OPINIE
Rozdział 8/3.
8/3. Dobór i stosowanie pochłaniającego sprzętu
ochrony układu oddechowego
Krzysztof 8/3. S
rodki ochrony indywidualnejochrony układu oddechowego
Rozdział robocza,
8/3. Dobór i stosowanie
8. Odzież2006
grudzieńMakowski pochłaniającego sprzętu
Spis treS
ci
1. Wprowadzenie . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 1
2. Elementy, które należy uwzględnić podczas analizy
ryzyka zawodowego na konkretnych stanowiskach
pracy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
2.1. Uwagi ogólne . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 2
2.2. Niedobór tlenu . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 3
2.3. Ocena ryzyka związanego z ochroną układu
oddechowego człowieka na stanowisku pracy. 3
3. Dobór sprzętu ochrony układu oddechowego . . . . 5
3.1. Działania zmierzające do zapewnienia
właS
ciwych warunków pracy . . . . . . . . . . . . . . 5
3.2. Stosowanie sprzętu chroniącego przed gazami
i parami . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 5
3.3. Przewidywanie czasu ochronnego działania
pochłaniaczy . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 6
3.4. Zasady doboru sprzętu filtrująco-pochłania-
jącego . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 9
3.5. Znakowanie pochłaniaczy i filtropochłaniaczy . 10
3.6. Znakowanie półmasek pochłaniających . . . . . . 11
3.7. Znakowanie sprzętu z dodatkowym x
ródłem
zasilania. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 11
4. Szkolenie pracowników, użytkowanie ochron
i nadzór nad sprzętem . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . 12
4.1. Podstawowe zasady użytkowania pochłania-
jącego sprzętu ochrony układu oddechowego . 12
4.2. Przechowywanie i konserwacja sprzętu
ochrony układu oddechowego . . . . . . . . . . . . . 13
1. Wprowadzenie
W wielu gałęziach przemysłu w różnych procesach technologicznych dochodzi do
emisji do atmosfery toksycznych substancji chemicznych oddziaływujących szko-
dliwie na organizm człowieka. Do najbardziej niebezpiecznych należą substancje
charakteryzujące się dużą lotnoS
cią, dzięki czemu mogą osiągać znaczne stężenia
na stanowiskach pracy.
Związki toksyczne mogą występować w powietrzu w pomieszczeniach pracy Występowanie
w powietrzu
w różnych stanach skupienia. W praktyce najczęS
ciej mamy do czynienia z jed-
substancji
norodnym układem, w którym związek chemiczny w postaci par tworzy mie-
toksycznych
szaninę z powietrzem. Podobne, jednorodne mieszaniny z powietrzem tworzą
substancje będące w temperaturze pokojowej gazami, np. tlenki azotu, tlenek
węgla itp.
grudzień 2006 1
OPINIE 8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej
Rozdział 8/3.
Pary są to substancje w stanie lotnym o temperaturze mniejszej od temperatury kry-
tycznej.
Gazy są to substancje w stanie lotnym o temperaturze większej od temperatury kry-
Pary i gazy
tycznej.
Sposoby Wchłanianie par i gazów do organizmu człowieka najczęS
ciej zachodzi na skutek
wchłaniania
ich wdychania, a więc poprzez układ oddechowy (inhalacja).
Mechanizm wchłaniania substancji toksycznych znajdujących się w powietrzu
w postaci gazów i par, oparty jest na zjawisku dyfuzji gazów. Toksyczne pary i gazy
wchłaniane są do organizmu człowieka w całym układzie oddechowym.
Substancje lotne, dobrze rozpuszczalne w wodzie (np.: amoniak, chlorowodór, flu-
orowodór, kwas octowy) wchłaniane są w górnych drogach oddechowych (po-
przez nos, gardło, krtań).
Związki takie jak chlor, dwutlenek siarki, trójchlorek arsenu wywołują zmiany za-
równo w górnych drogach oddechowych, jak i oskrzelach.
Substancje słabo rozpuszczalne w wodzie (np.: ozon, tlenki azotu, fosgen) trafiają
prawie w całoS
ci do pęcherzyków płucnych.
Wchłanianie par gazów drogami oddechowymi może prowadzić do:

poważnych zatruć organizmu,

obrzęku płuc,

astmy oskrzelowej,
Skutki

zapalenia płuc, a nawet

powodują S
mierć.
PRZYKA
AD Z narażeniem na szkodliwe działanie par i gazów mamy do czynienia najczęS
ciej przy pracach lakier-
niczych i malarskich, w barwiarni oraz przy sterylizacji.
2. Elementy, które należy uwzględnić podczas analizy
ryzyka zawodowego na konkretnych stanowiskach
pracy
2.1. Uwagi ogólne
Przypominamy, że substancje niebezpieczne lub szkodliwe wchłaniane do organi-
zmu człowieka drogą oddechową stanowią grupę czynników wysokiego ryzyka,
będących przyczyną:

przewlekłych chorób zawodowych, często o charakterze nowotworowym oraz
Identyfikacja

nagłych wypadków przy pracy,
zagrożeń
a reagujące pomiędzy sobą mieszaniny różnych związków chemicznych wystę-
pujących w atmosferze S
rodowiska pracy niosą dodatkowe niebezpieczeństwo,
tworząc zmienne warunki S
rodowiskowe, a w skrajnych przypadkach prowadząc
nawet do wystąpienia niedoboru tlenu. Dlatego tak ważne jest prawidłowe okre-
S
lenie wszystkich czynników szkodliwych dla układu oddechowego mogących
wystąpić podczas przebywania ludzi w strefie zagrożonej, ich charakterystyka in-
dywidualna oraz reakcje zachodzące w mieszaninach tych związków.
2 grudzień 2006
8/3. Dobór i stosowanie pochłaniającego sprzętu ochrony układu oddechowego OPINIE
Rozdział 8/3.
Przypominamy, że analiza stanowiska pracy powinna obejmować co najmniej: Analiza
stanowisk

rodzaj wykonywanych przez pracownika czynnoS
ci,
pracy

organizację przestrzeni na stanowisku pracy,

rodzaje czynników szkodliwych występujących lub potencjalnie występujących
na stanowisku pracy,

obciążenie organizmu w trakcie pracy oraz dodatkowe obciążenie podczas pra-
cy na skutek zastosowania ochron.
2.2. Niedobór tlenu
Warunkiem osiągnięcia celu, jakim jest stworzenie bezpiecznych warunków pracy,
jest rzetelna analiza wszystkich zagrożeń, które występują lub mogą pojawić się
w czasie 8-godzinnego dnia pracy.
Jeżeli utrata życia lub zdrowia może nastąpić w wyniku niedoboru tlenu, wtedy Konsekwencje
braku tlenu
zagrożenia mają charakter natychmiastowy (powodują konsekwencje występujące
bez oddalenia w czasie). Zwracamy uwagę, że niedobór tlenu w powietrzu skutkuje
bezpoS
rednio niedoborem tlenu w komórkach żywych organizmów, blokując wa-
żne funkcje życiowe. Dodatkowe niebezpieczeństwo, z którego należy sobie zda-
wać sprawę wynika, z niewykrywalnoS
ci niedoboru tlenu przez ludzkie zmysły,
co może prowadzić do utraty przytomnoS
ci w strefie zagrożonej, a w przypadku
dłuższego przebywania w miejscu niedoboru tlenu  do nieodwracalnych uszko-
dzeń komórek mózgowych, a nawet S
mierci.
Skutki wystąpienia niedoboru tlenu zależą od:

stężenia tlenu we wdychanym powietrzu,

długoS
ci czasu wystąpienia niedoboru tlenu,

wentylacji minutowej płuc,

ogólnej kondycji fizycznej osoby narażonej.
Z wymienionych powyżej powodów, w wielu przypadkach zagrożeń wchłania-
nych drogą oddechową, niezbędne staje się monitorowanie S
rodowiska, poprzez
zainstalowanie:

detektorów zbiorowych lub

wykrywaczy indywidualnych, w które wyposaża się pracowników przeby-
wających w skażonym obszarze.
2.3. Ocena ryzyka związanego z ochroną układu oddechowego
człowieka na stanowisku pracy
Rozpoznanie zagrożeń powinno polegać na: Rozpoznanie
zagrożeń

zidentyfikowaniu wszystkich występujących czynników niebezpiecznych lub
szkodliwych dla układu oddechowego oraz

pomiarze ich stężeń.
Uzyskane informacje umożliwią ustalenie relacji pomiędzy Najwyższym Dopusz-
czalnym Stężeniem (NDS) zidentyfikowanych czynników, a maksymalnym stęże-
niem tych czynników występującym w S
rodowisku pracy w ciągu jednej zmiany
roboczej.
grudzień 2006 3
OPINIE 8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej
Rozdział 8/3.
W przypadku niestwierdzenia przekroczeń wartoS
ci NDS lub NDSCh należy
wnioskować, że stosowanie indywidualnych S
rodków ochrony układu oddecho-
wego nie jest konieczne. Podejmując decyzję o nie stosowaniu S
rodków ochronnych
należy zawsze pamiętać, iż dla niektórych czynników (szczególnie rakotwórczych)
Niestosowanie
już sama możliwoS
ć ich wystąpienia stwarza zagrożenie i w takim przypadku wy-
środków
ochronnych
daje się słuszne zalecenie o stosowaniu ochron indywidualnych, mimo braku
stwierdzenia przekroczenia wartoS
ci NDS i NDSCh.
Algorytm postępowania przy ocenie ryzyka spowodowanego wystąpieniem
czynników niebezpiecznych lub szkodliwych dla układu oddechowego
Nie Żadne działania
Czy występują
w sferze bezpieczeństwa
zagrożenia?
nie są konieczne
Tak
Czy te zagrożenia dotyczą
Oceń inne
Nie
czynników wchłanianych
zagrożenia i podjmij
drogą oddechową?
odpowiednią kontrolę
Tak
Oceń:
 S
rednie stężenie ważone
 maksymalne stężenie w czasie dnia pracy
Nie
 czy są przekroczone wartoS
ci NDS lub
NDSCH NDSP?
Tak
Nie
Czy jest wymagana kontrola ryzyka?
Tak
Wprowadx
, za pomocą przyrządów,
kontrolę x
ródła emisji lub procesu
technologicznego
Oceń pozostałe zagrożenia
Nie
Wprowadx
i utrzymaj
Czy jest wymagana dodatkowa
kontrolę zagrożenia
ochrona?
Tak
Wybierz odpowiednią ochronę układu
oddechowego spoS
ród wzorów
mających certyfikaty na znak "CE"
4 grudzień 2006
8/3. Dobór i stosowanie pochłaniającego sprzętu ochrony układu oddechowego OPINIE
Rozdział 8/3.
3. Dobór sprzętu ochrony układu oddechowego
3.1. Działania zmierzające do zapewnienia właS
ciwych
warunków pracy
Obowiązkiem pracodawcy jest stworzenie możliwie najbezpieczniejszych warun- Obowiązki
pracodawcy
ków pracy. Powinien on do tego celu  wykorzystując aktualny stan wiedzy tech-
nicznej i organizacyjnej  zastosować działania zmierzające do: wyeliminowania
czynników stanowiących ryzyko, odizolowania stref niebezpiecznych, zastosowa-
nia ochron zbiorowych oraz wyposażenia pracowników w indywidualne S
rodki
ochrony układu oddechowego.
Wszystkie działania pracodawcy powinny doprowadzić do zapewnienia takich
warunków S
rodowiska pracy, aby powietrze wdychane przez człowieka było zdat-
ne do oddychania, tzn. gdy:

iloS
ć zanieczyszczeń wchodzących w skład powietrza do oddychania jest po-
Powietrze
niżej wartoS
ci NDS wyznaczonych dla tych substancji oraz
zdatne do

zawartoS
ć tlenu w powietrzu jest wyższa niż 17% obj., a także oddychania

temperatura powietrza odpowiada maksymalnej, dopuszczalnej ze względów
fizjologicznych temperaturze, w której może pracować człowiek.
3.2. Stosowanie sprzętu chroniącego przed gazami i parami
Elementy pochłaniające wytwarza się w wersjach przeznaczonych do ochrony
przed różnymi zanieczyszczeniami występującymi w powietrzu w postaci par lub
gazów. Poszczególne wersje różnią się między sobą rodzajem zastosowanej masy
chłonnej  sorbentu, która pochłania znajdujące się w powietrzu zanieczyszczenia
Działanie
na zasadzie:
elementów

adsorpcji,
pochłania-

jących
chemisorpcji lub

katalizy.
Według Polskiej Normy PN-EN 14387:2006 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Znakowanie
Pochłaniacz(-e) i filtropochłaniacz(-e). Wymagania, badanie, znakowanie  oznaczanie
pochłaniaczy przeznaczonych do ochrony przed poszczególnymi substancjami
polega na przypisaniu poszczególnym typom pochłaniaczy:

symboli literowych oraz

odpowiedniej barwy etykiety.
Sprzęt pochłaniający należy dobierać w zależnoS
ci od:

rodzaju gazu i/lub pary występujących powietrzu na stanowisku pracy (typ
sprzętu),

stężenia objętoS
ciowego gazu i/lub pary w atmosferze S
rodowiska pracy (kla-
Zasady doboru
sa sprzętu).
W zależnoS
ci od właS
ciwoS
ci fizykochemicznych i toksycznych substancji chemicz- Typy
pochłaniaczy
nych występujących w atmosferze S
rodowiska pracy, wyróżniamy następujące
typy pochłaniaczy/półmasek pochłaniających:

typ A  chronią przed okreS
lonymi przez producenta organicznymi gazami
i/lub parami substancji organicznych o temperaturze wrzenia powyżej 65�C,
grudzień 2006 5
OPINIE 8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej
Rozdział 8/3.

typ B  chronią przed okreS
lonymi przez producenta nieorganicznymi gazami
i/lub parami substancji nieorganicznych (z wyjątkiem tlenku węgla),

typ E  chronią przed dwutlenkiem siarki oraz innymi parami i gazami kwaS
-
nymi okreS
lonymi przez producenta,

typ K  chronią przed amoniakiem i organicznymi pochodnymi amoniaku
okreS
lonymi przez producenta.
Pochłaniacze Ponadto wyróżniamy dwa typy pochłaniaczy/półmasek pochłaniających specjal-
specjalne
nych:

typ AX  chronią przed okreS
lonymi przez producenta nieorganicznymi gaza-
mi i/lub parami substancji nieorganicznych o temperaturze wrzenia poniżej
65�C,

typ SX  chronią przed okreS
lonymi przez producenta substancjami che-
micznymi (nazwa związku chemicznego powinna być podana na pochłania-
czu/półmasce pochłaniającej).
Klasy ochronne Elementy pochłaniające dzieli się na trzy klasy ochronne oznaczone indeksami:
1, 2 lub 3  okreS
lając je jako elementy pochłaniające o:

niskiej pojemnoS
ci sorpcyjnej (indeks 1), przeznaczone do ochrony przed
gazami lub parami o objętoS
ciowym stężeniu w powietrzu nie przekracza-
jącym 0,1%,

S
redniej pojemnoS
ci sorpcyjnej (indeks 2), przeznaczone do ochrony przed
gazami lub parami o objętoS
ciowym stężeniu w powietrzu nie przekracza-
jącym 0,5%,

wysokiej pojemnoS
ci sorpcyjnej (indeks 3), przeznaczone do ochrony przed
gazami lub parami o objętoS
ciowym stężeniu w powietrzu do 1%.
3.3. Przewidywanie czasu ochronnego działania pochłaniaczy
W praktyce nie jest możliwe okreS
lenie dokładnego czasu ochronnego działania
sprzętu pochłaniającego.
Dla użytkownika, stosowanie sprzętu pochłaniającego, wiąże się z trudnoS
ciami
w okreS
leniu momentu, w którym niezbędna jest jego wymiana spowodowana na-
syceniem sorbentu. Dalsze użytkowanie sprzętu powoduje wówczas, że użytkow-
nik zaczyna oddychać zanieczyszczonym powietrzem.
Czas ochronnego działania (użytkowania) sprzętu pochłaniającego zależy od
następujących czynników:

typu pochłaniacza/półmaski pochłaniającej,

pojemnoS
ci sorpcyjnej warstwy pochłaniającej,

wilgotnoS
ci i temperatury otaczającego powietrza,

stopnia uciążliwoS
ci pracy,

stężenia par i gazów w powietrzu na stanowisku pracy.
Ocena zużycia Najpowszechniej stosowaną metodą oceny stopnia zużycia pochłaniaczy jest wy-
korzystanie charakterystycznych cech substancji chemicznych takich jak:

zapach,

smak,

drażnienie błon S
luzowych.
6 grudzień 2006
8/3. Dobór i stosowanie pochłaniającego sprzętu ochrony układu oddechowego OPINIE
Rozdział 8/3.
Przyjmuje się, że pochłaniacz/półmaskę pochłaniającą należy wymienić zawsze
wtedy, kiedy użytkownik wyczuje charakterystyczny smak i/lub zapach sub-
stancji chemicznej, przed którą sprzęt stanowi ochronę.
Postępowanie takie ma jednak swoje słabe strony. Istnieją bowiem trzy grupy sub-
Konieczność
stancji chemicznych, biorąc jako kryterium podziału, porównanie progowych stę- wymiany
żeń zapachu z normatywami higienicznymi. Są to związki odznaczające się gra-
nicznym stężeniem zapachu:

niższym niż wartoS
ć higienicznego normatywu,

równym wartoS
ci higienicznego normatywu,

wyższym niż wartoS
ć higienicznego normatywu.
Do trzeciej z wymienionych grup zaliczono wiele niebezpiecznych dla człowieka
substancji chemicznych, które wyczuwalne są zmysłem węchu dopiero wtedy, gdy
ich stężenie w powietrzu jest niebezpieczne dla organizmu człowieka. Dobierając
sprzęt pochłaniający należy więc:

poddać dokładnej analizie rodzaj czynników chemicznych występujących w S
ro-
dowisku pracy oraz

oszacować czas skutecznego działania, uwzględniając wszystkie czynniki wpły-
wające na zmianę ich pojemnoS
ci sorpcyjnej.
Ustalony na podstawie badań laboratoryjnych czas ochronnego działania przedsta-
wiono w poniższej tabeli (dla przepływu 30l/min i stężenia 0,1% obj.).
Czas ochronnego działania pochłaniaczy/półmasek pochłaniających
Typ i klasa Typ i klasa Substancja testowa Minimalny czas
pochłaniacza półmaski przebicia w warunkach
pochłaniającej badania (min)
A1 FMA1 cykloheksan (C6H12) 70
B1 FMB1 chlor (Cl2) 20
siarkowodór (H2S) 40
cyjanowodór (HCN) 25
E1 FME1 dwutlenek siarki (SO2) 20
K1 FMK1 amoniak (NH3) 50
A2 FMA2 cykloheksan (C6H12) 35
B2 FMB2 chlor (Cl2) 20
siarkowodór (H2S) 40
cyjanowodór (HCN) 25
E2 FME2 dwutlenek siarki (SO2) 20
K2 FMK2 amoniak (NH3) 40
A3  cykloheksan (C6H12) 65
B3  chlor (Cl2) 30
siarkowodór (H2S) 60
cyjanowodór (HCN) 35
E3  dwutlenek siarki (SO2) 30
K3  amoniak (NH3) 60
grudzień 2006 7
OPINIE 8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej
Rozdział 8/3.
Znakowanie Sprzęt pochłaniający (oprócz pochłaniaczy kompletowanych z częS
ciami twarzo-
i wymagania
wymi) występuje w postaci półmasek pochłaniających. Półmaski pochłaniające
dla pólmasek
znakowane są symbolem  FM przed okreS
leniami typu i klasy ochronnej. Wyma-
pochłania-
gania, metody badań i sposoby znakowania tego typu sprzętu zawarte są w Polskiej
jących
Normie PN-EN 405:2005, (norma dotyczy półmasek pochłaniających z zaworami).
Wymagania w zakresie parametrów ochronnych odpowiadają wartoS
ciom okreS
la-
nym dla pochłaniaczy. Tym samym dla półmasek pochłaniających obowiązują te
same zasady podziału na typy i klasy (A1, B1, K1, E1). Z powyższego wynika, że do
półmasek pochłaniających można zaliczyć tylko takie rozwiązania sprzętu ochrony
układu oddechowego, które gwarantują spełnienie wymagań w zakresie parame-
trów ochronnych i użytkowych zawartych w projekcie ww. normy.
Wszystkie półmaski filtrujące, które spełniają jedynie wymagania norm PN-EN
149:2004 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Półmaski filtrujące do ochrony przed cząst-
kami. Wymagania, badanie, znakowanie, a posiadają w materiale filtracyjnym war-
stwy sorbentu poprawiające komfort użytkowania (w przypadku występowania
w powietrzu par i/lub gazów w stężeniach poniżej NDS) nie stanowią sprzętu kwa-
lifikowanego jako sprzęt pochłaniający.
Największe problemy użytkowników sprzętu pochłaniającego dotyczą bardzo lot-
nych substancji oraz mieszanin różnych związków chemicznych. Wynika to z fak-
tu, że w masie sorpcyjnej stanowiącej wypełnienie pochłaniacza, substancje te
mogą ulegać rozdzieleniu.
Substancja o większej lotnoS
ci może szybciej reagować z masą sorbentu, wypie-
rając tę drugą, co przyczynia się do przyspieszenia momentu przebicia pochłania-
cza. Generalnie w odniesieniu do doboru poszczególnych typów pochłaniaczy do
zagrożeń układu oddechowego substancjami toksycznymi w postaci par lub ga-
zów, stosuje się zasadę podobieństwa chemicznego substancji. Zasadę tę należy
stosować ostrożnie, szczególnie w odniesieniu do związków chemicznych, co do
których nie wykonano badań laboratoryjnych.
Należy pamiętać, że jeżeli zaistnieje koniecznoS
ć wymiany elementu oczyszczającego
w dwufiltrowej częS
ci twarzowej, oba pochłaniacze należy wymienić jednoczeS
nie.
Czas użytkowania sprzętu pochłaniającego z dodatkowym x
ródłem zasilania jest
Sprzęt
limitowany:
z zasilaniem

szybkoS
cią nasycenia warstwy sorpcyjnej,

czasem działania akumulatorów.
Przy stężeniach par lub gazów przekraczających 1% konieczne jest zastosowanie
sprzętu izolującego.
Półmaski pochłaniające występują tylko w1 i 2 klasie ochronnej, natomiast po-
chłaniacze specjalne AX i SX oraz półmaski pochłaniające specjalne AX i SX nie pod-
legają podziałowi na klasy.
Pochłaniający sprzęt z dodatkowym x
ródłem zasilania posiada takie same właS
ci-
woS
ci ochronne, jak zastosowany w nim element oczyszczający  pochłaniacz.
PRZYKA
AD Na stanowisku pracy występuje zanieczyszczenie amoniakiem, którego stężenie w atmosferze
kształtuje się na poziomie 0,3% objętoS
ciowo.
8 grudzień 2006
8/3. Dobór i stosowanie pochłaniającego sprzętu ochrony układu oddechowego OPINIE
Rozdział 8/3.
WłaS
ciwą ochroną dla pracujących na tym stanowisku będzie np. pochłaniacz K2 skompletowany
z częS
cią twarzową w postaci maski.
W przypadku występowania mieszaniny tej samej grupy substancji zanieczysz- Mieszanina
substancji
czających powietrze (np. substancje organiczne), klasę ochronną sprzętu należy
jednej grupy
dobrać do sumy stężeń substancji tworzących tą mieszaninę.
Na stanowisku pracy występuje zanieczyszczenie: PRZYKA
AD
acetonem, którego stężenie w atmosferze kształtuje się na poziomie 0,06% objętoS
ciowo oraz
ksylenem na poziomie 0,07% objętoS
ciowo.
WłaS
ciwą ochroną dla pracujących na tym stanowisku będzie pochłaniacz A2 skompletowany z częS
-
cią twarzową w postaci maski, ponieważ suma stężeń przekracza 0,1% objętoS
ciowo.
Jeżeli w mieszaninie występują różnego rodzaju związki, należy wówczas zasto- Mieszaniny
różnych
sować odpowiedni sprzęt wielogazowy, który jest kombinacją powyżej przedsta-
związków
wionych zakresów ochrony.
Sprzęt typu BE przeznaczony jest do ochrony jednoczeS
nie przed: PRZYKA
AD
okreS
lonymi przez producenta nieorganicznymi gazami i/lub parami substancji nieorganicz-
nych oraz
dwutlenkiem siarki i innymi parami i gazami kwaS
nymi.
3.4. Zasady doboru sprzętu filtrująco-pochłaniającego
Sprzęt filtrująco-pochłaniający (filtropochłaniacze i półmaski filtrująco-pochłania-
jące) dobieramy wg zasad odnoszących się do sprzętu:

filtrującego  tzn. w zależnoS
ci od stężenia aerozolu  posługując się krotnoS
cią
przekroczenia wartoS
ci NDS danej substancji (rodzaj i klasa sprzętu),

pochłaniającego  tzn. w zależnoS
ci od rodzaju gazu i/lub pary, występujących
w powietrzu na stanowisku pracy (typ sprzętu) i ich stężenia objętoS
ciowego
(klasa sprzętu).
Zgodnie z opisanymi zasadami, sprzęt filtrująco-pochłaniający jest dostępny w: Rodzaje sprzętu

szeS
ciu typach  A, B, E, K, AX, SX oraz

trzech klasach ochronnych  1, 2, 3 (w zależnoS
ci od stężenia par i gazów) i P1,
P2, P3 (w zależnoS
ci od stężenia aerozolu).
Ponadto wyróżniamy dwa typy filtropochłaniaczy specjalnych:

NO-P3  chroni układ oddechowy przed tlenkami azotu,

Hg-P3  chroni układ oddechowy przed parami rtęci.
W powietrzu na stanowisku pracy występują zanieczyszczenia w postaci: PRZYKA
AD
dwutlenku siarki (SO2) o objętoS
ciowym stężeniu 0,08% oraz
pyły gipsu o stężeniu 110 mg/m3 (wartoS
ć NDS dla pyłu gipsowego 10 mg/m3).
WłaS
ciwym dla tego stanowiska pracy będzie sprzęt filtrująco-pochłaniający:
typu E  z uwagi na właS
ciwoS
ci substancji zanieczyszczającej powietrze,
grudzień 2006 9
OPINIE 8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej
Rozdział 8/3.
klasy 1  z uwagi na wielkoS
ć stężenia objętoS
ciowego dwutlenku siarki,
klasy P2  z uwagi na wielkoS
ć stężenia pyłu (MPF = 11).
WłaS
ciwym sprzętem chroniącym układ oddechowy przed występującym zagrożeniem na tym
stanowisku pracy będzie filtropochłaniacz E1P2 skompletowany z maską.
Można tu również zastosować sprzęt z dodatkowym x
ródłem zasilania wyposażony w analogiczny fil-
tropochłaniacz.
Półmaski filtrująco-pochłaniające (jako sprzęt pochłaniający) występują tylko
w1i 2klasie ochronnej.
Filtropochłaniacze specjalne (jako sprzęt pochłaniający) nie podlegają podziałowi
na klasy i zawsze zawierają filtry klasy P3.
Sprzęt filtrująco-pochłaniający typu AX i SX (jako sprzęt pochłaniający) nie podle-
gają podziałowi na klasy.
Pochłaniający sprzęt z dodatkowym x
ródłem zasilania ma takie same właS
ciwoS
ci
ochronne jak zastosowany w nim element oczyszczający  filtropochłaniacz.
3.5. Znakowanie pochłaniaczy i filtropochłaniaczy
Oznaczanie pochłaniaczy przeznaczonych do ochrony przed poszczególnymi sub-
stancjami polega na przypisaniu poszczególnym typom pochłaniaczy:

symboli literowych oraz

barwy etykiety.
Oznaczenia poszczególnych typów pochłaniaczy (wg EN 14387:2004) są nastę-
pujące:

A, barwa brązowa  pary i gazy organiczne o temperaturze wrzenia powyżej
65�C,

AX, barwa brązowa  okreS
lone przez producenta pary i gazy organiczne
o temperaturze wrzenia poniżej 65�C,
Oznaczenia

B, barwa szara  pary i gazy nieorganiczne z wyjątkiem tlenku węgla,
typów

E, barwa żółta  dwutlenek siarki oraz inne, okreS
lone przez producenta pary
pochłaniaczy
i gazy kwaS
ne,

K, barwa zielona  amoniak oraz okreS
lone przez producenta pochodne amo-
niaku,

SX, barwa fioletowa  specyficzne pary i gazy okreS
lone przez producenta,
Typy elemen- Wyróżniono także dwa typy elementów filtropochłaniających:
tów filtropo-

NO-P3, barwa niebieska i biała  przeznaczony do ochrony przed tlenkami
chłaniających
azotu oraz

Hg-P3, barwa czerwona i biała  przeznaczony do ochrony przed parami
rtęci.
Ponadto filtropochłaniacze powinny mieć dodatkową informację:

NO-P3   Tylko do użytku jednorazowego ,

Hg-P3   Maksymalny czas użytkowania 50 godzin .
Klasy ochronne Wszystkie elementy pochłaniające dzieli się na trzy klasy ochronne oznaczone in-
deksami: 1, 2 lub 3, okreS
lając je jako elementy pochłaniające przeznaczone do
ochrony przed gazami lub parami o objętoS
ciowym stężeniu w powietrzu:
10 grudzień 2006
8/3. Dobór i stosowanie pochłaniającego sprzętu ochrony układu oddechowego OPINIE
Rozdział 8/3.

z indeksem 1  nie przekraczającym 0,1%,

z indeksem 2  nie przekraczającym 0,5%,

z indeksem 3  do1%.
3.6. Znakowanie półmasek pochłaniających
Półmaski pochłaniające znakowane są symbolem FM przed okreS
leniami typu
i klasy ochronnej. W zakresie parametrów ochronnych odpowiadają wartoS
ciom
okreS
lanym dla pochłaniaczy.
Tym samym dla półmasek pochłaniających obowiązują te same zasady podziału na
typy i klasy, jak przedstawiono powyżej dla pochłaniaczy.
3.7. Znakowanie sprzętu z dodatkowym x
ródłem zasilania
Oczyszczający sprzęt z wymuszonym przepływem powietrza wyposażony Sprzęt
z wymuszonym
w hełmy lub kaptury jest klasyfikowany i znakowany (wg PN-EN 12941:2002
przepływem
Sprzęt ochrony układu oddechowego. Oczyszczający sprzęt z wymuszonym przepływem po-
powietrza
wietrza wyposażony w hełm lub kaptur. Wymagania, badanie, znakowanie) w zależnoS
ci
od jego maksymalnego przecieku wewnętrznego, który dla poszczególnych klas
wynosi odpowiednio:

THP1  wartoS
ć CPW = 10%

THP2  wartoS
ć CPW = 5%

THP3  wartoS
ć CPW = 0,2%
Przypominamy, że CPW to laboratoryjnie wyznaczona wartoS
ć całkowitego prze-
cieku wewnętrznego wyrażona w %.
Znakowanie pochłaniaczy przeznaczonych do kompletowania ze sprzętem z wy-
muszonym przepływem powietrza składa się z:

liter TH (oznaczających sprzęt z wymuszonym przepływem powietrza) + człon
dotyczący pochłaniacza, np. THK3,

pozostałych informacji, które zawiera znakowanie pochłaniacza.
Oczyszczający sprzęt ze wspomaganiem przepływu powietrza wyposażony Sprzęt ze
wspomaganiem
w maski, półmaski lub ćwierćmaski jest klasyfikowany i znakowany (wg PN-EN
przepływu
12942:2002 Sprzęt ochrony układu oddechowego. Oczyszczający sprzęt ze wspomaganiem
powietrza
przepływu powietrza wyposażony w maski, półmaski lub ćwierćmaski. Wymagania, bada-
nie, znakowanie) w zależnoS
ci od jego maksymalnego przecieku wewnętrznego, któ-
ry dla poszczególnych klas wynosi odpowiednio:

TMP1  wartoS
ć CPW = 5%

TMP2  wartoS
ć CPW = 1%

TMP3  wartoS
ć CPW = 0,05%
Znakowanie pochłaniaczy przeznaczonych do kompletowania ze sprzętem ze
wspomaganiem przepływu powietrza składa się z:

liter TM (oznaczających sprzęt ze wspomaganiem przepływu powietrza) +
człon dotyczący pochłaniacza, np. TMB1,

pozostałych informacji, które zawiera znakowanie pochłaniacza.
grudzień 2006 11
OPINIE 8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej
Rozdział 8/3.
4. Szkolenie pracowników, użytkowanie ochron
i nadzór nad sprzętem
Przydział wyselekcjonowanych ochron układu oddechowego konkretnym użyt-
kownikom wymusza jednoczesne przeprowadzenie szkolenia na stanowisku
pracy.
Taki instruktaż powinien zawierać informacje na temat m.in.:

czynników niebezpiecznych lub szkodliwych występujących w S
rodowisku
pracy;

koniecznoS
ci stosowania ochron układu oddechowego, ze wskazaniem skut-
Zakres
ków ich nie stosowania (zarówno zdrowotnych, jak i konsekwencji prawnych);
instruktażu

sposobów użytkowania sprzętu układu oddechowego, ze szczególnym uwzględ-
nieniem:

czynnoS
ci przygotowawczych,

prawidłowego zakładania,

zasad dopasowania, sprawdzenia szczelnoS
ci,

ograniczeń w stosowaniu (np. czasowych);

sposobu zdejmowania, przechowywania i konserwacji;

częstotliwoS
ci wymiany na nowe egzemplarze sprzętu.
4.1. Podstawowe zasady użytkowania pochłaniającego sprzętu
ochrony układu oddechowego
Podobnie, jak sprzęt filtrujący, sprzęt pochłaniający tzw.  szczelnie dopasowany
nie powinien być używany przez osoby mające zarost lub blizny, ponieważ w wię-
kszoS
ci przypadków uniemożliwiają one prawidłowe dopasowanie częS
ci twarzo-
wej lub zakłócają prawidłowe funkcjonowanie zaworów oddechowych.
Zarost i blizny
W przypadku osób z wyrax
nym zarostem lub bliznami, jedynie sprzęt filtrujący
z wymuszonym przepływem powietrza może gwarantować skuteczną ochronę.
Przed każdorazowym użyciem pochłaniacza i filtropochłaniacza należy zapoznać
się szczegółowo z jego instrukcją użytkowania i upewnić się, że rzeczywiS
cie za-
pewnia on ochronę przed zidentyfikowaną substancją toksyczną. Należy zapoznać
się również z instrukcją użytkowania częS
ci twarzowej i upewnić się, że posiada
ona odpowiedni łącznik do przyłączenia wybranego pochłaniacza.
Kontrola przed Każdorazowo przed użyciem wszystkich rodzajów i typów sprzętu pochłania-
użyciem
jącego należy sprawdzić czy:

sprzęt nie ma uszkodzeń,

nie są uszkodzone zawory oddechowe,

taS
my nagłowia pozwalają na szczelne dopasowanie sprzętu,

elementy pochłaniające są w dobrym stanie,

nie została przekroczona data ważnoS
ci sprzętu i pochłaniaczy.
PRZYKA
AD Sprawdzając stan elementów pochłaniających należy skontrolować, czy:
obudowa lub opakowanie jednostkowe nie są uszkodzone oraz
oznaczenia odpowiadają zidentyfikowanemu zagrożeniu.
12 grudzień 2006
8/3. Dobór i stosowanie pochłaniającego sprzętu ochrony układu oddechowego OPINIE
Rozdział 8/3.
Dla sprzętu ze wspomaganiem lub z wymuszonym przepływem powietrza dodat-
kowo należy sprawdzić:

stan naładowania baterii oraz

czy jest osiągane minimalne objętoS
ciowe natężenie przepływu dostarczanego
powietrza zgodnie z instrukcją producenta.
Przypomnijmy, że najlepszą szczelnoS
ć częS
ci twarzowej uzyskamy, jeS
li zakła-
danie, dopasowywanie i zdejmowanie półmasek, ćwierćmasek i masek, będzie
przebiegało następująco:

po pierwsze należy umieS
cić częS
ć twarzową tak, aby przykrywała usta i nos
Sposób
lub całą twarz (w zależnoS
ci od częS
ci twarzowej),
zakładania

po drugie trzeba założyć nagłowie tak, aby dwie oddzielne jego taS
my znajdo-
wały się na czubku głowy i na karku,

następnie dopasowujemy naciąg taS
m nagłowia w taki sposób, aby częS
ć twa-
rzowa pozostawała w ustalonym położeniu,

w przypadku półmasek filtrujących kolejnym krokiem jest dopasowanie uszczel-
ki nosowej.
Zdejmując częS
ć twarzową luzujemy taS
my nagłowia przez zwolnienie zaczepów.
Po założeniu i dopasowaniu częS
ci twarzowej sprawdzamy szczelnoS
ć jej dopaso-
wania. W tym celu należy:

wloty elementów filtrujących zakryć szczelnie dłońmi,

wykonać wdech.
Kontrola
szczelności
CzęS
ć twarzowa jest prawidłowo i szczelnie zamocowana, jeżeli odczujemy silny
opór wdechu, a S
cianki półmaski przybliżą się do twarzy.
Drugi test służący kontroli szczelnoS
ci dopasowaniu częS
ci twarzowej jest nastę-
pujący:

dłońmi zakrywamy szczelnie wyloty zaworów wydechowych,

wykonujemy wydech.
CzęS
ć twarzowa jest prawidłowo i szczelnie zamocowana, jeżeli odczujemy silny
opór wydechu, a S
cianki półmaski oddalą się od twarzy.
W przypadku zaobserwowania jakiejkolwiek nieszczelnoS
ci  częS
ć twarzową
należy dopasować ponownie i jeszcze raz sprawdzić jej szczelnoS
ć. JeS
li nie
ma możliwoS
ci uzyskania szczelnoS
ci  częS
ć twarzową należy bezwzględnie
wymienić.
4.2. Przechowywanie i konserwacja sprzętu ochrony układu
oddechowego
Podstawowa zasada mówi, że sprzęt ochrony układu oddechowego oraz jego ele- Oryginalne
opakowania
menty powinny być przechowywane wyłącznie w oryginalnych opakowaniach.
Od magazynów sprzętu wymaga się, aby były to pomieszczenia suche, pozbawio- Magazyny
ne szkodliwych par i gazów. W miejscach tych należy utrzymywać odpowiednią
temperaturę i wilgotnoS
ć względną.
grudzień 2006 13
OPINIE 8. Odzież robocza, środki ochrony indywidualnej
Rozdział 8/3.
Zarówno sam sprzęt, jak i jego elementy, nie mogą być przechowywane razem
z substancjami:

toksycznymi i działającymi negatywnie na materiały, z których sprzęt jest wy-
konany lub
Zakazy

wydzielającymi nieprzyjemne zapachy.
Niedopuszczalne jest przechowywanie sprzętu ochrony układu oddechowego
i jego elementów w miejscach narażonych na bezpoS
rednie działanie promieni
słonecznych lub w odległoS
ci mniejszej niż1modurządzeń grzejnych.
Okres przechowywania nie powinien być dłuższy niż podany przez producenta.
Zasady Sprzęt powinien być przewożony w warunkach zabezpieczających go przed:
przewożenia

uszkodzeniami mechanicznymi oraz

wpływami atmosferycznymi.
Zabrania się stosowania filtrów, pochłaniaczy i filtropochłaniaczy po okresie gwa-
rancji oraz w przypadku stwierdzenia uszkodzenia opakowania jednostkowego.
Użytkowanie przeterminowanego lub uszkodzonego elementu oczyszczającego
może stać się przyczyną zatrucia.
Elementy oczyszczające, będące sprzętem jednorazowego użycia, nie podlegają
konserwacji. JeS
li mogą być stosowane wielokrotnie (jest to wyrax
nie okreS
lone
w instrukcji przez producenta), bezpoS
rednio po zakończeniu użytkowania należy:

zabezpieczyć wlot i wylot szczelnymi zatyczkami lub

umieS
cić element oczyszczający w hermetycznym opakowaniu jednostkowym.
Mycie Po każdorazowym użyciu częS
ci twarzowe sprzętu pochłaniającego należy umyć
w ciepłej wodzie z mydłem i dokładnie wysuszyć (pozostawić do swobodnego wy-
schnięcia w powietrzu wolnym od zanieczyszczeń).
Dezynfekcja Zaleca się przeprowadzanie okresowych dezynfekcji częS
ci twarzowych:

zgodnie z instrukcją użytkowania oraz

przy każdorazowej zmianie użytkownika.
Podczas okresowych przeglądów sprzętu oraz przed i po każdym użyciu należy
sprawdzić poprawnoS
ć funkcjonowania zaworów oddechowych i w razie ko-
niecznoS
ci dokonać wymiany płatka zaworu.
Złe funkcjonowanie zaworów oraz nieszczelnoS
ci mogą być przyczyną bardzo
poważnych zatruć.
Naprawy Sprzęt pochłaniający może być naprawiany wyłącznie przez producenta lub jego
autoryzowanego przedstawiciela. Dopuszcza się samodzielne naprawy, jeżeli in-
strukcja użytkowania sprzętu wyrax
nie to przewiduje.
Przeglądy techniczne i okresowe, naprawy oraz wymiana elementów mogą być do-
konywane wyłącznie przez osoby przeszkolone i tylko w zakresie okreS
lonym in-
strukcją.
Zabrania się stosowania jakichkolwiek częS
ci zamiennych nie zatwierdzonych
przez producenta sprzętu.
14 grudzień 2006