Mgr Jolanta Sadek
PA
ÓD JAKO PODMIOT PORODU
W diagnostyce położniczej wyróżniamy części duże i części drobne płodu.
Øð części duże pÅ‚odu: gÅ‚owa, barki, klatka piersiowa, miednica (poÅ›ladki),
Øð części drobne pÅ‚odu: koÅ„czyny górne, koÅ„czyny dolne, pÄ™powina.
BUDOWA I WYMIARY GA
ÓWKI PA
ODU
Główka płodu jest najważniejsza pod względem położniczym. W 96 % porodów jest
częścią przodującą. Stosunek jej wielkości do wielkości miednicy ma decydujący wpływ na
przebieg porodu.
Aby zrozumieć przebieg porodu w różnych ułożeniach główki należy poznać jej budowę,
wymiary, płaszczyzny miarodajne.
Główkę (czaszkę) płodu dzieli się na dwie części
1. trzewioczaszkę (część twarzową)
2. mózgoczaszkę (część mózgową)
Część mózgowa zbudowana jest z następujących kości (9):
1. kości czołowych - ossa frontalia
2. kości ciemieniowych - ossa parietalia parzyste
3. kości skroniowych - ossa temporalia
4. kości potylicznej - os occypitale
5. kości klinowej - os sphenoidale
6. kości sitowej - os ethmoidale
Największe znaczenie ma część mózgoczaszki, stanowiąca puszkę kostną dla
mózgowia czyli sklepienie calvaria. Kości tworzące sklepienie to: kości czołowe, kości
ciemieniowe, kość potyliczna.
Kości sklepienia oddzielone są od siebie ścięgnistymi, łącznotkankowymi szwami
suturae, które pozwalają na znaczną adaptację główki w czasie przechodzenia przez kanał
rodny brzegi kości nachodzą na siebie, kształt główki dostosowuje się do kształtu
i wymiarów kanału rodnego.
Zbyt duża adaptacja główki (odkształcenie), to niebezpieczeństwo pęknięcia namiotu
móżdżku i sierpu mózgu.
- sutura sagittalis
1. Szew strzałkowy
- sutura frontalis
2. Szew czołowy
- suturae coronales
3. Szwy wieńcowe
- sutura lambdoidea
4. Szew węgłowy
ad 1. Szew strzałkowy przebiega w środkowej linii czaszki, między obu kośćmi
ciemieniowymi, od ciemiÄ…czka przedniego do ciemiÄ…czka tylnego.
ad 2. Szew czołowy biegnie między obu kośćmi czołowymi, stanowi przedłużenie szwu
strzałkowego.
ad 3. Szwy wieńcowe przebiegają obustronnie między kością czołową a ciemieniową.
ad 4. Szew węgłowy biegnie obustronnie między kością ciemieniową a potyliczną.
1
Szwy zarastają (wg Bochenka): szew czołowy w 2 roku życia; strzałkowy w 20-30 r.ż.;
wieńcowe w 30-40 r.ż.; węgłowy w 40-50 r.ż.
W miejscu połączenia 3. lub 4. szwów powstają większe powierzchnie pokryte błoną
ścięgnistą  ciemiączka fonticuli:
1. Ciemiączko przednie fonticulus anterior = duże major miejsce zbiegania się
czterech szwów: szwu czołowego, szwu strzałkowego i obu wieńcowych. Ograniczone
kośćmi czołowymi i ciemieniowymi. Ma kształt czworoboku (rombu).
Zarasta około 18 miesiąca życia dziecka.
2. Ciemiączko tylne fonticulus posterior = małe minor miejsce zbiegania się trzech
szwów: szwu strzałkowego i obu części szwu węgłowego. Otoczone przez kości
ciemieniowe i kość potyliczną. Ma kształt trójkąta, podstawą zwróconego do kości
potylicznej. Zarasta około 3 miesiąca życia.
3. CiemiÄ…czko przednioboczne fonticulus anterolateralis = klinowe sphenoidalis (prawe
i lewe) położone między kością czołową, ciemieniową, skroniową i klinową.
Zarasta około 3 miesiąca życia.
4. CiemiÄ…czko tylnoboczne fonticulus posterolateralis = sutkowe mastoideus (prawe
i lewe) położone między kością ciemieniową, potyliczną i skroniową.
W odróżnieniu od ww. ciemiączek pokryte jest chrząstką szklistą.
Zarasta około 3 miesiąca życia.
Ciemiączka boczne mają znaczenie w rozpoznawaniu nieosiowego wstawiania się główki
do kanału rodnego.
ciemiÄ…czko przednie
ciemiÄ…czko
przednioboczne (klinowe)
kość ciemieniowa
kość czołowa
ciemiÄ…czko tylne
szew wieńcowy
kość potyliczna
szczęka maxilla
szew węgłowy
kość jarzmowa
os zygomaticum
ciemiÄ…czko tylnoboczne
(sutkowe)
żuchwa mandibula kość skroniowa
kość klinowa
os temporale
os sphenoidale
2
 kość potyliczna
szew węgłowy
ciemiączko tylne (małe)
kości ciemieniowe szew strzałkowy
guz ciemieniowy
szew wieńcowy
ciemiÄ…czko przednie
(duże)
kości czołowe
szew czołowy
PA
ASZCZYZNY MIARODAJNE GA
ÓWKI i WYMIARY GA
ÓWKI
Główka płodu w zależności, w jakim ułożeniu wstawi się do kanału rodnego ma różne
płaszczyzny miarodajne, różne obwody i wymiary.
Płaszczyzna miarodajna główki płodu  to płaszczyzna, którą główka wstawia
się do kanału rodnego i pokonuje go prostopadle do jego osi.
1. PÅ‚aszczyzna podpotyliczno-ciemieniowa przebiega od
okolicy podpotylicznej (karku) do środka ciemiączka dużego.
Obwód wynosi 32 cm.
Wymiar skośny mały = 9,5 cm.
2. Płaszczyzna czołowo-potyliczna przebiega od gładzizny czoła
do guzowatości potylicznej. Obwód wynosi 34 cm.
Wymiar prosty = 12 cm
3. Płaszczyzna bródkowo-potyliczna przebiega od bródki do
najbardziej wystającego punktu potylicy. Obwód 35,5  36 cm.
Wymiar skośny duży = 13,5 cm.
4. PÅ‚aszczyzna tchawiczo (gnykowo)-ciemieniowa przebiega od
tchawicy (kości gnykowej) do środka ciemiączka dużego. Obwód
wynosi 34,5  35 cm.
Wymiar tchawiczo (gnykowo)-ciemieniowy = 12  12,7 cm.
3
WYMIARY POPRZECZNE GA
ÓWKI
1. Wymiar poprzeczny duży = dwuciemieniowy diameter biparietalis  największa
odległość pomiędzy guzami ciemieniowymi, wynosi 9,5 cm.
Skrót w badaniu USG: BPD, BiP.
2. Wymiar poprzeczny mały = dwuskroniowy diameter bitemporalis  największa
odległość pomiędzy ramionami szwów wieńcowych, wynosi 8 cm.
wymiar skośny duży
wymiar prosty
wymiar skośny mały
wymiar tchawiczo (gnykowo)-ciemieniowy
Inne:
* Obwód barków  32 cm.
* Obwód pośladków (na wysokości krętarzy)  27 cm.
* Ruchomość kręgosłupa  jest największa w odcinku szyjnym, zwłaszcza połączenie
czaszki z 1. kręgiem szyjnym.  przygięcie i odgięcie; mała w odcinku piersiowym 
wygięcie boczne; w odcinku lędz
wiowym  na boki i ku tyłowi.
Ocenę dojrzałości płodu ustala się za pomocą następujących kryteriów:
1. Tygodnia ciąży
2. Masy ciała
3. Długości :
qð ciemieniowo-siedzeniowej = SI
qð ciemieniowo-piÄ™towej
Noworodki urodzone o czasie  donoszone = urodzone po 37 tygodniu ciąży
(37 + 1 dzień = 260 dni) do 42 t.c. Masa ciała 2500 g.
Noworodki przedwcześnie urodzone = 22  37 t.c. (155  259 dni).Masa ciała 501  2500 g.
W USG wg:
- GS = wielkość pęcherzyka ciążowego
- CRL = długość ciemieniowo-siedzeniowa
- BPD
- FL = długość kości udowej
- HC = obwód główki
- AC = obwód brzuszka
4
Piśmiennictwo
1. Bochenek Adam, Reicher Michał - Anatomia człowieka, tom 1
2. Bręborowicz Grzegorz - Położnictwo. Podręcznik dla położnych i pielęgniarek. PZWL, Warszawa 2002,
3. Pisarski Tadeusz - Położnictwo i ginekologia. Podręcznik dla studentów, PZWL, Warszawa 2001
4. Pschyrembel Willibald, Dudenhausen Joachim - Położnictwo praktyczne i operacje położnicze, PZWL,
Warszawa 2003
5. Troszyński Michał - Położnictwo: ćwiczenia. Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009,
5