1109145601

produkcji i tym samym spadek zysków. W ten sposob wydatki gospodarstw domowych, rożnych instytucji i przedsiębiorstw wpływają na aktywność gospodarczą.

Według Keynesa inwestycje są podstawową siłą napędową w gospodarce, gdyż są ściśle powiązane z ogólną aktywnością gospodarczą za pośrednictwem zmian w globalnym popycie. Wydatki inwestycyjne są powiązane ze wzrostem dochodu narodowego. Wzrost inwestycji zatem spowoduje zwielokrotniony przyrost dochodu narodowego, zaś zmniejszenie inwestycji spowoduje jego spadek. Inwestycje tworzą popyt na dobra kapitałowe rośnie więc produkcja, a wraz z nią zatrudnienie i rosną dochody zarobione przez pracowników. Wydane dochody na konsumpcję tworzą dodatkowy popyt, który wpływa na wzrost produkcji dóbr konsumpcyjnych, wzrost zatrudnienia i dalszy wzrost dochodów. Dochody nowo zatrudnionych pracowników znów są dzielone na bieżące wydatki konsumpcyjne i na oszczędności. W miarę jak nowo zatrudnieni pracownicy zwiększają swoją konsumpcję, wywołuje to wzrost dochodów i w określonej części wzrost wydatków innych osób.

Teorie neoklasyczne

Gospodarka kapitalistyczna funkcjonuje w warunkach pełnego zatrudnienia i pełnego wykorzystania czynników wytwórczych, a o ogólnych rozmiarach inwestycji decydują oszczędności nagromadzone z dochodu narodowego. Jak już wspomniano, zrównanie tych dwóch wielkości zapewnia stopa procentowa, która w neoklasycznych teoriach wzrostu pełni funkcję głównego regulatora indywidualnych decyzji w zakresie zarządzania i inwestowania. O stopie wzrostu dochodu narodowego decydują czynniki leżące po stronie podaży, tj. stopa przyrostu naturalnego ludności oraz postęp techniczny, który określa tempo wzrostu wydajności pracy. Nie istnieje zjawisko niedostatecznego lub nadmiernego popytu efektywnego. W teorii tej zakłada się także nieograniczony zakres substytucji między kapitałem, będący skutkiem zmian ich względnych cen. O stopie wzrostu przesądzają głównie możliwości wzajemnego zastępowania czynników produkcji.

Cechą modeli neoklasycznych jest dążenie do wewnętrznej doskonałości i logiki formalnej tworzonych konstrukcji oraz eksponowanie mikroekonomicznego mechanizmu kształtowania się cen. Tendencja do ogólnej równowagi dynamicznej jest rzeczywistą, a nie modelową cechą gospodarki kapitalistycznej.

Wzrost gospodarczy zależy od trzech czynników:

oszczędności z bieżących dochodów, które prowadzą do wzrostu zasobów kapitałowych środków produkcji,

postępu technicznego umożliwiającego wzrost produkcji z danych zasobów powiększania się produkcyjnej ludności kraju.

Model Solowa

Długookresowy wzrost jest zależny od oszczędności i inwestycji, określa go bowiem egzogenicznie dany postęp techniczny - wzrost stopy oszczędności (a zatem i inwestycji) prowadzi do przejściowego przyspieszenia tempa wzrostu dochodu, trwale zwiększa się tylko absolutny poziom dochodu. Na skutek malejących przychodów z dodatkowych nakładów kapitału stopa wzrostu dochodu dostosowuje się w czasie do stopy wyznaczonej egzogenicznie przez wzrost ludności oraz postęp techniczny. Tradycyjne modele wzrostu powstałe na podstawie modelu Solowa wskazywały, że oddziaływanie polityki ekonomicznej może dotyczyć jedynie poziomu dochodu, a nie tempa jego wzrostu w długim okresie - na przykład wyższe podatki mogą wpływać na obniżenie produktu, nie będą jednak stanowić negatywnych bodźców do poszukiwania bardziej efektywnych metod produkcji (czyli nie będą oddziaływać na postęp techniczny, od którego zależy długookresowy wzrost). Podobnie jest w warunkach obniżki podatków - choć spadek ten pobudza wzrost inwestycji w krótkim okresie, to nie będzie wpływać na wzrost w okresie długim, w związku z przyjętym przez tradycyjne modele założeniem o malejących przychodach z kapitału w miarę zwiększania nakładów inwestycyjnych.

Na podstawie pracy pod red. U. Kaliny-Prasznic, Leksykon Polityki Gospodarczej, Oficyna Ekonomiczna, Kraków 2005

14 | S t r o n a