293017231

3. Zmienność cech 10

Odziedziczalność i jej oszacowania są bardzo często mylnie interpretowane. Wynika to z faktu, iż nie wszystkie cechy, których posiadanie jest uwarunkowane genetycznie, są odziedziczalne. Przykładowo, posiadanie ogona u myszy jest uwarunkowanie odpowiednimi zapisami w kodzie genetycznym. Ponieważ jednak wszystkie osobniki posiadają ogon - nie ma w tym zakresie zróżnicowania - trudno mówić o odziedziczalności tej cechy. W praktyce przyjmujemy, że jest ona zerowa. Należy pamiętać, że odziedziczalność odnosi się do występowania zróżnicowania w ramach cechy i określa, w jakim stopniu to zróżnicowanie jest genetycznie uwarunkowane. Przykładem może być cecha długość ogona - jeśli nie jest jednakowa u wszystkich osobników danej rasy czy gatunku to można określać, w jakim stopniu jest ona odziedziczalna, tj. w jakim stopniu zróżnicowanie długości ogona (wariancja fenotypowa) jest wywołana faktem posiadania przez różne myszy odmiennych genów tę cechę determinujących (wariancja genetyczna).

Błędem jest również przyporządkowywanie odziedziczalności do konkretnego osobnika. Jeśli dla przykładu jakiś rozpłodnik przekazuje potomstwu swoje cechy i daje się do zauważyć porównując fenotypy jego potomstwa do niego samego to świadczyć to może o tym, że fenotyp tego osobnika jest w dużym stopniu uwarunkowany przez działanie jego genów a nie środowiska, w jakim się on znalazł. Dalszą konsekwencją tego może być ujawnianie się jego genów u potomstwa, czyli podobieństwo fenotypowe potomków do rodzica, mające podłoże genetyczne. Natomiast sam parametr jest cechą określonej populacji obserwowanej w danym czasie i jako taki może ulegać pewnym zmianom, choćby na skutek zmiany warunków środowiskowych, w jakich ta populacja się znajduje. Stąd istnieje konieczność reestymacji komponentów wariancji, co jakiś czas.

Porównując ze sobą odziedziczalności cech należy zwrócić uwagę na dokładne definicje cech. Na stronach internetowych Interbullu (htto://www-interbull.slu.se - dostęp 25.11.2003) można znaleźć oszacowania odziedziczalność wydajności mleka stosowane w oficjalnej ocenie wartości hodowlanej w Polsce, Holandii i Finlandii, które wynoszą odpowiednio: 0,23, 0,52 i 0,44. Definicje cech wydajności mleka różnią się jednak dość istotnie: w Polsce jest to wydajność w laktacji 305-dniowej, w Holandii to wydajność dzienna w okresie do 335 dnia laktacji, a w Finlandii wydajność dzienna do 304 dnia laktacji. Niezależnie od tego wszystkie te trzy populacje różnią się pod względem genetycznym i są utrzymywane w różnych warunkach środowiskowych.

Inna, potoczna definicja odziedziczalności mówi, że określa ona, w jakim stopniu potomstwo będzie przypominać będzie rodzica pod względem wartości danej cechy.

Powtarzalność

Drugim parametrem genetycznym jest powtarzalność, czyli stopień siły zależności między powtarzanymi wartościami fenotypowymi osobników dla danej cechy. Może ona zostać określona dla tych cech, u których istnieje naturalna możliwość wykonania kolejnych - powtórzonych ocen fenotypu. Przykładem może być liczba prosiąt w kolejnych miotach czy wydajność białka w kolejnych laktacjach. Czynnikami sprzyjającymi uzyskaniu takich samych wartości cech w kolejnych pomiarach są czynniki genetyczne oraz te z czynników środowiskowych, które nie zmieniają się w trakcie okresu jego użytkowania - tzw. permanentne (trwałe) czynniki środowiskowe (E_P). Powtarzalność cechy będzie niska, jeśli determinować ją będą w dużym stopniu czynniki środowiskowe zmienne (E_t), czyli takie, które w różny sposób będą wpływać na kolejne pomiary fenotypów.

Oa ⁺ (J²f

r =-

Op

Powtarzalność cech jest wykorzystywana przy obliczaniu wartości hodowlanych w oparciu o powtórzone obserwacje u tego samego osobnika.

Zadania

Przykład 4. W tabeli na końcu książki znajdują się parametry rozkładu wybranych cech zwierząt gospodarskich. Wskaż te o wysokim współczynniku zmienności oraz te charakteryzujące się względnie niskim zróżnicowaniem.

Przykład 5. Wypisz kilka przykładów cech o wysokiej odziedziczalności oraz kilka tych, które charakteryzują się niskim h². Do jakiej grupy zaliczamy te o wysokim h² a z czym związane są te o niskiej odziedziczalności?