pic 10 11 183557

2. Schronisko dla nieletnich (Irena Mudrecka)

Podstawy prawne umieszczenia nieletnich w schronisku

Schronisko dla nieletnich jest specjalną placówką opieki całkowitej o charakterze diagnostyczno-resocjalizacyjnym (Iwaniuk 1997, s. 718), działającą na podstawie rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości z 17 października 2001 r. w sprawie zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Schroniska, podobnie jak zakłady poprawcze, nie są placówkami koedukacyjnymi.

Schronisko jest środkiem tymczasowym stosowanym przez sąd dla nieletnich w trakcie trwania postępowania sądowego. Wypełnia funkcje podobne jak areszt tymczasowy wobec dorosłych. Podstawą umieszczenia nieletniego w schronisku jest art. 27 § 1 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich (dalej: u.p.n.), który stanowi, iż nieletniego można umieścić w schronisku dla nieletnich, jeżeli zostaną ujawnione okoliczności przemawiające za umieszczeniem go w zakładzie poprawczym i równocześnie zachodzi uzasadniona obawa ukrycia się nieletniego lub zatarcia śladów czynu karalnego, albo jeżeli nie można ustalić tożsamości nieletniego. Wystąpienie wyżej wymienionych warunków nie może być hipotetyczne, lecz poprzednie zachowanie nieletniego musi wskazywać, że będzie się on ukrywać, mataczyć w sprawie lub w inny sposób utrudniać zabezpieczenie dowodów.

Ponadto od 2000 r. obowiązuje przepis, na podstawie którego, poza wcześniej wymienionymi przesłankami, dodatkowo można umieścić

454

w schronisku nieletniego, który jest sprawcą szczególnie groźnego czynu karalnego, np. takiego jak: zabójstwo, ciężkie uszkodzenie ciała, gwałt, rozbój, przejęcie kontroli na statku, sprowadzenie katastrofy w ruchu lądowym, wodnym lub powietrznym. Należy więc zwrócić uwagę na fakt, iż ostatnia nowelizacja ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich zdecydowanie zaostrzyła przepisy regulujące umieszczenie w schronisku nieletnich, dopuszczających się najcięższych przestępstw (Konarska-•Wrzosek 2001, s. 37).

Powyższe regulacje oznaczają, że do schroniska sąd może skierować tylko nieletniego, który ma ukończony 13 rok życia i popełnił czyn o znamionach przestępstwa (nie wykroczenia), za który grozi mu umieszcze-i nie w zakładzie poprawczym, i dlatego kieruje się sprawę do trybu poprawczego. Nieletni, który podlega ustawie o postępowaniu w sprawach nieletnich z uwagi na fakt, iż jego zachowanie świadczy o tym, że znajduje się procesie demoralizacji (np. w związku z używaniem narkotyków, notorycznymi ucieczkami z domu rodzinnego), nie może być umieszczony w schronisku.

Z chwilą wydania postanowienia o umieszczeniu nieletniego w schronisku dla nieletnich sąd jednocześnie jest zobowiązany do ustanowienia dla nieletniego obrońcy z urzędu, o ile nie ma obrońcy z wyboru. Posiadanie przez nieletniego obrońcy jest obligatoryjne (Górecki, Stachowiak 2002, s. 145). Sąd w postanowieniu o umieszczeniu w schronisku musi określić okres pobytu nieletniego w schronisku. Okres ten nie powinien trwać dłużej niż 3 miesiące. Jeżeli, ze względu na szczególne okoliczności sprawy, zachodzi konieczność przedłużenia pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich, sąd może ten pobyt przedłużyć na okres nieprzekra-czający dalszych 3 miesięcy. O przedłużeniu pobytu nieletniego w schronisku dla nieletnich sąd rodzinny orzeka w składzie jednego sędziego i dwóch ławników. O terminie posiedzenia zawiadamia się strony i obrońcę nieletniego. Łączny pobyt nieletniego w schronisku dla nieletnich, do chwili wydania wyroku w pierwszej instancji, nie może być dłuższy niż rok. Do okresu tego nie wlicza się nieusprawiedliwionej nieobecności nieletniego w schronisku dla nieletnich trwającej dłużej niż 3 dni oraz okresu obserwacji psychiatrycznej (Gromek 2001, s. 231).

Praktyka jednakże wskazuje, że niejednokrotnie nieletni przebywają w schronisku znacznie dłużej. Zdarzają się przypadki, że okres ten wydłuża się nawet do 2 lat, co niekorzystnie wpływa na nieletniego (Betke, Betke 2000, s. 73). Biorąc pod uwagę to, że nieletni przebywający w schronisku odczuwają niepewność co do swojej najbliższej przyszłości, a wyczekując na wyrok znajdują się w stanie permanentnego napięcia i stresu, nie należy się dziwić wychowawcom, którzy twierdzą, że praca

455