad musi być nieskrÄ™powany unikajÄ…c przy tym krytyki zwróconej przeciw
religii
Øð Ustawy nakazujÄ… oparcie fizyki na podstawach matematycznych, wprowadzono
studia algebry i geometrii
Øð Ustawy przenoszÄ… naukÄ™ religii do koÅ›cioÅ‚a. Tam prefekt w każdÄ… niedzielÄ™
wykładał przez godzinę katechizm, a dla starszych dogmaty w oparciu o
katechizm trydencki. Biblia została włączona do nauki historii
Øð Ustawy kÅ‚adÅ‚y nacisk na tzw. nauki duchowe, czyli odczytywanie i objaÅ›nianie
wstępów z dzieł religijnych  budzących treści
Øð Pijarzy postanowili wprowadzić codziennie w każdej klasie na zakoÅ„czenie
nauki odbywanie półgodzinnej lektury pobożnej
Øð Konarski zamieÅ›ciÅ‚ w programie wiele dzieÅ‚ poważnych, które oddziaÅ‚ywaÅ‚y na
moralność, m. in. Kazania Skargi i Starowolskiego oraz Reformację obyczajów
polskich
Obycie
Znajomość
towarzyskie
gramatyki,
poetyki, retoryki i
Schludność
podstawy filozofii
w ubiorze
Cechy nauczyciela
!!!
Odpowiednie
zachowanie w
Dobre
szkole
przygotowanie
do zajęć
Należyte
przygotowanie do
ćwiczeń pisemnych
3
07.12.2012
Szkoły Rycerskie
Szkoła rycerska inaczej zwana Szkołą kadetów rozpoczęła swoje funkcjonowanie 15
marca 1765 r. Pomysłodawcą szkoły był Stanisław August Poniatowski, który pragnął,
aby wychowankowie szkoły w przyszłości pomogli odbudować ojczyznę i
przyczyniali się do jej rozkwitu. Stan ówczesnego społeczeństwa pozostawiał w
poważnym zagrożeniu. Nad interesem państwa dominował interes jednostki, a w
urzędach szerzyło się łapówkarstwo. W okresie panowania króla z dynastii saskiej
elity wyzbyły się wszelkiej moralności. Poniatowski odwołuje się do dokonań St.
Konarskiego. Zamierzał przeprowadzać liczne reformy, by zmienić obszar polskiego
społeczeństwa.
W Szkole Rycerskiej wykształcenie miała zdobywać szlachecka młodzież, którą
póz
niej objęłaby stanowiska oficerskie w armii. W Szkole wykładano także
przedmiotu z zakresu wiedzy ogólnej, w myśl hasła głoszonego przez St. Konarskiego,
który twierdził, iż Rzeczypospolitej najbardziej są potrzebni ludzie dobrze
wykształceni.
Program nauczania został przygotowany przy pomocy Johna Lina z Anglii:
·ð Edukacja ogólna miaÅ‚a trwać 4lata;
·ð W szkole nacisk miaÅ‚ być poÅ‚ożony również na naukÄ™ jÄ™zyków;
·ð Po zakoÅ„czeniu nauki przedmiotów ogólnych uczniowie przez kolejne dwa lata
kształcili się w kierunkach wojskowych lub kierunku cywilnym;
·ð Dodatkowo uczniowie uczyli siÄ™ fechtunku, czyli wkÅ‚adania biaÅ‚a broniÄ…,
szablą, szpadą, tańców, jazdy konnej oraz muzyki. Były to tzw. kunszty.
Adam Kazimierz Czartoryski był komendantem szkoły. Stworzył Katechizm
Kadecki.
Wychowankowie:
·ð Tadeusz KoÅ›ciuszko;
·ð Julian Ursyn Niemcewicz;
·ð Jakub JasiÅ„ski;
·ð Karol Kniaziewicz (generaÅ‚ w Legionach);
·ð Józef SowiÅ„ski;
·ð Franciszek Drucki-Lubecki
Szkoła została zlikwidowania 1794r. Udało się jej funkcjonować w I i II rozbiorze
Polski.
Podsumowanie
1. Wiek XVIII był ,,wiekiem filozofii: i epoką Oświecenia;
2. Oświecenie to okres w dziejach kultury polskiej między barokiem a
romantyzmem przypadajÄ…cy na wiek XVIII i poczÄ…tek wieku XIX.
3. Dzięki wielu wybitnym XVIII wiecznym zasłużonym nastąpił rozwój
szkolnictwa, nauk ścisłych, życia politycznego i kulturalnego.
4. Kierunki filozoficzne XVIII w.: empiryzm, racjonalizm, deizm, ateizm,
irracjonalizm, sensualizm, utylitaryzm.
5. W 1740 roku pijar St. Konarski założył COLLEGIUM NOBILLIUM.
6. Wprowadzono sejmiki szkolne, na których uczniowie poruszali poważne
aktualne zagadnienia.
7. Konarski nakreślił reformy zakonu 1754/5 w postaci Ustaw wizytacji
apostolskiej. Reforma całej prowincji pijarów: ograniczona łacina, oczyszczona
retoryka, uwzględniony język polski, wprowadzona historia i geografia a nawet
algebra, geometria i fizyka.
8. W ustawach znajdowały się wzory postępowania dla młodzieży.
9. Ustawa zajmowała się uczniem, sposobem wychowania go i nauczycielem.
10. Szkoła Rycerska (1765) stworzona przez Stanisława Augusta Poniatowskiego.
ZAGADNIENIA DO EGZAMINU:
1. Charakterystyka epoki Oświecenia w Europie.
2. Cezury czasowe dla polskiego oświecenia.
3. Kierunki w XVIII w. myśli oświeceniowej.
4. Założenie i struktura COLLEGIUM NOBILIUM
5. Ideały pedagogiczne St. Konarskiego.
6. Program nauki COLLEGIUM NOBILIUM.
7. Sejmiki szkolne i ich zadania.
8. Reforma zakonu pijarskiego  wizytacja Ustawy Apostolskiej.
9. Reformy collegium pijarskiego.
10. Omów Ustawy wizytacji Apostolskiej.
11. Organizacja wewnętrznego życia collegium pijarskiego.
12. Wychowanie nauczycieli do zawodu.
13. Cechy dobrego nauczyciela wg. Konarskiego.
14. Charakterystyka Szkoły Rycerskiej (zasady organizacji, program,
najważniejsze postacie).
Oświecenie (wiek oświeconych, wiek rozumu) zakładał korzystanie z rozumu w
różnych dziedzinach życia społecznego.
W Europie rozwinÄ…Å‚ siÄ™ w XVIII w. i na poczÄ…tku XIX w. we Francji, Anglii i
Niemczech.
W Polsce dzielił się na 3 fazy:
1. Wczesna  lata 40 XVIII wieku  elekcja Poniatowskiego (1764);
2. Dojrzała  czasy stanisławowskie (lata 1764-1795); ważne wydarzenia
polityczne i kulturalne:
·ð Konfederacja barska
·ð I rozbiór Polski
·ð Sejm Wielki i Konstytucja 3 maja
·ð II i III rozbiór Polski
·ð ZaÅ‚ożenie SzkoÅ‚y Rycerskiej
·ð Powstanie Komisji Edukacji Narodowej
·ð Utworzenie Teatru Narodowego
3. Schyłkowa  1795-1864
Główne idee i wartości: (doczytać na czym polegają)
·ð racjonalizm;
·ð empiryzm;
·ð sensualizm;
·ð ateizm;
·ð deizm;
·ð utylitaryzm - znamionowaÅ‚ postawÄ™ ludzi oÅ›wieceniowych najwyższy cel
postępowania to pożytek jednostki i społeczeństwa( jak największej liczby
jednostek drogą dbając o jednostki dbasz o społeczeństwo) oraz humanitaryzm,
optymizm i krytycyzm.
·ð humanizm  postawa nacechowania poszanowaniem życia i ludzi, oszczÄ™dzanie
im cierpień;
·ð wolterianizm  zbiór poglÄ…dów wyróżnionych w dzieÅ‚ach Woltera, cechuje go
krytycyzm, odrzucenie autorytetów, tolerancja dla różnorodności postaw, a
także libertynizm i racjonalizm;
·ð libertynizm  laicki ruch umysÅ‚owy skierowany przeciwko katolicko-
feudalnemu życiu, tradycyjnej obyczajowości; jedno z bezpośrednich z
ródeł
racjonalizmu oświeceniowego;