2210689342

współcześnie problematyka sceptyczna toruje sobie drogę wsrod wyspecjalizowanych odmian nauki, jak na przykład kognitywistyka, a w teorii poznania wchodzi w dialog z założeniami konstruktywistycznymi i neopragmatycznymi wymierzonymi przeciwko fundacjonalizmowi, czyli stanowisku głoszącemu możliwość oparcia całości wiedzy na trwałej podstawie³². Zarówno zwrot lingwistyczny, decydujący o poznawczych przesłankach nauki ubiegłego wieku, jak i dostrzegalny w ostatnich dziesięcioleciach zwrot kulturalistyczny, wyrastający z konieczności „uświadamiania sobie przez badaczy, nie tylko z zakresu humanistyki, że to, co często nieprecyzyjnie określa się mianem kultury winno stanowić wyróżniony obszar dociekań naukowych”, i że „nauka jest faktem kultury”³³, podkopują możliwość utrzymania fundamentalistycznych roszczeń poglądów dogmatycznych.

Zgodzić trzeba się również z badaczami, którzy ubolewają nad wyczuwalnym w historii kultury i filozofii niezrozumieniem dla sceptycyzmu, nurtu krytykowanego i ignorowanego w dyskusji z tradycją spekulatywną opartą na zachodnioeuropejskiej metafizyce. Przeświadczenie

0    niedocenieniu sceptyków, towarzyszące m.in. takim historykom filozofii, jak Philipe Paul Hallie

1    Leo Groarke³⁴, jest całkowicie zrozumiałe również na gruncie polskim. Świadczyć może o tym deprecjonująca ocena nurtu, zawarta w Powszechnej Encyklopedii Filozofii, a sformułowana bez konieczności zadania sobie trudu zrozumienia i przyswojenia argumentów sceptyków:

[...] sceptyk głosząc swoje tezy jest przekonany (nie może wątpić w to), że tezy te są prawdziwe. Wbrew własnemu stanowisku rozstrzyga więc problem prawdy, ale głosząc coś, zarazem neguje to, co głosi. W ten sposób s. [sceptycyzm] radykalny i powszechny eliminuje się z dorzecznego i rozumnego dyskursu, nie jest partnerem odpowiedzialnej dyskusji³⁵.

Sam Sekstus Empiryk w zupełności rozumiał możliwość podobnego zarzutu wobec sceptyków, wywodzącego się jeszcze z peńtrope (TOgtTgopr]) Sokratesa skierowanej przeciwko rzekomo samo znoszącym się argumentom Protagorasa (Platon, Teajtet 169—171c), o czym będzie jeszcze mowa w dalszym toku wywodu. Drugą księgę dzieła Przęciw logikom (II 479—480) Sektus wieńczył obroną sceptycyzmu, zdolnego do inkorporacji samorefutacji, co według Roberta Fogelina miałoby być zasadniczą cechą sceptycyzmu pirrońskiego³⁶:

Zgoda - mówią — ale argument, wyprowadzający to, że dowód nie istnieje, będąc dowodzonym, sam siebie usuwa. Na to trzeba odpowiedzieć, że nie usuwa siebie całkowicie. O wielu bowiem rzeczach mówi się na zasadzie wyjątku [...] kiedy mówimy, że nic nie jest dowodem, mówimy, że

³²    Klasycznym przykładem poglądu fimdacjonalistycznego jest oparta na sceptycyzmie metodycznym obrona „pewnej” wiedzy przez Kartezjusza, prowadząca od przeświadczenia dubito ergo sum do ideału episteme.

³³    A. S z a h a), Filozofia kulturyjako filozofia pierwszą, [w:] idem, Relatywizm ifundamentalizm oraz ‘^nne szkice zfilozpfii kultury i polityki, Toruń 2008, s. 210.

³⁴    Zob. na ten temat: L. Groarke, Greek Sceptidsm. Anń-Realist Trends in Ancient Thougbt, McGill-Queen's University Press 1990, s. XIII-XV.

³⁵    H. Kie re ś, Sceptycyzm, [w:] Powszechna Encyklopedia Filozofii.

³⁶    R.J. Fogelin, Pyrrhoman Refiections on Knowhedge andJustijicatton, New York — Oxford 1994, s. 4.