3582325377

POZNANIE DUSZY

Celem człowieka jest osiągnięcie szczęścia, które jedynie Bóg może zapewnić. Do szczęścia niezbędne jest poznanie Boga oraz własnej duszy, nie tylko dążenie do poznania, ale poznanie samo w sobie. Wbrew sceptykom, poznanie jest możliwe, należy znaleźć tylko taki sposób poznania, który nie podlega błędom. Według Augustyna, aby uniknąć błędów, należy wypowiadać się jedynie o zjawiskach i własnych postrzeżeniach, nie natomiast o rzeczach samych w sobie. Nikt nie może podważyć tego, jak postrzegamy dane rzeczy. Co więcej, zarzuty sceptyków co do możliwości poznania dotyczą tylko rzeczy zewnętrznych, nie natomiast przeżyć wewnętrznych, których w rezultacie możemy być absolutnie pewni („Własna myśl jest faktem ze wszystkich najpewniejszym."). Prawda znajduje się we wnętrzu człowieka. W ten sposób Augustyn zrywa z obiektywizmem, odwraca do góry nogami dotychczasowe poglądy na poznanie, które głosiły, że myśl ludzka podporządkowana jest rzeczom zewnętrznym. Wraz z koncepcją Augustyna świat zewnętrzny został podporządkowany duszy i mierzony podług jej miary.

POZNANIE IDEI I OŚWIECENIE PRZEZ BOGA

Drugą tezą teorii poznania jest to, że umysł lepiej od rzeczy zewnętrznych poznaje prawdy wieczne. Według świętego Augustyna umysł może przejmować wiedzę wprost, bez pośrednictwa ciała i zmysłów. Skoro umysł jest tylko odbiorcą, rzeczy, które poznaje, muszą istnieć poza nim. W takim razie prawdy wieczne obecne w umyśle są odbiciem prawd wiecznych istniejących obiektywnie.

Dalej: wieczne jest istnienie tylko Bogu, więc prawdy wieczne istnieją w Bogu, są ideami Bożymi. Dusza poznaje prawdę dzięki temu, iż Bóg udziela jej swoich idei drogą oświecenia (iluminacji - stąd nazwa teorii: iluminizm). Wiedzy takiej nie można uzyskać za pomocą umysłu, przez rozumowanie. Poznanie to ma charakter czysto intuicyjny. Oświecenie jest faktem nadprzyrodzonym, dziełem łaski, która przysługuje tylko dobrym i na którą można przygotować się poprzez oczyszczenie serca. Poznanie zakładające bezpośredni udział bóstwa nazywamy mistycznym. Według Augustyna takie mistyczne poznanie jest ukoronowaniem poznania racjonalnego.

Biorąc za punkt oparcia wiedzę aprioryczną o ideach, Augustyn dowodził istnienia Boga i nieśmiertelności duszy. Według niego, mamy niezachwianą świadomość prawd wiecznych, wszystko co wieczne może z kolei istnieć tylko w Bogu, tak więc w rezultacie Bóg istnieje (i jest źródłem prawdy). Tak samo dusza ludzka musi być wieczna, bo uświadamiając sobie prawdy wieczne ma udział w wieczności.