ZAGADNIENIA NA EGZAMIN Z WST
PU DO J
ZYKOZNAWSTWA
I. CO TO JEST J
ZYK
J
ZYK to:
üð spoÅ‚eczny wytwór zdolnoÅ›ci mowy oraz ogół konwencji przyjÄ™tych z koniecznoÅ›ci
przez grupę społeczną, aby jednostki mogły się ze sobą komunikować,
üð to coÅ› nabytego i umownego, co powinno być podporzÄ…dkowane wrodzonemu
instynktowi,
üð wytwór, który jednostka biernie przyjmuje, nie zakÅ‚ada on uprzedniego
przemyślenia, a refleksja następuje dopiero przy czynności klasyfikacyjnej.
J
ZYK JEST SYSTEMEM ZNAKÓW, KTÓRY SA
UŻY DO PRZEKAZYWANIA INFORMACJI.
J
ZYK: jest kształtowany przez człowieka, jest efektem myślenia.
II. MIEJSCE J
ZYKA W SYSTEMIE ZNAKÓW
1. DEFINICJA ZNAKU;
ZNAKIEM: jest każde zjawisko (przedmiot, czy zdarzenie), które łączy w sobie następujące
cechy:
a) DOSTRZEGALNOŚĆ ZNAKÓW ZA POMC
JAKIEGOÅš LUDZKIEGO ZMYSA
U
- ZNAKI WZROKOWE tj.:
üð flagi paÅ„stwowe jako znaki przynależnoÅ›ci danego obiektu do danego paÅ„stwa
üð herby jako znaki przynależnoÅ›ci osoby lub rzeczy do okreÅ›lonego rodu
üð paÅ„stwa, miasta
üð czarna chorÄ…giew lub czarna tasiemka w klapie, albo na rÄ™kawie jako znak żaÅ‚oby
üð znaki drogowe
üð nuty i ich poÅ‚Ä…czenia jako znaki dz
więków muzycznych i ich połączeń
üð znaczki pocztowe jako znaki uiszczenia przez nadawcÄ™ opÅ‚aty za dostarczenie
przesyłki adresatowi
- ZNAKI SA
UCHOWE tj.:
üð hymny paÅ„stwowe
üð bicie zegara
üð wycie syreny na znak alarmu przeciwlotniczego
üð oklaski w teatrze
üð gwizdek policjanta oznaczajÄ…cy rozkaz zatrzymania siÄ™
- ZNAKI DOTYKOWE tj.:
üð uÅ›cisk dÅ‚oni  mogÄ…cy mieć co najmniej kilka znaczeÅ„
üð poklepywanie po ramieniu
b) NADAWCA I ODBIORCA JAKO UŻYTKOWNICY ZNAKU
Każdy znak jest przez kogoś nadawany oznacza to, ze jeżeli znak dociera do narządów
zmysłowych jakiegoś człowieka (zwanego ODBIORCA ZNAKU) to dzieje się to na sutek
wcześniejszego działania innej osoby (zwanej NADAWC
ZNAKU).
NADAWC
i ODBIORC
nazywamy użytkownikami znaku.
Jeden znak (np. sygnał radiowy) może mieć więcej niż jednego nadawcę  na przyklapie
sygnału radiowego  nie tylko ten, kto uruchamia taśmę z nagranym sygnałem, ale także jego
zwierzchnik, muzyk który nagrał sygnał są nadawcami.
PODSUMOWUJ
C; jeden znak może mieć nie tylko jednego, ale nawet miliardy odbiorców, a z
drugiej strony może nie znalez
ć odbiorcy w ogóle.
c) PSYCHOLOGIZM (MENTALIZM): zjawiska zachodzÄ…ce w psychice
użytkowników znaku.
Zjawisko to polega na tym, że , że nadawca nadaje znak umyślnie, czyli udostępnia go czyimś
zmysłom po to, żeby ten ktoś go dostrzegł.
1
Osobę, która w intencji nadawcy ma być odbiorcą znaku nazywamy ADRESATEM ZNAKU (bez
względu na to, czy dostrzegł znak).
KAŻDY ZNAK MUSI MIEĆ ADRESTATA: indywidualnego, zbiorowego, bliskiego lub dalekiego
 jest zawsze nadawany po to, żeby go ktoś odebrał.
Nie wyklucza się sytuacji, w której nadawca znaku jest zarazem jego adresatem.
W MYSL PSYCHOLOGICZNEJ DEFINICJI ZNAKU NIE S
ZNAKAMI:
·ð zjawiska dostrzegalne zmysÅ‚owo, których nadawcami lub adresatami nie sÄ… ludzie,
lecz zwierzęta  których zamiary nie da się stwierdzić, albo maszyny
·ð bodz
ce zmysłowe nadawane mimo woli przez człowieka np. spontaniczny uśmiech
d) ODBIÓR ZNAKU
Nasunięcie adresatowi pewnej myśli o treści z góry ustalonej przez nadawcę, a
nie dotyczÄ…cej tylko fizycznych cech samego znaku np.
üð polska flaga na rufie statku ma nasunąć tym, którzy jÄ… zobaczÄ… myÅ›l tej treÅ›ci, że
właścicielem statku jest państwo polskie lub obywatel tego państwa
ZNACZENIE ZNAKU W PSYCHOLOGICZNEJ KONCEPCJI: to treść myśli, którą nadawca chce za
pomocą znaku nasunąć odbiorcy
INTERPERTOWANIE ZNAKU PRZEZ ODBIORC
: wysnuwanie z cech znaku jakichkolwiek
wniosków, co do tego jakiej treści myśl nadawca chciał nasunąć adresatowi.
POROZUMIEWANIE SI
: połączenie nadania znaku z jego trafną interpretacją przez odbiorcę.
e) ZNAJOMOŚĆ UZUSU SEMIOTYCZNEGO
UZUS SEMIONTYCZNY: to stan rzeczy polegający na tym, że istnieje ktoś, kto jeśli nadaje dany
znak, z reguły używa go w tym właśnie znaczeniu oraz ktoś (inny lub ten sam), kto jeśli go
odbierze z reguły interpretuje go w ten właśnie sposób.
ISTOTNE i CHARAKTERYSTYCZNE dla znaku jest to, że bez znajomości (obojętnie, jak nabytej)
UZUSU SEMIONTYCZNEGO (obojętnie jak powstałego) nie można znaku trafnie zrozumieć  to
właśnie i tylko to mamy na myśli mówiąc że znaki są konwencjonalne.
ELEMENTY J
ZYKA NATURALNEGO  zdania, wyrazy itp. również są znakami, służą do tego
aby mówiący lub piszący (nadawca znaków) nasuwał słuchaczowi lub czytelnikowi
(adresatowi znaków) zamierzone przez siebie myśli.
SPOŚRÓD ZNAKÓW WYKLUCZAMY NATOMIAST:
üð obrazy
üð fotografie
üð zapach spalenizny, z której można wysunąć wniosek o przypaleniu siÄ™ potrawy
IV. FUNKCJE J
ZYKA
Antoni Furdal mówi o funkcjach języka rozumianego jako narzędzie społecznego
porozumienia.
Wyróżnia dwa typy funkcji:
1. PRZY PEA
NYM UKA
ADZIE KOMUNIKACYJNYM (tzn. z nadawcÄ… i odbiorcÄ…)
Do tego typu zalicza następujące funkcje:
a) KOMUNIKATYWN
: rozumianą w ten sposób, że język służy każdemu członkowi
społeczeństwa jako środek porozumiewania się na wszelkie tematy we wszystkich
okolicznościach.
b) SYMBOLICZN
: jest to funkcja języka wobec rzeczywistości
c) IMPRESYWN
: kiedy po odebranie komunikatu, odbiorca podejmuje jakieś działanie,
2
d) EMOCJONALN
: oprócz przekazywania wiadomości komunikat oddziaływa na uczucia
odbiorcy.
2. PRZY NIEPEA
NYM UKA
ADZIE KOMUNIKACYJNYM (bez odbiorcy).
Do tego typu zaliczmy następujące funkcje:
a) EKSPRESYWN
: istotą tej funkcji jest uzewnętrznianie przeżyć, ale nie informowanie o
emocjach (np. nieartykułowane okrzyki, przekleństwa, pamiętnik pisany dla siebie)
b) POZNAWCZ
: jako funkcję systemu językowego, znak językowy jest zarówno
dowodem poznania rzeczywistości, jak i narzędziem tego poznania.
VI. PODSTAWOWE JEDNOSTKI POSZCZEGÓLNYCH STRUKTUR J
ZYKA
MORFOLOGIA: gramatyka wyrazu, opis wewnętrznej struktury wyrazu; nauka o najmniejszych
znaczących elementach językowych - morfemach. Tutaj morfologia sprowadza się do funkcjonalnej
klasyfikacji morfemów i opisu ich kombinatoryki bez odwoływania się do pojęcia wyrazu.
SKA
ADNIA: opis zewnętrznych funkcji wyrazu-relacji, w jakie wchodzi on z innymi wyrazami w
ramach wypowiedzenia.
WYRAZ: jest to nie tylko postać fonetyczna czy ortograficzna, lecz również funkcja językowa
(semantyczna, syntaktyczna) której wykładnikiem jest dana postać fonetyczna lub ortograficzna.
FUNKCJA J
ZYKOWA WYRAZU: pozostaje niezmieniona niezależnie od tego czy wykładnikiem
tej funkcji jest pewien ciąg głosek, ciąg liter dowolnego alfabetu, czy też jakiś inny symbol lub ciąg
symboli.
MORFEM: zespół funkcji językowych: semantycznych i/lub syntaktycznych, któremu przypisana jest
określona reprezentacja formalna (fonologiczna, ortograficzna etc.)
RÓŻNICA MI
DZY MORFOLOGI
A SA
OWOTWÓRSTWEM:
w słowotwórstwie chodzi przede wszystkim o różnicę między indywidualnym znaczeniem
leksykalnym morfologicznie złożonej jednostki słownikowej, a jej znaczeniem strukturalnym
przewidywalnym na podstawie znajomości reguł słowotwórczych. Często o słownikowym charakterze
decyduje również to, za pomocą jakiego morfemu słowotwórczego realizowana jest dana funkcja
słowotwórcza.
WYRAZ: to najważniejsza obok zdania jednostka językowa, służąca przekazywaniu informacji za
pomocą środków językowych. Jest to najmniejsza względnie samodzielna jednostka znacząca, zdolna
do pełnienia określonych funkcji syntaktycznych. Jest on elementem systemu słownikowego jako
jednostka złożona z nierozerwanie, w danym języku, związanych ze sobą elementów kompleksu
znaczeniowego (sposobu odniesienia do rzeczywistości pozajęzykowej), zespołu funkcji
syntaktycznych (sieci relacji, w jakie dana jednostka może w ramach wypowiedzenia wchodzić z
innymi wyrazami) i ciągu elementów płaszczyzny wyrażania (fonemów). Jest również elemenetem
systemu gramatycznego języka, jako podstawowa jednostka operacji syntaktycznych, jako punkt
przecięcia się relacji gramatycznych.
XII. NORMA J
ZYKOWA
3
NORMA J
ZYKOWA: jest to zbiór tych elementów systemu językowego, a więc zasób
wyrazów, ich form i połączeń oraz inwentarz sposobów tworzenia, łączenia, wymawiania i
zapisywania wszelkich środków językowych, które są w pewnym okresie uznane przez jakąś
społeczność ( najczęściej przez całe społeczeństwo, a przede wszystkim przez jego warstwy
wykształcone) za wzorcowe, poprawne lub co najmniej dopuszczalne.
Wyróżnia się:
üð NORM
WZORCOW

üð NORM
UŻYTKOW
(potoczna: ogólna, regionalna, profesjonalna)
XIII. POLITYKA J
ZYKOWA
POLITYKA J
ZYKOWA: jest to uporządkowana forma, która próbuje określić fenomen języka
w pewnym ograniczonym prawnie i społecznie zakresie działania. Pod pojęciem polityki
językowej należy również rozumieć wszystkie działania kierowane przez określone
stowarzyszenia, które mają na celu taki wpływ na język, żeby ich społecznie zdeterminowane
role i funkcje zostały świadomie ukształtowane.
W języku niemieckim można spotkać się z różnymi określeniami:
 Sprachpolitik , Sprachverbreitungspolitik , Sprechpolitik , Sprachenpolitik ,
 Sprachförderungspolitik .
PODZIAA
POLITYKI J
ZYKOWEJ:
a) NARODOWA
üð WEWN
TRZNA: może odnosić się do mówienia o swoim języku w swojej
ojczyz
nie lub o obcym języku w swoim kraju
żð OFICJALNA: nawiÄ…zanie do wszystkich prawnych sformuÅ‚owaÅ„, reguÅ‚
(Konwencja ds. ochrony mniejszości narodowych  używanie w celach
prywatnych swojego własnego języka w całej Europie)
żð NIEOFICJALNA
Jako przykłady narodowej polityki wewnętrznej odnoszącej się do języków obcych w kraju,
podano zakazy używania języka niemieckiego czy nakaz uczenia się języka rosyjskiego w
Polsce w latach 80-tych ubiegłego wieku.
üð ZEWN
TRZNA: sytuacje odnoszące się do naszego języka zagranicą
żð MIGRANCI wyrażajÄ…cy wolÄ™ mówienia zarówno w swoim ojczystym
języku, jak i w języku kraju, do którego wyemigrowali
żð ZADANIE GA
ÓWNE: popularyzacja języka ojczystego w danym kraju.
Przykładem takich instytucji dbających o rozwój języka zagranicą jest Goethe-Institut i
DAAD. W Polsce przez długi okres czasu nie było takiej instytucji, ale od jakiegoś czasu taką
rolÄ™ odgrywa Uniwersytet Adama Mickiewicza.
b) ZAGRANICZNA
XV. GENETYCZNA KLASYFIKACJA J
ZYKÓW: KRYTERIA, JEDNOSTKI,
GA
ÓWNE RODZINY J
ZYKÓW ŚWIATA (POZA INDOGERMAC
SK

GENETYCZNA KLASYFIKACJA J
ZYKÓW: polega na grupowaniu języków ze względu na ich
pochodzenie i stopień pokrewieństwa.
4
Podstawowym pojęciem GENETYCZNEJ KLASYFIKACJI J
ZYKÓW jest RODZINA J
ZYKÓW
mająca za wspólne z
ródło tzw. prajęzyk, np. rodzina języków słowiańskich.
KLASYFIKACJA J
ZYKÓW GENETYCZNYCH: poszukiwanie stopnia podobieństwa między nimi.
Rozstrzygającą sprawą co jest językiem a co nim nie - jest często POLITYKA J
ZYKOWA.
TEORIA FAL: języki rozprzestrzeniają się poprzez migrację ludzi, którzy przenoszą się z miejsca na
miejsce (ciągły ruch).
KLASYFIKACJA AREALNA: klasyfikacja języków spokrewnionych występujących w swoim
sÄ…siedztwie.
Na świecie istnieje ok. 3000 różnych języków choć niektóre z
ródła podają że ich ilość sięga nawet
7000.
GENETYKA: termin odnoszący się do pochodzenia i wspólnych korzeni..
a) AMERYKA PÓA
NOCNA
Rodzina języków miejscowych:
üð Eskimoski
üð Na  dene
üð MasoÅ„ska = jÄ™zyki na granicy wyginiÄ™cia
üð Algijska
üð HakoÅ„sko  SiuaÅ„ska
üð Aztecko  taoaÅ„ska
b) AMERYKA POA
UDNIOWA
üð Miejscowe jÄ™zyki sÄ… w części północnej i Å›rodkowej kontynentu
üð JÄ™zyk KECZUA
A  najpopularniejszy język na północy
c) AFRYKA (3 różne obszary)
üð Północna Afryka i część Azji (Irak) rodzina semicka  HEBRAJSKI, ARABSKI,
MALTAC
SKI
üð Rodzina jÄ™zyków saharyjskich  BERBERÓW
üð Rodzina jÄ™zyków kordofaÅ„skich (czarna Afryka) wschód  SUAHILI poÅ‚. Sudan
zachód  FULA Nigeria
üð PoÅ‚udnie  jÄ™zyk ZULUSÓW
d) AUSTRALIA I AZJA
üð Rodzina jÄ™zyków australijskich (jÄ™z. Natywne) ABORYGEC
SKI w tej rodzinie jest ok. 200
języków słabych numerycznie
üð Rodzina jÄ™zyków austronezyjskich (wyspy Azji) INDONEZYJSKI duża siÅ‚a numeryczna,
wpływy Niderlandzkiego
FILIPIC
SKI - ok. 50 mln ludzi
üð Rodzina austroazjatycka (poÅ‚udnie i zachód Azji)
żð WIETNAMSKI
żð TAJSKI
żð KMERSKI
żð LAOTAC
SKI
üð Rodzina chiÅ„sko  tybetaÅ„ska
üð Rodzina japoÅ„sko  koreaÅ„ska
üð Rodzina jÄ™z. Czukockich (obszar Kamczatki) ajnowie  BronisÅ‚aw PiÅ‚sudzki
üð Rodzina jÄ™zyków autaÅ„skich (Azja centralna, obszar rep. Radzieckich)
żð KAZACHSKI
5
żð BURIACKI
żð MONGOLSKI
żð TURECKI
e) EUROPA I AZJA  rodzina ugrofińska  W
GIERSKI, ESTOC
SKI, FIC
SKI
XVI. J
ZYKI EUROPY POD WZGL
DEM GENETYCZNYM
J
ZYKI EUROPEJSKIE: rodzina indogermańska (od północnych Indii po Islandię), osadzona w 3
językach wymarłych:
üð Å‚acinie,
üð starej grece
üð sanskrycie (koniec XIX wieku podziaÅ‚ wprowadza Thomas Jung)
PODRODZINY INDOGERMAC
SKIE:
a) INDO  IRAC
SKA:
Hindi (urdu), Perski, Kurdyjski, Romski
b) ARMEC
SKA:
ormiański
c) ALBAC
SKA:
albański
d) CELTYCKA:
bretoński (pół. część Francji), walijski, galicki (Irlandia) szkocki
e) BAA
TYCKA:
litewski, Å‚otewski
f) ROMAC
SKA:
francuski, włoski, hiszpański, portugalski, kataloński, galicyjski, sardyński, ladyński,
retoromański
g) GERMAC
SKA:
üð ZACHODNIO-GERMAC
SKA:
niemiecki, angielski, fryzyjski, niderlandzki, luksemburski, afrikaans, jidysz
üð PÓA
NOCNO-GERMAC
SKA:
duński, norweski, farerski, islandzki, norweski
XVII. SZCZEGÓA
OWY PODZIAA
J
ZYKÓW GERMAC
SKICH
1. J
ZYK GERMAC
SKI W RODZINIE INDOEUROPEJSKIEJ
J
ZYKI GERMAC
SKIE: narzecza wywodzące się języka pragermańskiego, który ok. 500 lat
p.n.e. wydzielił się ostatecznie z prajęzyka indoeuropejskiego.
J
ZYKIEM GERMAC
SKIM posługiwały się do ok. roku 300 n.e. plemiona Germanów osiadłe
na:
üð PoÅ‚udniowych obszarach półwyspu Skandynawskiego
üð Półwyspie Jutlandzkim
üð W dzisiejszych północnych Niemczech
TEORIA SUBSTRATU: usiłuje sprowadzić pewne nie mające pokrycia w innych językach
indoeuropejskich cechy języka germańskiego do tych właśnie kontaktów.
S. Feist zwrócił uwagę, że ok. 1/3 słownictwa germańskiego jest pochodzenia
nieindoeuropejskiego.
6
Do grupy tej należą zwłaszcza wyrazy odnoszące się do krajobrazu i przyrody Morza
Północnego np. niem. See, ang. Sea, szw. Sjö.
ZASADNICZY ZR
B SA
OWNICTWA GERMAC
SKIEGO JEST POCHODZENIA
INDOEUROPEJSKIEGO.
2. J
ZYK PRAGERMAC
SKI
J
ZYK PRAGERMAC
SKI zachował cały szereg właściwości indoeuropejskiego systemu
gramatycznego, ponadto:
üð ALTERNACJE WOKALISTYCZN
(tj. APOFONI
), rozbudował tak, że mogła ona stać się
podstawÄ… systemu werbalnego (tzw. koniugacja mocna)
üð rozwinÄ…Å‚ koniugacjÄ™  sÅ‚abÄ… charakteryzujÄ…cÄ… siÄ™ sufiksem dentalnym dla oznaczenia czasu
przeszłego
üð ODMIANA PRZYMIOTNIKA: rozwinÄ…Å‚ osobny typu deklinacyjny (tzw. deklinacja sÅ‚aba)
üð uproÅ›ciÅ‚ system przypadków, zachowaÅ‚ jedynie nominativ, genitiv, dativ, accusativ i
instrumentalis
üð system temporalny zredukowany zostaÅ‚ do czasu teraz
niejszego i przeszłego w trybie
orzekajÄ…cym i Å‚Ä…cznym
INNOWACJE PRAGERMAC
SKIE W ZAKRESIE SYSTEMU FONOLOGICZNEGO:
üð zamiana ruchomego akcentu ekspiratorycznego na akcent padajÄ…cy stale na sylabÄ™ piennÄ…
üð PRAWO GRIMMA: zjawisko to polegaÅ‚o na przesuniÄ™ciu w jÄ™zyku germaÅ„skim artykulacji
spółgłosek
żð zwartych bezdz
więcznych p, t, k w bezdz
więczne spiranty f, z
żð zwartych dz
więcznych b, d, g w bezdz
więczne zwarte p, t, k
żð zwartych aspirowanych dz
więcznych bh, dh, gh w dz
więczne spiranty g
3. ROZPAD J
ZYKA PRAGERMAC
SKIEGO
Ruchy Ludnościowe doprowadziły do rozpadu germańskiej grupy etnicznej na szereg związków
plemiennych, z których ok. roku 300 n.e. wyróżnić można:
żð GERMANÓW PÓA
NOCNYCH: dzisiejsi mieszkańcy Szwecji i Norwegii
żð GERMANÓW WSCHODNICH: plemiona m.in. Gotów, Wandalów, Burgundów
żð GERMANOWIE POBRZEÅ»A MORZA PÓA
NOCNEGO (INGWOENI): plemiona
póz
niejszych Sasów, Anglów, Chauków i Fryzów, którzy zajęli tereny dzisiejszej Belgii,
Holandii i Fryzji oraz północnych Niemiec
żð GERMANOWIE WEZERSKO-REC
SCY (ISTWOENI): plemiona póz
niejszych Franków i
Hesów, którzy zajęli tereny dzisiejszej Holandii, częściowo Belgii i północnej Francji
żð GERMANOWIE POA
ABSCY (ERMINONI): tereny dzisiejszych południowych Niemiec,
Austrii i Szwajcarii
XVIII. SZCZEGÓA
OWY PODZIAA
J
ZYKÓW SA
OWIAC
SKICH
a) J
ZYKI WSCHODNIOSA
OWIAC
SKIE
rosyjski, ukraiński, białoruski, rusnacki, rusiński (A
emkowie)
b) J
ZYKI ZACHODNIOSA
OWIAC
SKIE
polski, słowacki, czeski, górnołużycki, dolnołużycki, kaszubski
c) POA
UDNIOWOSA
OWIAC
SKIE
serbski, chorwacki, bułgarski, macedoński, słoweński
7
XX. DZIAA
Y J
ZYKOZNAWSTWA
LINGWISTYKA (językoznawstwo): dział nauk humanistycznych badający istotę, budowę i rozwój
języka. Wyróżnia się:
a) LINGWISTYK
TEORETYCZN

b) LINGWISTYK
STOSOWAN

Kierunki badań językoznawczych można połączyć w trzy następujące przeciwstawne pary:
I. J
ZYKOZNAWSTWO SYNCHRONICZNE: zajmuje się formą języka w danym momencie;
II. J
ZYKOZNAWSTWO DIACHRONICZNE: odkrywa historię języka (grupy języków) i
zmiany jego struktury na przestrzeni czasu.
III. J
ZYKOZNAWSTWO TEORETYCZNE: próbuje budować modele służące opisywaniu
poszczególnych języków oraz teorie dotyczące uniwersalnych aspektów języka;
IV. J
ZYKOZNAWSTWO STOSOWANE: usiłuje wdrażać te teorie w praktyce.
V. MAKROLINGWISTYKA lub J
ZYKOZNAWSTWO KONTEKSTUALNE bada dopasowanie
języka do otaczającego świata, a więc funkcje społeczne języka, proces nauki i
wzbogacania języka, procesy wytwarzania i odbioru języka.
VI. MIKROLINGWISTYKA lub J
ZYKOZNAWSTWO NIEZALEŻNE rozważa język jako taki, a
więc jako byt niezależny od otaczającego świata.
J
ZYKOZNAWSTWO SYNCHRONICZNE, TEORETYCZNE I NIEZALEŻNE JEDNOCZEŚNIE:
kierunek badań określany czasami jako LINGWISTYKA OGÓLNA lub LINGWISTYKA, bez
dodatkowych określeń, Dziedzina ta jest uważana za jądro językoznawstwa.
W skład LINGWISTYKI TEORETYCZNEJ (OGÓLNEJ) wchodzą takie dziedziny jak:
a) GRAMATYKA: nauka o zasadach budowy i odmiany wyrazów oraz o regułach składni danego
języka, wyróżnia się:
üð GRAMATYK
OPISOW
(synchroniczną): omawiającą aktualny stan języka
üð GRAMATYK
HISTORYCZNO-PORÓWNAWCZ
(diachronicznÄ…): przedstawiajÄ…cÄ…
procesy jego zmian w czasie.
GRAMATYKA: jest to dział językoznawstwa obejmujący morfologię i składnię, jest to nauka o
strukturze języka
b) SEMANTYKA: dziedzina językoznawstwa zajmująca się analizą treści wyrażeń językowych; jest
to nauka o znaczeniu wyrazów, badająca w jakim zakresie i charakterze budowa formalna
wyrazu określa jego znaczenie
c) SKA
ADNIA: nauka o budowie wypowiedzeń, określa sposób służący do łączenia wyrazów w
zdania w całość gramatyczno-komunikatywną
d) FONETYKA: dział językoznawstwa badający stronę dz
więkową języka (głoski) i skupiający się
na opisie ich właściwości fizycznych
e) FONOLOGIA: dział językoznawstwa badający strukturę systemu dz
więkowego, m.in. funkcje
głosek, ich alternacje, czy ograniczenia związane z występowaniem w różnych kontekstach
f) LINGWISTYKA PORÓWNAWCZA: porównuje systemy językowe oraz bada ich historię w celu
znalezienia uniwersalnych wartości języka
g) LINGWISTYKA HISTORYCZNA: opisuje i objaśnia rozwój języków oraz ich pochodzenie
h) LINGWISTYKA STOSOWANA: umieszcza teoriÄ™ lingwistyki w takich dziedzinach jak nauka
języków obcych, tłumaczenie oraz patologia mowy
8
XXI. RELACJE J
ZYKOZNAWSTWA Z INNYMI DZIEDZINAMI
W INTERDYSCYPLINARNYCH NURTACH WSPÓA
CZESNEGO J
ZYKOZNAWSTWA
korzysta się z ustaleń metodologicznych nauk pokrewnych: socjologii, psychologii, etnografii,
antropologii.
Konieczne jest precyzyjne wyznaczenie zakresu badawczego, ustalenie terminologii, aby uniknąć
rozmycia granic między lingwistyką i jej pograniczami.
a) socjologia
b) polityka
c) medycyna
d) fizyka (akustyka)
e) historia
f) filozofia
g) logika
h) informatyka
i) statystyka
j) geografia
9