293017240

Genetyka cech ilościowych zwierząt w praktyce - materiały do zajęć T. Strabel 7-12-2006

Kontrola użytkowości

Warunkiem koniecznym do przeprowadzenia selekcji jest wcześniejsza ocena użytkowości (fenotypów) zwierząt. Rutynowo przeprowadzana ocena fenotypów jest nazywana kontrolą użytkowości. W krajach rozwiniętych kontrolą użytkowości objęta jest zwykle znacząca część populacji zwierząt danej rasy czy gatunku. W zależności od kraju i rasy liczba cech będących przedmiotem kontroli różni się.

Przykład 19. U różnych gatunków drobiu do cech najczęściej objętych kontrolą użytkowości zalicza się: liczbę jaj w pierwszym okresie nieśności, wagę jaj, wyięgowość, konwersję paszy, masę poubojową nieschlodzoną, długość skoku, masę ciała osobników dojrzałych, masę piersi.

W praktyce hodowcy przy podejmowaniu decyzji selekcyjnych rzadko posługują się wyłącznie indywidualną wartością fenotypową zwierząt. Często sięga się do informacji o fenotypie ojca i matki, czy też potomstwa. Ocena zwierząt, w której główną rolę odgrywa użytkowość potomstwa określana jest mianem oceny na podstawie potomstwa.

Przykład 20. U tych ras i gatunków gdzie stosowana jest sztuczna inseminacja użytkowość potomstwa rozpłodników stanowi zasadnicze źródło informacji podejmowanych decyzji selekcyjnych. Dotyczy to szczególnie bydła mlecznego gdzie liczba potomstwa selekcjonowanych buhajów waha się od 30 do 100 krów pierwiastek.

Błędy popełniane podczas dokonywania kontroli użytkowości polegają na błędach w zapisach informacji rodowodowej jak i samych pomiarach cech. Ich przyczyną może być bardzo różnej natury, od niedokładnych urządzeń, przez niedbałość po świadome fałszowanie danych. Skutki takich błędów dotykają samych hodowców, którzy często ponoszą koszty oceny użytkowości. Polegają one na niedokładnej ocenie zwierząt, która przenosi się na niedokładną ocenę wartości hodowlanej a to oznacza zmniejszone tempo postępu hodowlanego. Problemowi temu próbuje się zaradzić m.in. przez wprowadzanie odpowiednich certyfikatów urządzeń pomiarowych, opracowywanie standardów przebiegu samej oceny (zajmuje się tym organizacja ICAR - http://www.icar.orQ) oraz kontrolę pochodzenia zwierząt (z wykorzystaniem grup krwi lub testów DNA). Wydaje się jednak, że skuteczność metod kontroli jest zawsze ograniczona i lepsze efekty przynosi podnoszenie świadomości hodowców w zakresie sensu dokonywania oceny przez organizowanie odpowiednich szkoleń.

Błędy w wynikach kontroli użytkowości skutkują obniżaniem tempa postępu _hodowlanego, a to oznacza stratę dla hodowcy._

Dokładność oceny

Wykorzystanie w ocenie nie tylko fenotypu ocenianego zwierzęcia, ale także informacji o użytkowości jego przodków, krewnych bocznych i potomstwa przyczynia się do zwiększenia dokładności oceny zwierząt. Dokładność oceny określa związek między prawdziwą (nieznaną) wartością hodowlaną zwierzęcia a naszym jej przewidywaniem. Predykcji wartości hodowlanej na podstawie wyników kontroli użytkowości dokonuje się zwykle z użyciem złożonych metod statystycznych, o których mowa będzie w dalszych rozdziałach tego opracowania.

Różnica selekcyjna i intensywność selekcji

Selekcja, czyli wybór osobników na rodziców następnego pokolenia, to podstawowe narzędzie hodowcy, dzięki któremu może on zmierzać do wyznaczonego celu hodowlanego. W przypadku selekcji zależy nam na wyborze zwierząt najlepszych, tj. takich, które posiadają najwyższe wartości hodowlane. Gdy jedynym źródłem informacji, na podstawie, której można podjąć decyzję selekcyjną jest fenotyp osobników, jedynym kryterium porównawczym pozostaje obserwacja dokonana na samych osobnikach. Określenie wybór ‘najlepszych’ zwierząt jest bardzo nieprecyzyjne, a że odgrywa ono kluczową rolę w tempie doskonalenia zwierząt spróbujemy je sprecyzować. Na wstępie warto sobie zdać sprawę z tego jak wygląda rozkład większości cech zwierząt o dużym znaczeniu gospodarczym w relacji do obliczonych wcześniej wskaźników zmienności.