Introspekcja - analiza własnych stanów psychologicznych, myśli, przemyśleń. Poznawanie samego siebie i nauka obserwacji. Wyróżniamy dwa nurty.
• Psychologia elementów (atomistyczna) — poznanie człowieka zawsze tylko częściowe. Od konkretu do ogółu. Od fragmentu do całości. (Przedstawiciele: Wund, Titchener, Ebigheus.)
• Psychologia postaci (całościowa) — Traktowanie życia psychicznego jako tworu właściwego, całości. Przechodzenie od całości do szczegółów. (Przedstawiciele: Wertheimer, Keller, Kaffka.)
Behawioryzm wyrósł na bazie krytyki introspekcji. Zakłada, że to co dzieje się w człowieku uzewnętrznia się na zewnątrz.
Założenia behawioryzmu:
• jakkolwiek kierunek ten nie neguje występowania zjawisk psychicznych, twierdzi, że są one swoistymi, ubocznymi efektami działania mózgu, których nie da się skutecznie badać metodami naukowymi, gdyż są one niedostępne obserwacji,
• dlatego, jeśli psychologia ma być rzetelną nauką, musi się ograniczyć do mierzalnych, jasno zdefiniowanych eksperymentów, w których ludzi poddaje się działaniu określonych bodźców i obserwuje się ich określone reakcje na te bodźce.
sytuacja zewnętrzna (S) <-> reakcja (R)
Wady: przedmiotowe traktowanie ludzi, sprowadzanie ich do .
Zalety: Wprowadzenie ścisłych metod badawczych do badania ludzkiej psychiki, ulepszenie metodologii;
Odmiana behawioryzmu. Wprowadza pojęcie zmiennych pośredniczących. Nie ogranicza się do opisu związków zachodzących między bodźcami i reakcjami, ale próbuje je wyjaśniać przyjmując istnienie także czynników działających między bodźcami i reakcją:
sytuacja zewnętrzna (S) <- zmienne pośredniczące (O) -> reakcja (R)
istnieją filtry, które warunkują nasze zachowania
• teoria popędu emocji — kierowanie się emocjami
• teoria równowagi - dążymy do tego, żeby być tacy jak inni
• teoria płaszczyzna znaczeń — człowiek chce się wyróżniać z tłumu