plik


ÿþMgr Jolanta Sadek Wprowadzenie do anatomicznej terminologii ogólnej Anatomia czBowieka jest nauk podstawow o budowie i ksztaBcie |ywego ustroju, bez której |adna z dziedzin medycznych nie mo|e si obej[. Jej nazwa wywodzi si z greckiego sBowa anatemnein, które oznacza rozcina, rozkawaBkowywa, co odnosi si do podstawowej metody badawczej w tej dziedzinie, jak jest rozcinanie i preparowanie zwBok. Anatomia zajmuje si ustrojem rozwinitym. Wraz z embriologi (która opisuje budow i rozwój organizmu |ywego w |yciu pBodowym) tworz morfologi, czyli nauk o budowie zewntrznych form ustrojów |ywych i ich cz[ci skBadowych tj. narzdów. Morfologia za[ w Bczno[ci z fizjologi (czyli nauk o poznaniu czynno[ci ustroju i jego narzdów) tworz biologi, która zajmuje si wszelkimi organizmami |ywymi we wszystkich mo|liwych aspektach. W ramach nauk biologicznych znajduj si równie| dziedziny pokrewne anatomii zajmujce si histori rozwoju osobniczego tj. ontogenez (poczwszy od zapBodnienia a| do ukoDczenia wzrastania) jak i histori rozwoju rodowego tj. filogenez, która w oparciu o teori ewolucji opisuje histori powstawania ustrojów poprzez powolne przeksztaBcanie innych ustrojów. Anatomia porównawcza zajmuj si zarówno porównywaniem budowy poszczególnych stadiów rozwoju osobniczego organizmów, jak i budowy ustrojów ni|szych i wy|szych wraz z czBowiekiem. Przedmiotem badaD anatomii mog by wszystkie postacie organizmów |ywych, a wic ro[liny (fitotomia), zwierzta (zootomia) i wreszcie czBowiek (antropotomia). Na u|ytek nauk medycznych dzielimy tak|e anatomi na a. prawidBow (opisujc prawidBow budow i stosunki narzdów ciaBa ludzkiego) oraz a. patologiczn, okre[lajc budow ustroju w przypadkach chorobowych. Anatomi mo|emy podzieli tak|e na a. makroskopow, gdzie oceniamy i opisujemy budow ustroju goBym okiem oraz a. mikroskopow, gdzie ocena budowy wymaga u|ycia instrumentów optycznych oraz licznych metod fizycznych i chemicznych celem okre[lenia bodowy tkankowej (histologia) i komórkowej (cytologia) poszczególnych narzdów. Wyniki badaD w anatomii przedstawiane s w sposób opisowy, std nazwa anatomii opisowej w szerszym tego sBowa znaczeniu dotyczy caBego obszaru anatomii, cho niekiedy u|ywana jest na okre[lenie anatomii systematycznej badajcej i ró|nicujcej ustrój wedBug poszczególnych narzdów i ich ukBadów, które s rozpatrywane kolejno. Z kolei anatomia topograficzna, równie| posBugujca si metod opisow zajmuje si opisem wzajemnego przestrzennego poBo|enia narzdów i ukBadów w poszczególnych okolicach ciaBa. Na potrzeby chirurgii wyodrbnia si równie| dziedzin a. chirurgicznej opisujcej istotne z punktu widzenia chirurga okolice ciaBa. Za[ dla potrzeb artystycznych wydziela si tak|e dziedzin anatomii plastycznej, opisujcej budow powierzchni ciaBa i jego proporcje. Schematy budowy ciaBa ludzkiego CzBowiek, podobnie jak wikszo[ krgowców, zbudowany jest symetrycznie tj. pBaszczyzna po[rodkowa dzieli ustrój na dwie symetryczne poBowy (antymery), praw i lew, które s w du|ej mierze zwierciadlanym odbiciem jedna drugiej. Innego rodzaju jest zró|nicowanie wzdBu| dBugiej gBównej osi ciaBa - budowa segmentalna. Segmentalne odcinki ciaBa nastpujce po sobie wzdBu| dBugiej osi ciaBa nazywamy metamerami. Wystpuj one we wczesnym rozwoju osobniczym i dotycz zró|nicowania ko[ca, mi[ni, skóry, naczyD i nerwów. W pózniejszych okresach rozwoju budowa ta zaciera si, gdy| poszczególne segmenty Bcz si w jednostki wy|szego rzdu. Ta pierwotna budowa segmentowa (metameryczna) najlepiej widoczna jest u dorosBego osobnika w zakresie krgosBupa i klatki piersiowej. PodziaB ciaBa (topograficzny i na ukBady narzdów) Anatomia systematyczna zajmuje si opisem narzdów i ich ukBadów. Wyró|niamy nastpujce ukBady narzdów: 1. UkBad szkieletowy (systema sceleti)  zbudowany z ko[ci, stawów i wizadeB stanowi bierny aparat ruchu, sBu|c ponadto za osBon i podpor cz[ci mikkich ciaBa. Nauka o ko[ciach (osteologia), stawach (artrologia) i wizadBach (syndesmologia) stanowi pierwszy dziaB a. systematycznej. 2. UkBad mi[niowy (systema musculorum)  skBada si z mi[ni, które kurczc si (przewa|nie pod wpBywem naszej woli) powoduj ruchy ko[ca. UkBad ten stanowi czynny aparat ruchu. Ten dziaB anatomii systematycznej, zajmujcy si mi[niami szkieletowymi, nazywamy myologi. 3. UkBad trawienny (pokarmowy  systema digestorium)  skBada si z przewodu pokarmowego (jama ustna, gardBo, przeByk |oBdek, jelita), towarzyszcych mu gruczoBów zewntrzwydzielniczych (wtroba, trzustka) i innych narzdów jak zby czy jzyk. Przerabia on pobrane po|ywienie na substancje niezbdn do przemiany materii. 1 4. UkBad oddechowy (systema respiratorium)  skBada si z dróg oddechowych (jama ustna, gardBo, krtaD, tchawica, oskrzela) i z wBa[ciwego narzdu oddechowego tj. pBuc. Doprowadza on tlen do krwi i usuwa dwutlenek wgla  wytwór przemiany gazowej szkodliwy dla organizmu. 5. UkBad moczowo-pBciowy (systema urogenitale)  narzdy moczowe i pBciowe wi| si z sob swym pochodzeniem oraz niektórymi, wspólnymi cz[ciami, i z tego wzgldu, pomimo ró|norodno[ci czynno[ciowej, s rozpatrywany Bcznie jako jeden ukBad. Zadanie narzdu moczowego (nerki, drogi moczowe) polega na utrzymywaniu pBynów ustrojowych w staBym skBadzie, czego fizjologicznym aspektem jest usuwanie z ustroju zbdnych i szkodliwych produktów przemiany materii. Narzdy pBciowe (gruczoBy pBciowe i ich drogi odprowadzajce) wytwarzajc komórki pBciowe |eDskie (kom. jajowe) i mskie (plemniki) sBu| do zachowania gatunku. Narzdy pBciowe s jedynym ukBadem ustroju, który sBu|y temu celowi, gdy tymczasem wszystkie inne narzdy maja zadanie zachowania |ycia osobniczego. 6. UkBad wewntrzwydzielniczy (dokrewny  systema endocrinum)  skBada si z gruczoBów o wydzielaniu wewntrznym (szyszynka, przysadka mózgowa, tarczyca, przytarczyce, nadnercza, jajniki, jdra, wyspy Langerhansa trzustki i inne np. nerki, przewód pokarmowy), które sw wydzielin (hormony) oddaj bezpo[rednio do krwi i chBonki. Z tego te| powodu gruczoBy te Bczymy w jeden ukBad, cho ró|ni si midzy sob powstaniem, budow i czynno[ci. DziaBalno[ ich wywiera gBboki wpByw na funkcjonowanie ustroju i jest [ci[le skoordynowana, integrujc czynno[ ró|nych narzdów i tkanek. UkBad ten jest jednym z ukBadów sterujcych organizmem (oprócz ukBadu nerwowego). I cho ukBady te maja odmienne struktury i ró|ne mechanizmy dziaBania, funkcjonuj jednak w sposób wzajemnie sprz|ony. 7. UkBad naczyniowy (systema vasorum)  skBada si z ukBadu krwiono[nego (serce i naczynia krwiono[ne: ttnice, |yBy, naczynia wBosowate) i ukBadu chBonnego ([ledziona i naczynia chBonne). UkBad krwiono[ny rozprowadza krew zawierajc skBadniki od|ywcze i tlen po caBym ustroju, doprowadzajc j do ka|dego narzdu. Krew odprowadza równie| z tych narzdów wytwory przemiany materii. UkBad chBonny drenuje soki midzytkankowe i odprowadza niektóre skBadniki od|ywce z ukBadu pokarmowego do krwi, ma tak|e znaczenie w mechanizmach odporno[ci organizmu. Nauka o ukBadzie naczyniowym nosi nazw angiologii. 8. UkBad nerwowy (systema nervosum)  skBada si z ukBadu nerwowego o[rodkowego (systema nervosum centrale), w którym wyró|niamy mózgowie i rdzeD krgowy oraz ukBadu nerwowego obwodowego (systema nervosum periphericum), do którego zaliczamy nerwy czaszkowe, nerwy rdzeniowe i ich zwoje. UkBad nerwowy dzielimy na ukBad somatyczny, który odbiera bodzce ze [wiata zewntrznego (np. czucie powierzchniowe) i reguluje stosunek ustroju do otoczenia zewntrznego (np. praca misni szkieletowych) oraz na ukBad autonomiczny (wegetatywny), który reguluje gBównie czynno[ narzdów wewntrznych (wydzielanie gruczoBów dokrewnych, praca misni gBadkich, trzew i naczyD krwiono[nych). W skBad ukBadu autonomicznego (systema nervosum autonomicum) wchodzi pieD wspóBczulny (truncus sympathicus) oraz nerwy obwodowe i ich zwoje, a poza tym komórki i wBókna wegetatywne - podobnie jak komórki i wBókna somatyczne - znajdujce si w mózgowiu i rdzeniu krgowym oraz ich nerwach obwodowych. UkBad autonomiczny dzielimy na cz[ wspóBczuln (pars sympathica) i cz[ przywspóBczuln (pars parasympathica), które zwykle maja przeciwstawne dziaBanie. Nauk o ukBadzie nerwowym nazywamy neurologi. 9. Narzdy zmysBów (organa sensum) i powBoka wspólna (integumentum communae). Narzdy zmysBów odbieraj wra|enia i bodzce [wiata zewntrznego, które drog nerwów dochodz do mózgu i zostaj w nim u[wiadomione. Z obrazów tych wytwarza si nasz [wiat pojciowy. Do narzdów zmysBów nale|: narzd wzroku (oko), narzd przedsionkowo-[limakowy  sBuchu i równowagi (ucho), narzd powonienia (nos), narzd smaku (jzyk) oraz narzdy czucia dotyku rozmieszczone w skórze (eksteroreceptory), a tak|e proprioreceptory rozmieszczone w mi[niach i stawach, narzdach wewntrznych  przekazujce bodzce dotyczce stanu i poBo|enia narzdów wewntrznych. Nauk o narzdach ukBadu pokarmowego, oddechowego, moczowo-pBciowego i wewntrzwydzielniczego obejmujemy wspólna nazw nauki o trzewiach (splanchnologia). Anatomia topograficzna  okolice ciaBa W anatomii topograficznej zasadniczo rozró|nia si nastpujce cz[ci ciaBa ludzkiego: 1. gBowa (caput) 2. szyja (collum) 3. tuBów (truncus) - klatka piersiowa (thorax), - grzbiet (dorsum), - brzuch (abdomen), - miednica (pelvis) wraz z jej dnem, które na swej skórnej, zewntrznej powierzchni stanowi o koli c k roc zo w (regio perinealis). 4. dwie pary koDczyn (membra), górne i dolne (superieriores et inferiores) 2 Ka|da z powy|szych cz[ci ciaBa na swej powierzchni dzieli si znowu na okolice mniejsze. Na klatce piersiowej wprowadzono kilka linii pionowych  linii topograficznych, które razem z poziomo biegncymi |ebrami pozwalaj na dokBadne okre[lenie poBo|enia narzdów lub ich cz[ci w rzucie na klatk piersiow Pionowe linie okre[lajce okolice klatki piersiowej: 1. Linia po[rodkowa przednia biegnie od szczytu gBowy (vertex) przez [rodek czoBa, [rodek wcicia szyjnego rkoje[ci mostka do dolnego brzegu spojenia Bonowego 2. Linia mostkowa - biegnie wzdBu| bocznego brzegu mostka. 3. Linia przymostkowa - przechodzi w poBowie odlegBo[ci pomidzy lini mostkow a [rodkowo- obojczykow. 4. Linia sutkowa lub [rodkowo-obojczykowa rozpoczyna si w poBowie dBugo[ci obojczyka (clavicula) i biegnie pionowo przez brodawk sutkow do brzegu dolnego klatki piersiowej równolegle do linii po[rodkowej przedniej. 5. Linia pachowa Rozró|nia si trzy linie pachowe: a. Linia pachowa przednia biegnie pionowo przez faBd pachowy przedni. b. Linia pachowa [rodkowa (wBa[ciwa linia pachowa) - rozpoczyna si w szczycie doBu pachowego i biegnie po bocznej [cianie klatki piersiowej ku doBowi c. Linia pachowa tylna przechodzi przez faBd pachowy tylny. 6. Linia po[rodkowa tylna biegnie od szczytu gBowy, poprzez koDce wyrostków kolczystych krgów, grzebieD po[rodkowy ko[ci krzy|owej do wierzchoBka ko[ci krzy|owej 7. Linia przykrgowa biegnie wzdBu| wyrostków poprzecznych krgów piersiowych 8. Linia Bopatkowa przy opuszczonych koDczynach górnych wzdBu| tuBowia, biegnie pionowo przez dolny kt Bopatki równolegle do linii po[rodkowej tylnej. 9. Linia midzyBopatkowa przebiega w poBowie odlegBo[ci pomidzy lini Bopatkow i po[rodkow tyln. c 8 9 7 6 8 Wszystkie te linie biegn pionowo i Bcznie z krzy|ujcymi je |ebrami pozwalaj dokBadnie wyznaczy granice narzdów klatki piersiowej. 3 Okolice ciaBa Na powierzchni ciaBa odró|niamy poszczególne pola, które w anatomii nazywa si okolicami ciaBa (regiones corporis). Granice ich wyznacza gBównie zrb kostny, a cz[ciowo równie| ukBad mi[niowy. Maj one praktyczne znaczenie dla topografii powierzchni ciaBa i narzdów wewntrznych. Wyró|niamy nastpujce okolice ciaBa: Na gBowie: PoBo|one po[rodkowo (nieparzyste): 1. Okolica czoBowa 2. Okolica ciemieniowa 3. Okolica potyliczna PoBo|one bocznie (parzyste): 4. Okolica skroniowa lub: 5. Okolica podskroniowa 6. Okolica uszna 7. Okolica sutkowa Na twarzy: Nieparzyste: 1. Okolica nosowa 2. Okolica ustna (oralna) 3. Okolica bródkowa Parzyste: 4. Okolica oczodoBowa 5. Okolica podoczodoBowa 6. Okolica jarzmowa 7. Okolica policzkowa 8. Okolica przyuszniczo-|waczowa Na szyi: Szyj dzielimy na: 1. okolic przedni, czyli szyj wBa[ciw 2. okolic tyln, czyli okolic karkow Sko[nie przez caB szyj przebiega okolica mostkowo-obojczykowo-sutkowa, prawa i lewa, dzielc okolic szyi wBa[ciw na: Øð okolic przedni szyi = trójkt szyi przedni, nieparzyst; granice tworz obustronne mi[nie mostkowo-obojczykowo-sutkowe i dolny brzeg |uchwy, 4 Øð okolic boczn szyi = trójkt szyi boczny, parzyst; granice tworz: misieD mostkowo-obojczykowo-sutkowy, przedni brzeg mi[nia czworobocznego i brzeg górny obojczyka. W okolicy przedniej szyi wyró|nia si kilka mniejszych cz[ci: 1. Trójkt (okolica) podbródkowa 2. Okolica gnykowa 3. Okolica krtaniowa 4. Trójkt (okolica) tarczowy(a) 5. Okolica nadmostkowa (dóB nadmostkowy, trójkt mi[niowy) 6. Trójkt pod|uchwowy 7. Trójkt ttnicy szyjnej Lub wg innych autorów w okolicy przedniej szyi znajduj si: 1. Trójkt (okolica) podbródkowa 2. Trójkt pod|uchwowy 3. Trójkt ttnicy szyjnej 4. Trójkt mi[niowy Okolica boczna szyi W obrbie tej okolicy wyró|nia si: 1. Trójkt Bopatkowo-czworoboczny 2. DóB nadobojczykowy wikszy 3. DóB nadobojczykowy mniejszy 5 Okolica tylna szyi Jej granic górn stanowi kresa karkowa górna, granice boczne tworz brzegi przednie mi[nia czworobocznego, doln - linia biegnca od wyrostka barkowego Bopatki do szczytu wyrostka kolczystego VII krgu szyjnego. Na tuBowiu : Okolice klatki piersiowej (regiones pectoris) Klatk piersiow dzieli si na: 1. Cz[ przedni, zwan piersi, do której nale| sutki 2. Cz[ tyln  grzbiet, do której nale|y krgosBup Cz[ przednia 1. okolica mostkowa 2. okolica obojczykowa 3. okolica podobojczykowy 4. okolica sutkowa 5. okolica pachowa 6. okolica podsutkow) 7. okolica boczna klatki piersiowej Cz[ tylna - okolice grzbietu: 1. okolica krgowa 2. okolica krzy|owa 3. okolice boczne grzbietu 4. okolica nadBopatkowa 5. okolica Bopatkowa 6. okolica podBopatkowa 7. okolica ldzwiowa Okolice brzucha (regiones abdominis) Okolice brzucha (regiones abdominales) dzielimy na trzy poprzeczne pasy, odgraniczone od siebie dwiema poziomymi liniami granicznymi: 1. górna linia poprzeczna brzucha Bczy najni|sze punkty dziesitych |eber, 2. dolna linia poprzeczna brzucha biegnie obustronnie przez najwy|sze punkty grzebieni biodrowych. 6 Ka|dy poprzeczny pas zawiera po dwie symetryczne okolice boczne i jedn nieparzyst [rodkow. 1. Nadbrzusze (epigastrium) skBada si z: ·ð okolic pod|ebrowych ·ð okolicy nadppcza 2. Zródbrzusze (mesogastrium): ·ð okolice boczne brzucha ·ð okolica ppkowa 3. Podbrzusze (hypogastrium): ·ð okolice pachwinowe ·ð okolica Bonowa Okolica kroczowa (regio perinealis) Okolica ta jest ograniczona przez lini biegnc od brzegu górnego spojenia Bonowego do guzów kulszowych i dalej do wierzchoBka ko[ci krzy|owej. Okolica kroczowa dzieli si na: 1. okolic odbytow (regio analis), nieparzysta, ma ksztaBt trójkta, którego podstaw stanowi linia Bczca guzy kulszowe. Boki trójkta stanowi linie Bczce guzy kulszowe z wierzchoBkiem ko[ci krzy|owej. 2. moczowo-pBciow (regio urogenitalis), nieparzysta, ma równie| ksztaBt trójkta, którego podstaw tworzy linia Bczca guzy kulszowe, natomiast boki s utworzone przez linie biegnce od guzów kulszowych do dolnego brzegu spojenia Bonowego. Cz[ okolicy moczowo-pBciowej, która zawiera zewntrzne cz[ci pBciowe, to okolica sromowa 7 Na koDczynach: KoDczyna górna: Rami: 1. Okolica naramienna 2. Okolica ramienia przednia 3. Okolica ramienia tylna Aokie 4. Okolica Bokciowa przednia 5. Okolica Bokciowa tylna Przedrami: 6. Okolica przedramienia przednia 7. Okolica przedramienia tylna Nadgarstek, [ródrcze, palce rki 8. grzbiet rki 9. dBoD 10. okolice dBoniowe i grzbietowe palców " Wg Bochenka koDczyna górna ma okolice:  barkow,  naramienn,  ramienia przedni, tyln, przy[rodkow i boczn  Bokciow przedni, tyln, przy[rodkow, boczn,  przedramienia przedni, tyln, przy[rodkow i boczn KoDczyna dolna: 1. Okolica po[ladkowa 2. Okolica uda przednia W okolicy uda przedniej znajduje si trójkt udowy. Podstaw tego trójkta tworzy wizadBo pachwinowe, jego ramiona boczne - misieD krawiecki, przy[rodkowe - misieD przywodziciel dBugi. 3. Okolica uda tylna 4. Okolica kolana przednia. 5. Okolica kolana tylna - w okolicy tej le|y dóB podkolanowy 6. Okolica goleni przednia. 7. Okolica goleni tylna 8. Okolica pitowa 9. Okolica podeszwy stopy 10. Grzbiet stopy Wg Bochenka koDczyn doln dzielimy na okolice: Miednicz, po[ladkow, podpachwinow, krtarzow, uda przedni, tyln, przy[rodkow i boczn; kolana przedni i tyln; goleni przedni, tyln, przy[rodkow i boczn, Bydkow; pitow, kostkow przy[rodkow i boczn, zakostkow przy[rodkow i boczn; grzbiet stopy, podeszw, okolice palców Pi[miennictwo: 1. Bochenek A. - Anatomia czBowieka tom I 2. Marecki BogusBaw - Anatomia funkcjonalna, tom I, 2000 3. Sobotta - Atlas anatomii czBowieka, tom I 4. Feneis, Dauber - Podrczny atlas anatomii 8 9

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Lekcja 4 Anatomia topograficzna okolice ciała
Anatomia topograficzna głowa szyja
Longissimus Thoracis (Superficial Erector Spinae) anatomy
egzamin z anatomii 1termin
Punkty topograficzne inne
Chirurdzy Greys Anatomy S09E15 HDTV XviD AFG
Pectoralis Minor anatomy
Anatomia i fizjologia notatki Anatomia i fizjologia zwierzÄ…t
ANATOMIA wykład 1
Extensor Indicis anatomy
Iliocostalis Lumborum (Superficial Erector Spinae) anatomy

więcej podobnych podstron