3582468923

ZASADY ODPOWIEDZIALNOŚCI NIELETNICH

UJĘCIE HISTORYCZNO-PRAWNE

>    Podstawowe źródło: ustawa o postępowaniu ws. nieletnich z 1982r. (przepisy materialno-prawne i formalno-prawne — specyfika tej ustawy, przez co nie jest ona jednolita, ale kompleksowo reguluje całą tematykę); nowelizacja z 2014r.— dot demoralizacji i przestępczości nieletnich; regulacja niby nowelizowana, ale nadal niekompletna i lekko przestarzała

>    obecna ustawa jest uzupełniona przez nowości powstałe w wyniku prac ETPCz

>    cel regulacji: społeczna potrzeba walki z narastającą przestępczością wśród nieletnich

>    wykładnia wg Koska: historyczno-prawna

Ustawodawstwa historyczne:

1. Prawo rzymskie - początkowo nieletniości nie określano na podstawie wieku, a na podstawie indywidualnej fizycznej zdolności do poczęcia i urodzenia dziecka — ten kto jest zdolny począć lub urodzić dziecko, może także ponosić odpowiedzialność (ustawa XII tablic - surowe kary wobec kradzieży były ograniczone wobec dzieci, tj. o karze decydował pretor i przesłanki...)

>    później; odpowiedzialność związana z przesłanką wieku (poniżej określonej granicy nie było żadnej odpowiedzialności, w określonych widełkach - ograniczenie odpowiedzialności prawnej) — do Justyniana - granice nieletniości sztywno określono wyłącznie dla dziewcząt (poniżej 121at - brak odpowiedzialności)

>    Epoka późnego cesarstwa (VI w.) - określono granice wiekowe opisujące stopnie nieletniości

-    infantes - dzieci do 7. roku życia — nie ponosiły żadnej odpowiedzialności

-    impuberes- niedojrzali, tj. dziewczęta między 7 a 12 r.ż. oraz chłopcy między 7 a 14 r,ż. ponosili odpowiedzialność pod warunkiem, że ze względu na swój rozwój mieli możliwość zrozumienia swego czynu (odpowiedzialność warunkowa). Niedojrzałość stanowiła podstawę złagodzenia kary.

-    puberes - niedojrzali dorośli, tj. poniżej 25 r.ż. (obecnie - młodociani); ponosili oni odpowiedzialność, ale nie w najbardziej surowym wymiarze - możliwość złagodzenia kary

2* Średniowiecze - w pierwszym okresie zasady wypracowane przez prawo rzymskie się nie przyjęły. Zależnie od obszaru, stosowano różne kryteria (np. zdolność do noszenia broni), ale później powrócono do kryterium wieku

>    Anglia - zwyczajowo wiek odpowiedzialności był wyznaczony na 121at, bez względu na płeć

>    zbiór ustaw germańskich (Zwierciadło szwabskie) - dwie grupy wiekowe: brak odpowiedzialności do 7 r.ż., odpowiedzialność ograniczona do 17 r.ż.

>    Francja - rozporządzenie królewskie z 1268 r.: brak odpowiedzialności do 10 r.ż., jedynie kara chłosty i grzywny w wieku 10-14 r.ż.

3.    po upadku cesarstwa rzymskiego: pierwsze kodyfikacje

>    ConstitiutioCrminalis Carolina (1532r.) - złodziej poniżej 12 r.ż. nie mógł być skazany na karę śmierci, a jedynie na kary cielesne i karę wiecznej relegacji; w przypadku karania nieletnich zalecano zasięgnięcie opinii ekspertów w celu doboru odpowiedniego środka karnego (potrzeba odnalezienia indywidualnej kary zależnie od ciężaru przestępstwa itp.)

>    Dekret Franciszka I (1545) - zniesienie kar cielesnych; nakaz internowania dzieci żebrzących i włóczęgów w celu ich kształcenia i wpajania zasad moralnych;

4.    Regulacje kodeksowe:

>    Kodeks karny Marii Teresy (1758r.) - utrzymanie podziału nieletnich na 3 kategorie (71., 7-141., 14-201.); wykluczenie kary tortur i kary śmierci w stosunku do dziecka; przewidywanie kary chłosty dla dzieci w wieku 7-141.

>    Francuski kodeks karny (179 lr.)

-    wprowadzenie odrębnego postępowania wobec nieletnich poniżej 16 r.ż., tj. wprowadzenie odpowiedzialności warunkowej (nieletni działający bez rozeznania mogli być umieszczeni w zakładach poprawczych; nieletni działający z rozeznaniem korzystali ze złagodzenia kary);

-    niedopuszczalne było stosowanie kary śmierci wobec nieletnich

>    Kodeks toskański (1786r.) - wykluczenie jakichkolwiek kar wobec dzieci do lat 12 - wobec nich możliwe było tylko stosowanie środków wychowawczych (koncentracja na wychowaniu i wpajaniu zasad moralnych, najczęściej w ramach zakonów i szkół związków wyznaniowych); nieletni w wieku 12-181at mogli podlegać karom, ale jedynie w wymiarze łagodniejszym;

1