Politechnika Wrocławska
Środki ochrony
Instytut Energoelektryki
Podczas prac przy urządzeniach elektrycznych często wymagane jest używanie
odpowiednich środków ochrony. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy
wyróżniają:
" środki ochrony zbiorowej
" środki ochrony indywidualnej
" urządzenia ochronne
SPRZ
T OCHRONNY
Środki
Funkcja Przykłady
ochrony
I ZNAKI BEZPIECZEC
STWA
ochrona grupy ludzi (w tym i
pojedynczych osób) przed rozwiązania techniczne stosowane w
zbiorowej niebezpiecznymi i pomieszczeniach pracy, maszynach i
innych urządzeniach
szkodliwymi czynnikami w
środowisku pracy
" odzież ochronna
" środki ochrony kończyn dolnych i
Na podstawie prezentacji przygotowanej przez dra inż. Janusza Koniecznego
ochrona człowieka przed
górnych, głowy, twarzy i oczu,
niebezpiecznymi i
indywidualnej układu oddechowego, słuchu
szkodliwymi czynnikami w
" sprzęt chroniący przed upadkiem z
środowisku pracy
wysokości
Wrocław 2011
" środki izolujące organizm
2
Podział sprzętu ochronnego
Urządzenia ochronne  osłony lub urządzenia, które spełniają co najmniej
jedną z następujących funkcji:
Sprzęt ochronny stosowany w czasie wykonywania prac przy urządzeniach
1. zapobiegają dostępowi do stref niebezpiecznych elektroenergetycznych dzieli się na następujące rodzaje:
2. powstrzymują ruch elementów niebezpiecznych zanim pracownik
1. izolacyjny
znajdzie się w strefie niebezpiecznej
2. do stwierdzania obecności lub braku napięcia
3. nie pozwalają na włączenie do ruchu elementów niebezpiecznych, jeśli
3. chroniący przed pojawieniem się napięcia
pracownik znajduje się w strefie niebezpiecznej
4. zabezpieczający przed działaniem łuku elektrycznego, produktów
4. zapobiegają naruszeniu normalnych warunków pracy urządzeń
spalania i przed obrażeniami mechanicznymi (w tym przed upadkiem z
5. nie pozwalają na uaktywnienie innych czynników niebezpiecznych lub
wysokości lub w zagłębienie)
szkodliwych
5. pomocniczy
Jeśli ograniczenie zagrożeń w wyniku zastosowania rozwiązań
organizacyjnych i technicznych jest niewystarczające, pracodawca jest
zobowiązany zapewnić pracownikom środki ochrony indywidualnej
odpowiednie do rodzaju i poziomu występujących zagrożeń - narzędzia
pracy i sprzęt ochronny, stosowane podczas prac przy urządzeniach
elektroenergetycznych.
3 4
Podział sprzętu izolacyjnego
Rodzaj
Napięcie do 1 kV Napięcie powyżej 1 kV
sprzętu
Zasadniczy drążki drążki
kleszcze kleszcze
uchwyty izolacyjne do
bezpieczników
rękawice dielektryczne
narzędzia izolowane
Dodatkowy kalosze izolacyjne rękawice dielektryczne
dywaniki i chodniki gumowe półbuty dielektryczne
pomosty izolacyjne dywaniki i chodniki gumowe
pomosty izolacyjne
5 6
Wskaz
niki wysokiego napięcia: optyczne (neonowe), akustyczne,
akustyczno-optyczne.
Neonowe wskaz
niki wysokiego napięcia przeznaczone są do optycznej
sygnalizacji braku lub obecności napięcia. Wykonywane na napięcia 1-750 kV
i przeznaczone do mocowania na drążku izolacyjnym.
Wskaz
niki niskiego napięcia: jedno- i dwubiegunowe. Jednobiegunowe
przeznaczone są dla napięć do 250 (500) V, dwubiegunowe  do 750 V.
Uzgadniacze faz: do optycznego sprawdzania zgodności lub niezgodności faz
między dwoma obwodami znajdującymi się pod napięciem.
7 8
Sprzęt chroniący przed pojawieniem się napięcia:
" uziemiacze przenośne
" zarzutki
Do ochrony miejsca pracy przed możliwością pojawienia się napięcia na
wyłączonych elementach urządzeń elektroenergetycznych. Zakładany na te
elementy urządzeń po wyłączeniu napięcia i stwierdzeniu jego braku.
9 10
Ewidencjonowanie sprzętu ochronnego
Sprzęt zabezpieczający przed działaniem łuku elektrycznego, produktów
Sposób ewidencjonowania i kontroli sprzętu ochronnego ustala
spalania lub przed obrażeniami mechanicznymi:
pracodawca, który powinien wyznaczyć osoby odpowiedzialne za gospodarkę
" okulary ochronne przeciwodpryskowe
sprzętem ochronnym. Do ich obowiązków należy dbanie o:
" szelki bezpieczeństwa
" dostateczną ilość sprzętu i uzupełnianie zapasów
" maski przeciwgazowe
" terminowe dokonywanie okresowych przeglądów i prób
" rękawice, fartuchy, ubrania przeciwogniowe
" ewidencjonowanie sprzętu ochronnego
" drabiny i podnośniki oraz słupołazy " prawidłowe przechowywanie sprzętu
" niezwłoczne usuwanie z eksploatacji sprzętu niezdatnego do użytku
Sprzęt pomocniczy: Obowiązkowej ewidencji podlega następujący sprzęt ochronny:
" przenośne ogrodzenia i płyty izolacyjne a) wskaz
niki napięcia na napięcie powyżej 1 kV
" barierki i linki b) drążki izolacyjne manipulacyjne
" nakładki izolacyjne c) drążki izolacyjne pomiarowe
" tablice ostrzegawcze d) drążki do nakładania przenośnych uziemiaczy ochronnych na napięcie
powyżej 1 kV
" siatki ochronne
e) drążki izolacyjne uniwersalne
f) rękawice elektroizolacyjne
g) obuwie elektroizolacyjne
11 12
Rozmieszczenie sprzętu ochronnego
Wytyczne ewidencjonowania sprzętu ochronnego:
Sprzęt ochronny należy rozmieścić zgodnie ze szczegółową instrukcją zakładową
a) na sprzęcie należy w sposób trwały zaznaczyć:
określającą zakres wyposażenia w sprzęt ochronny zespołów pracowników oraz
numer ewidencyjny
indywidualnych pracowników. Przy opracowywaniu takiej instrukcji należy
datę następnej próby okresowej
przestrzegać następujących zasad:
cechy przeznaczenia (napięcie robocze w kV)
1. komplet sprzętu ochronnego dla każdej wysokości napięcia, w liczbie
b) ewidencję należy prowadzić tak, aby łatwo można było znalez
ć miejsce,
wynikającej z ilości, rodzaju i warunków obsługi urządzeń, powinien znajdować
w którym sprzęt się znajduje oraz sprawdzić datę prób okresowych,
się w szczególności:
" w stacjach ze stałą obsługą oraz w wielopolowych stacjach bez stałej
c) należy prowadzić oddzielny wykaz wszystkich nakładanych przenośnych
obsługi o dużej częstości czynności ruchowych lub kons.-remontowych,
uziemiaczy. Założone uziemiacze należy przekazywać kolejnym zmianom
" w stacjach bez stałej obsługi o utrudnionym dostępie terenowym,
wg liczby i numeracji, przy czym należy dokładnie podawać numery
" w elektrowniach,
uziemiaczy i miejsce ich założenia,
" w posiadaniu zespołu pracowników przygotowujących miejsca pracy w
d) przy wydawaniu sprzętu ochronnego do osobistego użytkowania należy
stacjach bez sprzętu ochronnego i w sieciach elektroenergetycznych,
wpisać datę wydania i rodzaj sprzętu. Sprzęt należy wydać na czas
" w miejscach przebywania obsługi urządzeń elektroenergetycznych.
określony, po upływie którego powinien być zwrócony.
2. Wskazane jest, by większe stacje wyposażyć w drążki odłącznikowe, pomosty
izolacyjne oraz kleszcze i uchwyty izolacyjne. Pracownicy pełniący dyżury w
stacjach mogą uzyskać do osobistego wyposażenia rękawice i półbuty
dielektryczne, hełmy, okulary ochronne i zarzutki. Każdy pracownik
13 pracujący na słupach powinien posiadać szelki bezpieczeństwa i słupołazy. 14
Okresowe badania sprzętu ochronnego
" Przechowywanie sprzętu ochronnego razem z narzędziami pracy jest
" Sprzęt ochronny i narzędzia pracy powinny być poddawane okresowym próbom
zabronione!
w zakresie ustalonym w PN lub w dokumentacji producenta.
" Sprzęt ochronny i narzędzia pracy należy przechowywać w miejscach do
" Sprzęt, którego termin ważności próby okresowej został przekroczony nie może
tego wyznaczonych w warunkach zapewniających utrzymanie ich w pełnej
być dalej stosowany i należy go natychmiast wycofać z użycia.
sprawności, wyposażonych w odpowiednie stojaki lub/i haczyki do
" Okresowym próbom wytrzymałości elektrycznej należy poddawać izolacyjny
zawieszania drążków i tablic ostrzegawczych a także uziemiaczy
sprzęt ochronny. Próby należy wykonywać w terminach określonych w normach
przenośnych oraz w szafki do przechowywania rękawic, półbutów, masek, przedmiotowych, jednak nie rzadziej niż w przedstawionych w tabeli.
wskaz
ników napięcia itp.
Tabela. Terminy badań okresowych izolacyjnego sprzętu ochronnego [PTPiREE]
" Sprzęt ochronny gumowy należy przechowywać w temperaturze nie
wyższej od 25�C w stanie nienaprężonym w miejscach suchych,
Terminy badań
Nazwa sprzętu ochronnego
chronionych przed działaniem promieni słonecznych, z dala od olejów,
okresowych
kwasów, benzyny i innych substancji szkodliwie działających na gumę.
Rękawice, półbuty i kalosze dielektryczne, drążki izolacyjne i wskaz
niki
co 12 miesięcy
napięcia na napięcie 1-110 kV, uzgadniacze faz, drążki pomiarowe
" Sprzęt wykonany z drewna lub bakelitu (materiałów higroskopijnych)
Drążki izolacyjne (z wyjątkiem pomiarowych) i wskaz
niki napięcia na napięcie
powinien być przechowywany w pomieszczeniach suchych lub w
co 2 lata
220, 400 i 750 kV, kleszcze i uchwyty izolacyjne, dywaniki i chodniki gumowe
szczelnych futerałach.
Pomosty izolacyjne co 3 lata
" Sprzęt ochronny powinien być przewożony w specjalnych pojemnikach,
Uwaga: Nie wolno wykonywać żadnych prób wytrzymałości mechanicznej izolacyjnego
skrzyniach, futerałach lub nieprzemakalnych pokrowcach.
sprzętu ochronnego!
15 16
Znaki bezpieczeństwa i tablice ostrzegawcze
Znaki ostrzegawcze - do podkreślania i ostrzegania o
bezpośrednim istniejącym lub mogącym powstać
" Ze względu na sposób umocowania: stałe i przenośne
zagrożeniu, jeżeli łączy się ono ze zjawiskami
" Ze względu na miejsce umieszczenia treści napisu (hasła): typu A (z treścią
fizycznymi oraz z przewidywaną do wykonania
napisu umieszczoną pod znakiem) i typu B (z treścią napisu umieszczoną po
czynnością (umieszczane np. na słupach linii
prawej stronie znaku)
napowietrznych, oświetlenia ulicznego, ogrodzeniach
" Wymagania techniczne dotyczące kształtów, wymiarów, rozmieszczenia
rozdzielni, stacji itp.)
otworów do mocowania i barwy znaków: PN-88/E-08501
Przykłady napisów:
Nie dotykać! Urządzenie elektryczne!
Wysokie napięcie  niebezpieczne dla życia
Zgodnie z normą tablice i znaki bezpieczeństwa ze względu na ich
Niebezpieczeństwo dla życia przy dotykaniu urządzenia elektrycznego
funkcję dzielą się na:
Niebezpieczeństwo dla życia przy dotknięciu przewodów
" ostrzegawcze
Niebezpieczeństwo porażenia napięciem indukowanym
" nakazu Obwód oświetleniowy pod napięciem
Obwód pomocniczy pod napięciem
" zakazu
Pod napięciem Niebezpieczne pole elektryczne
" informacyjne
Zasilanie dwustronne Niebezpieczne napięcie krokowe
Kabel wysokiego napięcia Niebezpieczne napięcie dotykowe
17 18
Znaki nakazu - do ostrzegania przed następstwami Znaki zakazu - do zakazania wykonania czynności w
zagrożenia lub do wydania pewnego, określonego danej sytuacji niebezpiecznej, nieprawidłowej lub
polecenia przy wykonywaniu czynności (umieszczane niezgodnej z przepisami i stwarzającej zagrożenie
np. na łącznikach, drzwiach celek, pulpitach, porażeniem lub poparzeniem (umieszczane np. na
silnikach itp.) drzwiach celek rozdzielni, stacji transformatorowych
itp.)
Przykłady napisów:
Pracuj tylko tutaj
Przed wejściem wyłącz
Przykłady napisów:
Wyłącz przed rozpoczęciem pracy
Dotykanie wzbronione
Wyłącz w niebezpieczeństwie
Nie załączać
W niebezpieczeństwie naciśnij przycisk Wyłącz obustronnie
Nie załączać  pracują ludzie
To miejsce musi być zawsze wolne Przed pracą uziemić
Pracuj tylko nieiskrzącymi narzędziami
Nie załączać  na linii pracują ludzie
Przed zdjęciem osłony (ochrony)  wyłącz
Niebezpieczeństwo dla życia
Przed otwarciem rozładuj  wysokie napięcie
Nie wchodzić do stacji prób
Wyłącz przed zdjęciem osłony (ochrony) części wirujących
Wejście wzbronione
Urządzenie obsługiwać może tylko osoba uprawniona
Niebezpieczne dla życia
Używaj tylko narzędzi o napędzie elektrycznym zasilanych napięciem 12 V
19 20
Znaki informacyjne - do informowania o możliwościach
osiągnięcia stanu bezpieczeństwa i zwracania uwagi na Znaki i tablice typu B
stan urządzeń (umieszczane przy organizowaniu miejsca
pracy lub dla oznaczenia miejsc zainstalowania i stanu
urządzeń)
HASA
O (NAPIS)
HASA
O (NAPIS)
TEKST NAPISU
TEKST NAPISU
BEZPIECZEC
STWA BEZPIECZEC
STWA
Przykłady napisów:
ZNAK I TABLICA OSTRZEGAWCZA
ZNAK I TABLICA ZAKAZU
Miejsce pracy
Uziemiono
HASA
O (NAPIS)
HASA
O (NAPIS)
Włączono
TEKST NAPISU
TEKST NAPISU
BEZPIECZEC
STWA
Wyłączono
BEZPIECZEC
STWA
Zwarto
Napięcie 12 V Napięcie 24 V Napięcie ...........V ZNAK I TABLICA INFORMACYJNA ZNAK I TABLICA NAKAZU
Wyłącznik główny linii
Wyłącznik główny budynku
Wyłącznik główny dz
wigu
Podział sieci
21 22