ANATOMIA wykład 1

ANATOMIA wykład 1.
OSTEOLOGIA _____________________________________________________________________
- nauka o kościach
Kość - narząd o wielorakiej funkcji
- funkcja ochronna (np. czaszka)
- funkcja podporowa
- bierny narząd ruchu
- krwiotworzenie (szpik kostny)
- udział w homeostazie wapnia
- funkcja metaboliczna kości :
tkanka kostna - rezerwuar fosforanu wapnia
- resorpcja i uwalnianie pod wpływem układu hormonalnego i witaminy A
- resorpcja - kalcytonina, somatotropina, tyreotropina, adrenokortykotropina
- uwalnianie parathormon, 1,2-dihydroksycholekalcetyrol
BUDOWA KOŚCI___________________________________________________________________
1) Tkanka kostna (textus osseus)
2) Śródkostna (endosteum)
3) Okostna (periosteum)
4) Szpik kostny (medulla ossium)
5) Naczynia i nerwy
TKANKA KOSTNA__________________________________________________________________
budowa: 1. Elementy morfotyczne: a) komórki progenitorowe
b)osteoblasty
c) osteoklasty
d) osteocyty
2. Macierz komórkowa - substancje organiczne i komponenty nieoraniczne
- włókna kolagenowe typu I, glikozaminoglikany i
proteoglikany, lipidy (organiczne)
- fosforan wapnia węgla wapnia, fosforan magnezu, fluorek
wapnia (nieorganiczne)
podział: a) tkanka kostna grubowłóknista (labirynt ucha wewnętrznego, kanał słuchowy
zewnętrzny, przyczepy mięśni na kościach długich)
b) tkanka kostna blaszkowata
1. Niezróżnicowane kom. tkanki mezenchymatycznej - z nich powstają: - fibrocyty
- szpik kostny
- tkanka tłuszczowa
- komórki prekursorowe
2. Komórki prekursorowe - z nich powstają: - makrofagi (monocyty)
- osteoblasty
- substancje mineralne
3. Makrofagi - z nich powstają: - osteoklasty
4. Osteocyty powstają z: - osteoklastów pod wpływem przebudowy
- osteoblastów pod wpływem enzymów
WAAŚCIWOŚCI BIOLOGICZNE KOŚCI_______________________________________________
- zdolność regeneracji (np. złamania, pęknięcia, ubytki& )
- plastyczność(np. kształt)
- możliwość przeszczepienia
PODZIAA KOŚCI ZE WZGLDU NA KSZTAAT___________________________________________
1. Kości długie (ossa longa) np. kość ramieniowa
2. Kości krótkie (ossa brevia) np. kręgi
3. Kości płaskie (ossa plana) np. łopatka
4. Kości spneumatyzowane (ossa pneumatica) np. kości z zatokami
5. Kości nieregularne (ossa irregularis) np. kość pręciowa psa, ryjowa świni, sercowa starego
bydła
6. Trzeszczki (ossa sesamoidea)
7. Kości trzewne (ossa splanchnica) np.kość prącia psa i kota, kość serca bydła
BUDOWA KOŚCI DAUGIEJ__________________________________________________________
1. Odcinek (nasada/koniec) bliższy (diaphysis/extremitas proximalis) bliższa tułowia
2. Odcinek (nasada/koniec) dalszy (diaphysis/extermitas distalis)
3. Trzon kości (corpus)
4. Jama szpikowa (cavum medullare)
istota zbita - warstwa kości o ścisłym utkaniu beleczek kostnych
- występuje zawsze na powierzchni kości
- w kościach długich tworzy trzon
istota gąbczasta - warstwa o utkaniu luznym
- buduje nasady kości długich
- warstwa tej istoty w kościach płaskich (między warstwami istoty zbitej)
nazywana jest śródkostną (diploe)
OKOSTNA (PERIOSTEUM)___________________________________________________________
- błona łącznotkankowa otaczająca kość
- jest unerwiona
a) warstwa kościotwórcza (stratum osteogenicum)
- wewnętrzna
- bogato unerwiona i unaczyniona
- zawiera komórki prekursorowe osteoblastów
- ma duże znaczenie dla fizjologicznego wzrostu apozycyjnego kości i
procesów regeneracji
b) warstwa włóknista (stratum fibrosum)
- zewnętrzna
- zawiera dużą ilość włókien elastycznych
- wytwarza warstwę włóknistą torebki stawowej (między kośćmi)
ŚRÓDKOSTNA (ENDOSTEUM)_______________________________________________________
- wyściela jamę szpikową od wewnątrz
- zawiera komórki prekursorowe i jest zdolna do wytwarzania tkanki kostnej
- również unerwiona
KOSTNIENIE (OSSIFICATIO)_________________________________________________________
1) Kostnienie pośrednie (ossificatio cartilaginea) - na podłożu chrzęstnym
- kostnienie ochrzęstne (ossificatio perichondrialis)
- kostnienie śródchrzęstne (ossificatio endochorialis)
- w okresie embrionalnym zawiązki kości zbudowane są z mezenchymy pokrytej ektodermą
- komórki mezenchymy różnicują się w chondroblasty i następnie chondrocyty
- powstaje chrząstka (model kości) z ochrzęstną na powierzchni
- rozwijające się naczynia płodu wrastają do ochrzęstnej i do zawiązka kości
- powoduje to zmianę warunków środowiskowych
- komórki ochrzęstnej różnicują się w osteoblasty
- osteoblasty zaczynają syntezować kość na obwodzie modelu chrzęstnego, tworząc
mankiet kostny okołoochrzęstnowy (anulus osseus perichondrialis)
- model chrzęstny rośnie na długość poprzez apozycyjny i śródmiąższowy wzrost chrząstki
- w trzonie modelu komórki stają się hipertroficzne i odkładane są sole wapnia
- prowadzi to do zaburzeń odżywiania i degeneracji chondrocytów
- do tego miejsca, od okostnej wrasta wiązka naczyniowa zawierająca komórki osteogenne
- zaczynają one tworzyć pierwotny zawiązek kościotwórczy trzonu
- osteoblasty na resztkach zdegenerowanej chrz. odkładają kość - grubowłóknistą
splotowatą (kostnienie śródchrzęstne)
- osteoklasty niszczą pierwotną tkankę kostną i powstaje pierwotna jama szpikowa (cavum
medullare primum)
- komórki mezenchymatyczne, które wnikają wraz z naczyniami, formują w tej jamie zrąb
szpiku kostnego, który zasiedlany jest przez komórki macierzyste szpiku
- wzrost apozycyjny - wzrost od strony okostnej
- prowadzi do wzrostu kości na grubość w obrębie trzonu
- na etapie tego wzrostu trzon zbudowany jest już z tkanki kostnej a nasady są
chrząstkami
- chondrocyty leżące w bezpośrednim sąsiedztwie kości ulegają hipertrofii,
degeneracji i obumierają
- poszczególne warstwy degenerującej się chrząstki zastępowane są przez tkankę
kostną
- w kościach długich i w obrębie chrząstek nasadowych dochodzi do powstawania centrów
mineralizacji
- w środkowej części nasad chrzęstnych dochodzi do hipertrofii, degeneracji i obumarcia
komórek tkanki chrzęstnej i do tych miejsc wnikają naczynia krwionośne wraz z komórkami
osteogennymi
- dochodzi do skostnienia całej chrząstki z wyjątkiem warstwy pokrywającej nasadę i warstwy
pomiędzy trzonem a nasadą (tzw. chrząstka wzrostowa/nasadowa)
- chrząstka nasadowa rośnie apozycyjnie, przez co kość rośnie na długość
2) kostnienie bezpośrednie (ossificatio membranacea) - na podłożu błoniastym
- zawiązek tkanki kostnej tworzy początkowo tkanka mezenchymatyczna o luznym utkaniu
- pojawienie się naczyń krwionośnych powoduje pojawienie się w tym miejscu komórek
osteogennych
- komórki osteogenne różnicują się w osteoblasty, które zaczynają syntezować macierz
organiczną (osteoid)
- macierz organiczna ulega mineralizacji
- osteoblasty otoczone macierzą stają się osteocytami
- powstają pierwotne beleczki kostne
- na powierzchni beleczek odkładają się kolejne osteoblasty, syntezując osteoid i
przekształcając się w osteocyty
- w ten sposób odbywa się wzrost apozycyjny i powstaje kość grubowłóknista splotowata,
która ulega następnie przebudowie
KLASYFIKACJA KOŚCI_____________________________________________________________
1. Klasyfikacja topograficzna: a) szkielet osiowy (czaszka, klatka, kręgosłup)
b) szkielet obwodowy (ramienna, łokciowa& )
2. Klasyfikacja ontogenetczna: a) pochodzenia mezodermalnego (większość kości)
b) pochodzące z łuków skrzelowych (np. gnykowa,
kowadełko, młoteczek, kość jarzmowa)
3. Klasyfikacja rozwojowa: a) kości zastępcze
b) kości pokrywowe
KRGOSAUP_______________________________________________________________________
- zbudowany z kręgów
1. Część szyjna pars cercivalis vertebrae cervicales (C) (7 kręgów leniwiec 9)
2. Część piersiowa pars thoracica vertebrae thoracicae (Th)
3. Część lędzwiowa pars lumbals vertebrae lumbales (L)
4. Część krzyżowa pars sacralis vertebrae sacrales (SC) (ulegają zespolaniu os sacrale)
5.część ogonowa pars caudalis vertebrae coocygae (Cc)
vertebrae Ca Su Bo Ru Eq
Cervicales (C) 7 7 7 7 7
Thoracicae (Th) 13 14 13 13 18
Lumbales (L) 7(8) 6(7) 6 6 6
Sacrales (SC) 3 4 5 4 5
KRG_____________________________________________________________________________
1. Trzon corpus vertebrae
2. Auk kręgowy arcus vertebralis
3. Wyrostki processus
- przestrzenie w których znajduje się dostęp do kanału kręgowego (celem punkcji, znieczulenia
itd.):
- spatium atlantoocipitale
- spatium lumbosacrale
KLATKA PIERSIOWA________________________________________________________________
1. Kręgi piersiowe (vertebrae thoracicae)
2. Mostek (sternum)
3. Żebra (costa)
- bierny narząd ruchów oddechowych
- chroni i podtrzymuje trzewia klatki piersiowej
- przeciwstawia się ciśnieniu atmosferycznemu i ujemnemu ciśnieniu jam opłucnowych
- stanowi oparcie dla kończyn piersiowych i jest przyczepem mięśni brzusznych i szyi
- u zwierząt czworonożnych - klatka piersiowa czółenkowata
- ulega ona spłaszczeniu pod wpływem ciśnienia wywieranego przez
kończyny
- klatka wysoka i wąska
- masaż serca wykonywany w pozycji bocznej
- zwierzęta spionizowane - klatka beczułkowata
(kończyny nośne - klatka czółenkowata - rękojeść mostka słabo rozwinięta - obojczyk
uwsteczniony - żebra doczaszkowo spłaszczone)
Wpust klatki piersiowej (apertuta thoracis cranialis)
- otwór zapewniający łączność szyi z jamą klatki piersiowej
- ograniczony przez: - 7. kręg szyjny
- 1. kręg piersiowy
- pierwsza para żeber
- rękojeść mostka
Wypust klatki piersiowej (apertura thoracis caudalis)
- ograniczony przez: - ostatni kręg piersiowy
- ostatnia para żeber
- wyrostek mieczykowaty
ŻEBRA____________________________________________________________________________
1. Mostkowe (costa sternales) łaczą się z mostkiem za pośrednictwem chrząstek
2. Bezmostkowe (costa asternales) łączą się z mostkiem pośrednictwem łuku
żebrowego (arcus costarum)
3. Żebra wolne (costa fluctuantes) nie łączą się z mostkiem
- ukośne ustawienie żeber umożliwia powiększenie klatki piersiowej podczas wdechu
- żebra szyjne, lędzwiowe, krzyżowe, brzuszne i ogonowe uległy uwstecznieniu
MOSTEK__________________________________________________________________________
1) Rękojeść (manubrium sterni/praesternum)
- dobrze rozwinięta u zwierząt posiadających obojczyk
- u domowych słabo rozwinięta i w większej części jest to chrząstka rękojeściowa
(cartilago manubrii)
2) Trzon (corpus sterni/mesosternum)
- zbudowany z odcinków mostkowych (sternebra)
- liczba odcinków mostkowych odpowiada wzorowi n-2 (n = liczba żeber
mostkowych)
3) Wyrostek mieczykowaty (processus xiphoideus/xiphosternum)
ANATOMIA wykład 2.
KOCCZYNA PIERSIOWA____________________________________________________
funkcje: - narząd hamujący
- kieruje ruchami ciała
- ciągnie tułów
typy kończyny ze względu na funkcję:
a) nośna/podporowa - ungulata (kopytne)
- carnivora (mięsożerne np. u psa domowego)
b) pławna - cetacea (walenie np. u orki)
c) grzebna - pholidota (łuskowce), np. łuskowiec długoogonowy
d) chwytne - primates, np. orangutan, człowiek
e) hakowata - xenarthra (szczerbaki np. mrówkojad wielki, leniwiec grzywiasty)
f) lotna - chiroptera (nietoperze/rękoskrzydłe), np. rudawka wielka
I. OBRCZ KOCCZYNY PIERSIOWEJ (Cingula membri thoracici)______ ________
1) Aopatka (scapula) - stanowi oparcie dla kości ramiennej
- brzeg dogrzbietowy kończy się krawędzią kostną (u Primates) lub
przechodzi w chrząstkę łopatki (cartilago scapulae)
- chrząstka ta ma znaczenie dla amortyzacji kończyny piersiowej
2) Kość krucza (os coracoideum) - u ssaków (oprócz stekowców - monotremata) zredukowana
do wyrostka kruczego (processus coracoideus), zespolonego z
łopatką
3) Obojczyk (clavicula) - kość pochodzenia skórnego
- kość krucza i obojczyk służą do połączenia kończyny z tułowiem za pośrednictwem mostka
- wg obecności obojczyka dzielimy zwierzęta na:
a) obojczykowce (clavicularia):
- zwierzęta o chwytnych kończynach piersiowych (primates)
- o lotnych kończynach piersiowych (chiroptera)
- o grzebnych kończynach piersiowych (np. rodentia)
b) bezobojczykowce (aclavicularia):
- zwierzęta o kończynach typu nośnego (carnivora, ungulata)
- zwierzęta o kończynach typu pławnego (cetocea)
- utrata obojczyka łączy się z redukcją wyrostka kruczego i rękojeści mostka
- u bezobojczykowców obojczyk występuje pod postacią łącznotkankowej
wstawki obojczykowej (intersectio clavicularis)
KOŚĆ RAMIENNA (humerus)_______________________________________________________
- os brachii
- stylopodium
1) Extremitas proximalis: - caput humeri
- collum humeri
- tuberculum majus (pars cranialis/caudalis)
- tuberculum minus (pars cranialis/caudalis)
- sulcus intertubercularis
- tuberculum intermedium (tylko u Eq, zamiast sulc. intertub.)
2) Corpus humeri: - crista humeri
- miejsca przyczepu mięśni: - linea musculi tricipitis
- tuberositas deltoidea
- tuberositas teres major/minor
- sulcus musculis brachialis
- facies musculi interspinati
3) Extremitas distalis: - trochlea humeri
- fossa radialis
- fossa olecrani
- condylus medialis/lateralis
- epicondylus medialis/lateralis
KOŚCI PRZEDRAMIENIA____________________________________________________________
1) Kość łokciowa (ulna) - kontakt z kością ramienną
- pełni funkcję osi, dookoła której występują obroty kości promieniowej
podczas ruchów nawrotno-odwrotnych (supinacja i pronacja)
- u zwierząt, u których nie występują takie ruchy (kończyna nośna
ustalona), kość łokciowa ulega redukcji, podobnie jak i przestrzeń
międzykostna przedramienia
2) Kość promieniowa (radius) - kontakt z nadgarstkiem
- u ssaków kość promieniowa jest skrzyżowana z kością łokciową,
jest przesunięta do przodu i dośrodkowo
- u niższych zwierząt lądowych kości te są ułożone równolegle (k.
promieniowa jest z przodu)
BAONA MIDZYKOSTNA PRZEDRAMIENIA (membrana interossea anterbrachii)________
funkcja: - zapewnia łączność obu kości przedramienia
- przenosi obciążenie z kości promieniowej na łokciową
- stanowi miejsce przyczepu mięśni
RKA (manus)____________________________________________________________________
podział zwierząt ze względu na postawienie kończyny:
a) Stopochody (plantigrada) - człowiek, niedzwiedzie
- ręka pięciopalczasta
- wszystkie człony ręki są usytuowane poziomo
- u psów i kotów objaw tzw. niedzwiedziej łapy oznacza
zerwanie lub naderwanie ścięgna Achillesa
b) Półstopochody (semiplantigrada) - uniesiony nadgarstek
c) Półpalcochody (semidigitigrada) - uniesiony nadgarstek i śródręcze
d) Palcochody (digitigrada) - mięsożerne
- zwierzęta opierające się na trzecim członie palca
e) Kopytochody (unguligrada) - kopytne
- opierają się o podłoże tylko wolnym końcem trzeciego
członu palcowego
Proces strącania palców - stopniowe pozbywanie się palców pobocznych (I i V; II i IV) z
zachowaniem palca osiowego (III) (u koniowatych)
NADGARSTEK (carpus)____________________________________________________________
rząd (ordo) I: k. nadgarstka: promieniowa pośrodkowa łokciowa dodatkowa
os carpi: (radiale) (intermediale) (ulnare) (accesorium)
rząd (ordo) II: k. nadgarstkowa: pierwsza I druga II trzecia III czwarta IV
os carpale: (primum) (secundum) (tertium) (quatrum)
u Ho i Su: występują wszystkie kości
u Eq: 7 kości (brak os carpale primum)
u Car: 7 kości (os carpi radiale i intermediale zrośnięte)
u Bo: 6 kości (brak os carpale primum; zrośnięte os carpale secundum tertium)
ŚRÓDRCZE (metacarpus)_________________________________________________________
- składa się z 5 kości śródręcza (głównie w kończynie chwytnej)
- redukcja kości śródręcza następuje w nawiązaniu do strącania palców
- pomiędzy kośćmi znajdują się przestrzenie międzykostne śródręcza (spatia interosseum
metacarpalia)
- u kopytnych i rękoskrzydłych kości śródręcza są bardzo wydłużone
- u Ca kości III i IV są dłuższe, II i V krótsze, I kość mocno zredukowana
- u Su kości III i IV są długie i mocne, II i V krótkie, zredukowane, I kości brak
- u Ru kości III i IV uległy zespoleniu, kość V mocno zredukowana, brak I i II
- u Eq kość III jest bardzo mocno wydłużona i poszerzona, II i IV zredukowane i wąskie, V kości
brak
PALCE (digiti)_____________________________________________________________________
- każdy palec oprócz kciuka (2 człony) składa się z 3 członów
- mogą się pojawić wyjątki - np. humbak w III palcu ma 8 paliczków
u kopytnych: a) kość koronowa (os coronale)
b) kość pęcinowa (os compedale)
c) kość kopytowa (os ungulare)
trzeszczka kopytowa
II. OBRCZ KOCCZYNY MIEDNICZNEJ (Cinguli membri pelvini)_______________________
- kończyna miedniczna pełni funkcję napędową
Typy morfologiczne: a) kończyna nośna - u Ungulata i Carnivora
b) pławna - u Pinnipedia (płetwonogie)
c) chwytna - u Chiroptera i Primates
d) skokowa - u Rodentia (gryzonie) i Marsupalia (torbacze)
1) Kość biodrowa (os ilium)
2) Kość łonowa (os pubis)
3) Kość kulszowa (os ischiadicum)
- kości te łączą się w panewce miednicy (acetabulum)
- kości miedniczne zwierząt domowych łączą się jeszcze w spojeniu miedniczym (symphysis
pelvis)
typy miednicy: a) miednica typu łonowo-kulszowego (dwuspojeniowa)
- występuje spojenie kulszowe (symphysis ischiadica) i spojenie
łonowe (symphysis pubica)
- występuje u większości ssaków
b) miednica typu łonowego (jednospojeniowa)
- ma tylko spojenie łonowe
- występuje u Primates i nielicznych Carnivora
Kość panewkowa (os acetabulare) - dobrze rozwinięta u płetwonogich
Kości torbowe (ossa marsupalia) - występuje u stekowców i torbaczy
JAMA MIEDNICZNA (Cavum pelvis)________________________________________________
- chroni elementy układu moczowo-płciowego i pokarmowego
- posiada sklepienie, dno i dwie ściany
1) Dno miednicy (solum pelvis) - kości kulszowe i łonowe
2) Sklepienie miednicy (fornix pelvis) - powierzchnia miedniczna kości krzyżowej
- kręgosłup ogonowy
3) Ściany boczne (facies laterales) - w części doczaszkowej trzon kości biodrowej
- w części doogonowej więzadło krzyżowo-
guzowe szerokie (lig. sacrotuberale latum) z
wyjątkiem Ca
Wpust miedniczny (apertura pelvina cranialis)
- ograniczony przez linię graniczną (linea terminalis)
- biegnie ona od wzgórka kości krzyżowej (promontorium) przez grzebień kości biodrowej po
grzebień łonowy (pecten ossis pubis)
Wypust miedniczy (apertura pelvina caudalis)
- od kręgów ogonowych po łuk kulszowy
- wpust miedniczy jest węższy niż wypust (u wszystkich z wyjątkiem Ca)
KOŚĆ UDOWA (femur)_____________________________________________________________
1) Extremitas proximalis - koniec bliższy
- zawiera głowę kości udowej (caput ossis femoris)
2) Corpus ossis femoris - trzon kości
3) Extremitas distalis - koniec dalszy
- zawiera boczny i przyśrodkowy kłykieć (condylus lateralis at medialis)
KOŚCI PODUDZIA (ossa crusis)_____________________________________________________
1) Kość piszczelowa (tibia) - mocna
2) Kość strzałkowa (fibula) - słaba
- pomiędzy kośćmi występuje przestrzeń międzykostna (spatium interosseum)
STP (tarsus)______________________________________________________________________
- kości ułożone w trzech rzędach (ordo proximalis, ordo intermedialis i ordo distalis)
ordo I: kość stępu: piszczelowa/skokowa strzałkowa/piętowa
os tarsi: (tibiale/talus) (fibulare/calcaneus)
ordo II: kość stępu ośrodkowa
(os tarsi centrale)
ordo III: kość stępowa: pierwsza I druga II trzecia III czwarta IV
os tarsale: (primum) (secundum) (tertium) (quatrum)
- u Su, Ho i Car - wszystkie 7 kości
- u Eq - 6 kości (os tarsale primum i secundum zrośnięte)
- u Ru - 5 kości (os tarsale secundum i tertium zrośnięte; os tarsi centrale i os tarsale
quatrum zrośnięte = os centro-quartale)
_____________________________________ _____Jana Bąkowsk� (I wet.stac. 2014 -1a)_____
ANATOMIA wykład 3.
CZASZKA (cranium)_______________________________________________________________
- puszka kostna otaczająca mózgowie, jamę nosową, jamę ustną, oraz narządy
zmysłów
- funkcja ochronna (w stosunku do kluczowych dla życia narządów)
1. Mózgowioczaszka (neurocranium) - część nerwowa
- puszka dla mózgowia
2. Trzewioczaszka (spanchocranium) - część twarzowa
- służy do zdobywania i przyjmowania pokarmu
- służy do oddychania
- narządy zmysłów związane są z obiema częściami czaszki
ROZWÓJ NEUROCRANIUM_________________________________________________________
- czaszka pierwotna (cranium primordiale) powstaje w pewnym stopniu z
przekształconcyh kręgów szyjnych (do siodła tureckiego kości klinowej)
fazy rozwoju:
1. Desmocranium (stadium mezenchymatyczne lub błoniaste)
- struna grzbietowa otoczona jest przez mezodermę będącą
przedłużeniem mezodermy tułowia
- jej zasięg obejmuje także obszar przed struną grzbietową
(określa się ją jako mezodermę przedstrunową)
2. Chondrocranium (stadium chrzęstne)
- tkanka chrzęstna występuje po obu stronach przedniego
odcinka struny grzbietowej w postaci pasm komórek
tworzących chrząstki przystrunowe
- chrząstki przystrunowe zlewają się ze sobą i tworzą część
podstawną kości potylicznej (basioccipital) i kości klinowej
- kolejna para chrząstek leżąca do przodu od wymienionych to
beleczki chrzęstne przedstrunowe (tuberculae cranii
prechondrales)
- z ich połączenia powstaje obszar dołu przysadki
- do przodu model chrzęstny przedłuża się w puszkę nosową i
przegrodę nosa
- puszka nosowa przekształca się z kolei w blaszkę sitową kości
sitowej oraz w małżowinę nosową dobrzuszną
- w miarę upływu czasu struktury chrzęstne ulegają
przekształceniu w kości, w związku z czym faza chondrocranium
przechodzi w fazę osteocranium
3. Osteocranium (stadium kostne)
- z czaszki pierwotnej powstają: - część podstawna k. potylicznej
- kość skroniowa (bez łuski i części
bębenkowej)
- część kości klinowej
- kość sitowa
- małżowina nosowa dobrzuszna
- pozostała część mózgowioczaszki powstaje poprzez kostnienie
łącznotkankowej błony pokrywającej mózgowie - czaszka
łącznotkankowa (desmocranium)
- kości powstające w ten sposób są nazywane
pokrywowymi/okładzinowymi (ossa investienta/tegumentaria)
- kości pokrywowe: - kości ciemieniowe
- kości czołowe
- kości nosowe
- kości łzowe
- nieparzysty lemiesz
ROZWÓJ SPLANCHNOCRANIUM____________________________________________________
- część kości pochodzi od łuków skrzelowych
- z mezenchymy łuku żuchwowego powstaje:
a) chrząstka brzuszna łuku skrzelowego I (chrząstka Meckla)
- stanowi podłoże dla formowania się żuchwy, która jednak
jest kością okładzinową
b) dwie kosteczki słuchowe (młoteczek - malleus i kowadełko -
incus)
- łuk gnykowy tworzy:
a) wyrostek rylcowaty kości skroniowej
b) rogi mniejsze kości gnykowej
c) więzadło rylcowo-gnykowe rozpięte między rogami mniejszymi
- pochodną łuku gnykowego jest również strzemiączko (stapes)
- z łuku I skrzelowego formują się:
a) rogi większe kości gnykowej
- z łącznika łuków gnykowego i I skrzelowego tworzy się trzon kości gnykowej
AUKI SKRZELOWE I ICH POCHODNE_________________________________________________
1) Auk żuchwowy (arcus mandibularis)
- młoteczek
- kowadełko
- część bębenkowa kości skroniowej
2) Auk gnykowy (arcus hyoideus)
- strzemiączko
- wyrostek rylcowaty kości skroniowej
- rogi mniejsze kości gnykowej
3) Auk skrzelowy pierwszy (arcus branchialis I)
- róg krtaniowy kości gnykowej
4) Auk skrzelowy drugi (arcus branchialis II)
- chrząstka tarczowata krtani
5) Auk skrzelowy trzeci (arcus branchialis III)
- chrząstka tarczowata krtani (też)
6) Auk skrzelowy czwarty (arcus branchialis IV)
- pomiędzy łukami skrzelowymi znajdują się szczeliny skrzelowe (fissurae branchiales)
poprzez które przepływa woda omywająca skrzela (wymiana gazowa!)
- innymi pochodnymi są: - nerw trójdzielny (nervus trigeminus, V)
- nerw twarzowy (nervus facialis, VII)
- nerw językowo-gardłowy (nervus glossopharyngeus, IX)
- nerw błędny (nervus vagus, X)
- nerw dodatkowy (nervus accesorius, XII)
KOŚCI MÓZGOWIOCZASZKI (neurocranium)
1) Kość potyliczna (os ocipitale)
2) Kość klinowa (os sphenoidale)
3) Kość sitowa (os ethmoidale)
4) Kość międzyciemieniowa (os interparietale)
5) Kość ciemieniowa (os parietale)
6) Kość czołowa (os frontale)
7) Kość skroniowa (os temporale)
KOŚCI TRZEWIOCZASZKI (ossa faciei)
(facies, viscerocranium, splanchnocranium)
1) Kość szczękowa/szczęka (os maxillare/maxilla)
2) Kość siekaczowa (os incisivum/os intermaxillare)
3) Kość nosowa (os nasale)
4) Kość jarzmowa (os zygomaticum)
5) Kość łzowa (os lacrimale)
6) Kość podniebienna (os palatinum)
7) Kość skrzydłowa (os pterygoideum)
8) Lemiesz (vomer)
9) Małżowiny nosowe (conche nasales)
10) Żuchwa (mandibula)
11) Kość gnykowa (os hyoideum)
KOŚCI CZASZKI (ossa cranii)
1) Podstawa czaszki - kości nieparzyste
- podstawa kości potylicznej (pars basilaris ossis occipitalis)
- kość podstawno-klinowa (os basisphenoidale)
- kość przedklinowa (os praesphenoidale)
2) Powierzchnia karkowa - kości nieparzyste
- łuski kości potylicznej (squama occipitalis)
- części boczne kości potylicznej (partes laterales ossis
occipitalis)
3) Ściany boczne - kości parzyste
- kość skroniowa (os temporale)
4) Sklepienie czaszki - parzysta kość czołowa (os frontale)
- parzysta kość ciemieniowa (os parietale)
- nieparzysta kość międzyciemieniowa (os interparietale)
5) Ściana donosowa czaszki - nieparzysta kość sitowa (os ethmoidale)
OTWORY (szczeliny i kanały) CZASZKI
1) Otwór wielki/potyliczny (foramen magnum) - przez niego rdzeń kręgowy (medulla
spinalis) opuszcza jamę czaszki
2) Otwór (u Eq) lub kanał (u reszty) nerwu podjęzykowego - foramen/canalis nervi
hypoglossi
- przechodzi przez niego
nerw podjęzykowy
(nervus hypoglossus)
3) Otwór kłykciowy (foramen condylicum) - przechodzi nim tętnica i żyła kłykciowa
(ateria et vena condylica)
- brak go u konia
4) Otwór poszarpany (foramen lacerum) - na tylnej krawędzi posiada się wcięcia
a) wcięcie szyjno-tętnicze (incisura
carotica)
b) wcięcie owalne (incisura ovalis)
c) wcięcie kolcowe (incisura spinosa)
- przez nie przechodzi tętnica
oponowa środkowa (a.
meningea medialis)
- brak go u psa
- zamiast niego są dwa otwory
a) o. tętniczy (foramen caroticum)
- może być czasem w postaci
wcięcia
- przechodzi nim tętnica szyjna
wewnętrzna (a. carotis interna)
- nerw dodatkowy (n. accesorius)
- nerw błędny (n. vagus)
- nerw językowo gardłowy
(n. glossapharyngeus)
b) o. owalny (foramen ovalis)
- przechodzi nim nerw żuchwowy
(n. mandibularis), który jest
odgałęzieniem nerwu
trójdzielnego
5) Otwór skrzydłowy donosowy (foramen alare rostrale)
- prowadzi do kanału skrzydłowego (canalis alaris), który kończy się
otworem skrzydłowym doogonowym (foramen alare caudale)
- w kanale skrzydłowym przebiega tętnica szczękowa (a. maxillaris)
- u psa nim przebiega również nerw szczękowy (n.maxillaris), który jest
gałęzią nerwu trójdzielnego
6) Otwór skrzydłowy mały (foramen alare parvum) - występuje dodatkowo u konia
- prowadzi do kanału
skrzydłowego
7) Szczelina oczodołowa (fissura orbitalis) - przez nią przebiega żyła oczna
wewnętrzna (v. orbitalis interna) i nerw
oczny (n. ophtalmicus), nerw okoruchowy
(n. oculomotorius), nerw bloczkowy
(n. trochlearis) oraz nerw odwodzący
(n. abducens)
8) Otwór wzrokowy (foramen opticum) - przez niego biegnie nerw wzrokowy
(n. opticus) oraz tętnica oczna wewnętrzna
(a. orbitalis interna)
9) Otwór sitowy (foramen ethmoidale) - przez niego przechodzi nerw sitowy
(n. ethmoideus), żyła sitowa (v. ethmoidea) i
tętnica sitowa zewnętrzna (a. ethmoidea
externa)
10) Otwór okrągły (foramen rotundum) - występuje u psa, konia i człowieka
- przebiega nim nerw szczękowy
11) Otwór oczodołowo-okrągły (foramen orbitorotundum) - występuje u
przeżuwaczy i świni
- odpowiednik otworu
okrągłego
12) Kanał skrzydłowaty/Widiusza (canalis pterygoideus/Vidii)
- znajduje się na granicy skrzydeł skroniowych i trzonu kości
klinowej
- przebiega przez niego nerw skrzydłowat (n. pterygoideus)
Typy oczodołów: a) typu zamkniętego - krowa i koń
b) typu otwartego - świnia i pies
DÓA SKRZYDAOWO PODNIEBIENNY (fossa pterygopaltina)
1) Otwór podniebienny doogonowy (foramen palatinum caudale)
- prowadzi do kanału podniebiennego (canalis palatinus), który uchodzi
otworem podniebiennym większym (foramen palatinus maius)
- przebiega przez niego nerw podniebienny i tętnica podniebienna większa
(arteria et nervus pterygoideus(?) maius)
2) Otwór szczękowy (foramen maxillare) - prowadzi do kanału podoczodołowego,
który kończy się otworem
podoczodołowym (foramen infraorbitale)
- w kanale podoczodołowym biegnie
tętnica, żyła i nerw podoczodołowy
(arteria, vena et nervus infraorbitalis)
- blokada nerwu podoczodołowego
3) Otwór klinowo-podniebienny (foramen sphenopalatinum)
- prowadzi do jamy nosowej
- przechodzi przez niego nerw nosowy doogonowy (n. nasalis caudalis) oraz
tętnica i żyła klinowo-podniebienna (arteria et vena sphenopalatina)
4) Otwór nadoczodołowy (foramen supraorbitale)
5) Otwór żuchwy (foramen mandibulae)
6) Otwór bródkowy (foramen mentale)
TYPY CZASZKI PSÓW
1) Brachycefaliczne - mops, buldog, mastiff, shi-tzu&
- skrócenie kości trzewioczaszki
- przodozgryz
- skrócenie jamy nosowej
- skrócenie przewodu nosowo-łzowego
- skrócenie kanału podoczodołowego
- rotacja zębów policzkowych
- redukcja grzebienia strzałkowego zewnętrznego
- taki kształt czaszki powoduje szereg problemów
- stenoza (zwężenie) przewodu nosowo-łzowego
- wyciek z worka spojówkowego
- zapalenie fałdów skóry na pysku
- prolapsus bulbi occuli
- zespół psów brachycefalicznych (BAOS)
- ciężkie porody
2) Mesocefaliczne - owczarek niemiecki, rottwailer, syberian husky, beagle
- psy średniogłowe
- mają proporcjonalnie wykształcone czaszki
3) Dolichocefaliczne - charty, collie , borzoj
- psy długogłowe
- mają wydłużoną twarzową część czaszki i wąską
mózgowioczaszkę
- wyraznie zaznaczony grzebień strzałkowy zewnętrzny
_____________________________________ _____Jana Bąkowsk� (I wet.stac. 2014 -1a)_____
ANATOMIA wykład 4.
POACZENIA
(arthrologia - nauka o stawach; syndesmologia - nauka o połączeniach)
PODZIAA POACZEC
1) Podział ze względu na ruchomość połączeń:
a. połączenia nieruchome - szwy prawdziwe
- szwy rzekome
- kościozrosty
b. połączenia ruchome - chrząstkozrosty
- więzozrosty
- mięśniozrosty
- stawowe połączenia kości
2) Podział ze względu na zależności w stopniu ruchomości
a. I stopnia - ruchy w jednej płaszczyznie
- prostowanie (extensio)
- zginanie (flexio)
b. II stopnia - ruchy w dwóch płaszczyznach prostopadłych do siebie
- prostowanie/zginanie
- przywodzenie(adductio)/odwodzenie(abductio)
c. III stopnia - największy stopień
- prostowanie/zginanie
- przywodzenie/odwodzenie
- wysuwanie(anteversio)/cofanie(retroversio)
- ruch odwrotny (supinatio)/ruch nawrotny (pronatio)
I. Połączenia ścisłe (synarthroses) _________
1) Więzozrosty (junctura fibrosa)
- połączenie utworzone przez tkankę łączną włóknistą lub sprężystą
a. więzosrost włóknisty (syndesmasis fibrosa) - przewaga włókien kolagenowych
- występuje w postaci pasm
więzadłowych lub błon
międzykostnych
- więzadło podłużne kręgosłupa (lig.
longitudinalia)
- błona międzykostna przedramienia
(membrana interossea anterbrachii)
b. szwy prawdziwe (suturae) - utworzone z krótkich włókien łącznotkankowych
biegnących między kontaktującymi kośćmi czaszki
- szew zębaty (sutura serrata)
- szew międzyciemieniowo-potyliczny
- szew blaszkowaty/liściasty (sutura faliata)
- szew nosowo-czołowy
- szew łuskowaty (sutura squamosa)
- szew ciemieniowo-skroniowy
- szew dachówkowaty (sutura tegmentalis)
- szew wieńcowy, boczny od szwu
czołowo-ciemieniowego
- szew schodkowy/typu schindylesis
- szew nosowo-szczękowy
c. więzozrosty sprężyste (syndesmasis elastica) - utworzone przez tkankę łączną
sprężystą
- przekształca zgromadzoną
energię potencjalną w energię
kinetyczną
- np. więzadło karkowe
(lig. nuchae)
d. wklinowanie (gamphosis) - gamphos = gwózdz
2) Chrząstkozrosty (synchondroses)
- połączenia utworzone przez tkankę chrzęstną
- np. chrząstkozrost szklisty, chrząstkozrost włóknisty (krążki międzykręgowe - disci
intervertebralis)
a. spojenia (symphysis) - np. spojenie miedniczne (symphysis pelvina) oraz
spojenie międzykręgowe (symphysis intervertebralis)
b. szew rzekomy/płaski (sutura harmonia/plana) - połączenie utworzone przez
tkankę chrzęstną włóknistą
- np. połączenie kości nosowych
3) Kościozrosty (synostosis)
- powstaje wtórnie np. po skostnieniu więzozrostu lub chrząstkozrostu
- forma patologiczna - ankylosis (zesztywnienie stawu w wyniku choroby etc.)
4) Mięśniozrosty (synsarcosis)
- polegają na połączeniu kości za pomocą mięśni
- połączenie klatki piersiowej z tułowiem
II. Połączenia maziowe = STAWY (juncturae synoviales, articulationes, diarthrosis)____
Budowa stawu:
a. powierzchnia stawowa (facies articularis)
b. chrząstka stawowa (cartilago articularis)
c. torebka stawowa (capsula articularis)
- błona włóknista tworząca więzadła stawowe (ligamenta)
- błona maziowa (stratum synoviale) - fałdy maziowe (plicae synoviales)
- kosmki maziowe (villi synoviales)
d. maz stawowa (synovia)
e. jama stawowa (cavum articulare)
1) Chrząstka stawowa
- nie posiada żadnych naczyń krwionośnych ani nerwów
- strefy w chrząstce: - strefa powierzchowna
- strefa pośrodkowa (zona intermedia)
- strefa promienista (zona radiata)
- strefa zwapniała (zona calcificans)
Niestałe składniki stawów:
1) Więzadła stawowe (ligamenta articularia)
- mocne pasma łącznotkankowe
- są wytworem błony włóknistej torebki stawowej
- zbudowane z tkanki łącznej zbitej
- wzmacniają torebkę stawową
- utrzymują prawidłowe położenie stawu
- hamują zbyt duże ruchy
- przeciwdziałają oddalaniu się końców stawowych od siebie
a. więzadła torebkowe (lig. capsularia) - przebiegają w obrębie torebki stawowej
jako jej zgrubienia
b. więzadła zewnątrztorebkowe (lig. extracapsularia) - biegną w odległości od
torebki stawowej i są
oddzielone od niej tkanką
łączną luzną
c. więzadła wewnątrztorebkowe (lig. intracapsularia) - wpuklają się do torebki
stawowej wpuchając do jej
wnętrza błonę maziową
2) Obrąbki stawowe (labra glenoidalia)
- zbudowane są z tkanki chrzęstnej włóknistej
- tworzą pierścieniowate pasma będące przedłużeniem panewki stawowej
- dobrze unaczynione i unerwione
- powiększają i pogłębiają panewkę
- służą jako pierścienie ochronne przeciw uderzeniom główek
3) Krążki stawowe (disci articulares)
- zbudowane z tkanki łącznej włóknistej bądz chrząstki włóknistej
- znajdują się pomiędzy dwoma powierzchniami stawowymi
- złączone na obwodzie z torebką stawową
- dzielą jamę stawu na komory
4) Aąkotki (menisci articulares)
- zbudowane z tkanki łącznej włóknistej bądz chrząstki włóknistej
- stanowią częściową przegrodę (a nie całkowitą jak krążki)
- mają kształt półksiężycowaty
- służą jako amortyzatory
- wyrównują niedopasowane powierzchnie stawowe
1) Podział stawów ze względu na liczbę kości tworzących staw
a. staw pojedynczy (articulatio simplex) - biorą udział 2 kości
b. staw złożony (articulatio compositum) - więcej niż dwie kości
2) Podział stawu ze względu na zgodność powierzchni stawowych
a. staw zgodny (articulatio congruens)
b. staw niezgodny (articulatio incongruens) - obecność wstawek zbudowanych z
chrząstki włóknistej
- krążek stawowy (discus articularis)
- łąkotka stawowa (meniscus
articularis)
- obrąbek panewkowy (labrum
acetabulare)
- obrąbek stawowy (labrum
glenoidale)
3) Podział stawów ze względu na ilość torebek stawowych
a. z jedną torebką stawową
b. z większą ilością torebek stawowych
Anatomiczna klasyfikacja stawów (podział ze względu na kształt pow. stawowej)
1) Staw kulisty (art. spheroidea)
- powierzchnia wypukła jest zwana główką (ma kształt wycinka kuli) a wklęsła
powierzchnia panewką
- np. staw ramienny
a. staw kulisty zamknięty - enarthrosis spheroidea
- główka jest większa niż połowa wycinka kuli
- np. staw biodrowy
2) Staw walcowaty/kłykciowy (art. condylaris)
- pow. stawowe w kształcie walca
a. staw walcowaty kontaktujący (ginglymus cangruens)
- pow. stawowe pasują do siebie
- ruchy prostowania i zginania
- np. staw łokciowy
b. staw walcowaty niekontaktujący (ginglymus incangruens)
- pow. stawowe nie pasują do siebie
- wytwarza się łącznik
- np. staw skroniowo-żuchwowy
c. staw sprężynujący
- część poruszana zeskakuje samoczynnie
- np. staw łokciowy i skokowy
d. staw saneczkowy (art. delabens)
- powierzchnia stawowa jednej kości ślizga się po drugiej
- np. staw udowo-rzepkowy
e. staw spiralny (art. spiralis)
- powierzchnie stawowe odpowiadają jednemu skrętowi spirali
- np. staw udowo-piszczelowy
f. staw ślimakowy (art. cochlearis)
- powierzchnie stawowe tworzą ok. ź skrętu śruby
- np. staw stępowo-podudziowy
g. staw owalny (art. ellipsoidea)
- pow. stawowe kształtu elipsowatego
- np. staw szczytowo-potyliczny
h. staw siodełkowy (art. sellaris)
- wypukłe pow. stawowe, w kształcie poprzecznie ustawionego walca
- np. staw międzyczłonowy palca bliższy i dalszy
i. staw obrotowy (art. trochoidea)
- ruch odbywa się poprzez obrót jednej kości wokół występu drugiej
- np. staw szczytowo-obrotowy
j. staw płaski/ścisły (art. planum/ampiarthrosis)
- powierzchnie stawowe są płaskie
- np. staw nadgarstkowo - śródręczny
POACZENIA KOŚCI GAOWY (junctuare ossium capitis)
Więzozrosty:
- więzadła
- szwy
- wklinowania
I. Szwy (suturae)__________________________________________________________________
1) Szew piłowaty/zębaty (sutura serrata)
- np. szew potyliczno-międzyciemieniowy
2) Szew blaszkowaty/liściasty (s. foliata)
- np. szew nosowo czołowy
3) Szew łuskowy (s. squamosa)
- np. szew między łuską kości skroniowej a kością ciemieniową
4) Szew płaski (s. plana)
- np. połączenie kości nosowych
5) Wklinowanie (gomphosis)
- np. połączenie włókniste między korzeniem zęba a ścianą zębodołu
6) Typu schyndylesis
- blaszka pionowa kości sitowej z grzebieniem klinowym i podstawą lemiesza
II. Chrząstkozrosty (synchondroses)________________________________________________
1) Chrząstkozrost śródklinowy (s. intersphenoidalis)
2) Chrząstkozrost klinowo-potyliczny (s. sphenoocipitalis)
4) Chrząstkozrost klinowo-skalisty (s. sphenopetrosa)
5) Chrząstkozrost skalisto-potyliczny
6) Chrząstkozrost śródpotyliczny łuskowo-boczny (s. intraoccipitalis squamolatera)
7) Chrząstkozrost śródpotyliczny podstawno-boczny (s. intraoccipitalis basilateralis)
8) Spojenie żuchwy (syphysis mandibulae - s. intermandibularis) - tylko u Ru (Bo) i Ca
III. Stawy (diarthroses s. asrticulationes capitis)_____________________________________
1) Staw skroniowo-żuchwowy (a. temporomandibularis)
- jest to staw: niezgodny (u Ca i Fe prawie zgodny)
złożony (zawiasowy)
elipsowaty
a. ze strony skroniowej tworzą go: - guzek stawowy
- dół żuchwowy
- wyrostek zastawowy
b. ze strony żuchwy: - wyrostek kłykciowy
c. więzadła: - boczne (ligg. laterale) - wzmacniające, boczna strona stawu
- doogonowe (ligg. caudale) - łączy wyrostek zastawowy k.
skroniowej z wyr. kłykciowym żuchwy
- brak u Car i Su
2) Staw skroniowo-gnykowy (a. temporohyoidea)
- elementy połączone za pomocą torebek stawowych
- kość gnykowa łączy się z wyrostkiem rylcowatym kości skroniowej
- epihyoideum + stylohyoideum + tympanohyoideum + podstawa czaszki
- u Ca łączy się z wyrostkiem suteczkowatym części skalistej
- u Su łączy się z wyrostkiem karkowym łuski kości skroniowej
- u Eq i Bo z częścią bębenkową z wyrostkiem rylcowatym
3) Staw międzyżuchwowy (a. intermandibularis)
- częściowo skostniały
- łączy lewą i prawą gałąz żuchwy
- u Eq i Su jest kościozrost
POACZENIA KRGOSAUPA
STAWY
1) Staw szczytowo-potyliczny
- utworzony przez: - condyli occipitales (kłykcie potyliczne)
- fovea articularis cranialis atlantis
- staw złożony, elipsowaty, zgodny
- umożliwia ruchy zginania i prostowania
- torebki stawowe od strony dogrzbietowej zachowują odrębność
- torebki stawowe od strony dobrzusznej zbliżają się do siebie
- u Car i Ru torebki stawowe dobrzuszne osiągają pełną komunikację
- u Car część brzuszna torebki łączy się ze stawem szczytowo-obrotowym
- wzmocnienia stawu: a. błona szczytowo-potyliczna dogrzbietowa
(membrana atlantooccipitalis dorsalis)
b. błona szczytowo-potyliczna dobrzuszna
(membrana atlantooccipitalis ventralis)
c. więzadła boczne kręgu szczytowego
(ligg. lateralia atlantis)
- od procc. paracondylaris do doczaszkowej krawędzi
alae atlantis
2) Staw szczytowo-obrotowy (a. atlantoaxialis)
- utworzony przez: - dens
- fovea dentis atlantis
- facies articularis cranialis axis
- fovea articularis caudalis atlantis
- staw złożony, niezgodny, obrotowy
- pomiędzy foramen magnum (oddzielającym kłykcie potyliczne) a corpus axis
rozciąga się długa błona szczytowo-obrotowa (membrana tectoria)
a. więzadło żółte(lig. atlanto-axiale) - od tuberculum dorsalis atlantis do procc.
spinosus axialis
b. membrana atlantoaxialis dorsalis - pomiędzy łukami C1 i C2
c. lig. atlantoaxiale ventrale - od tuberculum ventrale atlantis do crista ventralis
axialis
- brak u Car i Su
d. lig. longitudinale dentis - u Eq i Ru
- łączy pars basilaris occipitalis, condyli occipitales i
facies articularis dentis axis
e. ligg. alaria - od dens axis
- u Ca do przyśrodkowej powierzchni kłykci potylicznych
- u Su do krawędzi foramen magnum
- u Eq i Ru do wewnętrznej powierzchni arcus ventralis atlantis
f. lig. apicis dentis - od apex dentis do clivus ossis ossipit
- brak u Eq
g. lig. dentis transversum - wewnątrz kanału kręgowego, poprzecznie ponad dens
axis
- występuje u Car i Su
3) Stawy wyrostków stawowych
- staw prosty, zgodny, płaski (simplex, congruens, plana)
4) Stawy międzypoprzeczne lędzwiowe (articulationes intertransversariae lumbales)
- tylko u Eq
- staw prosty, zgodny, płaski (simplex, congruens, plana)
- łączą wyrostki poprzeczne L5-L6
5) Stawy międzypoprzeczne lędzwiowo-krzyżowe (art. intertrans. lumbosacrales)
- tylko u Eq
- staw prosty, zgodny, płaski (simplex, congruens, plana)
- łączą wyr. poprzeczne L6 i skrzydła kości krzyżowej
WIZADAA DAUGIE KRGOSAUPA
1) Więzadło karkowe
- brak u świni (w jego miejscu szew karkowy raphe nuchae) i kota!
- u Eq i Ru dzieli się na dwie części ( u Ca tylko powrózek karkowy)
a. powrózek karkowy (funiculus nuchae)
Eq: - wychodzi parzyście od guz. potyl. zewn.
- przechodzi nad C1 i C2
- oddzielony przez kaletkę podwięzadłową karkową doczaszkową (bursa
subligamentosa nuchalis cranialis)
- na wysokości C2 podzielont kaletką podwięz. karkową doogonową (bursa
subligamentosa nuchalis caudalis
- na wysokości C3 łączy się z blaszką karkową (lamina nuchae)
- w okolicy kłębu - na wysokości Th4-Th6 obydwie struktury łączą się w
pojedyncze więzadło nadkolczyste
Bo: - odchodzi od guz. potyl. zewn.
- od C2 rozszerza się w dół w postaci płytki
- płytka na wysokości kłębu (Th2-Th3) przechodzi bocznie na obwodowe
końce wyrostków kolczystych Th2-Th4 nie pokrywając ich od góry
- powrózek karkowy poczynając od kłębu staje się pojedynczy i przechodzi
w pojedyncze więzadło nadkolczyste
- powrózek karkowy na wysokości kłębu przechodzi w część kapturową
(kłębową) (pars cucullaris)
Ca: - wychodzi parzyście od wyrostka kolczystego kręgu obrotowego do
wyrostka kolczystego Th1
- nie łączy się z kręgami odcinka szyjnego
- występuje tylko powrózek (bez blaszki)
b. blaszka karkowa (lamina nuchae)
Eq: - skłąda się z 2 płytek
- płytki te odchodzą silnymi zębami od obrotnika i C3-C5
- kończy się na powrózku karkowym przy Th2-Th3
Bo: - odchodzi jako twór parzysty od łuków C2-C4
- skośnie ku tyłowi wchodzi w powrózek karkowy
- na wyrostku kolczystym C5-C6 tworzy się część nieparzysta blaszki karkowej i
dołącza do części kapturowej powrózka karkowego
2) Więzadło nadkolczyste (lig. supraspinale)
- biegnie nad wyrostkami kolczystymi Th-L-Sc, zlewając się z więzadłami
międzykolcowymi
- u Eq: - na wyrostkach Th2 i Th3 znajduje się kaletka podwięzadłowa nadkolcowa
(bursa subligamentosa supraspinalis) czyli kaletka kłębowa (bursa
cucullaris)
- u Bo: - powrózek karkowy na wysokości kłębu przechodzi w część kapturową
(kłębową) (pars cucullaris)
- u Ca: - przyczepia się do zakończeń wyrostków kolczystych kończąc na Sc3
3) Więzadła podłużne dobrzuszne (lig. longitudinale ventrale)
- biegnie od Th8 do kości krzyżowej
- na dobrzusznych powierzchniach trzonów kręgów
- przymocowuje się do każdego krążka międzykręgowego
4) Więzadła podłużne dogrzbietowe (lig. longitudinale dorsale)
- leży w kanale kręgowym i na krążkach międzykręgowych
- rozpoczyna się na zrębie kręgu obrotowego a kończy na kości krzyżowej
- u Car biegnie aż do kręgów ogonowych
WIZADAA KRÓTKIE KRGOSAUPA
1) Więzadła międzyłukowe (lig. interarcualia)
- elastyczne pasma biegnące w przestrzeniach międzyłukowych
- utrzymują ciężar tułowia, muskulatury zadu i grzbietu
2) Więzadła międzykolczyste (lig. interspinalia)
- znajdują się pomiędzy wyrostkami kolczystymi kręgów
- ograniczają zginanie kręgosłupa w kierunku dobrzusznym
- u Car w odcinku Th-L to pasma mięśniowe
- u Eq w części przedniej są elastyczne
- u Bo w części tylnej są elastyczne
3) Więzadła międzypoprzeczne (lig. intertransversaria)
- łączą wyrostki poprzeczne kręgów lędzwiowych
4) Połączenia lędzwiowo-krzyżowe
- tylko u Eq
- łączą ostatni kręg L z kością krzyżową
- więzadła długie i krótkie kręgosłupa
- krążki międzykręgowe
- stawy międzypoprzeczne lędzwiowo-krzyżowe
- stawy międzypoprzeczne lędzwiowe
KRŻKI MIDZYKRGOWE (disci intervertebrales)
- zbudowane ze zlokalizowanego wewnętrznie jądra miażdżystego (nucleus
pulposus) i otaczającego go pierścienia włóknistego (anulus fibrosus)
- zewnętrzna warstwa krążka zawiera mieszaninę komórek fibrocyto- i
chondrocytopodobnych
- doczaszkową i doogonową granicę krążka tworzy cienka warstwa tkanki chrzęstnej
szklistej zwanej nasadową płytką kręgu
- nasadowa płytka kręgu zbudowana jest z : wody (50-80%)
proteoglikanów
kwasu hialuronowego
kolagenu typu II
- z niej na drodze dyfuzji i osmozy docierają do krążka substancje odżywcze
1) Pierścień włóknisty
- zbudowany jest z koncentrycznie układających się blaszek
- dogrzbietowa część pierścienia włóknistego jest trzykrotnie grubsza od
dobrzusznej
- im bliżej środka, tym pierścień nabiera charakteru coraz bardziej chrzęstnego z
dominującymi komórkami chondrocytopodobnymi
- włókna wewnętrznej warstwy pierścienia zakotwiczają się w nasadowej płytce
kręgu a włókna warstwy zewnętrznej kotwiczą w kostnych zakończeniach
kręgów
- naczynia krwionośne dochodzą tylko do jego zewnętrznej części
Przepuklina krążka międzykręgowego
- może do niej dojść u każdej rasy psa, ale szczególnie predysponowane są np.
jamniki, buldożek francuski, pekińczyk i pudel miniaturowy (rasy
chondrodystroficzne)
- dochodzi u nich do degeneracji pierścienia włóknistego
typ I: - na wskutek degeneracji dochodzi do jego przerwania i jądro miażdżyste
eksploduje do wnętrza kanału kręgowego
- pojawia się nagle, powodując różnego stopnia niedowład i inne dysfunkcje
nerwowe
typ II: - występuje u psów w starszym wieku
- dochodzi do stopniowego przemieszczania się jądra miażdżystego w
kierunku kanału kręgowego
- objawami są bóle i stopniowo pogarszająca się mobilność
POACZENIA KLATKI PIERSIOWEJ (juncturae thoracis)________________________________
I. Staw żebrowo-kręgowy (art. costovertebralis)____________________________________
- połączenie żebra i kręgu piersiowego
- staw złożony, zgodny, płaski
1) Staw głowy żebra (art. capitis coste)
- 2 jamy stawowe
- staw kulisty
2) Staw żebrowo poprzeczny (art. costotransversarium)
- staw siodełkowy
3) Więzadła
a. więzadło żebrowo-poprzeczne (lig. costotransversarium)
- pomiędzy podstawą łuku kręgowego a szyjką żebra
b. więzadło guzka żebrowego (lig. tuberculi coste)
c. więzadło promieniste głowy żebra (lig. capitis coste radiatum)
- rozpoczyna się na powierzchni dobrzusznej żebra, tuż obok głowy a kończy
promieniście na powierzchni dobrzusznej dwóch sąsiadujących kręgów
- posiada 2 odnogi (doczaszkową i doogonową)
d. więzadło śródstawowe głowy żebra (lig. capitis coste intraarticulare)
- od sulcus interarticularis głowy żebra do kręgosłupa
- posiada 3 odnogi (doogonową, doczaszkową i środkową = lig. intercapitale)
e. więzadło międzygłowowe (lig. intercapitale)
- biegnie od głowy żebra do głowy przeciwległego żebra, poniżej lig.
longitudinale dorsale, ale ponad częścią grzbietową krążka
międzykręgowego)
- przyczepione do krążków za pomocą błon maziowych
II. Połączenia żeber z chrząstkami żebrowymi (junctuare costochondriales)_________
1) Spojenie/chrząstkozrost chrząstkowo-żebrowe (symphysis costochondrales)
- u Eq i Ca
2) Stawy chrząstkowo-żebrowe (articulatio costochondrales)
- Ru i Su
III. Połączenia żeber z mostkiem___________________________________________________
1) Stawy mostkowo-żebrowe (articulationes sternocostales)
- stawy zawiasowe (kłykciowe)
- u Su i Eq pierwsza para żeber ma wspólną jamę stawową na rękojeści mostka
2) Więzadła
a. więzadło mostkowo-żebrowe promieniste (lig. sternocostale radiatum)
- dogrzbietowe i dobrzuszne
b. więzadło żebrowo-mieczykowate (lig. costoxiphoideum)
c. więzadło mostkowe (lig. sterni) - brak u Car
- na dogrzbietowej powierzchni mostka
- u Ru i Su od 1. pary żeber do chrząstki wyrostka
mieczykowatego
- u Eq 3 gałęzie ostatniego żebra mostkowego i
chrząstki wyrostka mieczykowatego
3) Błony
a. błona mostkowa (membrana sterni) - na powierzchni dogrzbietowej mostka
- utworzona przez więzadło dogrzbietowe
b. błona międzyżebrowa zewnętrzna (membrana intercostalis externa)
c. błona międzyżebrowa wewnętrzna (membrana intercostalis interna)
IV. Połączenia żeber między sobą_________________________________________________
- mięśnie międzyżebrowe zewnętrzne i wewnętrzne (mm. intercostales ext. et int.)
- powięz wewnątrzpiersiowa - fascia endothoracica
- silna, sprężysta
- leży pod opłucną żebrową
V. Połączenia mostka (juncturae sterni)____________________________________________
- odcinki mostkowe połączone za pomocą chrząstkozrostów, które pózniej kostnieją
a. chrząstkozrost rękojeściowo-mostkowy (synchondrosis manubriosternalis)
b. chrząstkozrost międzyodcinkowy mostka (synchondroses intersternebrales)
c. chrząstkozrost mieczykowato-mostkowy (synchondrosis xiphosternalis)
- staw rękojeściowo-mostkowy (art. manubriosternalis) - u Ru i Su
- więzadła mostkowo-żebrowe
wewnątrzstawowe
POACZENIA KOCCZYNY PIERSIOWEJ (junctuare membrii thoracici)__________________
I. Połączenie stawu kończyny z tułowiem__________________________________________
1) Mięśniozrost (synsarcosis)
- przymocowuje łopatkę do tułowia
2) Staw ramienny (art. humeri)
- tworzą go: cavitas glenoidalis + caput humeri + labrum glenoidale
- staw kulisty, zgodny
- ruchy zginania i prostowania
- luzna torebka stawowa - Eq i Bo 3 zachyłki doczaszkowe i 2 doogonowo-boczne
- Car 2 zachyłki doczaszkowe i 1 doogonowo-boczny
- brak więzadeł
- staw stabilizują mięśnie: - m. infraspinatus
- m. supraspinatus
- m. subscapularis
- ścięgno początkowe m. dwugłowego ramienia
- u Ca, Su i małych przeżuw. wpukla się do
wnętrza torebki stawowej tak, że błona
maziowa tworzy krezkę ścięgna (mesotendon)
- u Bo i Eq ścięgno zachowuje położenie
zewnętrzne i jest oddzielone od torebki
kaletką (bursa intertubercularis)
- retinaculum musculi bicipitis (troczek) jest
rozpięty miedzy guzkiem większym i mniejszym
stabilizując wyżej wymienione ścięgno
początkowe
3) Więzadło
a. lig. glenohumerale laterale et mediale (więzadło panewkowo-ramienne)
b. lig. coracohumerale (więzadło kurczo-ramienne)
- u Eq i Ca biegnie od guzka nadpanewkowego do części doogonowych obu
guzków kości ramiennej
- czasem oba zgrubienia opisywane są jako zgrubienia torebki stawowej
II. Staw łokciowy (art. cubiti) ______________________________________________________
- staw złożony, bloczkowy
- u Eq, Bo i Ca jest typem zatrzaskowym
- ruchy zginania prostowania
- wspólna torebka stawowa
- 2 zachyłki (przyśrodkowy i boczny)
- składa się z: condylus humeri + incisura trochlearis ulnae + caput radii
1) Staw ramienno-promieniowy (art. humeroradialis)
2) Staw ramienno-łokciowy (art. humeroulnaris)
3) Staw promieniowo-łokciowy bliższy (art. radioulnare proximale)
- u wszystkich gatunków
- złożony z: incisura radialis ulne + circumferentia articularis radii
- torebka stawowa obcisła
a. lig. anulare radii - wokół głowy kości promieniowej
u Car:
b. lig. interosseum anterbrachii - w bliższej 1/3 przedramienia
- wzmacnia błonę międzykostną od strony bocznej
u Car i młodych osobników dużych zwierząt:
c. membrana interossea anterbrachii - twór łącznotkankowy
- łączy kość promieniową i łokciową
4) Więzadła wzmacniające
a. więzadło poboczne boczne/łokciowe (lig. collaterale larerale/ulnare)
- mocniejsze
- od bocznych guzków i dołków więzadłowych bloczka kości ramiennej
- do bocznej powierzchni kości promieniowej i łokciowej (u Eq tylko do
promieniowej)
b. więzadło poboczne przyśrodkowe/promieniowe (lig. coll. mediale/radiale)
- słabsze
- od przyśrodkowych dołków więzadłowych bloczka kości ramiennej
- u Ca i Su ma dwie odnogi: - doogonowa - mocniejsza
- kończy się na guzku więzadłowym
kości promieniowej
- doczaszkowa - słabsza
- kończy się na powierzchni
przyśrodkowej kości promieniowej
- u Bo i Eq część doczaszkowa to uścięgniony mięsień nawracacz obły (lig.
collaterale mediale longum - m. pronator teres)
- u Bo i Eq występuje lig. collaterale mediale breve s. profundum
(doogonowo), jest to odpowiednik powyższego więzadła
u Ca:
c. więzadło pierścieniowate kości promieniowej (lig. anulare radii)
- obejmuje koniec bliższy kości promieniowej biegnąc od więzadła pobocznego
bocznego do pobocznego przyśrodkowego
- zamiast niego u trawożernych jest lig. transversum mediale et laterale
d. więzadło wyrostka łokciowego (lig. olecrani)
- od tuber olecrani do epicondylus medialis humeri
- więzadło sprężyste
5) Staw promieniowo-łokciowy dalszy (art. radioulnare distale)
- złożony z: caput ulnae (circumferentia articularis) + incisura ulnaris radii
a. lig. radioulnare - pomiędzy bloczkiem kości promieniowej a wyrostkiem
rylcowatym kości łokciowej
- u Ca po stronie doczaszkowej
- u Su - syndesmosis
- u Ru - synosteosis
- u Eq brak końca dalszego kości łokciowej
III. Połączenia nadgarstka_________________________________________________________
- nadgarstek spełnia rolę amortyzatora wstrząsów
- ossa carpi et ossa carpalia tworzą sulcus carpi wyścielony przez lig. carpi palmare
profundum i zamknięty przez biegnący powierzchownie od przyśrodkowej krawędzi
nadgarstka do os carpi accesorium retinaculum flexorum, tworząc canalis carpi
- przez canalis carpi przechodzą ścięgna mm. zginaczy palców, naczynia
krwionośne i nerwowe tworzące dalej nerwy i naczynia pokładów dłoniowych
1) Staw nadgarstkowy
- staw złożony
- jako całość to staw bloczkowy
- błona maziowa tworzy trzy torebki maziowe
- dzieli się na stawy wtórne:
a. staw podramienno-nadgarstkowy (art. anterbrachiocarpea)
- luzna torebka stawowa
- ruchy przywodzenia i odwodzenia
- u Eq to staw bloczkowy, u Bo ślimakowy u Ca owalny
b. staw śródnadgarstkowy (art. mediocarpea)
- staw złożony, bloczkowy
- ruchy jednopłaszczyznowe
c. stawy międzynadgarstkowe/wewnątrzrzędowe (art. intercarpea/interordinarii)
d. staw nadgarstkowo-śródręczny (art. carpometacarpea)
- ciasna torebka stawowa
- staw płaski
e. stawy międzyśródręczne (art. intermetacarpea)
- u Car i Su połączone stawowo
- u Ru - III+IV brak możliwości ruchu względem siebie
- u Eq małe stawy pomiędzy II + III + IV (ruch bardzo ograniczony - skostniałe
więzadła)
2) Więzadła
a. troczek prostowników (retinaculum extensorum)
- wzmacnia torebkę stawową
- otacza ścięgna mięśni prostowników
b. więzadło nadgarstka dogrzbietowe (lig. carpi dorsale)
- składa się z: - lig. radiocarpeum dorsale
- lig. ulnocarpeum dorsale
c. troczek zginaczy (retinaculum flexorum)
- od strony dłoniowej
- przyczepia się do kości nadgarstka dodatkowej
d. więzadło nadgarstka dłoniowe głębokie (lig. carpi palmare profundum)
- składa się z: - lig. radiocarpeum palmare
- lig. ulnocarpeum palmare
- lig. carpi radiatum
e. więzadła międzynadgarstkowe dogrzbietowe, dłoniowe i międzykostne
(lig. intercarpeum dorsale, palmare et interosseum)
3) Więzadła długie nadgarstka
- znajdują się między przedramieniem a śródręczem
a. więzadło nadgarstka poboczne boczne długie (lig. carpi collaterale laterale)
b. więzadło nadgarstka poboczne przyśrodkowe długie (lig. carpi coll. mediale)
4) Więzadła krótkie nadgarstka
- łączą sąsiadujące kości tego samego lub przylegającego rzędu
a. więzadło nadgarstka poboczne boczne krótkie bliższe
(lig. carpi collaterale laterale breve proximale)
b. więzadło nadgarstka poboczne boczne krótkie dalsze
(lig. carpi collaterale laterale breve distale)
c. więzadło nadgarstka poboczne przyśrodkowe krótkie bliższe
(lig. carpi collaterale mediale breve proximale)
d. więzadło nadgarstka poboczne przyśrodkowe krótkie dalsze
(lig. carpi collaterale mediale breve distale)
e. więzadła międzyrzędowe (podłużne)
(ligg. interordinaria = ligg. intercarpea dorsalia et palmaria)
- łączą główne stawy ze sobą
f. więzadła śródrzędowe (poprzeczne)
(ligg. intraordinaria = ligg. intercarpea interossea)
- łączą ze sobą sąsiadujące kości tego samego stawu
5) Więzadła stabilizujące kość dodatkową nadgarstka
a. więzadło dodatkowo-łokciowe (lig. accesorioulnare proximale)
- od os carpi accesorium do kości promieniowej
b. więzadło dodatkowo-nadgarstkowo-łokciowe (lig. accesoriocarpoulnare)
- od os carpi accesorium do os carpi ulnare
c. więzadło dodatkowo-czwarte (lig. accesorioquartale)
- ma dwa ramiona od os carpi accesorium do os carpale IV
d. więzadło dodatkowo-śródręczne (lig. accesoriometacarpeum)
- od os carpi accesorium do os metacarpale IV
6) Ścięgna końcowe mięśni
a. m. odwodziciel palca I długi (m. abductor policis (digiti I) longus)
b. m. prostownik nadgarstka promieniowy (m. extensor carpi radialis)
c. m. prostownik palcowy wspólny (m. extensor digitorum communis)
d. m. prostownik palcowy boczny (m. extensor digitorum lateralis)
e. m. prostownik nadgarstka łokciowy (m. extensor carpi ulnaris)
f. m. zginacz palców głęboki (m. flexor digitorum profundus)
g. m. zginacz palców powierzchowny (m. flexor digitorum superficialis)
IV. Połączenia palców____________________________________________________________
1) Staw śródręczno-członowy (art. metacarpophalangea)
- u Eq zwany stawem pęcinowym (art. compedale)
- jest to staw bloczkowy
- torebka stawowa wytwarza recessus dorsalis et ventralis (zachyłek)
- składa się z: - końca dalszego kości śródręcza
- końca bliższego kości członu palca bliższego
- trzeszczki bliższej
2) Mięsień międzykostny pośr. (m. interosseus med.)
- jest całkowicie uścięgniony
- u Eq i Bo spełnia rolę więzadła wieszadłowego trzeszczki
3) Ścięgno mięśnia palców prostownika wspólnego
(tendo m. extensor digiti communis)
4) Więzadło poboczne boczne i przyśrodkowe (ligg. collaterale laterale et mediale)
5) Więzadła trzeszczek
a. więzadło dłoniowe (lig. palamre)
b. więzadła trzeszczkowe poboczne boczne i przyśrodkowe
(ligg. sesamoidea collaterale laterale et mediale)
- każde z nich ma odpowiednie 2 ramiona: - jedno kończy się na McIII
- drugie na guzku więzadłowym
kości pęcinowej
c. więzadła trzeszczkowe krzyżowe (ligg. sesamoidea cruciata)
- biegną od podstaw trzeszczek do przeciwległego guzka więzadłowego
paliczka bliższego
- krzyżują się ze sobą
- są przykryte kolejnymi dwoma więzadłami
d. więzadła trzeszczkowe krótkie (ligg. sesamoidea brevia)
- łączą podstawy trzeszczek z paliczkiem bliższym
u Eq:
e. więzadło trzeszczkowe proste (lig. sesamoideum rectum laterale et mediale)
- od podstaw obu trzeszczek
- dwie części: - powierzchowna sięga do guzowatości kości koronowej
- głębsza kończy się na trójkącie kości pęcinowej
f. więzadło trzeszczkowe skośne (lig. sesamoideum obliqua laterale et mediale)
- od trzeszczek do trójkąta kości pęcinowej
g. więzadło śródręczno-międzytrzeszczkowe (lig. metacarpointersesamoideum)
- od więzadła międzytrzeszczkowego odchodzi dwoma ramionami do
powierzchni dłoniowej Mc III
u Bo:
h. więzadło międzytrzeszczkowe międzypalcowe
(lig. intersesamoideum interdigitale)
- łączy doosiowe trzeszczki parzyste palca III i IV
i. lig. phalangosesamoideum interdigitale
- biegnie od paliczka bliższego palca III do trzeszczki parzystej doosiowej palca
IV i odwrotnie
6) Staw międzyczłonowy palca ręki bliższy (art. interphalangea proximalis manus)
- u Eq staw koronowy
- staw siodełkowy, zawiasowy o ograniczonym ruchu na boki, prosty, bloczkowy
- zachyłki - grzbietowy i dłoniowy
- u Eq posiada więzadła poboczne
- u Su i Ru posiada więzadła dłoniowe
- u Car posiada więzadła poboczne i dłoniowe
więzadła:
a. mięsień międzykostny pośr. (m. interosseum med.)
- więzadło podwieszające trzeszczki
b. ścięgno m. prostownika palc. wspólnego (tendo m. extensor digit. communis)
c. więzadła poboczne boczne i przyśrodkowe (ligg. collaterale lat. et med.)
d. więzadła dłoniowe (ligg. palmaria)
Bo:
e. lig. collaterale commune axiale
- biegnie na doosiowej powierzchni
- od końca dalszego paliczka bliższego i bliższego końca paliczka środkowego
- do paliczka dalszego
7) Staw międzyczłonowy palca ręki dalszy (art. interphalangea distalis manus)
- u Eq nazywany stawem kopytowym
- u Bo nazywany racicowym
- staw bloczkowy
więzadła:
a. mięsień międzykostny pośr. (m. interosseus med.)
- więzadło podwieszające trzeszczki
b. ścięgno mięśnia prostownika palców wspólnego
(tendo m. extensor digitorum communis)
c. więzadła poboczne boczne i przyśrodkowe (ligg. collaterale lat. et med.)
u Ru:
d. ligg. interdigitalia distalia
- trzeszczka kopytowa i chrząstka kopytowa łączą się pomiędzy sobą jak również z
każdym z członów palcowych, tworząc odpowiednie więzadła
więzadła trzeszczki kopytowej:
a. lig. sesamoideum distale impar (nieparzyste)
- od trzeszczki kopytowej do kości kopytowej
b. lig. sesamoideum axiale et abaxiale
c. ligg. sesamoidea collateralia
- od trzeszczki kopytowej do paliczka środkowego
więzadła chrząstki kopytowej:
a. ligg. chondrocompedalia
b. ligg. chondrocoronalia (chondro-sesamoidea)
c. ligg. chondroungularia collateralia
d. ligg. chondroungularia cruciata
POACZENIA KOCCZYNY MIEDNICZNEJ - juncturae membrii pelvini__________________
I. Połączenie kości miednicznych__________________________________________________
- Symphisis pelvina (symphysis pubis ischii) - złożone z kości łonowych i kulszowych
- chrząstkozrost
- część doczaszkowa ulega z wiekiem
kostnieniu
II. Połączenie kończyny z tułowiem________________________________________________
1) Staw krzyżowo-biodrowy (art. sacroiliaca)
- staw ścisły (ampiarthrosis), płaski, zgodny
- tworzony przez: - powierzchnie uchowate skrzydeł kości krzyżowej
- powierzchnie uchowate skrzydeł kości biodrowej
2) Więzadła
a. więzadła krzyżowo-biodrowe dobrzuszne (ligg. sacroiliaca ventralis)
- przebiegają między kością krzyżową i kością miedniczną
b. więzadła krzyżowo-biodrowe dogrzbietowe, część krótka
(ligg. sacroiliaca dorsalis, pars brevis)
- od guza krzyżowego skrzydła kości biodrowej
- do końca wyrostka kolczystego kości krzyżowej zlewając się z więzadłem
nadkolcowym
c. więzadła krzyżowo-biodrowe dogrzbietowe, część długa
(ligg. sacroiliaca dorsalis, pars longa)
- trójkątna płytka więzadłowa
- znajduje się na przyśrodkowym brzegu kości biodrowej i na guzie krzyżowym,
na powierzchni dobrzusznej doczaszkowej odcinka kości krzyżowej i na jej
bocznym brzegu
- przechodzi w więzadło krzyżowo-biodrowe dogrzbietowe część krótką
d. więzadła krzyżowo-biodrowe międzykostne (ligg. sacroiliaca interossea)
- pomiędzy guzami biodrowymi skrzydeł kości biodrowej a grzbietową
powierzchnią skrzydeł kości krzyżowej
u Car:
e. więzadło krzyżowo-guzowe (lig. sacrotuberale)
- brak u Fe
- od wyrostka poprzecznego ostatniego kręgu krzyżowego
- do guza kulszowego
u Ru:
- odpowiednikiem więzadła krzyżowo-guzowego jest szerokie pasmo od krawędzi
bocznej kości krzyżowej
u Eq i Su:
f. więzadło krzyżowo-kolcowo-guzowe szerokie (lig. sacrospinotuberale, latum)
- od wyrostków poprzecznych pierwszych kręgów ogonowych
- do kości biodrowej i kulszowej
III. Połączenie wolnej kończyny miednicznej_______________________________________
1) Staw biodrowy (art. coxae)
- powiększa go obrąbek panewki (labrum acetabulare)
- staw kulisty
- obszerna torebka stawowa
- u kopytnych ograniczona ruchomość do zginania i prostowania
- u Car ruchomość bardzo szeroka
więzadła:
a. więzadło poprzeczne panewki (lig. transversum acetabuli)
- biegnie wzdłuż brzegu panewki
- łączy oba brzegi wcięcia panewkowego
b. więzadło głowy kości udowej (lig. capitis ossis femoris)
- więzadło obłe kości udowej (lig. teres)
- między dołem panewkowym a dołkiem głowy kości udowej
- pokryte błoną maziową
c. więzadło biodrowo-udowe (lig. iliofemorale)
d. więzadło łonowo-udowe (lig. pubofemorale)
e. więzadło kulszowo-udowe (lig. ischiofemorale)
u Eq:
f. więzadło dodatkowe kości udowej (lig. accesorium ossis femoris)
- pochodzi od ścięgna mięśnia prostego brzucha (m. rectum abdominis)
- wnika przez wcięcie panewki
- kończy się wraz z więzadłem głowy kości udowej
2) Staw kolanowy_(art. genu)
- staw złożony (art. complex), niezgodny (art. incongruens)
a. staw udowo-piszczelowy (art. femorotibialis)
- niezgodny, spiralny
- występują dwie łąkotki: boczna i przyśrodkowa
- łąkotki są półksiężycowatymi tworami z tkanki chrzęstnej włóknistej
- ruchy zginania i prostowania, ograniczone ruchy rotacyjne
- torebka stawowa obszerna
- u Car jamy stawowe stawów udowo-piszczelowych zawierają trzeszczki mięśnia
brzuchatego - trzeszczki Vesala
- więzadła poboczne boczne (strzłkowe) i przyśrodkowe (piszczelowe)
(ligg. collaterale lat. et med.)
- więzadła krzyżowe kolana doczaszkowe i doogonowe
(ligg. cruciata genus cran. et caud.)
- więzadło podkolanowe skośne (lig. popliteum obliquum)
- więzadła łąkotek: - obie łąkotki łączą się z kością piszczelową za pomocą
wiązadeł piszczelowych łąkotek (ligg. tibiale meniscorum)
a) więzadło piszczelowo-łąkotkowe doczaszkowe
(lig. tibiale cranialis menisci lateralis et medialis)
b) więzadło piszczelowo-łąkotkowe doogonowe
(lig. tibiale caudalis menisci lateralis et medialis)
c) więzadło łąkotkowo-udowe - tylko łąkotki bocznej
(lig. meniscofemorale) - łączy się z kłykciem
przyśrodkowym kości udowej
d) więzadło poprzeczne kolana - Car i Bo
(lig. transversum genus)
b. staw udowo-rzepkowy (femoro-patellaris)
- zgodny
- staw saneczkowy
- u Eq - staw zatrzaskowy
- rzepka znajduje się w ścięgnie końcowym mięśnia czworogłowego uda
- więzadło udowo-rzepkowe boczne i przyśrodkowe
(lig. femoropatellaria lat. et med.)
- więzadło rzepki (lig. patellae) - u Ca, Su i małych Ru jest tylko jedno
- u Eq i Bo są 3 więzadła rzepkowe
- więzadło rzepki oddzielone jest od torebki
stawowej przez ciało tłuszczowe
podrzepkowe
- troczek rzepki (retinaculum patellae)
- kaletka podrzepkowa (bursa infrapatellaris) - pomiędzy więzadłem rzepki a
guzowatością piszczelową
u Car i Ru:
c. art. tibiofibularis proximalis et distalis
- ciasne jamy stawowe
- posiada więzozrost (membrana interossea cruris)
- u Ru tylko distalis
- więzadło głowy strzałki doczaszkowe (lig. capitis fibulae cranialis)
- więzadło głowy strzałki doogonowe (lig. capitis fibulae caudalis)
- błona międzykostna podudzia (membrana interosea cruris)
u wszystkich oprócz Eq:
d. art. tibiofibularis distalis
- koniec dalszy kości strzałkowej + kosteczka boczna
- więzadło piszczelowo-strzałkowe doczaszkowe (lig. tibiofibulare cran.)
- więzadło piszczelowo-strzałkowe doogonowe (lig. tibiofibulare caud.)
IV. Połączenie stępu (staw stępowy) (art. tarsi)_____________________________________
- staw złożony
- staw czteropiętrowy
- błona włóknista obejmuje cały stęp
- błona maziowa tworzy 4 worki dla każdego piętra stawu
- dzieli się na stawy wtórne:
1) Staw stępowo-podudziowy (art. tarsocruralis)
- staw ślimakowy
- torebka stawowa obszerna
- posiada trzy zachyłki (2 stopowe i 1 grzebietowy)
2) Staw międzystępowy bliższy (art. intertarsea proximalis)
- u Car: ruchy zginania, prostowania i rotacji
- u Ru: tylko ruchy zginania i prostowania
- u Eq: brak ruchomości
a. staw skokowo-piętowy (art. talocalcana)
b. staw skokowo-piętowo-centralny (art. talo-calcaneocentralis)
3) Staw międzystępowy dalszy (art. intertarsea distalis)
- staw sztywny
- tworzy sztywne połączenie z kośćmi śródstopia - staw stępowo-śródstopowy
4) Staw stępowo-śródstopowy (art. tarsometatarsea)
5) Staw śródstępowy (art. intratarsea) - prez. intraordinarii
- stawy pionowe
- pomiędzy kośćmi tego samego rzędu
- ruchomość niewielka
6) Stawy międzyśródstopowe (art. intermetatarseae)
7) Więzadła stępu
a. więzadła poboczne boczne długie stępu
(lig. collaterale laterale tarsi longum)
- rozpoczyna się na kostce bocznej
- przytwierdza się do kości skokowej stępu (Tt), piętowej (Tf) oraz T4
- kończy się na Mt4 i Mt3
b. więzadła poboczne przyśrodkowe długie
(lig. collaterale laterale tarsi longum)
- rozpoczyna się na kostce przyśrodkowej
- przytwierdza się do kości skokowej stępu, kości stępu ośrodkowej, T1, T2 i T3
- kończy się na Mt2 i Mt3
c. więzadła podeszwowe długie (ligg. plantare longum)
- od podeszwowej powierzchni guza piętowego
- przytwierdza się do T4, Tc i T3
- kończy się na Mt4 i Mt3
d. więzadła stępu grzbietowe (ligg. tarsi dorsalia)
(stawy proste - udowy, ramienowy, sacroiliaca i członowy bliższy!!!)
_______________________________ _____Jana Bąkowsk� (I wet.stac. 2014 -1a)_____
ANATOMIA wykład 5.
MYOLOGIA
Tkanka mięśniowa
1) gładka (textus muscularis glaber) - mięśnie trzewne
2) poprzecznie prążkowana (t. muscularia transversatriatus)
a. szkieletowa (t. muscularis transv. skeleti)
b. sercowa (t. muscularis transv. cardiacus)
Budowa mięśnia
- składa się z kurczliwego brzuśca (venter) oraz ścięgna (tendo/tenon)
początkowego (origio) i końcowego (insercio)
Ścięgno
- przytwierdza mięsień do przyczepu
- przyczep początkowy to ten bliżej głowy lub bliżej płaszczyzny pośrodkowej ciała
- mięsień może łączyć się z przyczepem bezpośrednio lub pośrednio przy pomocy ścięgna
- przepona jest na odwrót (mięśnie na zewnątrz, ścięgno w środku)
Rozcięgno (aponeurosis) - ścięgno przybierające postać płaskiej, szorstkiej błony
Budowa mięśnia poprzecznie prążkowanego
- włókna skupione są w pierwotne pęczki mięśniowe
- włókna te spaja niewielka ilość tkanki łącznej czyli śródmięsna (endomysium)
- poszczególne pierwotne pęczki mięśniowe wiąże z sobą omięsna wewnętrzna (perimysium
internum)
- w większych mięśniach występuje jeszcze omięsna zewnętrzna (perimysium externum)
- całość narządu otacza namięsna (epimysium)
Podział mięśni ze względu na kształt
1) mięsień wrzecionowaty (m. fusiformis)
2) mięsień płaski (m. planus)
3) mięsień dwugłowy (m. biceps) - ma dwa brzuśce koło siebie
4) mięsień trójgłowy (m. triceps) - u psa jest jeszcze caput accesorium (czyli ma 4)
5) mięsień czworogłowy (m. quadriceps)
6) mięsień dwubrzuścowy (digastricus) - ma brzuśce jeden za drugim; jedyny mięsień, który opuszcza
żuchwę (w dół)
7) mięsień okrężny (m. orbicularis)
8) mięsień zwieracz (m. sphincter) - odmiana mięśnia okrężnego
Podział mięśni ze względu na funkcję
1. prostownik (extensor)
2. zginacz (flexor)
3. przywodziciel (adductor)
4. odwodziciel (obductor)
5. zwieracz (sphincter)
6. rozszerzać (dilatator)
7. unosiciel (levator)
8. obniżacz (depressor)
9. obracacz (rotator)
10. nawracacz (pronator)
11. odwracacz (supinator)
12. cofacz (retractor)
Właściwości mięśni
a. sprężystość - każdy żywy mięsień da się rozciągnąć a następnie szybko wraca do swej długości
początkowej
- sprężystość zmniejsza się w ciągu pracy mięśnia i jest najsłabsza podczas zmęczenia
b. stężenie pośmiertne (rigor mortis) - kilka godzin po śmierci (1-4) mięśnie zaczynają twardnieć
- rozpoczyna się proces ten na głowie (mm. żwacza) a kończy na
kończynach miedniczych
- ustępuje po 2-3 dniach
c. napięcie (tonus) - żywe włókno wykazuje stan napięcia
- napięcie spoczynkowe
- podlega ono kontroli autonomicznego układu nerwowego
d. skurcz (contractio) - włókna mięśniowe reaguje na bodzce skracaniem się składników skurczliwych
- w warunkach fizjologicznych czynnikiem wyzwalającym jest bodziec ze strony
ośrodkowego układu nerwowego
- podczas pracy ilość krwi przepływającej przez mięsień wzrasta 10x
- rezultatem pracy mięśnia jest praca mechaniczna i ciepło
Siła mięśni jest przenoszona na kości i stawy
- z uwagi na liczbę stawów, na który działa mięsień, dzielimy je na:
1. jednostawowy (uniarticularis)
2. dwustawowy (biarticularis)
3. wielostawowy (polioarticularis)
- z reguły mięśnie położone do przodu od osi stawu działają jako zginacze
- położone z tyłu to prostowniki
- bocznie to odwodziciele lub przywodziciele
- mięśnie położone skośnie lub poprzecznie są z reguły nawracaczami i odwracaczami
- podczas pracy dynamicznej obie powierzchnie przyczepów zbliżają się do siebie lub oddalają
- mięśnie pracują statycznie podczas ustalania stawów
- w pracy mięśni biorą udział całe grupy mięśni
- mięśnie mogą wykonywać ruchy współdziałające (synergistyczne) lub przeciwne (antagonistyczne)
- podczas każdego ruchu pracują obie grupy mięśni, ale jedna z nich dużo mocniej
- podczas zgięcia kurczą się zginacze, ale prostowniki nie pozostają bierne
- prostowniki są słabiej pobudzane i w sposób kontrolowany rozciągają się
- praca ta jest koordynowana przez układ nerwowy
- w pewien sposób prostowniki podczas zginania działają jak hamulce zapobiegające gwałtownym i
niekontrolowanym ruchom w stawach
Narządy pomocnicze mięśni
1. Powięzie (fasciae)
- błony zbudowane z tkanki łącznej włóknistej otaczające mięśnie i grupy mięśni
- włókna w powięziach przebiegają równolegle do siebie, ale prostopadle do włókien mięśniowych (z
reguły)
- w miejscach w których styka się kilka powięzi ogranicznają one przestrzenie, przez które przechodzą
trzewia, naczynia i nerwy
- powiezie nie poruszają się wraz z mięśniami
2. kaletki maziowe (bursae synoviales)
- znajdują się pomiędzy narządami np. kością a skórą, kością a mięśniem, ścięgnem a kością, torebką
stawową a ścięgnem mięśnia
- znajdują się w mięśniach, gdzie przy ruchach należy zmniejszyć tarcie i ułatwić ślizganie się narządów
względem siebie
a. warstwa włóknista - zewnętrzna (stratum fibrosum)
b. warstwa maziowa - wewnętrzna (stratum synoviale)
- wewnątrz kaletek znajduje się maz
3. Pochewki ścięgien (vaginae tendinorum)
- jest to cewa, wewnątrz której przebiega ścięgno
- posiada ono warstwę włóknistą (vagina fibrosa) i wewnętrzną (vagina synovialis)
- samo ścięgno także pokryte jest błoną maziową
- vagina synovialis posiada dwie warstwy - ścienną (lamina parietalis) i trzewną (lamina visceralis)
- obie przechodzą nieprzerwanie jedna w drugą w taki sposób, że blaszka ścienna przedłuża się w
trzewną w formie zdwojenia
- zdwojenie to nazywamy krezką ścięgna (mesotendineum)
4. Bloczki mięśni (trochleae musculares)
- są to struktury, wokół których owijają się ścięgna mięśni zmieniając najczęściej kierunek przebiegu i
pociągania mięśnia
- występują bloczki więzadłowe lub chrzęstne (np. bloczek mięśnia skośnego gałki ocznej) i kostne
(pokryte chrząstką)
5. Trzeszczki (ossa sesamoidea)
- kosteczki włączone w ścięgna mięśni w pobliżu ich przyczepu
_____________________________________ _____Jana Bąkowsk� (I wet.stac. 2014 -1a)_____
ANATOMIA wykład 6.
UKAAD SERCOWO-NACZYNIOWY
układ krwionośny - sistema sanguiferum (animalis)
- jest układem zamkniętym, co oznacza, że krew (sanguis) krąży w systemie naczyń
krwionośnych a serce (cor) jest centrum, pompą, która wymusza nieustanny obieg
krwi
- krew z wyjątkiem pewnych sytuacji pływa tylko w zamknięciu
- układ ten wraz z układem limfatycznym (sistema lymphaticum) tworzą układ
krążenia (sistema circulatorium)
- sytuacje, w których nie można jednoznacznie nazwać układu krwionośnego
układem zamkniętym : - pękanie naczyń krwionośnych w jajnikach (podczas
dojrzewania komórki jajowej (oocysty), komórka jajowa
dojrzewa w tzw. pęcherzyku dojrzałym jajnikowym, gdy
komórka już jest dojrzała, pęcherzyk pęka - następuje
małe wykrwawienie i w tym miejscu powstaje tzw. ciałko
czerwone (corpus rubrum), czyli skrzep, który w ciągu
dalszego cyklicznego rozwoju przekształca się w ciałko
żółte i następnie w bliznę, jajo wypływa
na zewnątrz jajnika i jest wychwytywany przez strzępki lejka
jajowodu i przedostaje się do jajowodu, gdzie może się
spotkać z plemnikiem i może nastąpić zapłodnienie)
- krwawienia menstruacyjne połączone z fizjologicznym
pękaniem naczyń krwionośnych
SKAAD KRWI
- 55% osocze (główny element składowy)
- 45% krwinki = elementy morfotyczne
elementy morfotyczne
- ten składnik krwi nazywany jest też hematokrytem i ma duże zastosowanie kliniczne
(powinien oscylować koło 45%)
krwinki czerwone (erytrocyty) - norma: 4,5-5,5 mln/mm3 (u człowieka)
- nie posiadają jądra komórkowego oraz licznych
organelli komórkowych
krwinki białe (leukocyty) - norma: 4-9 tys/mm3
- leukocyty ziarniste, bezziarniste, limfocyty& .
- odpowiadają za odpowiedz immunologiczną
płytki krwi (trombocyty) - norma: 150-350 tys/mm3
- fragmenty ich komórkowych prekursorów czyli
megakariocytów
- odpowiadają za krzepnięcie krwi
zakrzep - powstawanie aglomeracji zlepionych czerwonych ciałek krwi wewnątrz
naczyń
- zakrzepowe zapalenie naczyń krwionośnych
skrzep - na zewnątrz naczyń krwionośnych
FUNKCJE KRWI
- dzięki hemoglobinie erytrocytów krew może rozprowadzać po organizmie tlen a
odprowadzać do płuc dwutlenek węgla
- rozprowadza substancje odżywcze oraz witaminy i hormony
- odprowadza do narządów wydalniczych (nerki, gruczoły potowe) i wątroby
substancje zbędne bądz szkodliwe
- transportuje komórki krwi z miejsc hemocytogenezy (szpiku kostnego, gruczołów
limfatycznych) do ośrodkowego układu krwionośnego
- zapewnia możliwość regulacji termicznej
- zapewnia możliwość regulacji ciśnienia wewnątrz organizmu
- bierze udział w procesach krzepnięcia
- stanowi ważny czynnik w utrzymaniu homeostazy
- buforuje (zapewnia w pewnych granicach stałe ph 7,4)
- gospodarka glukozą, lipidami i innymi substancjami pochodzącymi z białek
- bierze udział w obronie organizmu
NACZYNIA KRWIONOŚNE
- wszystkie naczynia posiadają śródbłonek (endothelium ) - nabłonek
jednowarstwowy płaski, najbardziej wewnętrzna warstwa
1) Naczynia tętnicze
tętnice (arteriae) - największe naczynia tętnicze
- jest to każde naczynie prowadzące krew z serca na obwód bez
względu na to czy jest to krew utlenowana czy nieutlenowana
- tętniczki (arteriolae)
- naczynia tętniczne przedwłosowate (arteriae precapilares)
- kapilary tętniczne
a) tętnice typu sprężystego (arteriae elastice) - średnica ok. 1cm
b) tętnice typu mięśniowego (arteriae musculares) - śr. < 1cm
tętniczki (arteriole) - średnica ok. 100źm
kapilary (naczynia włosowate/włośniczki) - średnica 7-9źm
- mają bardzo specyficzną budowę
- posiadają tylko błonę wewnętrzną
- są jedyną warstwą tego rodzaju naczyń
krwionośnych
- następuje w nich łatwe przenikanie
elementów krwi niezbędnych do
prawidłowego funkcjonowania prawie
wszystkich tkanek
- na tym poziomie następuje przenikanie z
krwi do prawie wszystkich tkanek i
narządów tego wszystkiego czego one
potrzebują do życia i rozwoju
- każda z tych form naczyń tętniczych posiada nieco inną budowę swoich ścian
- wszystkie tętnice zawierają trzy (w różnym stopniu rozwinięte) warstwy
a. błona wewnętrzna (tunica intima) - utworzona przez komórki śródbłonka
(endothelium) spoczywające na warstwie
włókien kolagenowych i leżącej jeszcze
bardziej odśrodkowo blaszce sprężystej
wewnętrznej zbudowanej z włókien
elastycznych
b. błona środkowa (tunica media) - utworzona przez warstwę komórek mięśni
gładkich i leżącą odśrodkowo blaszkę sprężystą
zewnętrzną
c. przydanka (błona zewnętrzna) (tunica adventitia) - luzna tkanka łączna z
licznymi, podłużnymi
włóknami kolagenowymi i
elastycznymi
- nie do wszystkich tkanek dociera krew: chrząstki stawowe, rogówka, soczewka,
nabłonek
- te tkanki są odżywiane na innych zasadach
2) Naczynia żylne
Żyły (venae)
żyłki (venule)
naczynia przedwłosowate żylne
kapilary żylne - przez ich ściany przenikają z tkanek położonych zewnętrznie wszystkie
zbędne produkty przemiany materii
tętnice ->tętniczki-> kapilary tętniczne-> naczynia włosowate-> kapilary żylne-> żyłki-> żyły
aorta - główne naczynie krwionośne
- odchodzi od lewej komory serca
- dzieli się na coraz dro niejsze naczynia krwionośne
- krew wraca do prawego przedsionka 2 głównymi naczyniami żylnymi:
a. żyła czcza przednia (vena cava cranialis)
b. żyła czcza tylna (vena cava caudalis)
połączenia naczyń
anastomoza (anastomosis arterio-venosis)
- połączenie między tętnicą a żyłą (z pominięciem naczyń włosowatych)
- proste (simplex) - w skórze właściwej
- w płucach
- w nerkach
- w jajnikach
- w łożysku
- kłębkowe (lomeruloformis) - w skórze dłoni, warg i małżowiny usznej
zatoki jamiste (lacune cavernose) - połączenie miedzy tętniczkami
przedwłosowatymi a żyłkami przedwłosowatymi
- w niektórych narządach rozrodczych (prącie i
łechtaczka)
sieci dziwne/cudowne (retae mirabile)
a. sieć dziwna żylno żylna (retae mirabile venae-venosum)
- w wątrobie
b. sieć dziwna tętniczo-tętnicza (retae mirabile arterio-arteriosum)
- w nerkach
co to znaczy sieć dziwna? - to pytanie pojawia się na egzaminie
- normalne jest tak że kapilary tętnicze przechodzą w żylne
- tutaj jest inaczej, dlatego że do wątroby dopływa krew dwoma różnymi naczyniami
a odprowadzana jest jednym
- pierwszym naczyniem doprowadzającym jest tętnica wątrobowa,
(doprowadzająca tzw. krew odżywczą), która dzieli się na coraz drobniejsze
naczynia aż do kapilar, które przechodzą w kapilary żylne
- drugim naczyniem jest żyła wrotna (vena portae) także się rozgałęzia, ale prowadzi
krew gł. z jelit i żołądka (w tej krwi znajdują się substancje będące efektem
trawienia węglowodanów tłuszczów i białek, czyli aminokwasy, kw. tłuszczowe,
proste cukry) i dzieli się w końcu na kapilary żylne
- krew wydostaje się za pomocą żyły wątrobowej wychodzącej z wątroby
- żyła wątrobowa składa się z naczyń krwionośnych powstających z dwóch zródeł -
kapilarów będących efektem podziałów żyły wrotnej i kapilarów będących
podziałem tętnicy wątrobowej
SERCE (cor)
- otoczone workiem osierdziowych (osierdzie - pericardium)
a. błona surowicza - nasierdzie (epicardium)/ blaszka trzewna (lamina visceralis
pericardii)
- bezpośrednio na sercu
- z nabłonka jednowarstwowego płąskiego
- w okolicy górnej się zagina i tworzy drugą blaszkę
b. blaszka ścienna surowicza (lamina parietalis pericardii)
- z nią zrośnięta jest cienka warstwa tkanki łącznej
(nazywa się to warstwa włóknista - stratum fibrosum)
c. cavum pericardii (jama osierdziowa) - między blaszką trzewną a ścienną
- ma płyn osierdziowy (liquor pericardii)
produkowany przez błony surowicze
- w przypadku stanów zapalnych
produkują więcej płynu niż normalnie i
on się zbiera w jamie osierdziowej
UNERWIENIE SERCA
- serce jest unerwione potrójnie
- zakończenia/receptory czuciowe (bólowe) (nocyceptory)
- istnienie tych receptorów umożliwia odczucie bólu i daje czas na odkrycie
przyczyny bólu i szybkie leczenie (w płucach ich nie ma)
układ autonomiczny/wegetatywny - niezależny od naszej woli
a. układ parasympatyczny - stanowią go zakończenia nerwu błędnego
- powoduje spowolnienie akcji serca
- zakończenia te nazywają się nervi departantes
b. układ sympatyczny - odgałęzienia od zwoju gwiazdzistego(ganglion
stellatum)/zwój szyjno-piersiowy (ganglion
cervicothoracicus)
- przyspiesza akcję serca
- nervi accelerantes
- są to dwa zródła zaopatrzenia serca
- te układy działając na serce powodują, że serce skurcza się lub rozkurcza we
właściwej kolejności i czasie
- efektem tego są skurcze częstsze lub wolniejsze
układ bodzczy/przewodzący
- zgrupowanie specyficznie wykształconych/przekształconych komórek
mięśniowych, posiadających zdolność przewodzenia impulsów nerwowych
- zapewnia właściwą kolejność skurczów i rozkurczów poszczególnych części serca
- składa się z:
a. węzeł zatokowo-przedsionkowy (nudus sino-atrialis)
b. węzeł przedsionkowo-komorowy (nudus atrio-ventricularis)
- od tego węzła odchodzi pęczek Paladino-Hissa
ELEMENTY SERCA
- podstawa (na górze), trzon i wierzchołek
- 2/3 serca znajduje się po stronie lewej
- 2 przedsionki (atrium) i 2 komory (ventricus)
przegroda międzyprzedsionkowa
- znajduje się w niej małe wgłębienie, tzw. dół owalny
- dół owalny (fossa ovalis) - pozostałość po otworze owalnym
- otwór istniejący w życiu prenatalnym
- dzięki temu otworowi krew częściowo po dostaniu się
do prawego przedsionka ma możliwość
bezpośredniego przejścia do przedsionka lewego
(nie musi wędrować przez płuca) - krążenie płodowe
- jeżeli się nie zamknie, to mamy wadę rozwojową
przegroda międzykomorowa
- od strony lewej i prawej komory są widoczne uwypuklenia mięśnia sercowego
(myocardium), czyli tzw. mięśnie brodawkowate (papillae/musculi papillares)
- na ich szczycie znajdują się przyczepy końcowe strun ścięgnistych (chorde
tympani) będące częścią płatów (zastawki trójdzielnej i dwudzielnej)
przegroda przedsionkowo-komorowa prawa i lewa
(septum atrioventricularis dexter et sinister)
- zbudowane są z pierścienia włóknistego (annulus fibrosus)
- pierścień ten jest częścią szkieletu włóknistego serca
- posiada otwory przedsionkowo-komorowe (lewy i prawy)
- od brzegów pierścieni odchodzą płatki (cuspis)
- po prawej trzy płatki
- po lewej dwa płatki
- przedłużeniem tych płatków są struny ścięgniste (chorde tympani)
prawa zastawka - zastawka trójdzielna (valva/valvula tricuspidalis)
lewa zastawka - zastawka dwudzielna (valva bicuspidalis/mitralis)
- zastawki uniemożliwiają podczas skurczu komór powrót krwi z komory do
przedsionków
zastawki półksiężycowate (valvae/valvule semilunares)
- znajdują się przy ujściu aorty z komory lewej i przy ujściu tętnicy płucnej/wspólnego
pnia tętnic płucnych z komory prawej
- mają trzy płatki - płatek półksiężycowaty lewy, prawy i pośredni
- na szczycie mają guzki (zapobiegają one przyklejaniu się płatków zastawki przy
przewodzeniu krwi z komór)
komora lewa - grube, dobrze rozwinięte myocardium
komora prawa - myocardium mniej rozbudowane
układ naczyniowy przewodzący przedsionkowo-komorowy:
_____________________________________ _____Jana Bąkowsk� (I wet.stac. 2014 -1a)_____
ANATOMIA wykład 7.
UKAAD LIMFATYCZNY (systema lymphatica)
- jest układem otwartym, ponieważ jego zawartość (limfa) znajdująca się w
narządach i naczyniach wypływa do układu krwionośnego (naczynia łożyskowego,
które zawiera krew), nigdy nie na odwrót
układ limfatyczny = narządy limfatyczne + naczynia limfatyczne + limfa
1) Narządy limfatyczne
- zbudowane są z tkanki siateczkowatej/limfoidalnej
- są to maleńkie skupiska tej tkanki - produkujące limfocyty, lub większe skupiska
a. najmniejsze skupiska tkanki limfoidalnej:
- plamki mleczne (maculae lacite) - w formie rozproszonej spotykane głównie w
krezkach jelit
b. większe skupiska:
- grudki chłonne (folliculi limphatici) - występują głównie w ścianach UP
- grudki chłonne rozproszone/samotne (folliculi lyphatici solitari)
- grudki chłonne skupione (folliculi lymphatici agregati)
c. duże skupiska naczyń limfatycznych:
- migdałki (tonsillae) - nie mają one naczyń limfatycznych doprowadzających
limfę
- posiadają TYLKO naczynia limfatyczne odprowadzające
- węzły chłonne (noduli lymphatici) - u Eq około 800
- posiadają naczynia limfatyczne
doprowadzające i odprowadzające
(niezwykle ważna cecha)
- umieszczone we wszystkich częściach
ciała, tworzą mniejsze lub większe skupiska
d. największe skupiska:
- limfocentra
ŚLEDZIONA (lien)
- pojedynczy narząd
- leży doczaszkowo w lewej część jamy brzusznej, tuż za przeponą
_____________________________________ _____Jana Bąkowsk� (I wet.stac. 2014 -1a)_____
ANATOMIA wykład 8.
UKAAD NERWOWY (systema nervosum)
podział:
1) pod względem anatomicznym:
a. centralny układ nerwowy - mózgowie (cerebrum/encephalon)
- rdzeń kręgowy (medulla spinalis)
b. obwodowy układ nerwowy - zwoje nerwowe (ganglia)
- sploty nerwowe (plexuses)
- splotozwoje
- nerwy (nervi)
2) pod względem fizjologicznym (czynnościowym):
a. cz. ruchowa - elementy nerwowe związane z unerwieniem mm. poprzecznie
prążkowanych
- neurony, włókna ruchowe
- nerwy ruchowe (nervi motorici)
- elementy nerwowe w jądrach motorycznych (nuclei motorici)
b. cz. czuciowe - włókna nerwowe czuciowe
- nerwy czuciowe (nervi sensitivi)
- jądra czuciowe (nuclei sensitivi)
c. elementy parasympatyczne - neurony parasympatyczne
- nerwy parasympatyczne (nervi parasymphatci)
- włókna parasympatyczne
- jądra parasympatyczne
d. elementy sympatyczne - neurony sympatyczne
- nerwy sympatyczne (nervi sympatici)
- włókna sympatyczne
- jądra sympatyczne
e. elementy nerwowe związane ze zmysłami - wzrok, węch, smak, słuch,
równowaga
- np. nerwy wzrokowe: n. opticus
- nerwy węchowe: nn. sensori
(olphactori)
- z punktu widzenia organizacji
budowy anatomicznej zaliczane
często są do nerwów czuciowych
- zaliczamy tu niezrozumiałe dla nas
zmysły zwierząt - np. w jaki sposób
szukają legowiska, pszczoły czują
pożytek na kwiatkach
ważne:
- nerwy są częścią prawie każdego narządu w ciele
- w każdym narządzie są tkanki unerwiane przez różne nerwy układu nerwowego (np.
w mięśniach - zakończenia nerwowe, receptory czuciowe a jeżeli są w nich
naczynia, to te naczynia (ich ściany) unerwiane są przez nerwy sympatyczne)
- zrozumienie tego faktu jest bardzo ważne
- pamiętać o tym , że np. kiedy pytają jakie ma neurony gruczoł ślinowy -
produkuje ślinę - musi mieć nerwy, które kontrolują wydzielanie, receptory itp..
główne dwa elementy układu nerwowego:
a. komórki nerwowe - neurony/neurocyty
b. komórki glejowe - jest ich znacznie więcej niż neuronów
NEURONY - komórki nerwowe/neurocyty
elementy budowy neuronu:
1. Ciało komórki nerwowej (perikarion)
- znajduje się w nim jądro, jąderka, cytoplazma (neuroplazma)
- w cytoplazmie ziarnistości (tigroid)
2. Wypustki
- są 2 rodzaje wypustek
a. dendryty - może być tylko jeden, ale może ich być też wiele
- te doprowadzające impuls do perikarionu tworzą włókna
nerwowe/nerwy afferentne
b. akson (neuryt)/ wypustka osiowa - jest tylko jeden
- odprowadza impuls od perikarionu
- pęczek takich włókien - włókna efferente
- wypustki posiadają osłonki:
a. mielinowa - włókna posiadające taką osłonkę to włókna zmielinizowane
- bez osłonki mielinowej - włókna bezmielinowe
- głównym budulcem są substancje pochodzenia tłuszczowego (np.
sfingomieliny), nadające im biały kolor -> istota biała (substantia alba)
widoczna na przekroju rdzenia
- zanik mielinowej osłonki powoduje tzw. choroby demielinizacyjne (np.
choroba Parkinsona)
b. osłonka Shwanna - leży na zewnątrz włókna
- zbudowana z charakterystycznych łuskowatopodobnych
komórek
- komórki te mają na swoich biegunach charakterystyczne
przewężenia - przewężenia Ranviera
rodzaje włókien ze względu na posiadane osłonki:
a. włókna mielinowe z osłonką Shwanna
b. włókna mielinowe bez osłonki Shwanna
c. włókna bezmielinowe z osłonką Shwanna
d. włókna bezmielinowe bez osłonki Shwanna (włókna nagie)
KOMÓRKI GLEJOWE
- astrocyty, oligodendrocyty, komórki mikrogleju (mezoglei), komórki wyściółkowe
(ependymalne), lemmocyty
1. Astrocyty
a. włókniste
b. protoplazmatyczne
- ich wypustki z jednej strony oblepiają powierzchnie błon komórkowych neuronów
łącząc się z nimi
- inne wypustki przylegają w podobny sposób do naczyń włosowatych
(tzw. stopki/nóżki ssące)
- w ten sposób tworzą rodzaj pomostu łączącego neurony z naczyniami
krwionośnymi
- poprzez ten pomost astrocyty dostarczają z naczyń krwionośnych wszystkie
niezbędne dla życia neuronów substancje
- jednocześnie odprowadzają produkty przemiany materii
- astrocyty w procesach chorobowych tworzą tzw. blizny glejowe, będące
odpowiednikami blizn łącznotkankowych (niezwykle istotna rola naprawcza w
stanach patologicznych)
- potrafią się przekształcać w różne formy, które mają zdolność np. do usuwania
resztek rozpadłych komórek do krwi
- astrocyty pełnią wiele funkcji
2. Oligodendrocyty
- posiadają zdolność mielinotwórczą (wytwarzają mielinę/osłonkę mielinową)
- ich upośledzenie czynnościowe (np. nowotwór) wiąże się z rozpadem mieliny
- inaczej nazywają się komórkami skąpowypustkowymi (ich wypustki są słabo
rozgałęzione)
3. Mezoglej (kom. mikrogleju)
- bardzo malutkie
- prawie nie mają wypustek
- są porozrzucane w centralnym układzie nerwowym
- żyją w uśpieniu i czekają na okazję, żeby się uaktywnić (stany patologiczne)
- ich uaktywnienie polega na tym, że powiększają znacznie swoje wymiary i stają się
makrofagami
- te makrofagi posiadają zdolność pożerania, wchłaniania rozpadłych elementów
tkanek, przenikają przez naczynia krwionośne transportując w sobie uprzednio
pochłonięte resztki
4. Komórki ependymalne/wyściółkowe (ependymocyty)
- wyścielają 4 komory mózgowia i kanał centralny rdzenia nerwowego
- z reguły tworzą jedną warstwę ependymy
- stanowią bardzo istotny filtr biologiczny w tzw. barierze mózg-płyn
mózgowordzeniowy
- przez tę barierę mogą się przedostać pewne substancje dobre lub szkodliwe
- w niektórych miejscach tworzą się zgrupowania komórek ependymalnych,
posiadających zdolność produkcji hormonów, np.: ciało podsklepieniowe
(corpora/organon subfornicalis), ciało podspoidłowe (organon subcornisuralis?)
5. Lemnocyty
- na terenie OUN znajdują się komórki, które nie nazywamy komórkami glejowymi, ale
np. lemnocytami, do których należy np.: osłonka Shwanna a także (w obrębie
zwojów) tzw. komórki satelitarne
jądra: - oprócz jądra neuronu istnieje też pojęcie jądra nerwowego
JDRA NERWOWE (nucleus nervosus)
- są to skupiska perikarionów wraz z początkowymi odcinkami ich wypustek,
zgrupowanych na terenie centralnego układu nerwowego
- neurony te posiadają identyczne cechy fizjologiczne
-wyróżnia się kilka rodzajów jąder:
a. jądra ruchowe (nuclei motorici) - występują w niektórych obszarach rdzenia
kręgowego i mózgowia
- od nich odchodzą aksony unerwiające mięśnie
poprzecznie prążkowane
b. jądra czuciowe (nuclei sensitivi) - na terenie rdzenia kręgowego oraz mózgowia
- do nich dochodzą dendryty
c. jądra parasympatyczne (nuclei parasympatici) - występują tylko na terenie istoty
szarej odcinka krzyżowego
rdzenia kręgowego oraz w
niektórych obszarach mózgowia
d. jądra sympatyczne (nuclei sympatici) - nie występują na terenie mózgowia
- tylko na terenie istoty szarej odcinka
piersiowego i lędzwiowego rdzenia
kręgowego
- oprócz tych 4 rodzajów jąder znajdują się też jądra związane z narządami zmysłów:
jądro przedsionkowe (nucleus vestibularis) - związane z narządem równowagi
jądro ślimakowe (nucleus cochlearis) - związane z narządem słuchu
itd.
ZWOJE NERWOWE (ganglia)
- są to skupiska perikarionów wraz z początkowymi odcinkami ich wypustek
zlokalizowane w obwodowym układzie nerwowym
- brak zwojów ruchowych!
a. zwoje czuciowe (ganglia sensitivi) - np. na terenie korzonków grzbietowych
rdzenia kręgowego
b. zwoje sympatyczne (ganglia sympatici) - wśród nich wyróżnia się:
- zwoje sympatyczne przykręgowe (ganglia sympatici paravertebrales)
- zwoje sympatyczne leżące blisko kręgosłupa
- zwoje sympatyczne przedkręgowe (ganglia sympatici prevertebrales)
- zwoje leżące w dalszej odległości od kręgosłupa
c. zwoje parasympatyczne (ganglia parasympatici)
istnieją też zwoje związane z narządami zmysłów - w niektórych książkach ku naszemu
zaskoczeniu znajdziemy, że jądra nerwowe nie są nazywane jądrami na terenie mózgowia,
tylko zwojami - to błąd! ( są JDRA podkorowe, podstawne itd.)
SPLOT (plexus)
- twór zbudowany wyłącznie z włókien nerwowych (ze skupisk włókien nerwowych),
które na określonym obszarze łączą się ze sobą, wymieniając włókna nerwowe
- np.: splot lędzwiowy, splot krzyżowy, splot ramienny..
- istnieją sploty okołonaczyniowe (nie wszystkie mają indywidualne nazwy)
wmontowane w przydankę naczyń krwionośnych
zapamiętać:
SPLOTOZWOJE
- znajdują się w ścianach narządów rurowatych układu pokarmowego (np. w
ścianie żołądka lub jelit)
- zlokalizowane są pomiędzy poszczególnymi warstwami ściany np. jelita
- kiedyś nazywane błędnie splotami, np.: splot Meissnera, splot Auerbacha, splot
Szabadasza
- nazywane są splotozwojami, ponieważ oprócz włókien nerwowych w skład ich
wchodzi mnóstwo perikarionów
- jest to więc mieszanka perikarionów i ich wypustek
- są zasadniczą częścią systemu autonomicznego, tzw. jelitowego układu
nerwowego ( mózg jelitowy )
SYNAPSY
synapsa - miejsce połączenia dwóch pochodzących z dwóch różnych zródeł
elementów nerwowych
- w takiej synapsie wyróżniamy część presynaptyczna i postsynaptyczna
- między nimi znajduje się szczelina synaptyczna
- zarówno dendryty jak i aksony posiadają rozgałęzienia
- telodendrion (drzewko dendrytowe)
zakończenia włókien nerwowych:
1. Synapsy aksonów
- odprowadzają impuls od komórki
- rozgałęzienie takiego aksonu kończy się na mięśniu poprzecznie prążkowanym (na
błonach komórkowych miocytów)
a. synapsa nerwowo-mięśniowa - połączenie (w tym przypadku) aksonu z włóknami
mięśniowymi (komórkami mięśni poprzecznie
prążkowanych
- aksony należące do części ruchowej układu
nerwowego unerwiają wyłącznie mięśnie
poprzecznie prążkowane
- mięśnie gładkie unerwiane są przez układ
autonomiczny (ważne żeby tego nie pomylić na
egzaminie!)
b. synapsa asosomatyczna - połączenie między aksonem a błoną komórkową
neuronu (perikarionu)
- perykariony za pomocą aksonów przekazują
bezpośrednio informację do komórek nerwowych za
pomocą impulsu
c. sypansa aksodendrytyczna - między zakończeniem aksonu i dendrytu
2. Synapsy dendrytów
a. synapsy dnedrosomatyczne - między dendrytami a błoną komórkową neuronu
b. synapsy dendroaksonalne - między zakończeniem dendrytu i aksonu
3. Receptory
- olbrzymia grupa należąca do zakończeń dendrytycznych
- zakończenia dendrytów w różnych tkankach w różnych narządach
- zakończenia te zróżnicowane są pod względem budowy morfologicznej a także
wyspecjalizowane są jeśli chodzi o odbiór specyficznych ściśle określonych
bodzców
- dzieli się je na trzy grupy:
a. eksteroreceptory - zlokalizowane w skórze, w tkance podskórnej
b. proprioreceptory - zlokalizowane w mięśniach poprzecznie prążkowanych, w
torebkach stawowych, ścięgnach, więzadłach i w okostnej
c. interoreceptory - np. w ścianach naczyń krwionośnych, ścianach układu moczo-
płciowego, oddechowego, pokarmowego oraz w praktycznie
wszystkich narządach
istnieje jeszcze inne pojęcie receptorów!
- zagęszczenia, skupiska specyficznych substancji białkowych, które mają
właściwości reagowania na substancje biologicznie aktywne noszące nazwę
neurotransmiterów
- takie receptory znajdują się w błonie postsynaptycznej
- te substancje są zgrupowane w pęcherzykach synaptycznych, z których są
uwalniane, znajdują się w szczelinie synaptycznej i oddziaływają na wspomniane
zagęszczenia substancji białkowych zwanych receptorami
w 1976 roku obowiązywało przekonanie że w jednym neuronie nie może być więcej niż jedna
substancja pełniąca funkcję neurotransmitera
tymi głównymi substancjami są:
- noradrenalina
- acetylocholina
- serotonina
- dopamina
- kw. gammaaminokwasowy (gabba)
neurony nazywane były odpowiednio według substancji, które zawierały: neurony
adrenergiczne, serotoninergiczne, cholinergiczne, dopaminergiczne, gabbaergiczne
wkrótce odkryto, że w jednym neuronie nie mieszczą się wyłącznie pojedyncze substancje, ale
także mogą istnieć oprócz tych zasadniczych inne substancje pełniące jedną z 3 rodzajów
funkcji:
a. neurotransmiter
b. neuromodulator - takie substancje, których działanie polega na przyspieszaniu
bądz opóznianiu uwalniania neurotransmiterów (modulują
działanie neurotransmiterów)
c. kotransmiter - substancje biologicznie aktywne, których istnienie warunkuje
możliwość funkcjonowania właściwych neurotransmiterów
- to jest bardzo ogólny podział
- istnieją laboratoria zajmujące się główną grupą tych pomocniczych substancji
do pomocniczych substancji należą m. in.:
a. neuropeptydy - peptydy odkrywane wciąż w układzie nerwowym
- na dzień dzisiejszy znamy około 80 różnych neuropeptydów
- substancja P, VIP, NPY, CCA, NPYY, bombezyna
- niektóre substancje neuropeptydowe mają właściwości
przeciwzapalne
- są też substancje pro-zapalne
b. aminokwasy - mniej liczna grupa
c. opioidy - wewnętrzne opiaty produkowane przez organizm na terenie układu
nerwowego, do których należą : endorfiny, enkefaliny,
w związku z odkryciem tylu różnorodnych substancji pełniących te trzy różne role zaczęły być
one teraz bardziej badane
- dzięki badaniom odkryto, że te substancje odgrywają też ważne role w
patologicznych zjawiskach, np. w stanach zapalenia jelit ilość tych substancji
wzrasta stu lub dwustukrotnie
- w takim perykarionie może znajdować się jedna główna substancja i 3-4
substancje poboczne
- wzajemne oddziaływanie tych substancji dla siebie stanowi wielką zagadkę
- dzięki tym badaniom w lekach stosowane są domieszki tych substancji aktywnych
- te substancje aktywnie biologicznie znajdują się w szczątkowych ilościach na
terenie układu nerwowego unerwiającego jakiekolwiek narządy i są trudno
wykrywalne
- tymczasem jeżeli chodzi o różne stany fizjologiczne i patologiczne nagle ich ilość
staje się stukrotnie większa
- do dnia dzisiejszego próbuje wytłumaczyć się ich znaczenie w chorobach
psychicznych
akupunktura - te substancje odgrywają ważną rolę
- udział niektórych neuropeptydów
- drażnienie receptorów
RDZEC KRGOWY (medulla spinalis)
- granicą między rdzeniem kręgowym a przedłużonym (medulla oblongata) jest
komora 4. (komora otworta), która przechodzi w kanał centralny rdzenia
kręgowego
odcinki: - pars cervicalis medullae spinalis
- pars thoracica medullae spinalis
- pars lumbalis medullae spinalis
- pars sacralis medullae spinalis
- w pewnych miejscach rdzeń kręgowy jest grubszy
- są to miejsca, zwane zgrubieniami (intumescentio) , od których odchodzą nerwy,
tworzące sploty
- od tych splotów odchodzą poszczególne nerwy unerwiające przednią kończynę
lewą i prawą (splot ramienny)
- sploty lędzwiowy i krzyżowy - od nich odchodzą nerwy unerwiające kończynę
miedniczną
- koniec rdzenia kręgowego, wykształcony jest w postaci stożka rdzeniowego (conus
medullaris) przechodzącego we włókno końcowe (fillum terminale) pozbawione
neuronów (są to tylko pęczki włókien łącznotkankowych)
przekrój poprzeczny rdzenia kręgowego:
1. Istota szara (substantia grisea medullae spinalis)
- wykształcona w postaci skrzydeł motyla
- znajdują się w niej czworakiego rodzaju jądra nerwowe (skupiska perykarionów
wraz z początkowymi odcinkami ich wypustek, spełniających podobną, bądz
identyczną rolę; skupione w centralnym układzie nerwowym)
a. rogi grzbietowe (cornua dorsalis sinister et dexter)
- jądra czuciowe (nuclei sensitivi) - znajdują się we wszystkich odcinkach istoty
szarej rdzenia kręgowego
b. rogi brzuszne (cornua ventralis sinister et dexter)
- jądra ruchowe (nuclei motorici) - znajdują się we wszystkich odcinkach istoty
szarej rdzeniach kręgowego
- posiada słupy pośrednie pomiędzy rogami grzbietowymi i brzusznymi
jądra parasympatyczne (nuclei parasympathici) - tylko w odcinku krzyżowym istoty
szarej rdzenia kręgowego
- są też jądra parasympatyczne
znajdujące się w mózgowiu
- ten układ parasympatyczny
zwany jest też układem
czaszkowo-krzyżowym
jądra sympatyczne - zlokalizowane tylko w odcinku piersiowym i lędzwiowym istoty
szarej rdzenia kręgowego
2. Istota biała (substantia alba)
- znajduje się wokół istoty szarej
- zbudowania głównie z włókien zmienilizowanych (mielina posiada białe
zabarwienie - dlatego istota biała)
- składa się z włókien przewodzących impulsy czuciowe i ruchowe
- część grzbietowa istoty białej - część czuciowa
- przebiegają tu szlaki przewodzące czucie
domózgowiowe i odmózgowiowe - zwane sznurami
albo powrózkami grzbietowymi
- powrózki boczne
- na dole znajdują się szlaki nerwowe ruchowe (w postaci powrózków lub sznurów)
- przechodzą one do mięśni poprzecznie prążkowanych
szczelina grzbietowa pośrodkowa (fissura medialis dorsalis) - bardzo głęboka
szczelina brzuszna pośrodkowa (fissura medialis ventralis)
- gdybyśmy dokonali przekroju poprzeczny na jakiejkolwiek wysokości rdzenia
kręgowego, to w każdym preparacie znajdziemy perykariony zarówno jądra
czuciowego jak i jądra ruchowego
neuromer - odcinek rdzenia kręgowego, od którego odchodzi jedna para nerwów
rdzeniowych (pni nerwów rdzeniowych - trunci nervi spinalis)
- jest ich tyle ile kręgów
korzeń (korzonek) grzbietowy (radics dorsalis) - specyficzna budowa
- na jego terenie jeden neuron
(perykarion) reprezentuje
komórkę pseudojednobiegunową
- tysiące takich perykarionów
pseudojednobiegunowych tworzy
twór zwany zwojem rdzeniowym
(ganglion spinale)
zwój rdzeniowy - skupisko perykarionów z początkowymi odcinkami ich wypustek
na terenie obwodowego UN
komórka pseudojednobiegunowa - z jednego bieguna odchodzi jedna wypustka, w
której znajdują się dwa różne elementy - dendryt
i neuryt
- dendryt idzie na obwód (dendryty- przewodzą
dokomórkowo - włókna afferentne)
- dendryt kończy się receptorem
- czasem są to nagie zakończenia (to też są
receptory) a czasem są to zakończenia
dendrytów obudowane innym rodzajem tkanki
(w tym przypadku nazywamy je ciałkami)
- te zakończenia dendrytów kom. pseudojednobiegunowych zlokalizowanych w
zwojach rdzeniowych przeznaczone są do odbioru sygnałów zarówno ze świata
zewnętrznego jak i wewnętrznego
- w związku tym, rozmieszczone są one praktycznie we wszystkich tkankach
organizmu (receptory czuciowe)
- tymi receptorami są także receptory związane z narządami zmysłów - odbierające
bodzce świetlne, receptory specyficzne, odbierające dzwięki z zewnątrz, receptory
węchowe i receptory smakowe
właściwe receptory czuciowe:
a. eksteroreceptory - zlokalizowane w skórze (tkance podskórnej)
- są reprezentowane przez ciałka albo zakończenia nagie
b. proprioreceptory - receptory czucia głębokiego
- znajdują się w okostnej, mięśniach poprzecznie prążkowanych,
w ścięgnach, więzadłach i torebkach stawowych
- są uwrażliwione i odbierają bodzce informujące centralny
układ nerwowy o położeniu naszego ciała bądz położeniu
poszczególnych części ciała
c. interoreceptory - zlokalizowane w ścianach naczyń krwionośnych oraz w ścianach
narządów rurowatych różnych układów (pokarmowego,
oddechowego, moczopłciowego)
- baroreceptory - są podrażniane przez sygnały świadczące o
zwiększeniu ciśnienia krwi
- chemoreceptory - wrażliwe na sygnały świadczące o poziomie
CO2 lub O2
- osmoreceptory i inne
- wszystkie receptory wykazują niezwykłą różnorodność cech morfologicznych
- reagują wyłącznie na ściśle określone sygnały, posiadające różny charakter
d. telereceptory - związane z narządami zmysłów
e. nocyceptory (bólowe)
częste pytanie na egzaminie: co to jest nerw rdzeniowy?
NERW RDZENIOWY
budowa korzenia grzbietowego - na jego terenie znajduje się zwój czuciowy
zbudowany z kom. pseudojednobiegunowych
- pomiędzy tym zwojem a częścią obwodową
znajdują się dendryty komórek
pseudojednobiegunowych
- obwodowo od tego zwoju w skład korzonka
grzbietowego wchodzą dendryty (kończące się
receptorami)
- od kom. pseudojednobiegunowej odchodzi do
rdzenia kręgowego druga część, złożona z
aksonów komórek pseudojednobiegunowych
odprowadzająca impuls od komórki
pseudojednobiegunowej do jądra czuciowego
zlokalizowanego w rogu grzbietowym istoty szarej
(tam tworzy synapsę z dendrytem komórek
pseudojednobiegunowych)
korzeń brzuszny (radics ventralis) - aksony perykarionów tworzących jądra ruchowe,
dochodzące do jądra czuciowego
- wyróżnia się wiązkę aksonów odchodzących od
poszczególnych perykarionów jądra ruchowego
- korzenie (grzbietowy i brzuszny) łączą się w pień nerwu rdzeniowego (nerw
rdzeniowy)
pień dzieli się na:
a. ramus dorsalis - dendryty czuciowe i aksony ruchowe
- taka gałąz (która zawiera oba te elementy) nazywana jest
nerwem mieszanym (czuciowo-ruchowym)
- gałązki przyśrodkowe i boczne (unerwiają tkanki nadosiowe -
czuciowo skórę a ruchowo mięśnie)
b. ramus ventralis - w okolicy przejścia rdzenia części szyjnej w piersiową znajdują się
neuromery, od których odchodzą włókna tworzące pni nerwów
rdzeniowych a ich gałęzie dobrzuszne tworzą sploty (barkowy,
lędzwiowy i krzyżowy)
- te nerwy odchodzące od splotów mogą mieć charakter czysto
ruchowy lub czuciowy, albo charakter mieszany
- gałęzie dobrzuszne w odcinku piersiowym tworzą nn.
międzyżebrowe (unerwiają one ściany klatki piersiowej czuciowo i
ruchowo)
UNERWIENIE CZŚCI GAOWOWEJ
- nie ma rdzenia kręgowego
- znajduje się za to mózgowie
- na terenie mózgowia znajdują się także jądra czuciowe, ruchowe i zwoje
parasympatyczne
- brak jąder sympatycznych
- cały układ obwodowy czaszki reprezentowany jest przez 12 par nerwów
czaszkowych
I - n. węchowy (n. olphactorius) - czysto zmysłowy
II - n. wzrokowy (n. opticus) - czysto zmysłowy
III - n. okoruchowy (n. oculomotorius) - zawiera włókna parasympatyczne i ruchowe
- przeznaczony do unerwienia niektórych mięśni
poruszających gałką oczną
IV - n. bloczkowy (n. trochlearis) - czysto ruchowy
- przeznaczony do unerwienia niektórych mięśni
gałki ocznej
V - n. trójdzielny (m. trigeminus) - zawiera część czuciową i ruchową
- jego częścią jest n. ophtalnicus (n. oczny)
VI - n. odwodzący (n. abducens) - czysto ruchowy
- przeznaczony do unerwienia niektórych mięśni
gałki ocznej
VII - n. twarzowy (n. facialis) - włókna parasympatyczne, część ruchowa i czuciowa
VIII - n. statyczno-słuchowy (n. statoacusticus) - czysto zmysłowy
IX - n. językowo-gardłowy (n. glossopharyngeus) - włókna parasympatyczne,
czuciowe i ruchowe
X - n. błędny (n. vagus) - potężny nerw przebiegający od głowy do jamy brzusznej
- głównie parasympatyczny, ma też włókna czuciowe i
ruchowe
XI - n. dodatkowy (n. accesorius) - czysto ruchowy
XII - n. podjęzykowy (n. hypoglossus) - czysto ruchowy
AUK ODRUCHOWY
1. impuls biegnie z receptora dendrytem do perykarionu komórki
psudojednobiegunowej
2. dalej aksonem komórki pseudojednobiegunowej biegnie do synapsy
3. synapsa pomiędzy aksonem tej komórki pseudojednobiegunowej a dendrytem
komórki czuciowej
4. impuls idzie do jądra czuciowego
5. z jądra czuciowego do kolejnej synapsy
6. synapsa między aksonem komórki czuciowej a dendrytem komórki ruchowej
7. impuls biegnie aksonem komórek ruchowych już do mięśni poprzecznie
prążkowanych
8. następuje reakcja z układu mięśniowego
kolejny wykład:
OPIS NERWÓW CZASZKOWYCH
I nerw węchowy - nervus olphactorius
- czuciowy (zmysłowy)
- prezentowany przez włókna/nici węchowe (fila olphactoria)
- ich receptory węchowe i zakończenia nerwowe znajdują się w jamie nosowej
- te zakończenia lekko wystają poza powierzchnię nabłonka błony śluzowej, tak
jakby kąpiąc się w płynie śluzowo-surowiczym pokrywającym błoną śluzową jamy
nosowej
- nici przebiegają ku tyłowi poprzez pole sitowe (aera cribrosa) i poprzez te otwory w
blaszce dochodzą do opuszki węchowej (bulbus oplhactorius)
- opuszka ta jest częścią węchomózgowia (rhinencephalon)
- węchomózgowie jest częścią kresomózgowia (telencephalon)
- kresomózgowie jest największą częścią mózgowia
II nerw wzrokowy - nervus opticus
- czuciowy (zmysłowy)
- wychodzi w postaci szlaków wzrokowych z międzymózgowia (diencephalon)
- z miedzy mózgowia wychodzą szlaki wzrokowe (tracti optici) i zbliżają się do siebie u
podstawy mózgowia i jak gdyby krzyżują się ze sobą tworząc skrzyżowanie nerwów
wzrokowych (chiasma nervorum opticorum/chiasma opticum)
- idąc dalej ku przodowi od tego skrzyżowania wychodzi lewy i prawy nerw wzrokowy
który dochodzi do siatkówki oka (retina bulbi oculi)
III nerw okoruchowy - nervus oculomotorius
- opuszcza mózgowie na dolnej powierzchni konarów mózgu (konary mózgu są
częścią śródmózgowia - mezencephalon)
- część ruchowa przeznaczona do unerwienia większości zewnętrznych mięśni gałki
ocznej (m. prosty grzbietowy gałki ocznej, m. prosty boczny g. ocznej, m. prosty
przyśrodkowy g. ocznej)
- część parasympatyczna - włókna parasympatyczne w postaci włókien
zazwojowych odchodzących od zwoju parasympatycznego , który zwany jest
zwojem rzęskowym (ganglion ciliare)
IV nerw bloczkowy - nervus trochlearis
- czysto ruchowy
- bierze początek ze śródmózgowia
- unerwia mięsień skośny dogrzbietowy gałki ocznej
V nerw trójdzielny - nervus trigeminus
- największy nerw czaszkowy
- nerw czuciowy i ruchowy
- odchodzi od mostu (pons), który stanowi część tyłomózgowia wtórnego
(metencephalon)
- posiada 2 gałęzie czuciowe i jedną czuciowo-ruchową
a. nerw oczny - unerwia i zbiera bodzce z: - powiek
- gałki ocznej
- jamy nosowej
- opony twardej mózgowia
b. nerw szczękowy - unerwia: - sklepienie górne jamy ustnej
- dno jamy nosowej
- ściany boczne jamy nosowej
- skórę większej części twarzy
c. nerw żuchwowy - unerwia ruchowo: - mięśnie żuciowe (m. masseter,
m. pterygoideus, m. temporalis)
- unerwia czuciowo: - zęby żuchwy
- część błony śluzowej jamy ustnej i języka
- skórę okolicy brody oraz okolicy ucha
- zwój czuciowy - zwój półksiężycowaty
nie ma na terenie głowy zwojów sympatycznych a także nie ma na terenie całego ciała
zwojów ruchowych
VI nerw odwodzący - nervus abducens
- czysto ruchowy
- odchodzi od rdzenia przedłużonego (medulla oblongata/rdzeniomózgowie -
miencephalon)
- unerwia: - m. prosty gałki ocznej brzuszny
- cofacz gałki ocznej (jego część)
VII nerw twarzowy (pośredniotwarzowy) - nervus intermediofacialis
- bierze początek w rdzeniu przedłużonym
- część ruchowa unerwia mięśnie mimiczne twarzy (głowy)związane z okiem,
umieszczone w policzkach, wargach i uszach
- mięśnie mimiczne twarzy gdy zwierzę odczuwa strach i niebezpieczeństwo pełnią
też rolę ochrony (pokazywanie zębów, układ uszu)
- często dochodzi do porażenia tego nerwu
- przy porażeniu części ruchowej mięśnie mimiczne przestają pracować
- włókna czuciowe biegną jako włókna smakowe do 2/3 przednich części języka
- zwoje czuciowe : zwój kolankowaty/kolankowy (ganglium geniculatum)
- najważniejszą częścią są włókna parasympatyczne
- występują jako włókna zazwojowe odchodzące od dwóch zwojów:
- zwój skrzydłowo-podniebienny (ganglion pterygopalatinus)
- zwój językowy (ganglion lingualis, czasem zwany podjęzykowym)
- włókna zazwojowe parasympatyczne unerwiają wydzielniczo wszystkie gruczoły
głowy z wyjątkiem ślinianki przyusznej (glandula parotidea)
VIII nerw statyczno-słuchowy - nervus statoacusticus
- klasyczny n. zmysłowy
- związany ze zmysłem słuchu i równowagi
IX nerw językowo-gardłowy - nervus glossopharyngeus
- posiada część czuciową, unerwiającą podstawę języka, gardło i jamę bębenkową
(cavum tympani) będącą częścią ucha środkowego
- posiada zwój czuciowy skalisty (ganglion petrosum)
- część parasymatyczna związana ze zwojem usznym (ganglion oticum)
- włókna zazwojowe odchodzące od tego zwoju unerwiają śliniankę przyuszną
X nerw błędny - nervus vagus
- najdłuższy nerw
- posiada 3 rodzaje włókien - ruchowe, czuciowe, parasympatyczne
- jądra nerwu X znajdują się w rdzeniu przedłużonym
- część parasympatyczna:
- włókna parasympatyczne unerwiają narządy głowy, ale także narządy szyi, klatki
piersiowej, jamy brzusznej z wyjątkiem narządów jamy miednicznej (narządy
moczopłciowe)
- brak jest zdefiniowanych ściśle anatomicznie zwojów nerwu błędnego
- odpowiednikami zwojów parasympatycznych tego nerwu są rozproszone
komórki (pojedyncze perykariony) znajdujące się najczęściej w ścianach
narządów (najczęściej jelita)
- włókna zazwojowe są bardzo króciutkie a przedzwojowe bardzo długie (od jąder
przez szyję, klatkę, jamę brzuszną
- zwoje czuciowe - bliższy i dalszy
XI nerw dodatkowy - nervus accesorius
- utworzony przez dwie odrębne części:
- część mózgowa (wychodzi od rdzenia przedłużonego) i część rdzeniowa (wychodzi
z rdzenia kręgowego)
- włókna części obu łączą się ze sobą i unerwiają ruchowo m. trapezius,
m. sternocephalicus i m. cleidocephalicus
XII nerw podjęzykowy - nervus hypoglossus
- czysto ruchowy
- unerwia mięśnie języka
UKAAD AUTONOMICZNY - zwany inaczej wegetatywnym
- układ sympatyczny i parasympatyczny
- oba układy są przeznaczone do unerwienia określonych ściśle tkanek i narządów
- mięśnie gładkie (nie mięśnie poprzecznie prążkowane!!)
- mięsień sercowy
- drugim obszarem tkankowym który jest unerwiany autonomicznie są to komórki,
tkanki i narządy wydzielnicze
gdzie są mięśnie gładkie?
- we wszystkich układach, w ścianach większości narządów UP (np. w żołądku,
jelitach - ruch perystaltyczny, skurcz żołądka)
- odbyt posiada 2 zwieracze - m. wewnętrzny zwieracz odbytu jest mięśniem
gładkim
- są w przełyku w zależności od gatunków
- w układzie moczowo-płciowym - jajowody, macica, częściowo pochwa,
nasieniowody, przewody wyprowadzające wydzielinę gruczołów płciowych
dodatkowych , moczowody, pęcherz moczowy, cewka moczowa
- układ oddechowy - tchawica, oskrzela; układ krwionośny - naczynia krwionośne i
ich ściany
- narządy zmysłów - wewnątrz gałki ocznej są mięśnie gładkie - m. zwieracz zrenicy
(sphincter pupillae), m. rozwieracz zrenicy (dilatator pupillae), m. rzęskowy (ciliaris)
gruczoły wydzielania wewnętrznego, tkanki wydzielnicze i ich komórki
- to że one wydzielają coś szybciej, bardziej intensywnie, bądz odwrotnie, zależy od
układu autonomicznego (np. ślinianki)
serce
- m. sercowy unerwiony jest przez układ sympatyczny reprezentowany przez nerwy
przyspieszające akcję serca (nervi accelerantes) i pod wpływem unerwienia
układu parasympatycznego (spowalnia pracę serca - nervi retardantes)
- włókna parasympatyczne pochodzą od n. błędnego
- wypadkową oddziaływania tych dwóch różnych układów jest liczba skurczów
mięśnia sercowego na minutę
równowaga:
- występuje np. w sercu, oku (zwieracz i rozwieracz)
- niektóre narządy/tkanki lub np. m. sercowy są unerwione przez oba układy, których
przeciwne oddziaływanie wpływa na pracę danego narządu/tkanki
- jeśli dotyczy układu sympatycznego to będzie ona dominować nad działaniem
układu parasympatycznego
- w odniesieniu do jelit: jeżeli dominantą jest rola układu parasympatycznego to
efektem jest fizjologiczna zbyt częsta praca jelit
- nerwica wegetatywna - stan, który nie jest klasycznym stanem patologicznym (cos
pomiędzy normalnym a patologicznym, świadczący o przewadze np. nadmierne
pocenie się dłoni; blada twarz czy czerwona - włókna nerwowe unerwiające ściany
naczyń krwionośnych powodują skurcz mięśniówki gładkiej naczyń krwionośnych
(bladość) lub rozkurcz (czerwony)
- układ sympatyczny inaczej zachowuje się w stosunku do ściany naczyń
znajdujących się na policzkach/twarzy a inaczej w odniesieniu do naczyń
znajdujących się na terenie m. poprzecznie prążkowanych
- w przypadku twarzy skurcz - blednięcie ale w stosunku do innych naczyń zachowuje
się zupełnie odwrotnie
- tłumaczenie : skoro krew odpływa z twarzy to po to żeby nie było nadciśnienia
tętniczego - ta ilość krwi odpływająca z twarzy mieści się w naczyniach które są
rozszerzone
- dlaczego w tej samej sytuacji niektórzy się czerwienieją a inni bledną? to przykład
na to że jeżeli chodzi o układ autonomiczny może być u każdego różny
- w międzymózgowiu jest tzw. mózg autonomiczny - cz. parasympatyczna i
sympatyczna
_____________________________________ _____Jana Bąkowsk� (I wet.stac. 2014 -1a)_____
ANATOMIA wykład 9.
UKAAD POKARMOWY
Narząd pokarmowy
1) Jama ustna (cavum oris)
2) Gardło (pharynx)
3) Przewód pokarmowy (canalis alimentarius)
a. przełyk (oesophagus)
b. żołądek (ventriculus, gaster)
c. jelito cienkie (intestinum tenue)
d. jelito grube (intestinum crassum)
4) Odbyt (anus)
5) Wątroba (hepar, iecur)
6) Trzustka (pancreas)

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
Fizjologia i Anatomia wyklad VII
Fizjologia i anatomia wyklad IV
Fizjologia i Anatomia wyklad V
Fizjologia i Anatomia wyklad VIII
Fizjologia i Anatomia wyklad VI
Fizjologia i Anatomia wyklad II
Fizjologia i Anatomia wyklad I
Fizjologia i Anatomia wyklad I
anatomia wyklad 10 09 06 zdrowie choroba
Fizjologia i Anatomia wyklad III
wykład 10 27 03 2012 Anatomia Nerwy czaszkowe, unaczynienie, klinika
Wykłady z anatomii v 1 1
Sieci komputerowe wyklady dr Furtak
Wykład 05 Opadanie i fluidyzacja
Longissimus Thoracis (Superficial Erector Spinae) anatomy

więcej podobnych podstron