1636661787

Interdyscyplinarne zagadnienia w górnictwie i geologii, tom V, 2014 J. Drzymała (red.)

HISTORIA EKSPLOATACJI I ZASTOSOWANIA „MARMURÓW” PACZÓŁTOWICKICH

Dominika Makowska

Akademia Górniczo-Hutnicza, Wydział Geologii, Geofizyk; i Ochrony Środowiska, Katedra Geologii Ogólnej i Geoturystyki, al. Mickiewicza 30, 30-059 Kraków, [e-mail]

Streszczenie

„Marmury” paczóltowickie wyróżniają się trzema odmianami genetycznie zróżnicowanych skal węglanowych, jak i skomplikowaną budową geologiczną obszaru ich występowania. Czas ich powstania jest różny i przypada na okres kaibonu i permu. Jedną z odmian tych „marmurów" jest wapień karboński o barwie beżowej, użylony biało-czerwonym kalcytem, co związane było z procesami tektonicznymi i plutonicznymi pennskiej intruzji porfirowej w obrębie antykliny Dębnika. Najbardziej dekoracyjną i cenioną odmianą „marmuru" paczóltowickiego jest różanka paczóltowicka. zwana również „polskim onyksem". Występuje, jako wielobarwna (z reguły o barwie biało - różowej), grubokrystaliczna żyła kalcytowa w wapieniach katbońskich. która powstała w^T wyniku procesów hydrotermalnych. Pośrednią odmianą „marmuni" paczóltowickiego jest brekcja wapienna tego samego wapienia karbońskiego zlepiona podobnym wielokolorowym kalcytem.

Określenie „marmuiy” (marmury techniczne) uży wane jest ze względu na zbliżone właściwości techniczne skal węglanowych do marmurów właściwych. Są to z reguły skały drobnoktystaliczne. zwięzłe, o bardzo dobrej podatności na polerowanie i szlifowanie. „Marmury'” paczóltowickie były wykorzystywane głównie jako element dekoracyjny w architekturze, a kamieniarze wykorzystując ich kolory stykę tworzyli unikatowe połączenia wraz z wapieniem dębnickim o głębokiej, matowej czarnej barwie.

Początki eksploatacji „marmuru" paczóltowickiego sięgają XV wieku. Szczytowy okres eksploatacji przypada na czasy Zygmunta Starego, wraz z przebudową Wawelu i powstawaniem wielu obiektów sakralnych czy' publicznych na terenie miasta Krakowa. Obecnie „marmury" te nie jest eksploatowane, gdyż znajduje się na obszarze parku krajobrazowego - Dolinki Krakowskie. Ponowne zagospodarowanie złoża wchodzi w konflikt z wymaganiami ochrony przyrody i krajobrazu.

Słowa kluczowe: wapień karboński. „marmur" paczóltow icki. „polski onyks”, anty klina Dębnika. Dolinki Krakowskie