3582318737

Wraz z podporządkowaniem społeczeństwa pod względem politycznym, komuniści kontynuowali zmiany w systemie gospodarczym. Uspołecznienie produkcji okazywało się w praktyce dążeniem do objęcia kontrolą wszelkiej działalności wytwórczej w celu likwidacji samodzielności ekonomicznej obywateli. Przemiany te zachodziły w trakcie realizacji Planu Odbudowy Gospodarczej. Ustawę o planie uchwalił Sejm w lipcu 1947 r. Głównym celem planu 3-letniego na lata 1947-1949 było podniesienie stopy życiowej ponad poziom przedwojenny przez, jak to nazwano „utrwalenie ustroju i przebudowę struktury społeczno-gospodarczej kraju", a także likwidowanie zniszczeń wojennych i scalanie Ziem Odzyskanych z resztą Polski.

Niedostatek artykułów pierwszej potrzeby powodował trudności rynkowe. Naturalne prawa rynku wywoływały wzrost cen, który podsycała spekulacja. Granica między działalnością handlową i spekulacją stawała się bardzo płynna. Władze komunistyczne skorzystały z okazji, by przeprowadzić nacjonalizację handlu. Rzucono hasło tzw. „bitwy o handel", dowodząc przewrotnie, iż przyczyną wzrostu cen jest naturalna skłonność przedsiębiorców prywatnych do spekulacji. Walkę z handlem prywatnym przeprowadzono przez ustalanie cen maksymalnych i narzucanie wysokich podatków, a Komisja Nadzwyczajna do Walki z Nadużyciami zaostrzyła represje. W czerwcu 1947 r. wprowadzono ustawę o koncesjonowaniu. Zezwolenia na prowadzenie działalności handlowej wydawano po wyegzekwowaniu wszystkich podatkowi opłat. W1947 r. komuniści przejęli też kontrolę nad handlem spółdzielczym. W wyniku bitwy o handel praktycznie upaństwowiono handel w Polsce. Jednocześnie zmalała sieć handlowa, co oznaczało wydłużenie kolejek, biurokratyzacje handlu i pogorszenie obsługi. Jednak czarny rynek utrzymywał się mimo drastycznych kar.

W1948 r. komuniści rzucili hasło kolektywizacji wsi, a także przesunęli punkt ciężkości z produkcji dóbr rynkowych na inwestycyjne. Tempo tych przemian wzrosło po powstaniu PZPR. W kwietniu 1948 r. zlikwidowano ostatecznie CUP. Na czele powołanej na jego miejsce Państwowej Komisji Planowania Gospodarczego (PKPG) stanął Hilary Minc. Ministerstwo Przemysłu i Handlu podzielono na sześć ministerstw branżowych: Przemysłu Ciężkiego, Lekkiego, Rolno-Spożywczego, Górnictwa i Energetyki, Handlu Wewnętrznego i Handlu Zagranicznego. Utajniono wszystkie dane gospodarcze, a nawet zawieszono wydawanie Rocznika Statystycznego. Pod koniec planu 3-letniego gospodarka polska była poza rolnictwem, państwowym monopolem, sterowanym przez hierarchiczną armię biurokratów partyjnych.

Plan 3-letni, jedyny po wojnie zrealizowany w całości plan gospodarczy przyniósł wzrost dochodu narodowego Polski o, około 43%, co oznaczało przekroczenie poziomu przedwojennego.

Osiągnięto to przy nieznacznym wysiłku inwestycyjnym państwa. Już na Kongresie Zjednoczeniowym PZPR w grudniu 1948 r. rzucono hasło przyspieszenia industrializacji, a prace przygotowawcze nad nowym planem trwały przez cały następny rok. Pomyślne wyniki planu 3-łetniego zaostrzyły ambicje komunistów i zachęciły ich do stałego podwyższania zakładanych wskaźników nowego planu Pod koniec 1949 r. w propagandzie partyjnej dominowało już hasło „Naprzód do walki o Plan Sześcioletni".

Dla komunistów przemysł, zwłaszcza przemysł ciężki, był podstawą materialną władzy, gdyż dawał możliwość jej uzbrajania. Industrializacja stawała się też środkiem przekształcenia społeczeństwa na skutek rosnących ambicji kierownictwa PZPR i presji zbrojeniowej ZSRR w okresie „zimnej wojny". Uchwalona w lipcu 1950 r. ustawa o planie 6-ltnim, tzw. „Planie Rozbudowy’ zakładała wzrost produkcji przemysłowej w latach 1950-1955 o 158% w stosunku do poziomu z 1949 r., a dochodu narodowego o 112%. Pierwszy rok planu okazał się bardzo pomyślny. Wynikało to z uruchomienia inwestycji podjętych w planie 3-letnim oraz dobrego urodzaju. Sukces ten i presja związana z wojną koreańską skłoniły kierownictwo PZPR do ponownego podwyższenia zadań, w