plik


Tomasz Bilicki Psychoanaliza: albo dziecko, albo feminizm Problem odniesieD psychoanalizy do feminizmu nie jest nowy. Zygmunt Freud  twrca psychoanalizy klasycznej, odkrywajc w fazie fallicznej istnienie kompleksu kastracyjnego i zazdro[ci dziewczynki o brak penisa, potraktowaB kobiet jako osob gorsz od m|czyzny. Wielu nastpcw Freuda negowaBo t tez, a Karen Horney1  amerykaDska psychoanalityczka, zaczBa uprawia psychologi o charakterze femi- nizujcym. Horney propagowaBa rwnouprawnienie pBci w ramach koncepcji psycho- analitycznych, wysuwajc za jeden z dowodw nie gorszej pozycji kobiet, ich zdol- no[ do macierzyDstwa i noszenia w sobie nowego |ycia. Nastpczynie Horney stworzyBy caBy system my[lenia o emancypacji kobiet, zwany feminizmem psychoanalitycznym2. Ich zdaniem, zrdeB nierwno[ci pBciowych doszukiwa si nale|y w do[wiadczeniach wczesnego dzieciDstwa, kiedy to m|- czyzni postrzegaj si jako mscy, a kobiety jako kobiece, przy jednoczesnym zaBo- |eniu, |e msko[ jest wicej warta od kobieco[ci. Feministki psychoanalityczne, oskar|ajc Freuda i jego uczniw, szczeglnie Eriksona, o przyczynienie si do wzmocnienia opresji kobiet, chc spoBeczeDstwa w ktrym ka|da osoba bdzie ze- spoBem pozytywnych cech mskich i kobiecych. Z reguBy, za pocztek styku psychoanalizy i feminizmu uwa|a si koncepcj fazy fallicznej. W okresie tym pojawia si w przypadku chBopcw kompleks Edypa, za[ w przypadku dziewczynek kompleks Elektry. Kompleksy te, odgrywajce wa|n rol w patogenezie chorb psychicznych, polegaj na przenoszeniu psychicznej 1 Por.: Horney K., Nowe drogi w psychoanalizie, Rebis, PoznaD 2001. Horney K., Psychologia kobiety, Rebis, PoznaD 2001. 2 Por.: Tong R.P., My[l feministyczna. Wprowadzenie, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2002. energii, zwanej libido, na rodzica pBci przeciwnej. To inwestowanie energii, ktra we freudyzmie ma seksualne podBo|e, nazywana jest kateksj. Tak wic w fazie tej obiektem kateksji chBopca staje si jego matka, za[ obiektem kateksji dziewczynki jej ojciec. W wyniku tabu kazirodztwa redukcja napicia jest niemo|liwa, za co dzieci obwiniaj rodzica tej samej pBci  konkurenta do obiektu kateksji. Konfliktowe prze|ycie fazy fallicznej skutkuje wieloma zaburzeniami. W[rd nich wymienia si przede wszystkim: labilno[ emocjonaln, fobie, przestpczo[, prostytucj, perwersje seksualne, homoseksualizm oraz nerwice, w tym szczeglnie nerwice wizi i nerwice braku. Zgodnie z zasadami psychoanalizy, jedyn drog do prawidBowego rozstrzygnicia fazy fallicznej jest identyfikacja z  konkurencyjnym rodzicem tej samej pBci, aby poprzez upodobnienie si do niego zdoby serce obiektu kateksji. Ta identyfikacja owocuje tak|e chci do uczenia si rl spoBecznych i psy- choseksualnych. W ten sposb psychoanaliza uzasadnia powszechnie znany fakt, |e dla dziecka rodzina niepeBna stanowi okoliczno[ wybitnie niekorzystn. Istnieje tak|e drugi, niedu|o mniej wa|ny od wspomnianej potrzeby identyfika- cji z osob tej samej pBci, aspekt dzieciDstwa odkryty przez psychoanaliz. Jest nim zwizek midzy dzieckiem a matk. Po narodzinach mBody czBowiek wkracza w faz oraln, ktrej najwa|niejszymi wyznacznikami jest czynno[ ssania i gryzienia. W fazie tej ksztaBtuje si zaufanie do innych i samego siebie, umiejtno[ dawania i brania bez nadmiernej zale|no[ci. Wyznacznikiem prawidBowego prze|ycia tej, trwa- jcej pBtora roku po urodzeniu si dziecka, fazy jest dyspozycyjna obecno[ matki, postrzeganej najpierw jako karmica pier[, a potem jako osoba. Zaburzenia w tej relacji maj fundamentalne znaczenie dla dalszego rozwoju i wystpowania chorb psychicznych: homoseksualizmu, alkoholizmu, nadmiernego, neurotycznego optymizmu lub pesymizmu, maBej zdolno[ci tolerowania frustracji, |- dania macierzyDskiego stosunku od innych, skBonno[ci do zazdro[ci lub postawy roszczeniowej. Taki stan rzeczy nie pozostawia w zasadzie wtpliwo[ci, i| jedynym odpowiedzialnym dziaBaniem matki jest jej koncentracja na dziecku, bdz podjcie pracy nie odbywajcej si jego kosztem. Te argumenty freudyzmu nie mog podoba si wikszo[ci feministek. PrzykBadem mo|e by tutaj wydany przed kilkoma laty, rzdowy Krajowy Pro- gram DziaBaD na Rzecz Kobiet3. Nie ma w nim ani sBowa o wzmacnianiu pozytywnych relacji rodzicw z dziemi, ale przeciwnie: Program wspiera niekorzystne, zdaniem psychoanalizy, dla dziecka czynniki  przede wszystkim: nieobecno[ matki, bdz powierzanie w najmBodszym wieku opieki nad dzieckiem instytucjom i osobom ob- cym. Obok postulatu rozwoju sektora usBug opiekuDczych dla maBych dzieci, odzwier- ciedleniem ducha tego dokumentu jest midzy innymi rozdziaB po[wicony edukacji4. Stawia si tam diagnoz:  awansu spoBecznego kobiet nie uBatwiaj te| podrczniki szkolne zawierajce tradycyjn wizj kobiety i m|czyzny, obci|on stereotypami pBci. W podrcznikach szkolnych przekazuje si konserwatywne wzory kulturowe. Obraz podrcznikowej rodziny to obraz tradycyjny, daleki od modelu partnerskiego. Odbiega on od rzeczywisto[ci, przedstawiajc w wikszo[ci niepracujce zawodowo matki i wyBcznie rodziny peBne 5. Odpowiedzi na t - mo|na powiedzie sarka- stycznie -  tragedi peBnych rodzin , jest |danie  promowania norm poprawno[ci, w kontek[cie rwnego statusu kobiet i m|czyzn, w jzyku publicznym, w programach i podrcznikach szkolnych 6. Program przewiduje w tej materii zobowizanie rzeczo- znawcw oceniajcych podrczniki i programy szkolne, do brania pod uwag po- prawno[ci w tym zakresie. Tak wic wydaje si, i| Program, zamiast zapewnienia dzieciom warunkw mo|liwie najlepszego rozwoju, oferuje pedagogi programowan, ktrej podporzd- kowuje si programy i podrczniki szkolne (a tak|e media). Skupiajc si na  zniko- mej roli [kobiet] w |yciu politycznym, udziale we wBadzy i procesach podejmowania decyzji, tak|e funkcjonowania stereotypw tradycyjnych rl kobiet i m|czyzn 7, po- minito zupeBnie obowizek paDstwa, jakim jest wspieranie matek decydujcych si na skupienie uwagi na dziecku oraz nie okre[lono wspBodpowiedzialno[ci ojca. Na niebezpieczeDstwa wynikajce z zacierania si kulturowych r|nic midzy pBciami zwrciB uwag midzy innymi Erik Erikson8. Jego zdaniem feminizm mo|e 3 Krajowy Program DziaBaD na Rzecz Kobiet na lata 2003-2005 4 Tam|e, ss. 56-63. 5 Tam|e, str. 59. 6 Tam|e, str. 62. 7 Tam|e, str. 5. 8 Erikson E.H., DzieciDstwo i spoBeczeDstwo, Rebis, PoznaD 2000. by zagro|eniem kulturowej cigBo[ci to|samo[ci. Psychoanalityczn diagnoz femi- nizmu formuBuje tak|e Peter Kutter9, ktry podkre[la: " czsto kobiety pozwalaj si zdominowa m|czyznom, ktrzy wykorzystuj fakt, i| kobiety bardziej od obrony nauczyBy si przystosowywa, " w walce kobiet przeciwko dominacji pBci dochodzi czsto do gBosu projekcja, zwana inaczej rzutowaniem, bdca przypisywaniem wBasnych uczu i cech innym osobom, " to, |e kobieta ma te same prawa od m|czyzny nie zmienia faktu, |e r|ne pBci posiadaj odmienne kompetencje i dyspozycje, " je[li powa|nie my[limy o zapobieganiu zaburzeD psychicznych musimy zada sobie pytanie: kto powinien dba o elementarne poczucie emocjonalnego na- szych dzieci, przy czym powierzenie dziecka instytucjom, bdz opiekunkom obarczona jest du| ilo[ci wad. Nie opowiadajc si zdecydowanie po |adnej ze stron, mam tylko nadziej, |e nie nastpi deprawacja macierzyDstwa, ktrego warto[ci prbuje si zastpi przez pseudomskie, takie jak: sukces, ekspansja, kariera, presti|. MiBo[ oraz wynikajca z niej obecno[ i troska o dziecko jest pierwszym sprawdzianem stosunku czBowieka do czBowieka, i ma fundamentalne znaczenie dla pzniejszego |ycia, w tym wyst- powania ewentualnych nerwic. MiBo[ i obecno[ zarwno matki, jak i ojca, oczywi- [cie. 9 Por.: Kutter P., WspBczesna psychoanaliza. Psychologia procesw nie[wiadomych, GWP, GdaDsk 2000.

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
depresja stres płeć psychologiczna
Psychologia 27 11 2012
niezbednik wychowawcy, pedagoga i psychologa 08 4 (1)
BOSSA Psychologia rynku
Psychologia społeczna WYKŁAD 13
Wsparcie psychologiczne osób z trudnościami na rynku pracy przewodnik
Opinie uczniów gimnazjów na temat dostępności do nielegalnych substancji psychoaktywnych i przyczyn
Psychologiczne problemy dzieci wychowujących się w rodzinach z problemem alkoholowym aktualny stan

więcej podobnych podstron