plik

��Muzykoterapia jako sk�adowa kompleksowego leczenia 401 Muzykoterapia jako skBadowa kompIeksowego Ieczenia AGNIESZKA RLIWKA1, ANNA JAROSZ2, ROMAN NOWOBILSKI1,3 1 Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, WydziaB Rehabilitacji Ruchowej, dziekan: prof. dr hab. med. K. Spadaryk; Uniwersytet Jagiello�ski w Krakowie: 2WydziaB Ochrony Zdrowia Collegium Medicum, ZakBad Chor�b Naczy�, kierownik: prof. dr hab. med. A. Cencora; 3 II Katedra Chor�b Wewn�trznych Collegium Medicum, Pracownia Rehabilitacji, kierownik: prof. dr hab. med. A. Szczeklik Muzykoterapia jako sk�adowa kompleksowego leczenia Music therapy as a part of complex healing Rliwka A.1, Jarosz A.2, Nowobilski R.1,3 Rliwka A.1, Jarosz A.2, Nowobilski R.1,3 1 1 Akademia Wychowania Fizycznego w Krakowie, WydziaB Rehabili- Academy of Physical Education in Krak�w, Poland, tacji Ruchowej, e-mail: aga.miska@poczta.fm; Uniwersytet Jagiel- e-mail: aga.miska@poczta.fm; Jagiellonian University, Poland, Me- lo�ski w Krakowie: 2WydziaB Ochrony Zdrowia Collegium Medicum, dical College: 2Faculty of Health Care Department of Vessels Dise- 3 ZakBad Chor�b Naczy�; II Katedra Chor�b Wewn�trznych Colle- ase; 3Second Chair of Internal Medicine, Rehabilitation Laboratory gium Medicum, Pracownia Rehabilitacji Muzykoterapia jest metod� wykorzystuj�c� terapeutyczny wpByw Music therapy is a method which takes the adventage of therapeutic muzyki na psychiczn� i somatyczn� sfer� organizmu czBowieka. Co- influence of musie on psychological and somatic sphere of the hu- raz cz�Sciej korzysta si� z jej leczniczych wBaSciwoSci. Badania na- man body. Its therapeutic properties are more and more used. Cur- ukowe dowodz�, �e muzyka ma modyfikuj�cy wpByw na ukBad: wege- rent scientific researchhave proved its modifying influence on vege- tatywny, kr��enia i oddechowy oraz czynnoS� wewn�trzwydzielnicz�. tative, circulatory, respiratory and endocrine systems. Works devo- Potwierdzono tak�e jej po��dane oddziaBywanie na sfer� psychiczn� ted to the effects of musie on the patients psychological sphere have pacjent�w prowadz�ce do: zmniejszenia nasilenia objaw�w psycho- also confirmed that it reduces psychopathologic symptoms (anxiety patologicznych (l�k, depresja), poprawy samooceny, jak r�wnie� ja- and depression), improves self-rating, influences �uality and disor- koSci snu i eliminowania jego zaburze�, a tak�e do zmniejszenia do- ders of sleep, reduces pain, improves moraB immunity and patients' zna� b�lowych, wi�kszej odpornoSci na sytuacje stresowe oraz goto- openness, readiness, co-operation in treatment process. Music the- woSci, otwartoSci i lepszego wsp�BdziaBania pacjent�w w procesie le- rapy is treated as a method which complements conventional treat- czenia. Muzykoterapia wspiera konwencjonalne metody leczenia. ment and makes up part of an integral whole together with physio- therapy, kinesitherapy and recuperation. SBowa kIuczowe: muzykoterapia, l�k, stres, medycyna alternatyw- Key words: music therapy, anxiety, stress, alternative medicine, na, rehabilitacja rehabilitation Pol. Merk. Lek., 2006, XXI, 124, 401 Pol. Merk. Lek., 2006, XXI, 124, 401 MiBoS� i ogie� znacz� narodziny medycyny [34] choterapeutycznego, ukierunkowana na potrzeby psycho- Andrzej Szczeklik, Katharsis logiczne, posBuguj�ca si� specyficznym Srodkiem przeka- zu, jakim jest muzyka, w spos�b receptywny i aktywny, po- Zwi�zek mi�dzy muzyk� i medycyn� istniaB ju� w odlegBych zwalaj�ca na uzyskiwanie efekt�w terapeutycznych w le- czasach. Muzyka byBa postrzegana pierwotnie jako magicz- czeniu nerwic, zaburze� psychosomatycznych i schorze� na moc ujarzmiaj�ca siBy przyrody, a jednoczeSnie stanowiBa psychicznych [31]. istotny element kultu bog�w i demon�w [30]. PozwalaBa lu- Muzykoterapia stosowana jako leczenie objawowe mo�e dziom wyra�a� bBagania i proSby o zdrowie, o ochron� przed uzupeBnia� fizjoterapi�, kinezyterapi� i rekreacj�. Mo�e by� Smierci� i chorob�. Ksi�ga obyczaj�w (Li Chi V w. p.n.e.) to stosowana indywidualnie lub zbiorowo, w formie biernej b�dx pierwsze xr�dBo, w kt�rym odnajdujemy wzmianki na temat czynnej, r�wnie� jako zaj�cia muzyczno-ruchowe, relaksa- wpBywu muzyki na �ycie �wczesnych ludzi. Podobne donie- cyjne, choreoterapia, Spiewoterapia b�dx logorytmika [25]. sienia zawieraj� tak�e najstarsze chi�skie traktaty: Konfu- W okresie kilkunastu ostatnich lat staBa si� wartoSciow� skBa- cjusza i Lao Tse z IV w. p.n.e., w kt�rych muzyka byBa przed- dow� terapii wspomagaj�c� leczenie chorych o r��nych za- stawiana jako pot��na siBa rz�dz�ca duszami [25]. burzeniach, najcz�Sciej jednak w lecznictwie psychiatrycz- Na przestrzeni wiek�w coraz wnikliwiej interesowano si� nym. Dlatego te� techniki muzykoterapii s� konstruowane wBaSciwoSciami leczniczymi muzyki, pocz�wszy od staro�yt- na zaBo�eniach psychoanalizy kulturowej, psychologii hu- nych mySlicieli: Pitagorasa, Platona, Arystotelesa, przez teorie manistycznej, psychoterapii behawioralnej czy psychoana- i koncepcje badaczy XIX i XX wieku, po wsp�Bczesne, na- lizy Freuda. Jej dziaBanie polega na aktywizowaniu i wyzwa- ukowe badania. Wszystkie przekonuj� o koj�cych wBaSciwo- laniu emocjonalnych proces�w, a tak�e spoBeczno-komuni- Sciach muzyki, jej leczniczym wpBywie na stan psychiczny katywnych interakcji oraz regulowaniu psychosomatycznych sBuchaczy oraz o oddziaBywaniu na zmian� parametr�w fi- zaburze� [11]. Leczenie muzyk� odbywa si� przez: percep- zjologicznych czBowieka. cj� muzyki, czyli odbieranie wra�e� emocjonalno-intelektu- WBaSciwoSci lecznicze muzyki wpByn�By na jej stopniowe alnych towarzysz�cych sBuchaniu; odtwarzanie muzyki za- zastosowanie w wielu dziaBach medycyny, w kt�rych wspo- r�wno wokalne, ruchowe, jak i instrumentalne oraz tworze- maga ona i uzupeBnia tradycyjne metody leczenia. nie muzyki w formie dzieBa muzycznego lub improwizacji SkutecznoS� stosowanej muzyki skBoniBa badaczy do muzycznej [23, 18]. Do najcz�Sciej stosowanych metod opracowania zasad oraz metod pracy terapeut�w. Tak po- muzykoterapii nale��: wstaBa muzykoterapia jako odr�bna metoda oddziaBywania odreagowuj�co-wyobra�eniowa umo�liwia ujawnienie, terapeutycznego, wykorzystuj�ca r��norodny wpByw muzy- ponowne prze�ycie i odreagowanie tBumionych, patogen- ki na psychosomatyczn� sfer� ustroju czBowieka [25]. We- nych emocji; dBug definicji Simona, muzykoterapia to metoda leczenia psy- komunikatywna uczy komunikacji spoBecznej; 402 A. Rliwka, A. Jarosz, R. Nowobilski kreatywna pobudza inwencj� tw�rcz� w przebiegu im- perymencie przez 5 dni sBuchaBy muzyki relaksacyjnej poB�- prowizacji instrumentalnej, wokalnej i ruchowej; czonej ze specjalnie opracowanym programem progresyw- relaksacyjna sBu�y opanowaniu fizjologicznej komponen- nej relaksacji mi�Sni. Badany za pomoc� kwestionariusza ty l�ku; STAI poziom l�ku pacjentek po zastosowanej terapii wyrax- treningowa wykorzystywana w przebiegu terapii beha- nie si� obni�yB, a jakoS� snu oceniana inwentarzem PSQI wioralnej [18]. podwy�szyBa si�. Zastosowana muzykoterapia, poza zmniej- W zale�noSci od rozpoznanej choroby, jej objaw�w, celu szeniem nasilenia l�ku, jest tak�e ciekaw� form� zaj�� tera- terapii i okresu leczenia stosuje si� muzykoterapi� receptywn� peutycznych, wzbogacaj�c� codzienny, intensywny program lub aktywn�, prowadzon� indywidualnie lub zbiorowo [14]. leczenia. W muzykoterapii indywidualnej stosuje si� metody kreatyw- Istotne s� tak�e doniesienia badaczy z Uniwersytetu w ne, rozwijaj�ce mo�liwoSci tw�rcze chorego, pozwalaj�ce Missouri [4]. Por�wnali oni trzy metody muzykoterapii zasto- przezwyci��y� l�ki, pozna� wBasne mo�liwoSci, zaufa� sa- sowane w celu obni�enia poziomu l�ku u os�b uzale�nio- memu sobie, zwi�kszy� samoocen� oraz Swiadomie prze�y- nych od narkotyk�w. Oceniali wpByw na nasilenie l�ku aktyw- wa� pojedyncze dxwi�ki, interwaBy, motywy i rytmy muzycz- noSci rytmicznej ruch�w wykonywanych przy akompania- ne. Niekiedy dla pogB�bienia dozna� B�czy si� odbi�r muzyki mencie, gier muzycznych z elementami rywalizacji oraz ru- z rysowaniem, malowaniem b�dx zapewnia inne doznania chu w takt muzyki. Ka�da z metod byBa stosowana oddziel- estetyczne przez pi�kne otoczenie, odczyt tekstu poetyckie- nie i obejmowaBa cztery spotkania terapeutyczne po dwa w go itp. tygodniu. W wyniku por�wnania poziomu l�ku i gniewu przed Muzykoterapia grupowa opiera si� natomiast na pewnych terapi� i po jej zako�czeniu nie stwierdzono istotnych r��nic zasadach psychoterapii grupowej, kt�ra wykorzystuje wBa- w skutecznoSci zastosowanych metod muzykoterapii. Po- SciwoSci grup spoBecznych dla oddziaBywania na ich czBon- twierdzono jednak, �e ka�da z nich wpByn�Ba na obni�enie k�w. Do terapeutycznych wBaSciwoSci zbiorowoSci nale�� poziomu l�ku i gniewu u pacjentek, co dowodziBo skuteczno- cele, jakie grupa sobie stawia, struktura grupy, normy w niej Sci wprowadzonych form muzykoterapii w zwalczaniu tych obowi�zuj�ce, role peBnione przez czBonk�w, a tak�e sp�j- niepo��danych stan�w u os�b uzale�nionych. noS� i napi�cia w niej wyst�puj�ce. Interakcje zachodz�ce Inne badania zwi�zane z analiz� wpBywu muzykoterapii mi�dzy czBonkami maj� wartoS� stosunk�w spoBecznych, a na obni�anie poziomu l�ku przeprowadzili Darcy, DeLoach, czynniki oddziaBuj�ce leczniczo to: uczestnictwo w grupie, Walworth i wsp. [8]. JednoczeSnie z obserwacj� zmian nat�- emocjonalne podtrzymanie, pomaganie innym, samorealiza- �enia l�ku, naukowcy starali si� rozstrzygn��, jak istotnym cja, odreagowanie, informacja zwrotna, �wiczenia nowych elementem terapii jest wBaSciwy dob�r muzyki. Badanych form zachowania oraz opanowanie nowych umiej�tnoSci spo- podzielono na trzy grupy po 30 os�b ka�da. Grupa pierwsza Becznych [14]. nie sBuchaBa muzyki, druga uczestniczyBa w seansach muzy- Wyb�r stosowanych w terapii program�w muzycznych koterapeutycznych przygotowanych przez badaczy na pod- opiera si� na oczekiwaniach co do ich oddziaBywania, z wy- stawie preferencji muzycznych (rodzaju muzyki) okreSlonych korzystaniem najcz�Sciej charakteru pobudzaj�cego i uspo- przez pacjent�w. Grupa trzecia sBuchaBa tych piosenek, kt�- kajaj�cego stosowanych nagra�. Muzyka uspokajaj�ca od- re ka�dy z jej czBonk�w indywidualnie wybraB i okreSliB jako znacza si� melodyjnoSci� temat�w, wolnym tempem, jedno- dziaBaj�ce relaksuj�co. Zaobserwowano wi�ksze obni�enie lit� dynamik�, ograniczon� liczb� akcent�w muzycznych oraz poziomu l�ku u badanych w obu grupach sBuchaj�cych mu- spokojn� metrycznoSci�. Pobudzaj�cy charakter muzyki jest zyki w por�wnaniu z grup� kontroln� pozbawion� muzykote- podkreSlany przez szybkie, przeciwstawne tempo, kontrastu- rapii. Nie potwierdziono natomiast r��nic mi�dzy dwoma gru- j�c� melodyk�, niespokojn� metrycznoS� i zr��nicowan� dy- pami o zindywidualizowanym sposobie doboru relaksuj�cych namik�. nagra�. Przedstawione rezultaty prowadzonych bada� do- wiodBy skutecznoSci muzyki jako dobrego narz�dzia do re- dukowania stan�w l�kowych, w sytuacjach gdy rodzaj muzy- ZASTOSOWANIE MUZYKOTERAPII W PROCESIE ki jest zgodny z preferencjami pacjenta. Nie potwierdziBy jed- LECZENIA nak koniecznoSci odtwarzania dokBadnie sprecyzowanych przez badanych ulubionych nagra�. Chc�c zapewni� sobie Muzykoterapia jest coraz powszechniej stosowanym elemen- skutecznoS� oddziaBywa� muzykoterapeutycznych, nale�y tem uzupeBniaj�cym i wspomagaj�cym proces komplekso- zatem stosowa� muzyk� zgodn� z ich gustami muzycznymi, wego leczenia. Jest wykorzystywana przede wszystkim w ale maj�c� odpowiedni dla cel�w terapeutycznych charak- terapii przewlekBych schorze�, kt�rym towarzysz� silne od- ter. PrzykBadowe badania oceniaj�ce wpByw muzyki klasycz- czucia b�lowe, l�k, niepewnoS� oraz poczucie bezradnoSci i nej, jazzu i popu na Bagodzenie objaw�w pobudzenia ukBadu przygn�bienia. Muzyka uspokajaj�ca ma du�� mo�liwoS� sercowo-naczyniowego wskazuj� na skutecznoS� jedynie oddziaBywania na psychik� pacjent�w, co pozwala na jej sto- muzyki klasycznej [5]. Podwy�szenie ciSnienia skurczowego sowanie w przypadku grup ze stwierdzonymi schorzeniami po zaistniaBej sytuacji stresowej nie byBo niwelowane, gdy psychosomatycznymi. Wykazano szczeg�lnie korzystny pacjenci sBuchali jazzu i popu lub gdy czas ten sp�dzili w wpByw muzyki na obni�enie poziomu l�ku, co jest istotne ze ciszy. WBaSciwy dob�r muzyki ma zatem podstawowe zna- wzgl�du na fakt, �e stan ten towarzyszy pacjentom bardzo czenie dla skutecznoSci stosowanej terapii, gdy� jej istota cz�sto w sytuacji utraty zdrowia, a jego zbyt du�e nasilenie tkwi w porz�dku muzyki wyra�onym przez metrum, rytm, tem- mo�e w prosty spos�b przeBo�y� si� na zaostrzenie obja- po, dynamik�, form�, melodi�, barw� i harmoni�, co stanowi w�w somatycznych lub spowolni� i utrudni� proces leczenia gB�wny stymulator Badu wewn�trznego osoby poddawanej jej [19, 13, 4]. dziaBaniu [32]. Dlatego te� w schorzeniach psychosomatycz- Hiszpa�scy badacze analizowali nasilenie l�ku u ponad nych uzasadnione jest zastosowanie muzykoterapii, kt�ra stu chorych poddawanych zabiegom kolonoskopii. Por�w- przez Badunek emocjonalny zawarty w utworze muzycznym nanie grupy eksperymentalnej i kontrolnej wykazaBo wi�ksze wpBywa na stan funkcjonalny ustroju, a przede wszystkim na obni�enie poziomu l�ku w grupie, kt�ra podczas zabiegu sBu- napi�cie wegetatywne. Muzyka pomaga wyzwoli� i rozwin�� chaBa uspokajaj�cej muzyki [19]. Koj�ce jej wBaSciwoSci wy- zahamowan�, wewn�trzn� ekspresj� emocjonaln� pacjen- korzystuje si� tak�e w procesie leczenia os�b uzale�nionych. ta, umo�liwiaj�c mu odbudow� wBaSciwej komunikacji z oto- W ameryka�skich badaniach prowadzonych w oSrodku le- czeniem. Odbywa si� to za pomoc� jego wBasnej improwiza- czenia uzale�nie� u kobiet, kt�rych wyniki publikowano na cji muzycznej wobec grupy sBuchaczy lub muzykowania w Bamach Journal of Music Therapy , wykazano, �e muzyko- zespole. Do improwizacji chorzy wykorzystuj� zwykle: man- terapia bierna wpBywa na obni�enie poziomu l�ku i popraw� dolin�, lir�, flet prosty, instrumenty perkusyjne lub wBasno- jakoSci snu badanych [13]. Pacjentki uczestnicz�ce w eks- r�cznie wykonane. Zadaniem pacjenta jest wytworzenie w Muzykoterapia jako sk�adowa kompleksowego leczenia 403 dowolny spos�b tzw. pobudzaj�cej konstelacji wyjSciowej lub si� w pozycji siedz�cej i nie wymagali tak du�ych dawek Srod- programowej, kt�ra ilustrowaBaby okreSlony problem, zjawi- k�w przeciwb�lowych. Zmniejszenie odczu� b�lowych zaob- sko, posta� [29]. Zadaniem terapeuty jest spowodowanie, a serwowano tak�e u pacjent�w poddawanych kolonoskopii nast�pnie dbanie o lecznicz� wartoS� wypowiedzi muzycz- [35]. Badani nie tylko ocenili swoje odczucia b�lowe jako sBab- nej pacjenta. Pozwala ona docelowo poprawi� jego spoBecz- sze, ale r�wnie� st��enie kortyzolu oznaczonego w ich Slinie ne funkcjonowanie i skutecznie podejmowa� walk� ze stre- nie zwi�kszaBo si� znacz�co. St��enie tego hormonu, zwa- suj�cymi sytuacjami codziennego �ycia. nego cz�sto hormonem stresowym, zwi�kszaBo si� wyrax- O tym, �e symptomy stresu Bagodzi stosowana muzyka, niej w grupie kontrolnej, pozbawionej odpr��aj�cej muzyki w przekonuj� ameryka�scy naukowcy z Uniwersytetu w Ala- trakcie badania. Wyniki bada� wskazuj� zatem na celowoS� bamie [2]. Przeprowadzili oni badania wSr�d grupy studen- zastosowania muzykoterapii nie tylko w procesie leczenia, t�w nara�onych celowo na sytuacj� stresow�, mierz�c ich ale tak�e diagnostyki. temperatur� sk�ry, cz�stoS� skurcz�w serca i aktywnoS� Stosowanie muzyki zaleca si� tak�e kobietom w ci��y [6]. mi�Sni czoBowych. Po zaistnieniu sytuacji stresowej zbadali WpBywa ona bowiem na zmniejszenie niepokoju i odczu� stre- tak�e poziom l�ku u student�w, powtarzaj�c badanie po cza- sowych u kobiet oczekuj�cych dziecka, sBuchaj�cych relak- sie przeznaczonym na sBuchanie odpr��aj�cej muzyki przez sacyjnych nagra� w trakcie ci��y i porodu. Sam moment przyj- jedn� grup� oraz przebywanie w warunkach ciszy przez dru- Scia na Swiat dziecka dzi�ki emitowanej muzyce jest mniej g�. WSr�d os�b sBuchaj�cych muzyki zanotowano wyraxne uci��liwy, lepiej uSwiadamiany i przebiega sprawniej. Muzy- obni�enie poziomu l�ku i zwolnienie akcji serca, co pozwoli- ka zmienia atmosfer� na sali porodowej, co wobec oczeki- Bo na wnioskowanie o skutecznoSci muzykoterapii w zwal- wa� ci��arnych pacjentek oraz niewielkich koszt�w zwi�za- czaniu objaw�w stresu. Nale�y jednak zdawa� sobie spra- nych z jej zastosowaniem czyni muzykoterapi� coraz po- w�, �e muzykoterapia to jedna z wielu metod redukowania wszechniejsz� metod� relaksacji w oddziaBach ginekologicz- objaw�w stresu. Prowadzone badania cz�sto s� poSwi�co- no-poBo�niczych. Jej dobroczynny wpByw zaobserwowano ne por�wnaniu efekt�w muzykoterapii z innymi technikami tak�e na oddziaBach neonatologii [20]. U noworodk�w o ma- relaksacji. Naukowcy z Uniwersytetu w Missouri dokonali Bej masie urodzeniowej i przedwczeSnie narodzonych zauwa- zestawienia czterech metod: muzykoterapii odbiorczej, mu- �ono popraw� saturacji, uspokojenie oraz zwi�zan� z nim zyki zastosowanej wsp�lnie z treningiem progresywnej re- zmniejszon� cz�stoS� skurcz�w serca. Ponadto u noworod- laksacji mi�Sni (PMR), samego treningu (PMR) oraz ciszy k�w, kt�rym emitowano muzyk�, obserwowano wi�kszy do- [26]. WypeBnione przed terapi� i po jej zako�czeniu kwestio- bowy przyrost masy. nariusze oceniaj�ce poziom l�ku (STAI) i stopie� odpr��enia Jak przekonuj� ameryka�scy badacze, muzyka mo�e by� (skala wizualno-analogowa VAS) potwierdziBy skutecznoS� tak�e pomocnym narz�dziem na salach pooperacyjnych [27]. wszystkich metod w obni�aniu poziomu l�ku. Najwyraxniej- Na podstawie bada�, kt�rymi obj�to grup� dorosBych pacjen- sze zmiany w wartoSciach oszacowywanych parametr�w t�w b�d�cych w stanie majaczeniowym lub spl�tania po ope- zanotowano jednak w grupie, w kt�rej poB�czono muzykote- racji stawu biodrowego i kolanowego, stwierdzono wyraxn� rapi� z treningiem PMR. Zastosowanie muzyki oraz innych popraw� ich stanu psychicznego po seansach muzykotera- technik relaksacji wydaBo si� uzasadnione tak�e grupie no- peutycznych. Osi�gni�cie r�wnowagi psychicznej wsp�Bwa- wojorskich badaczy obserwuj�cych symptomy chorobowe i runkuje przebieg i efektywnoS� pooperacyjnego post�powa- zachowanie pacjent�w w oddziale onkologicznym [9]. Zaob- nia rehabilitacyjnego. Potwierdzaj� to angielscy badacze, serwowali oni, mi�dzy innymi, �e muzykoterapia i relaksacja kt�rzy zastosowali muzyk� na oddziaBach intensywnej tera- pomagaj� chorym w zwalczaniu b�lu. Zastosowane metody pii. Jej emitowanie w sytuacji, gdy odczuciom l�ku towarzy- wi�� si� tak�e, co jest bardzo wa�ne w odniesieniu do pa- sz� niejednokrotnie tak�e silne doznania b�lowe, wydaje si� cjent�w onkologicznych, z obni�eniem poziomu l�ku i odczu- zasadne oraz co wynika z bada� tak�e skuteczne [3]. wanego cierpienia. Szwajcarscy naukowcy dodali, �e istotne Wsp�BczeSnie muzykoterapia staje si� tak�e coraz popu- znaczenie ma r�wnie� czas, kiedy do konwencjonalnych larniejszym narz�dziem stosowanym w rehabilitacji kardiolo- metod leczenia doB�czy si� muzykoterapi� [36]. Istniej� wska- gicznej. Jest dobrze odbierana przez chorych uczestnicz�- zania, by pacjenci mogli z niej korzysta� tu� po operacji, przed cych w zaj�ciach rehabilitacyjnych, zach�caj�c ich i moty- rozpocz�ciem chemioterapii oraz mi�dzy jej sesjami. S� bo- wuj�c do �wicze� oraz uatrakcyjniaj�c je. Wyniki bada� po- wiem w�wczas najbardziej przera�eni, peBni obaw i pyta� twierdziBy pozytywny, modyfikuj�cy wpByw muzyki na regula- dotycz�cych ich �ycia oraz programu leczenia. W takiej sy- cj� nast�puj�cych parametr�w: cz�stoSci skurcz�w serca, tuacji zastosowanie uspokajaj�co dziaBaj�cej muzyki jest wartoSci ciSnienia t�tniczego krwi oraz poziomu stresu [21]. wskazane i uzasadnione. Utw�r muzyczny peBni bowiem, w Udokumentowane walory lecznicze muzykoterapii pozwala- odniesieniu do korowego systemu sygnalizacyjnego, rol� j� na jej stosowanie nie tylko w p�xniejszym okresie rehabi- czynnika reguluj�cego oraz podstawy muzyczno-emocjonal- litacji kardiologicznej, ale ju� w sali intensywnej opieki me- nej dla wyobra�eniowo-skojarzeniowych prze�y� psychicz- dycznej, u chorych po zawale mi�Snia sercowego lub po nych pacjenta zwi�zanych treSci� z sugesti� terapeuty [10]. wykonanym wszczepieniu pomost�w aortalno-wie�cowych Ten rodzaj oddziaBywania muzykoterapeutycznego pobudza [12]. Wydaje si� to celowe i zasadne w przypadku chor�b mechanizm racjonalizacji w odniesieniu do rozpatrywanych ukBadu kr��enia, poniewa� czynniki psychiczne i psychopa- treSci konfliktowych lub intensyfikuje relaks psychiczny. W tologiczne odgrywaj� istotn�, a niekiedy zasadnicz� rol�, obr�bie podkorowego systemu sygnalizacyjnego muzyka determinuj�c przebieg choroby oraz skutecznoS� procesu funkcjonuje jako przekaxnik zawartych w niej emocji. Mo�li- leczenia. woS� dziaBania na poziomie ukBadu limbicznego warunkuje Addytywny wpByw muzyki obserwuje si� tak�e u chorych bezpoSredni dost�p do emocji, pozwala na wydobycie ich z poddawanych zabiegom rehabilitacji neurologicznej [22, 1, podSwiadomoSci oraz na modulowanie i rozBadowanie. 28]. Bardzo cz�sto stanowi ona element wspieraj�cy rehabi- Uwolnienie od negatywnych emocji i uspokojenie jest litacj� chorych na zesp�B Parkinsona. Rytmiczna stymulacja wa�nym elementem procesu leczenia. Zastosowanie pomoc- wynikaj�ca z charakteru emitowanej muzyki wpBywa na lep- nej muzyki decyduje cz�sto o przebiegu i mo�liwoSci sku- sze wykonywanie �wicze�, dokBadnoS� i pBynnoS� ruchu [22]. tecznego zako�czenia terapii. Potwierdzaj� to wyniki bada� Potwierdzaj� to tak�e badania austriackie. Stwierdzono, �e przeprowadzonych w grupie chorych po powa�nych opera- muzyka u chorych na zesp�B Parkinsona wpBywa w wi�kszym cjach serca [37]. Zauwa�ono, �e w trakcie usprawniania i stopniu na popraw� dokBadnoSci ni� szybkoS� ruchu. Zaob- pierwszych pr�b przejScia z pozycji le��cej do siadu poziom serwowano ponadto coraz dokBadniejsze wykonywanie ru- l�ku i odczu� b�lowych byB wyraxnie ni�szy, gdy rehabilitacji ch�w ramieniem i palcami, a tak�e stabilniejszy i kontrolo- towarzyszyBa emisja uspokajaj�cej muzyki. Pacjenci, u kt�- wany ch�d badanych po prostej [1]. Zastosowanie muzyki w rych zastosowano t� form� relaksacji, byli w stanie odpr��y� terapii tych chorych dotyczy tak�e logoped�w. Melodyczna 404 A. Rliwka, A. Jarosz, R. Nowobilski intonacja stanowi jedn� z wokalnych technik usprawniaj�- obserwowano w przypadku dzieci gBuchych, niewidomych, cych mow� w tej grupie chorych [1]. niepeBnosprawnych ruchowo i upoSledzonych umysBowo [18]. Innym przykBadem zastosowania muzykoterapii w rehabi- Istotnymi elementami tej terapii s� tak�e ruch i gBos, kt�re litacji neurologicznej jest usprawnianie chorych ze stward- wzajemnie si� uzupeBniaj� i wzmacniaj�. Muzyka mo�e mie� nieniem rozsianym. Jak wykazaBy roczne badania grupy 20 pozytywny wpByw na ruch zaburzony z powodu kalectwa lub chorych uczestnicz�cych w terapii, muzyka wpByn�Ba na po- chor�b psychicznych, z drugiej strony ruch wyzwala muzy- praw� samooceny, a tak�e zmniejszyBa nasilenie l�ku i de- kalnoS�. OddziaBywanie Srodk�w muzycznych jest niezale�- presji [28]. ne od barier mowy czy nawykowych zachowa�, co pozwala Terapeutyczne wBaSciwoSci muzyki potwierdzaj� r�wnie� otworzy� si� nawet autystycznym dzieciom. Pozytywne emo- japo�scy badacze stosuj�cy muzykoterapi� wraz z kinezyte- cje, kt�re wywoBuje muzyka, opr�cz funkcji zaspokajaj�cej rapi� w rehabilitacji os�b po ci��kim uszkodzeniu m�zgu [24]. naturalne potrzeby emocjonalne, wykazuj� tak�e dziaBanie Wskazali oni na znaczenie nie tylko rodzaju muzyki, ale tak- porz�dkuj�ce. Na przykBad wsp�lne, zespoBowe granie na �e czasu stosowania jej w terapii. Wykazali wi�ksz� popra- instrumentach wymaga przestrzegania dyscypliny, gdy� wa- w� u chorych znajduj�cych si� w trwaBym stanie wegetatyw- runkuje to powstanie dxwi�cznego utworu. W trakcie �wicze- nym (PVS), gdy muzyko-kinezyterapi� zastosowano po sze- nia dziecko nabywa umiej�tnoS� rozBadowania napi�cia, a Sciu miesi�cach od urazu lub udaru. Co wi�cej, udaBo si� takie osobiste doznanie poB�czone z poczuciem przynale�- wykaza� jej skutecznoS�, nawet gdy terapi� rozpoczynano noSci do grupy umo�liwia mu postrzegania muzyki jako war- rok po incydencie. toSci pomocnej w rozwijaniu tw�rczej i harmonijnej osobo- Muzyka staje si� tak�e coraz bardziej cenionym i cz�Sciej woSci. stosowanym Srodkiem uatrakcyjniaj�cym zaj�cia rehabilita- cyjne w oSrodkach przeznaczonych dla os�b starszych. An- kietowani uczestnicy tego typu zaj�� ruchowych opowiedzieli PODSUMOWANIE si� za stosowaniem muzyki podczas wykonywania �wicze�. JednoczeSnie korzystny jej wpByw zaobserwowali terapeuci Om�wione prace naukowe ilustruj� przykBady zastosowania prowadz�cy zaj�cia, obserwuj�c wi�ksze zaanga�owanie, muzykoterapii w procesie leczenia i rehabilitacji, pozwalaj�c lepsze wykonywanie zaleconych �wicze� oraz mniej kBopo- pozna� spos�b pracy muzykoterapeut�w oraz metody ich t�w z utrzymaniem odpowiedniego tempa wSr�d �wicz�cych oddziaBywania. WBaSciwy dob�r metody terapeutycznej i ro- [17]. Muzykoterapia wpBywa tak�e na Batwiejsze opanowanie dzaju stosowanej muzyki jest zasadnicz� spraw� dla sku- czynnoSci zwi�zanych z samodzieln� egzystencj�, jak r�w- tecznoSci podejmowanego leczenia. Dob�r ten jest uzale�- nie� na mobilizacj� systemu odpornoSciowego os�b star- niony od rodzaju schorzenia, typu osobowoSci chorego, jego szych, co potwierdzono w badaniach biochemicznych cho- stanu psychicznego oraz zamierzonych cel�w terapeutycz- rych na demencj� [33]. nych. Przy czym powstaj� wci�� nowe techniki stosowane w Muzykoterapia aktywna znalazBa ponadto zastosowanie r��nych dziedzinach medycyny. Muzyka jest wykorzystywa- na oddziaBach reumatologicznych u chorych na zapalenie na w celu zmniejszenia odczu� b�lowych pacjent�w, popra- staw�w [7]. Badanych poddawano 30-minutowej terapii 4 wienia ich nastroju, zapobiegania depresji, a tak�e wycisze- dni w tygodniu przez okres 4 tygodni. Program rehabilitacji nia chorych, poprawienia ich snu, zmniejszenia poziomu l�ku, obejmowaB, poza standardowym zestawem kinezyterape- uwolnienia tBumionych emocji i wywoBania uczucia rozluxnie- tycznych �wicze� leczniczych, tak�e gr� na instrumencie nia. Stosuje si� j� r�wnie� jako czynnik stymuluj�cy ruch, klawiszowym. Zaobserwowano korzystne zmiany nie tylko wyznaczaj�cy odpowiednie tempo, reguluj�cy intensywnoS� w sferze fizycznej, ale tak�e psychicznej. Poprawie ulegB �wicze� i urozmaicaj�cy ich przebieg. Zaj�cia muzykotera- zakres ruch�w w stawach mi�dzypaliczkowych, siBa palc�w, peutyczne uwra�liwiaj� chorych, ucz� wyra�ania uczu�, mo- precyzja i szybkoS� ruch�w, zmniejszyB si� natomiast po- duluj� nastr�j, ucz� rozwi�zywania problem�w i konflikt�w ziom odczuwanego dyskomfortu zwi�zanego z chorob�. oraz wsp�Bpracy w grupie. Muzykowanie staBo si� dobrym pomysBem na zagospodaro- Dla os�b starszych terapia muzyk� okazuje si� by� dobr� wanie wolnego czasu pacjent�w i przyczyniBo do zmniej- intelektualn� i sensoryczn� stymulacj� poprawiaj�c� umysBo- szenia izolacji spoBecznej chorych, wywoBywanej post�pu- we oraz spoBeczne funkcjonowanie. Walory lecznicze muzyki j�c� niepeBnosprawnoSci�. wpBywaj� na coraz cz�stsze jej wykorzystywanie w procesie Muzykoterapia stosowana jest ponadto w rehabilitacji kompleksowego leczenia oraz inspiruj� badaczy do analizy oddechowej jako forma uzupeBniaj�cej terapii chorych na neurofizjologicznych proces�w towarzysz�cych terapii. astm� i przewlekB� obturacyjn� chorob� pBuc. �wiczenia muzyczno-ruchowe maj� na celu usprawnianie czynnoSci PIRMIENNICTWO oddechowej przepony, pogB�bienie wydechu oraz zmniejsze- nie napi�cia mi�Sni klatki piersiowej [15]. W badaniu Jani- 1. Bernatzky G., Bernatzky P. i wsp.: Stimulating music increases motor szewskiego i wsp. ka�de �wiczenie oddechowe byBo poB�- coordination in patients afflicted with Morbus Parkinson. Neurosci Lett., czone z realizacj� okreSlonego zadania muzycznego. Stwier- 2004, 6, 361(l-3), 4-8. dzono korzystny jego wpByw na jakoS� wykonywanych �wi- 2. Burns J.L, Labbe E. i wsp.: The Effects of Different Types of Music on cze� ruchowych i efekty nauki kontroli oddechu, w tym oddy- Perceived and Physiological Measures of Stress. Journal of Music The- rapy, 2002, 39, 2, 101-116. chania torem przeponowym. PozwoliBo tak�e na wBaSciwy roz- 3. Cardozo M.: Harmonic sounds: complementary medicine for the critically kBad napi�� i rozluxnie� mi�Sniowych [16]. ill. Br. J. Nurs., 2004, 9; 2005, 12, 13(22), 1321-1324. Muzyka jest r�wnie� nieocenionym elementem procesu 4. Cevasco A.M., Kennedy R. i wsp.: Comparison of Movement-to-Music, Rhythm Activities, and Competitive Games on Depression, Stress, Anxiety, rehabilitacji dzieci. Jednym ze sposob�w jej wykorzystania and Anger of Females in Substance Abuse Rehabilitation. Journal of Music jest terapia wielosensoryczna Orffa [18]. Wywodzi si� ona z Therapy, 2005, 42, 1, 64-80. technik Carla Orffa rozwini�tych przez Gertrud� Orff. W tera- 5. Chafin S., Roy M. i wsp�B.: Music can facilitate blood pressure recovery pii tej Srodki muzyczne: fonetyczno-rytmiczna mowa, swo- from stress. Br. J. Health Psychol., 2004, 9(3), 393-403. 6. Chang S.C., Chen C.H.: The application of music therapy in maternity bodny i uporz�dkowany rytm, ruch, melodia mowy i Spiewu nursing. Hu Li Za Zhi., 2004, 51(5), 61-66. oraz r�czne instrumenty s� tak wykorzystywane, aby stymu- 7. Colleen M. Zelazny: Therapeutic Instrumental Music Playing in Hand lowaBy wszystkie zmysBy. Dzi�ki tym wielosensorycznym im- Rehabilitation for Older Adults with Osteoarthritis: Four Case Studies. pulsom mo�liwe jest stwierdzenie, kt�ry organ zmysBowy jest Journal of Music Therapy, 2001, 38, 2, 97-113. 8. DeLoach Walworth D.: The Effect of Preferred Music Genre Selection uszkodzony lub dziaBa nieprawidBowo. JednoczeSnie przy Versus Preferred Song Selection on Experimentally Induced Anxiety Le- takiej spontaniczno-kreatywnej wsp�Bpracy dziecko mo�e vels. Journal of Music Therapy, 2003, 40, 1, 2-14. swobodnie formuBowa� sw�j spos�b wyra�ania si� i wyko- 9. Deng G., Cassileth B.R. i wsp.: Complementary therapies for cancer- rzystywa� go w relacjach spoBecznych. Efekty tej terapii za- related symptoms. J. Support Oncol., 2004, 2(5), 419-429. Muzykoterapia jako sk�adowa kompleksowego leczenia 405 10. Gali�ska E.: Diagnostyczne i terapeutyczne aspekty stosowania muzyki 26. Robb S.L.: Music Assisted Progressive Muscle Relaxation, Progressive w lecznictwie. Polski Tygodnik Lekarski, 1981, 26, 983-986. Muscle Relaxation, Music Listening, and Silence: A Comparison of Rela- 11. Ganong W.: Review of medical physiology. Los Altos, California 1971, xation Techniques. Journal of Music Therapy, 2000, 37, 1, 2-21. 232-260. 27. Ruth M., Locsin R.: The effect of music listening on acute confusion and 12. Hanser S.B., Mandel S.E.: The effects of music therapy in cardiac health- delirium in elders undergoing elective hip and knee surgery. J. Clin. Nurs., care. Cardiol. Rev., 2005, 13(1), 18-23. 2004, 13(6B), 91-96. 13. Hernandez-Ruiz E.: Effect of Music Therapy on the Anxiety Levels and 28. Schmid W., Aldridge D.: Active music therapy in the treatment of multiple Sleep Patterns of Abused Women in Shelters. Journal of Music Therapy, selerosis patients: a matched control study. J. Music Ther., 2004, 41(3), 2005, 42, 2, 140-158. 225-240. 14. Janicki A.: Muzykoterapia w lecznictwie psychiatrycznym. Zeszyty Na- 29. Schm�ltz A.: Musiktherapie in der Psichosomatik. Musicotherapia, Pro- ukowe AM, WrocBaw 1983, 34, 7-28. ceedings of the International Symposia on Musie Therapy, Zagreb 1980, 15. Janiszewski M.: Muzykoterapia aktywna. PWN, A�dx 1993. 109-116. 16. Janiszewski M., Kronenberger M., Drozd B.: Badania nad zastosowa- 30. Schwabe Ch.: Leczenie muzyk� chorych z nerwicami i zaburzeniami czyn- niem czynnej muzykoterapii jako formy �wicze� oddechowych w astmie noSciowymi. PZWL, Warszawa 1972, 11-17. oskrzelowej. Polski Merkuriusz Lekarski, 1996, 1, 3-32. 31. Schwabe Ch.: Methodik der Musiktherapie und deren theoretische Grun- 17. Johnson G., Otto D. i wsp.: The Effect of Instrumental and Vocal Music dlagen. Johan Ambrosiu Barth, Leipzig 1978. on Adherence to a Physical Rehabilitation Exercise Program with Per- 32. Stadnicka I: Terapia dzieci muzyk�, ruchem i mow�. WSiP, Warszawa sons who are Elderly. Journal of Musie Therapy, 2001, 38, 2, 82-96. 1998, 8-37, 154. 18. Kl�ppel R., Vliex S.: Rytmika w wychowaniu i terapii. Warszawa 1995, 45-47. 33. Suzuki M., Kanamori M. i wsp.: Behavioral, stress and immunological 19. Lopez-Cepero Andrada J.M., Amaya Vidal A. i wsp.: Anxiety during the evaluation methods of music therapy in elderly patients with senile de- performance of colonoscopies: modification using music therapy. Eur. J. mentia. Nippon Ronen Igakkai Zasshi., 2005, 42(l), 74-82. Gastroenterol. Hepatol., 2004, 16( 12), 13 81-1386. 34. Szczeklik A.: Katharsis. O uzdrowicielskiej mocy natury i sztuki. Wydaw- 20. Malinova M., Malinova M. i wsp.: Therapeutic effects of music on preterm nictwo Znak, Krak�w 2002, s. 31. infants in neonatal intensive care units. Akusherstwo i Ginekologia (So- 35. Uedo N., Ishikawa H. i wsp.: Reduction in salivary cortisol level by music fiia), 2004, 43, suppl 4, 29-31. therapy during colonoscopic examination. Hepatogastroenterology, 2004, 21. Metzger L.K.: Assessment of Use of Music by Patients Participating in 51(56), 451-453. Cardiac Rehabilitation. Journal of Music Therapy, 2004, 41, 1, 55-69. 36. Von Allmen G., Escher H. i wsp.: Importance of timing of music therapy in 22. Myskja A.: Can music therapy for patients with neurological disorders? chemotherapy of cancer patients. Schweiz Rundsch Med. Prax., 2004, Tidsskr Nor Laegeforen, 2004, 16, 124(24), 3229-3230. 18, 93(34), 1347-50. 23. Natanson T.: Programowanie muzyki terapeutycznej. PWM, WrocBaw 1992. 37. Voss J.A., Good M. i wsp.: Sedative music reduces anxiety and pain du- 24. Noda R., Maeda Y. i wsp.: Therapeutic time window for musicokinetic ring chair rest after open-heart surgery. Pain, 2004, l12(1-2), 197-203. therapy in a persistent vegetative state after severe brain damage. Brain Inj., 2004,18(5), 509-515. Otrzymano 21 lutego 2006 r. 25. Radziszewski K., Talar J.: Leczenie muzyk�. Podstawy rehabilitacji, 1992, Adres: Agnieszka Rliwka, 30-538 Krak�w, ul. Parkowa 8/1, tel. kom. 500 070 6, 2, 73-76. 829, e-mail: aga.miska@poczta.fm Post�py w technice i reanimacji Charakter kursu: kurs doskonal�cy dla lekarzy wszystkich specjalnoSci Termin: 12.12.2006 Organizator: Centrum Medyczne KsztaBcenia Podyplomowego, Klinika Kardiologii, ul. Grenadier�w 51/59, 04-073 Warszawa Kierownik naukowy: prof. dr hab. med. Andrzej Budaj ZgBoszenia na kurs: Studium Kliniczno-Dydaktyczne; ul. Marymoncka 99, 01-813 Warszawa PBatnoS�: doskonal�cy bezpBatny 406 A. Rliwka, A. Jarosz, R. Nowobilski Podstawy diagnostyki i Ieczenia chor�b zakaxnych dzieci Charakter kursu: kurs doskonal�cy dla lekarzy specjalizuj�cych si� w chorobach zakaxnych, pediatrii i medycynie rodzinnej (nieobowi�zkowy) Termin: 05.06.2006 09.06.2006 Organizator: Akademia Medyczna w Warszawie, Klinika Chor�b Zakaxnych Wieku Dzieci�cego, 01-201 Warszawa, ul. Wolska 37, tel. (0 22) 33 55 292 Kierownik naukowy: dr hab. med. Magdalena Marczy�ska ZgBoszenia na kurs: mgr MaBgorzata Kaflik, tel. (0 22) 33 55 292, faks (0 22) 33 55 292, e-mail: mkaflik@wp.pl, Klinika Chor�b Zakaxnych Wieku Dzieci�cego, ul. Wolska 37, 01-201 Warszawa PBatnoS�: kurs pBatny Post�py w chorobach wewn�trznych Charakter kursu: kurs doskonal�cy dla ordynator�w oddziaB�w o profilu internistycznym, opiekun�w specjalizacji w chorobach wewn�trznych oraz wszystkich zainteresowanych tematem Termin: 09.12.2006 Organizator: Centrum Medyczne KsztaBcenia Podyplomowego, Klinika Kardiologii, ul. Grenadier�w 51/59, 04-073 Warszawa Kierownik naukowy: prof. dr hab. med. Andrzej Budaj ZgBoszenia na kurs: Studium Kliniczno-Dydaktyczne; ul. Marymoncka 99, 01-813 Warszawa PBatnoS�: doskonal�cy bezpBatny Echokardiografia kurs podstawowy Charakter kursu: kurs doskonal�cy dla lekarzy ze specjalizacj� w zakresie chor�b wewn�trznych i/lub kardiologii Termin: 14.11.2006 16.11.2006 Organizator: Centrum Medyczne KsztaBcenia Podyplomowego, Klinika Kardiologii, ul. Grenadier�w 51/59, 04-073 Warszawa Kierownik naukowy: prof. dr hab. med. Andrzej Budaj ZgBoszenia na kurs: Studium Kliniczno-Dydaktyczne; ul. Marymoncka 99, 01-813 Warszawa PBatnoS�: doskonal�cy bezpBatny

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
W Mączyński, T Nahirny EFEKTYWNOŚĆ SŁUŻB UTRZYMANIA RUCHU JAKO SKŁADOWA EFEKTYWNOŚCI PRZEDSIĘBIORS
Funkcjonowanie kobiet po mastektomii jako ocena efektywności leczenia, opieki pielęgniarskiej oraz e
Adrenalina w ampułko strzykawkach jako lek pierwszego rzutu w leczeniu wstrząsu anafilaktycznego
Hotel jako kompleks
Biogaz składowiskowy jako źródło alternatywnej energii M Czurejno
JĘZYK SZTUKI OBRAZ JAKO KOMUNIKAT
Katar jako geopolityczne centrum Bliskiego Wschodu (Biuletyn Opinie)
Składowanie z piętrzeniem
Sylwetka Stefana Żeromskiego jako ucznia kieleckiego gim~403
Medycyna manualna Wprowadzenie do teorii, rozpoznawanie i leczenie
Niekonwencjonalne metody leczenia

więcej podobnych podstron