PRACE ORYGINALNE
Dent. Med. Probl. 2006, 43, 4, 567 570 © Copyright by Silesian Piasts University of Medicine in WrocÅ‚aw
and Polish Stomatological Association
ISSN 1644-387X
JOANNA SOKALSKA1, WA
ODZIMIERZ WI
CKIEWICZ1, DOBROCHNA ZEC
CZAK-WI
CKIEWICZ2
Wpływ nawyku żucia gumy
na stan układu stomatognatycznego
Influence of Habit of Chewing Gum on Condition
of Stomatognathic System
1
Zakład Zaburzeń Czynnościowych Układu Stomatognatycznego AM we Wrocławiu
2
Katedra Chirurgii Stomatologicznej AM we Wrocławiu
Streszczenie
Cel pracy. Określenie występowania i zmian zachodzących w układzie stomatognatycznym pod wpływem nawy-
ku żucia gumy.
Materiał i metody. Badanie przeprowadzono wśród trzech grup wiekowych  30 gimnazjalistów, 27 licealistów
i 28 studentów. W badaniu klinicznym oceniano symetrię przemieszczeń głów żuchwy w czasie jej odwodzenia,
występowanie bólów w okolicy stawów skroniowo-żuchwowych, wzmożone napięcie mięśni żucia, patologiczne
starcie zębów, objawy przygryzania błony śluzowej i szerokość otwarcia jamy ustnej. W wywiadzie pytano bada-
nych o częstość i czas żucia gumy, od ilu lat żują gumę oraz czy żują jedno- czy obustronnie.
Wyniki. Cechy dysfunkcji w obrębie narządu żucia stwierdzono u 11 z 30 gimnazjalistów, 20 z 27 licealistów i 16
z 28 studentów. Bóle okolicy stawu skroniowo-żuchwowego zaobserwowano u 9,5% badanych, wzmożone napię-
cie mięśniowe u 71,8%, rozwarcie jamy ustnej powyżej 50 mm u 42%, asymetrię przemieszczeń głów żuchwy
u 52% badanych.
Wnioski. Z przeprowadzonych badań wynika, że nadmierne żucie gumy prowadzi do zaburzeń w układzie stoma-
tognatycznym. Częste i długotrwałe żucie gumy powoduje zaburzenia czynności stawów skroniowo-żuchwowych
i mięśni, które je bezpośrednio uruchamiają (obsługują). Najczęściej występujące dysfunkcje to: wzmożone napię-
cie mięśni żucia, asymetria przemieszczeń głów żuchwy, otwarcie jamy ustnej powyżej 50 mm i bóle okolicy sta-
wu skroniowo-żuchwowego (Dent. Med. Probl. 2006, 43, 4, 567 570).
Słowa kluczowe: guma do żucia, zaburzenia stawu skroniowo-żuchwowego.
Abstract
Objectives. The aim of the study was investigation of occurrence and definition of disturbances in stomatognathic
system.
Material and Methods. The investigation was made in three age groups: 30 secondary school teenagers, 27 high
school teenagers and 28 students. In the clinical examination, symmetry of mandible movements during abduction,
occurrence of pain in temporomandibular joint, masticatory muscles hypertone, attrition of teeth, traces on the mu-
cosa and width of opening of oral cavity were estimated. In anamnesis, the questions referred to the frequency of
chewing, the number of hours during the day of chewing gum and the period of time. Also the question was whe-
ther they chew unilaterally or bilaterally.
Results. Symptoms of disturbances of stomatognathic system were observed in 11 of secondary school teenagers,
20 of high school teenagers and 16 of students. Pain in the temporomandibular joint was observed in 9.5% patients,
masticatory muscles hypertone was observed in 71.8% patients, opening of oral cavity over 50 mm in 42% and
asymmetry of mandible movements during abduction in 52% of examined teenagers.
Conclusions. The conclusion of study is that habitual chewing gum has negative influence on stomatognathic sy-
stem. Often and long chewing gum is reason for dysfunctions in temporomandibular joint and cooperating musc-
les. Most often disturbances are: masticatory muscles hypertone, asymmetry of mandible movements during ab-
duction, opening of oral cavity over 50mm and pain in the temporomandibular joint (Dent. Med. Probl. 2006, 43,
4, 567 570).
Key words: chewing gum, disturbances of stomatognathic system.
568 J. SOKALSKA, W. WI
CKIEWICZ, D. ZEC
CZAK-WI
CKIEWICZ
Żucie gumy jest częstym i popularnym nawy-
Wyniki
kiem szczególnie u młodych osób. Jest jednak pro-
blemem bardzo kontrowersyjnym, budzi wiele spo- Z przeprowadzonych badań wynika, że gumę
rów i dyskusji, nie tylko wśród lekarzy dentystów. najczęściej żują licealiści, a najrzadziej gimnazja-
Guma do żucia ma liczne działania pozytywne. liści, również licealiści żują najwięcej, średnio 4
Zwiększa m.in. wydzielanie śliny w jamie ustnej, drażetki, a gimnazjaliści najmniej gum dziennie,
co jest szczególnie korzystne po spożyciu posiłków średnio 1 drażetkę. Proporcjonalnie do wieku naj-
w sytuacjach, gdy nie ma możliwości szczotkowa- więcej lat (najdłużej) gumy żują studenci, średnio
nia zębów. Ponadto uwalnia fluor, działa zapobie- 7 lat, a gimnazjaliści najmniej, średnio 2 lata. Jed-
gawczo w próchnicy i w chorobach przyzębia oraz ną drażetkę najdłużej żują licealiści, średnio 1 go-
odświeża oddech. Jest to szczególnie cenione przez dzinę 43 minuty, a najkrócej gimnazjaliści, średnio
osoby pozostające w bliskim kontakcie z innymi ze 27 minuty. Zaobserwowano także, że większość
względów zawodowych i przez palaczy tytoniu badanych żuje gumę obustronnie. W całej grupie
[1 3]. Żując gumę, należy zawsze pamiętać, żeby objętej badaniem tylko osiem osób, w tym trzy ko-
była ona bez cukru, a samo żucie nie trwało dłużej biety, zadeklarowało, że w ogóle nie żują gum.
niż kilkanaście minut. Stwierdzono występowanie licznych dysfunk-
Wśród wielu powodów, dla których uprawia cji w stawie skroniowo-żuchwowym. U 61 bada-
się ten nawyk najczęściej wymienia się: swobodny nych występowało wzmożone napięcie mięśni żu-
styl życia, dbałość o swój wygląd i wizerunek, za- cia, u 24 osób asymetria przemieszczeń głów żu-
chowanie właściwej higieny jamy ustnej, świeży chwy w stawie, 36 badanych nadmiernie otwierało
oddech, zniwelowanie zapachu tytoniu u osób pa- jamę ustną (powyżej 50 mm), a u 8  pojawiły się
lących papierosy [4]. Wiele osób doszukuje się bóle stawu skroniowo-żuchwowego. Najwięcej
w żuciu gumy działania relaksacyjnego, szczegól- dysfunkcji występowało w grupie licealistów. Nie-
nie w stresujących sytuacjach zawodowych. prawidłowości stwierdzono u 74% badanych w tej
Celem pracy było określenie występowania grupie. Wśród studentów zaobserwowano zabu-
zmian zachodzących w układzie stomatognatycz- rzenia stawowe u 57% osób, a u gimnazjalistów
nym pod wpływem przeciążeń wynikających z na- u 36,6%. Warto dodać, że licealiści byli w klasie
wykowego żucia gumy. maturalnej. Wzmożone napięcie mięśni żucia wy-
stępowało proporcjonalnie do wieku  najczęściej
u studentów  79%, u licealistów  67% i najrza-
Materiał i metody dziej u gimnazjalistów  64%. Asymetryczne
przemieszczenia głów żuchwy wśród badanych
Badaniu poddano 85 osób w trzech grupach zaobserwowano u 70% licealistów i u 39% studen-
wiekowych: gimnazjaliści z II klasy Zespołu tów i gimnazjalistów. Esowaty tor przemieszczeń
Szkół nr 11 przy ul. Grochowej 36/38 we Wrocła- żuchwy zaobserwowano u licealistów  15%,
wiu  30 osób w wieku 15 16 lat, w tym 17 kobiet a u studentów i u gimnazjalistów po 7%.
i 13 mężczyzn; licealiści z IV klasy Zespołu Szkół Górna granica normy otwarcia jamy ustnej
nr 6 przy ul. Tęczowej 60 we Wrocławiu  27 osób wynosi 50 mm. Średnia szerokość otwarcia jamy
w wieku 19 20 lat, w tym 16 kobiet i 11 męż- ustnej wśród badanych w grupie studentów i gim-
czyzn; studenci V roku Wydziału Lekarsko-Sto- nazjalistów wynosiła 51 mm, a w grupie liceali-
matologicznego Akademii Medycznej we Wrocła- stów  52 mm. Dolegliwości stawowe w poszcze-
wiu  28 osób w wieku 23 27 lat, w tym 18 kobiet gólnych grupach wiekowych zestawiono na ryc. 1.
i 10 mężczyzn. Bóle występowały proporcjonalnie do wieku, trza-
U wszystkich przeprowadzono badanie podmio- ski zaobserwowano jedynie u licealistów, a prze-
towe i przedmiotowe. W ramach badania podmio- skakiwania w stawie skroniowo-żuchwowym naj-
towego przeprowadzono wywiad na podstawie częściej pojawiały się u licealistów, a najrzadziej
karty badań, zawierającej między innymi pytania u gimnazjalistów. Ślady przygryzania błony śluzo-
dotyczące czasu żucia gumy, częstotliwości i licz- wej policzków występowały u 43% gimnazjali-
by żutych dziennie gum. Następnie młodzież pod- stów, 63% licealistów i u 86% studentów.
dano badaniu przedmiotowemu zewnątrzustnemu Najczęściej wymieniane przez badanych przy-
i wewnątrzustnemu. Badanie zewnątrzustne pole- czyny żucia gumy to względy higieniczne, palenie
gało na palpacji okolicy stawów skroniowo-żu- papierosów, stres, przyjemność. Rozkład procen-
chwowych i mięśni żucia oraz na pomiarze szero- towy w poszczególnych grupach prezentuje ryc. 2.
kości otwarcia jamy ustnej. Badanie wewnątrzust- Nawyk żucia gumy deklarowało 32% gimnazjali-
ne polegało na ocenie stanu uzębienia, błony stów, 48% licealistów i 36% studentów.
śluzowej jamy ustnej, przyzębia oraz ocenie zgry-
zu nawykowego [5].
Żucie gumy a stan układu stomatognatycznego
569
%
%
90
35
80
82% 82%
30
30%
29%
70
25
60
20
54%
50
18%
40
15
15%
30
10 11% 11% 11%
26%
25% 25%
20
22%
18%
5
14%
10
0% 0%
7% 0%
4%
0%
0
bóle trzaski przeskakiwania
gimnazjaliści licealiści studenci
pains clicks leaps
secondary school high school students
teenagers teenagers
gimnazjaliści licealiści
stres papierosy
higiena przyjemność
secondary school teenagers high school teenagers
stress cigarettes
hygiene pleasure
studenci
students
Ryc. 2. Najczęstsze przyczyny żucia gumy
Ryc. 1. Zaburzenia w stawie skroniowo-żuchwowym
w grupach wiekowych
Fig. 2. Most often specified reasons of chewing gums
Fig. 1. Disturbances in temporomandibular joint in
age groups
tensywności żucia gumy. Zaobserwowano rów-
Omówienie
nież, że gumę częściej żują kobiety. Istotne jest to,
Analiza zebranego materiału badawczego po- że w grupie licealistów  maturzystów jedną
zwoliła wywnioskować, że nawyk żucia gumy nie z głównych przyczyn żucia gumy jest stres. W zba-
pozostaje bez wpływu na układ stomatognatyczny. danej grupie osób młodzież częściej żuje gumę
Zbyt częste i długotrwałe żucie powoduje zaburze- obustronnie. Wyniki badań własnych są w pełni
nia w funkcjonowaniu stawu skroniowo  żuchwo- zbieżne z obserwacjami innych autorów [6 8].
wego i współdziałających mięśni [6, 7]. Najczę-
ściej występujące dysfunkcje to: wzmożone napię-
cie mięśni żucia, asymetria przemieszczeń głów Wnioski
żuchwy, zwiększone otwarcie jamy ustnej, przy-
gryzanie błony śluzowej policzków. Analiza wyni- 1. Częste i długotrwałe żucie gumy powoduje
ków badań wskazuje, że wzmożone napięcie mię- zaburzenia funkcjonowania stawów skroniowo-
śni żucia, bóle okolicy stawu skroniowo-żuchwowe- -żuchwowych i obsługujących je mięśni.
go, ślady przygryzania błony śluzowej policzków 2. Najczęściej występujące dysfunkcje to:
zależą od tego, ile lat osoba żuje gumę. Ponadto wzmożone napięcie mięśni żucia, asymetria prze-
częstość występowania dysfunkcji takich jak asy- mieszczeń głów żuchwy, otwarcie jamy ustnej po-
metria przemieszczeń głów żuchwy, przeskakiwa- wyżej 50 mm i bóle okolicy stawu skroniowo-żu-
nia w stawie skroniowo-żuchwowym zależą od in- chwowego.
Piśmiennictwo
[1] MATSUKUBO T., TAKAZOE I.: Sucrose substitutes and their role in caries. Int. Dent. J. 2006, 56, 119 130.
[2] RIOS D., HONORIO H. M., MAGALHAES A. C., DELBEM A. C., MACHADO M. A., SILVA S. M., BUZALAF M. A.: Ef-
fect of salivary stimulation on erosion of human and bovine enamel subjected or not to subsequent abrasion: an in
situ/ex vivo study. Caries Res. 2006, 40, 218 223.
[3] BURT B. A.: The use of sorbitol- and xylitol-sweetened chewing gum in caries control. J. Am. Dent. Assoc.
2006,137,190 196.
[4] BATRA A., KLINGLER K., LANDFELDT B., FRIEDERICH H. M., WESTIN A., DANIELSSON T.: Smoking reduction treat-
ment with 4-mg nicotine gum: a double-blind, randomized, placebo-controlled study. Clin. Pharmacol. Ther. 2005,
78, 689 696.
[5] BEVILAQUA-GROSSI D., CHAVES T. C., DE OLIVEIRA A. S., MONTEIRO-PEDRO V.: Anamnestic index severity and si-
gns and symptoms of TMD. Cranio. 2006, 24,112 118.
[6] SHIMAZAKI K., MATSUBARA N., HISANO M., SOMA K.: Functional relationships between the masseter and sternoc-
leidomastoid muscle activities during gum chewing. Angle Orthod. 2006, 76, 452 458.
570 J. SOKALSKA, W. WI
CKIEWICZ, D. ZEC
CZAK-WI
CKIEWICZ
[7] MUNDT T., MACK F., SCHWAHN C., BERNHARDT O., KOCHER T., JOHN U., BIFFAR R.: Gender differences in associa-
tions between occlusal support and signs of temporomandibular disorders: results of the population-based study of
Health in Pomerania (SHIP). Int. J. Prosthodont. 2005, 18, 232 239.
[8] BRENNAN P. A., ILANKOVAN V.: Arthrocentesis for temporomandibular joint pain dysfunction syndrome. J. Oral.
Maxillofac. Surg. 2006, 64, 949 951.
Adres do korespondencji:
Joanna Sokalska
ul. Jerzego Bajana 15/22
54-129 Wrocław
tel. [phone]
e-mail: [e-mail]
Praca wpłynęła do Redakcji: 5.10.2006 r.
Po recenzji: 2.11.2006 r.
Zaakceptowano do druku: 1.12.2006 r.
Received: 5.10.2006
Revised: 2.11.2006
Accepted: 1.12.2006