2010-03-08
De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego
" Kurs językoznawstwa ogólnego opracowany przez
kolegów de Saussure a, Charlesa Bally ego i Alberta
Wstęp do językoznawstwa
Sechehayego na podstawie notatek studentów
(6+11+12).
ogólnego
" Nowsze wydania uwzględniają dołączone póz
niej
notatki jednego słuchacza, gdzie wiele rzeczy dotąd
Część II. Perspektywy językoznawcze.
niejasnych, jasno zapisano (pod redakcją Englera)
Klasyczny strukturalizm
"  Szkice z językoznawstwa ogólnego (2004/2001
 [1996])
De Saussure: Kurs językoznawstwa De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy ogólnego  główne tezy
Wielość aspektów języka (ogółu działalności
b-d choć ciekawe nie wpływa na naszą możność
mownej):
mówienia o języku per se, jest zewnętrzne
a) zdolność ludzi do mówienia w ogóle
wobec niego - można opisywać język nic o nich
b) język jako zjawisko historyczne (np. język nie wiedząc (np. gdy bada się język dopiero
polski od XV do XX wieku)
poznawanej cywilizacji - analogia z grą w
c) język jako zjawisko kulturowe (jego związek z szachy, dla zasad nie istotne, że przyszły z
literaturą, religią, polityką itd)
Persji)
d) użycia języka przez konkretne osoby (filologia)
Z kolei a) zbyt ogólne
De Saussure: Kurs językoznawstwa De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy ogólnego  główne tezy
" parole ma charakter konkretny, jednostkowy,
podlega obserwacji,
" langue to to, co umożliwia
istnienie/produkowanie/rozumienie parole.
" langue ma charakter mentalny (psychiczny) -
pojęcia i obrazy akustyczne, a także społeczny
1
2010-03-08
De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy
De Saussure: Kurs językoznawstwa
Znakowy charakter języka.
ogólnego  główne tezy:
" Język (langue) nie jest nomenklaturą, wyrazy
Bilateralność znaku
nie są nazwami rzeczy.
" Wyrażenia językowe są znakami: łączą
pojęcie i obraz akustyczny (signifi� :
signifiant)
" Związek między nimi jest arbitralny
(konwencjonalny),  stół : pol. stół, ang. table,
hiszp. mesa, niem. Tisch itd.
De Saussure: Kurs językoznawstwa
De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy:
ogólnego  główne tezy:
" Linearny charakter signifiant (słuchowy, rozciągły w
nomenklatura a znak
czasie; pisany, rozciągły w przestrzeni)
" Mimo składania się z dwóch części znak jest
 koń koń
nierozdzielny: awers i rewers kartki papieru.
Co prawda relacje nie są takie proste, odpowiedniości
arbitralne nie są typu prostego jeden do jednego
(synonimia i polisemia - metafora chmur i fal)
De Saussure: Kurs językoznawstwa
De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy:
ogólnego  główne tezy:
Systemowość
Langue jest systemem takich znaków, każdy
występuje tylko raz:
np. Stary stół wyrzucili i kupili nowy stół.
2
2010-03-08
De Saussure: Kurs językoznawstwa
De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy:
ogólnego  główne tezy:
Systemowy charakter języka
Relacje syntagmatyczne i paradygmatyczne
robi- -my
Relacje między elementami języka
" paradygmatyczne (asocjacyjne)
zdobi- -ę
" syntagmatyczne
drobi- -sz
De Saussure: Kurs językoznawstwa
De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy: Relacje
ogólnego  główne tezy:
paradygmatyczne a możliwości materialne
Relacje paradygmatyczne
Relacje paradygmatyczne decydują o
możliwościach  materialnych :
w wielu językach głoski zwartoszczelinowe
ż
(prepalatalne) mogą być dowolnie miękkie
(ang. sure, cheese);
po polsku nie mogą, bo pomylą się z ś, ć
%0ń
�
(Kasia : kasza, kroci : kroczy)
De Saussure: Kurs językoznawstwa
Odróżnianie fonemów
ogólnego  główne tezy :Język jest
System klasyczny łaciny:
formą a nie substancją
%2ł : -
k
: m

" Język pośredniczy między myślą a substancją
dz
więkową. - w nim samym nie ma nic

: 
O
: M

 fizycznego
" Jeżeli chodzi o elementy foniczne języka
(obecnie fonemy) muszą one tylko być
odróżniane

: 

3
2010-03-08
Odróżnianie fonemów Odróżnianie fonemów
System się nie zmienił:
Zastąpienie iloczasu barwą:
%2ł => i -
=> i
i u
k
=> u m
=> �
i �

=> e 
=> [
e o
M
=> o O
=> T
[ T


=> a 
=> Q
a
Q
De Saussure: Kurs językoznawstwa
De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy:
ogólnego  główne tezy:
Znaczenie znaku a jego wartość
Znaczenie znaku a jego wartość
" Znaczenie znaku to pojęcie (signifi�),
związane z danym signifiant. O
funkcjonowaniu znaku decydują też jego
relacje wobec innych znaków:
" przykład z mouton wobec mutton/sheep
" inne przykłady: stryj/wuj wobec uncle; liczba stryj wuj
mnoga w języku bez liczby podwójnej i w
uncle
języku z liczbą podwójną
De Saussure: Kurs językoznawstwa ogólnego 
De Saussure: Kurs językoznawstwa
główne tezy:
Zmienność i niezmienność znaku - społeczny
ogólnego  główne tezy:
charakter języka
Znaczenie znaku a jego wartośćć
Arbitralność znaku powoduje jego swoistą
niezmienność (nie może być obiektem świadomej
zmiany; nikt nie wie, dlaczego  szwagier musi
nazywać się szwagier, nie ma co dyskutować, że
ktoś woli, żeby było piękny brat (por. fr. beau frŁre)
fr. mouton
Niemniej historycznie znaki ulegają zmianom - też
dlatego że są dowolne (nikt nie mógł zahamować
procesu wypierania przez szwagier wyrazów
baran baranina
dziewierz, szurzy i swak).
4
2010-03-08
De Saussure: Kurs językoznawstwa
De Saussure: Kurs językoznawstwa
ogólnego  główne tezy:
ogólnego  główne tezy:
Dwa porządki opisu: synchronia i
diachronia
" synchronia tak jak stopklatka
" Język jako system znaków
" diachronia jak film.
" Przyjęta definicja znaku: konwencjonalność
Diachronia nie musi być atomizująca!
Inna analogia: " Opozycja langue : parole
" sytuacja na szachownicy (synchronia, np. zadanie
" Niematerialność langue (i znaków)
szachowe)
" opis partii (diachronia) " Autonomia językoznawstwa
Literatura:
Ferdynand de Saussure Kurs językoznawstwa ogólnego. Wyd. II
lub III.. Warszawa 1991 lub póz
niej
Fragmenty: Istota znaku językowego (z części pierwszej) [to
samo także w Semiotyka wczoraj i dziś: pod red. J. Pelca,
Warszawa 1991]; także: K. Polański Wprowadzenie
Jerzy Pelc,  Znak , Studia Semiotyczne 1980, X, str. 123-151
Teresa Hołówka,  Uwagi o konwencjonalności znaków , Studia
Semiotyczne 1981, XI, str. 141-147
5