Zagrożenia czynnikami
szkodliwymi i niebezpiecznymi
Monika Szyrszyng OIP Gdańsk
Zagrożenia czynnikami
szkodliwymi i niebezpiecznymi
Czynnik szkodliwy - czynnik, którego
oddziaływanie na pracującego prowadzi lub
może prowadzić do schorzenia.
Czynnik niebezpieczny - czynnik, którego
oddziaływanie na pracującego prowadzi lub
może prowadzić do urazu.
Zagrożenia czynnikami
szkodliwymi i niebezpiecznymi
W zależności od charakteru działania czynniki
szkodliwe i niebezpieczne występujące
podczas wykonywanej pracy dzieli siÄ™ na
następujące grupy:
Fizyczne,
Chemiczne,
Biologiczne,
Psychofizyczne.
1
Zagrożenia czynnikami
szkodliwymi i niebezpiecznymi
Fizyczne:
Hałas,
Wibracje,
Promieniowanie elektromagnetyczne,
Mikroklimat.
Zagrożenia czynnikami
chemicznymi
Czynnik chemiczny - każdy pierwiastek lub związek
chemiczny, w postaci własnej lub w mieszaninie, w
stanie, w jakim występuje w przyrodzie, lub w stanie,
w jakim jest wytwarzany, stosowany lub uwalniany w
środowisku pracy, w tym podczas usuwania go w
postaci odpadów, w trakcie każdej pracy, niezależnie
od faktu, czy jest albo nie jest wytwarzany celowo lub
jest albo nie jest wprowadzany do obrotu.
ROZPORZ
DZENIE MINISTRA ZDROWIA z dnia 30 grudnia 2004 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy
związanej z występowaniem w miejscu pracy czynników chemicznych (Dz. U. z dnia 18 stycznia 2005 r., Nr 11 poz. 86)
Zagrożenia czynnikami
chemicznymi
Substancje zaklasyfikowane jako
niebezpieczne,
Preparaty zaklasyfikowane jako
niebezpieczne,
Czynniki dla których ustalona jest
dopuszczalna wartość stężenia,
Czynniki, które ze względu na sposób
użytkowania stanowią zagrożenie.
2
Zagrożenia czynnikami
chemicznymi
W zależności od rodzaju działania na
organizm człowieka:
Toksyczne,
Drażniące,
UczulajÄ…ce,
Rakotwórcze,
Mutagenne,
Teratogenne.
Zagrożenia czynnikami
chemicznymi
W zależności od sposobów wchłaniania:
przez drogi oddechowe,
przez skórę i błony śluzowe,
przez przewód pokarmowy.
Częstotliwość pomiarów
Czynniki rakotwórcze:
co najmniej raz na trzy miesiÄ…ce - przy stwierdzeniu
w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze
stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego
powyżej 0,5 NDS,
co najmniej raz na sześć miesięcy - przy stwierdzeniu
w ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze
stężenia czynnika rakotwórczego lub mutagennego
powyżej 0,1 do 0,5 NDS,
w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w
warunkach występowania tego czynnika.
3
Częstotliwość pomiarów
Pozostałe czynniki szkodliwe:
co najmniej raz w roku - przy stwierdzeniu w ostatnio
przeprowadzonym badaniu lub pomiarze stężenia lub
natężenia czynnika szkodliwego dla zdrowia powyżej
0,5 NDS lub NDN,
co najmniej raz na dwa lata - przy stwierdzeniu w
ostatnio przeprowadzonym badaniu lub pomiarze
stężenia lub natężenia czynnika szkodliwego dla
zdrowia powyżej 0,1 do 0,5 NDS lub NDN,
w każdym przypadku wprowadzenia zmiany w
warunkach występowania tego czynnika.
Częstotliwość pomiarów
Badań i pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia
występującego w środowisku pracy nie przeprowadza
się, jeżeli wyniki dwóch ostatnio przeprowadzonych
badań i pomiarów nie przekroczyły 0,1 NDS lub NDN,
a w procesie technologicznym lub w warunkach
występowania danego czynnika nie dokonała się zmiana
mogąca wpływać na wysokość stężenia lub natężenia
czynnika szkodliwego dla zdrowia.
Częstotliwość pomiarów
Na podstawie wyników badań i pomiarów pracodawca
prowadzi na bieżąco rejestr czynników szkodliwych
dla zdrowia występujących na stanowisku pracy (wzór
określa załącznik nr 1 do rozporządzenia),
Pracodawca wpisuje na bieżąco wyniki badań i
pomiarów czynnika szkodliwego dla zdrowia do karty
badań i pomiarów (wzór określa załącznik nr 2 do
rozporzÄ…dzenia).
4
Dokumentacja - pomiary
W przypadku likwidacji zakładu pracy, pracodawca
niezwłocznie przekazuje rejestr oraz kartę
właściwemu miejscowo państwowemu inspektorowi
sanitarnemu.
Rejestry oraz karty przechowywane sÄ… przez okres
40 lat, liczÄ…c od daty ostatniego wpisu.
Wyniki badań i pomiarów (sprawozdania z badań)
przechowuje siÄ™ przez okres 3 lat, liczÄ…c od daty
ostatniego wpisu.
Substancje chemiczne - aceton
Aceton jest substancjÄ… wysoce Å‚atwopalnÄ…. Pary mogÄ…
tworzyć z powietrzem mieszaninę wybuchową. Pary są
cięższe od powietrza, gromadzą się w dolnych
partiach pomieszczeń. Zapłon jest możliwy od
otwartego ognia, iskry lub gorÄ…cej powierzchni.
Wdychanie par acetonu powoduje podrażnienie dróg
oddechowych, bóle i zawroty głowy, otępienie,
osłabienie, nudności, wymioty, zaburzenia oddychania.
Wyższe stężenie par działa depresyjnie na centralny
system nerwowy.
Substancje chemiczne - aceton
Połknięcie acetonu powoduje podrażnienie błon
śluzowych gardła, przełyku i żołądka, bóle brzucha,
nudności, wymioty, przedostanie się acetonu do płuc
może wywołać ich poważne uszkodzenie,
Kontakt acetonu ze skórą powoduje podrażnienie, a
długotrwały kontakt może prowadzić do podrażnienia,
wysuszenie skóry, zaczerwienienie i pękanie,
Dostanie się acetonu do oczu powoduje podrażnienie
oczu, łzawienie, pieczenie, zaczerwienienie i ból.
5
Substancje chemiczne - styren
Pary styrenu przedostajÄ… siÄ™ do organizmu poprzez
układ oddechowy, a także (w niewielkim stopniu) przez
skórę. Wywołują podrażnienie śluzówek dróg
oddechowych i oczu. W organizmie człowieka styren
działa depresyjnie na obwodowy układ nerwowy.
Styren zalicza się go do rakotwórczych 3 kategorii.
Drogi narażenia człowieka: wdychanie, spożycie,
kontakt ze skórą, kontakt z oczami.
Substancje chemiczne - styren
Wdychanie par i aerozoli: W Å‚agodnych przypadkach
pojawia się kaszel, podrażnienie ust i gardła, czasami
ból w klatce piersiowej. W groz
niejszych przypadkach
 dezorientacja, senność i utrata przytomności; mogą
pojawić się drgawki. Rzadkim powikłaniem jest
skrócenie oddechu z pieniącą się śliną (obrzęk płuc).
Po 1-2 dniach może rozwinąć się zapalenie oskrzeli.
Spożycie: jeśli się zdarzy, może spowodować nudności
i wymioty oraz ból brzucha. Następnie mogą powstać
zaburzenia psychiczne i utrata przytomności.
Powikłaniem jest niedomoga nerek.
Substancje chemiczne - styren
Zatrucia ostre u ludzi charakteryzujÄ… siÄ™
podrażnieniem oczu, nosa, błon śluzowych układu
oddechowego, występowaniem kaszlu.
Przy większych stężeniach pojawiają się zawroty
głowy, senność, uczucie zmęczenia, może nastąpić
utrata przytomności.
Zatrucia przewlekłe charakteryzują się bólami głowy,
sennością, apatią, osłabieniem mięśniowym, brakiem
łaknienia, nudnościami, wysuszeniem skóry i jej
zgrubieniem.
6
Czynniki chemiczne - styren
Kontakt ze skórą: Działanie styrenu na skórę podobne
jest do działania innych węglowodorów aromatycznych.
Kontakt ciekłego styrenu z powierzchnią skóry
doprowadza do przekrwień, obrzęków i pęcherzy.
Skóra ulega wysuszeniu i zgrubieniu, pojawiają się
spękania.
Kontakt z oczami: Może pojawić się podrażnienie i
zaczerwienienie.
Åšrodki ochrony
Pracodawca zapewnia ochronę pracowników przed
zagrożeniami wynikającymi z fizyko-chemicznych
właściwości czynnika chemicznego, podejmując na
podstawie wyników oceny ryzyka zawodowego,
techniczne lub organizacyjne działania oraz środki
zmierzajÄ…ce do bezpiecznego stosowania czynnika
chemicznego stwarzającego zagrożenie.
Metody ograniczania zagrożenia
Eliminacja z
ródła zagrożenia,
Åšrodki administracyjno-prawne,
Åšrodki ochrony zbiorowej,
Åšrodki ochrony indywidualnej.
7
Eliminacja z
ródła zagrożenia
Likwidacja procesu,
Zmiana procesu technologicznego:
 zastąpienie stosowanych maszyn i urządzeń
technicznych nowymi, spełniającymi
wymagania zasadnicze,
 zastąpienie stosowanych procesów innymi
automatyzacja procesu,
 hermetyzacja procesu,
 zastÄ…pienie toksycznych substancji
chemicznych innymi mniej szkodliwymi.
Åšrodki administracyjno-prawne
Stosowanie przerw w pracy i ograniczenie
czasu pracy na stanowiskach pracy,
Stosowanie profilaktyki lekarskiej, w tym
badania lekarskie obejmujÄ…ce kontrolÄ™ m.in.
słuchu, wzroku, płuc, metabolitów we krwi i
moczu,
Przestrzeganie uregulowań prawnych  zakaz
pracy w zagrożeniu kobiet w ciąży,
młodocianych, zakaz pracy w zagrożeniu
w godzinach nadliczbowych, zatrudnianie
zgodnie z zaleceniami lekarskimi.
Åšrodki ochrony
Eliminacja czynnika
stwarzajÄ…cego
zagrożenie,
Odizolowanie
zagrażającego czynnika,
Oddzielenie strefy
zagrożenia,
Stosowanie środków
ochrony indywidualnej,
8
Åšrodki ochrony zbiorowej
Środki ochrony zbiorowej są to środki
przeznaczone do jednoczesnej ochrony grupy
ludzi, w tym i pojedynczych osób, przed
niebezpiecznymi i szkodliwymi czynnikami
występującymi pojedynczo lub łącznie w
środowisku pracy, będące rozwiązaniami
technicznymi stosowanymi w pomieszczeniach
pracy, maszynach i innych urzÄ…dzeniach.
Åšrodki ochrony indywidualnej
Środki ochrony indywidualnej - środki
noszone lub trzymane przez pracownika w celu
jego ochrony przed jednym lub większa liczba
zagrożeń związanych z występowaniem
niebezpiecznych lub szkodliwych czynników w
środowisku pracy, w tym również wszelkie
akcesoria i dodatki przeznaczone do tego celu.
Åšrodki ochrony indywidualnej
Być odpowiednie do istniejącego zagrożenia;
Nie powodować same z siebie zwiększania zagrożenia,
Uwzględniać warunki istniejące w danym miejscu
pracy,
Uwzględniać wymagania ergonomii i oraz stan zdrowia
pracownika,
Być odpowiednio dopasowane do użytkownika - po
wykonaniu niezbędnych regulacji.
9
Klasyfikacja ÅšOI
ze względu na rodzaj ochrony
Odzież ochronna U,
Ochrony głowy G,
Ochrony kończyn górnych R,
Ochrony kończyn dolnych N,
Ochrony twarzy i oczu T,
Ochrony słuchu S,
Ochrony układu oddechowego D,
Środki izolujące cały organizm I,
Ochrony z przed upadkiem z wysokości W,
Dermatologiczne środki ochrony skóry.
ŚOI  branża meblarska
kombinezon jednoczęściowy,
rękawice ochronne  dopuszczenie do kontaktu
z rozpuszczalnikami i rozcieńczalnikami,
okulary,
półmaska z pochłaniaczami zabezpieczającymi
przed parami organicznymi
ÅšOI - laminaty
kombinezon jednoczęściowy,
rękawice ochronne  dopuszczenie do kontaktu
ze styrenem, acetonem oraz nadtlenkami,
okulary (gogle) gazoszczelne,
półmaska z pochłaniaczami zabezpieczającymi
przed parami organicznymi,
Zamiast okularów oraz półmaski z pochłaniaczami
można zastosować pełne maski z pochłaniaczami par
organicznych.
10
Zanieczyszczenia
CZ
STKI PARY, MGA
Y
DYM MGA
A PYA

Znakowanie pochłaniaczy i
filtropochłaniaczy
Dzieli siÄ™ na typy i klasy zgodnie z ich przeznaczeniem i
pojemnością sorpcyjną
Typ A  ochrona przed określonymi przez producenta
gazami organicznymi i parami substancji organicznych,
których temperatura wrzenia jest > 65°C,
Typ B  ochrona przed określonymi przez producenta
gazami nieorganiczymi (z wyjÄ…tkiem CO),
Znakowanie pochłaniaczy i
filtropochłaniaczy
Typ E  ochrona przed SO2 oraz kwaśnymi gazami i
parami określonymi przez producenta,
Typ K  ochrona przed amoniakiem i organicznymi
pochodnymi amoniaku określonymi przez producenta.
Filtropochłaniacze specjalne:
Typ NO-P3  ochrona przed tlenkami azotu
Typ Hg-P3  ochrona przed parami rtęci
11
Znakowanie pochłaniaczy i
filtropochłaniaczy
Pochłaniacze typu A, B, E i K dzieli się na klasy:
Klasa 1  mała pojemność sorpcyjna,
Klasa 2  średnia pojemność sorpcyjna,
Klasa 3  duża pojemność sorpcyjna
Oznacznie:
- Pochłaniacz EN 141 typ, klasa, opcja  pochłaniacz EN 141
A2P3
- Filtropochłaniacz EN 141 typ, klasa, opcja 
filtropochłaniacz EN 141 ABEK2P3D
Środki ochrony dróg
oddechowych
Półmaska filtrująca okrywa
nos, usta i brodę i może mieć
otwór wdechowy i/lub
wydechowy. Sklada siÄ™
częściowo lub całkowicie z
materiału filtracyjnego lub
części twarzowej, w ktorej
filtr główny tworzy
nierozłączną
część sprzętu,
Trzy klasy: FFP1, FFP2, FFP3,
Np. półmaska filtrująca EN
149, (2001) FFP3D,
Środki ochrony dróg
oddechowych
12
Środki ochrony dróg
oddechowych
1 - filtr
2 - zawór wdechowy
3 - zawór wydechowy
4 - taśmy nagłowia
5 - część twarzowa
Rękawice ochronne chroniące przed
czynnikami chemicznymi
Rękawice ochronne chroniące przed
czynnikami chemicznymi
Dla rękawic chroniących przed substancjami
chemicznymi: numer normy PN-EN 374:2005 oraz
jeden z dwóch piktogramów
rękawice szczelne,
rękawice szczelne i
wodoodporne  nie
odporne na przenikanie
podaje siÄ™ kodu
chemikaliów -
literowego ani
dodatkowo kod literowy,
żadnych danych przy
zgodny z EN 374-1
piktogramie
13
Rękawice ochronne chroniące przed
czynnikami chemicznymi
rodzaj i natężenie zagrożeń występujących na
stanowisku pracy,
stopień narażenia rąk pracowników na działanie
czynnika szkodliwego,
ciężkość następstw,
czas oddziaływania czynnika  w przypadku
zagrożeń chemicznych,
rodzaj wykonywanej pracy.
Czynniki chemiczne - dokumentacja
Wykaz stosowanych niebezpiecznych
substancji i preparatów chemicznych,
Karty charakterystyk stosowanych
niebezpiecznych substancji i preparatów
chemicznych,
Instrukcja bezpiecznej i higienicznej pracy z
niebezpiecznymi czynnikami chemicznymi na
poszczególnych stanowiskach,
Czynniki chemiczne - dokumentacja
Podstawowe wymagania przy pracach
szczególnie niebezpiecznych,
Instrukcja bezpiecznego magazynowania i
składowania bezpiecznych substancji i
mieszanin chemicznych,
Wykaz prac szczególnie niebezpiecznych,
14
Czynniki chemiczne - dokumentacja
InstrukcjÄ™ bezpiecznej i higienicznej pracy np:. przy
produkcji laminatów instrukcja powinna zawierać co
najmniej specyfikę stosowanych materiałów,
technologię produkcji, wymagane środki ochrony
indywidualnej, wymagania dotyczące obsługi i
konserwacji urządzeń i sprzętu pomocniczego
używanego podczas nanoszenia żelkotu na
powierzchnie kopyt,
Ocena ryzyka zawodowego z oszacowanym ryzykiem
dla występujących czynników chemicznych,
Ocena ryzyka  czynniki chemiczne
Ryzyko zawodowe stwarzane przez czynnik
chemiczny to prawdopodobieństwo
wystÄ…pienia potencjalnej szkody zdrowotnej w
warunkach stosowania czynnika chemicznego
lub narażenia na czynnik chemiczny w miejscu
pracy.
Ustalenia czy występuje czynnik chemiczny
stwarzający zagrożenie,
Pracodawca obowiÄ…zany jest do dokonania i
udokumentowania oceny ryzyka zawodowego
stwarzanego przez czynnik chemiczny.
Ocena ryzyka  czynniki chemiczne
właściwości czynnika chemicznego stwarzające
zagrożenie,
zalecenia z karty charakterystyki,
poziom, rodzaj i czas narażenia,
wartości NDS i DSB,
wpływ podjętych środków zapobiegawczych,
ocenę stanu zdrowia pracowników,
warunki pracy z uwzględnieniem ilości czynnika
15
Czynniki chemiczne - dokumentacja
Przy występowaniu lotnych składników
rozpuszczalników sklasyfikowanych, jako
Å‚atwopalne:
Ocena ryzyka wystÄ…pienia atmosfery
wybuchowej,
Dokument zabezpieczenia stanowiska przed
wybuchem.
Dziękuję za uwagę
16