plik


ÿþKOROZJA I OCHRONA PRZED KOROZJ Opracowanie: Krystyna Moskwa, BogusBaw Mazurkiewicz CZZ TEORETYCZNA 1. Rodzaje korozji. Procesy niszczenia metali i stopów, bdce wynikiem ich reakcji z otoczeniem ([rodowiskiem korozyjnym) nazywa si korozj metali. W zale|no[ci od [rodowiska korozyjnego, w którym znajduje si dany metal lub stop rozró|nia si nastpujce rodzaje korozji: - korozja atmosferyczna - korozja gazowa - w suchych, przewa|nie gorcych gazach - korozja wodna np. w wodzie morskiej lub rzecznej - korozja ziemna np. w glebie W zale|no[ci od mechanizmu procesów korozyjnych rozró|nia si: - korozj elektrochemiczn zachodzc w [rodowiskach elektrolitów, a wic w wodnych roztworach jakimi s woda sBodka i morska, w wilgotnych gazach i wilgotnych glebach - korozj chemiczn zachodzc gBównie w gazach suchych i cieczach nie przewodzcych (nieelektrolitach), np. ciekBe substancje organiczne. Skutkiem procesów korozyjnych jest niszczenie metalu, które obserwuje si przede wszystkim na powierzchniach w postaci nagromadzenia si staBych produktów reakcji takich jak np. tlenki, rdza, zgorzelina. Je|eli produkty reakcji odpadaj od podBo|a metalicznego wówczas obserwuje si nierówno[ci powierzchni pierwotnie gBadkiej lub w|ery. Równie| mog tworzy si rozpuszczalne w [rodowisku korozyjnym produkty (jony metali) zanieczyszczajce czasem w sposób gro|ny [rodowisko. W zale|no[ci od charakteru zniszczenia korozyjnego rozró|nia si: - korozj ogóln, która mo|e by równomierna lub nierównomierna - korozj miejscow np. plamow, punktow, w|erow, midzykrystaliczn, szczelinow 2. Korozja elektrochemiczna. Procesy korozji elektrochemicznej zachodz wówczas, gdy metal lub stop znajduje si w [rodowisku bdcym elektrolitem, a wic przede wszystkim w roztworach wodnych. Wody rzeczne oraz z jezior zawieraj dostateczn ilo[ zwizków nieorganicznych, a wody morskie zawieraj do 3% rozpuszczonych soli, s wic dobrymi elektrolitami. 2.1. Makro- i mikroogniwa korozyjne. W wyniku zetknicia metalu z elektrolitem powstaj lokalne mikroogniwa. Powierzchnia metalu nawet najbardziej czysta nie jest jednorodna w skali mikroskopowej. Metale maj mikrostruktur ziarnist, krystaliczn, granice ziarn w stosunku do ich wntrza maj struktur mniej uporzdkowan. Energia granic ziarn jest wy|sza ni| samego ziarna, tote| w zetkniciu z elektrolitem granice ziarn staj si obszarem anodowym, a obszar ziarna majcy ni|sz energi staje si obszarem katodowym Makroogniwa korozyjne powstaj przy zetkniciu dwóch metali lub stopów ró|nicych si stacjonarnym potencjaBem elektrodowym i znajdujcych si w [rodowisku elektrolitu - korozja kontaktowa. Efekt galwaniczny w takim ogniwie wystpuje przy ró|nicy potencjaBów powy|ej 0,05 V. 2.2. Reakcje elektrodowe w ogniwach korozyjnych. Mikroogniwa korozyjne ró|ni si tym od ogniw galwanicznych, |e pracuj jako krótkozwarte natychmiast po zetkniciu z elektrolitem. Zniszczenie metalu nastpuje zawsze w obszarze anodowym. Podczas pracy ogniwa korozyjnego w metalu przepBywa prd (rys.1), a bieguny ogniwa ulegaj polaryzacji. Polaryzacja elektrod hamuje procesy katodowy i anodowy, a wic powoduje zahamowanie procesu korozyjnego i jest zjawiskiem po|danym. Jednak w procesach korozji elektrochemicznej dziaBaj depolaryzatory takie jak np. tlen z powietrza lub jony wodorowe. Proces korozji elektrochemicznej mo|na przedstawi jako elementarny proces anodowego utleniania i katodowej redukcji. Rys. 1 Ogólny schemat pracy ogniwa korozyjnego - elektrony, Me+ - jon metalu, D  depolaryzator Me  metal w fazie staBej, K+ - kation, A- - anion Anoda: Metal oddajc elektrony walencyjne przechodzi do roztworu w postaci jonów (utlenianie). Elektrony w metalu migruj do obszaru katodowego Me - ne = Men+ Katoda: Elektrony migrujce z obszaru anodowego Bcz si z depolaryzatorem tj. jonem lub atomem majcym zdolno[ do przyBczania elektronów (redukcja) D + e = D- W procesach korozyjnych najwiksze znaczenie maj dwie reakcje katodowe: 1. depolaryzacja wodorowa - polegajca na redukcji jonu wodorowego do wodoru gazowego wg reakcji: H+ + e = Hads Hads + Hads = H2 lub sumarycznie: 2H+ + 2e = H2 Reakcja ta Batwo zachodzi w [rodowiskach kwa[nych, znacznie wolniej w [rodowiskach obojtnych i alkalicznych. 2. depolaryzacja tlenowa - polegajca na reakcji tlenu czsteczkowego, rozpuszczonego w elektrolicie do jonu hydroksylowego (wodorotlenkowego) wg reakcji: O2 + 2H2O + 4e = 4OH- Reakcja ta przebiega w roztworach obojtnych i alkalicznych, przy swobodnym dostpie powietrza.W znacznej ilo[ci przypadków korozji elektrochemicznej mamy do czynienia z depolaryzacj obu rodzajów. Produkty powstaBe w procesie katodowym i anodowym reaguj ze sob. Je|eli w wyniku tej reakcji powstaj produkty trudno rozpuszczalne, to wówczas proces korozji zostaje hamowany. PrzepByw elektryczno[ci w ogniwach korozyjnych jest nastpujcy: w metalu elektrony przemieszczaj si z obszarów anodowych do katodowych, w elektrolicie nastpuje przenoszenie Badunków elektrycznych przez jony. Procesy katodowy i anodowy s [ci[le ze sob sprz|one. Odbiór elektronów na katodzie uBatwia przebieg reakcji anodowej, brak odbioru elektronów od katody hamuje reakcj anodow. Rozpatrzmy dla przykBadu procesy zachodzce podczas korozji kontaktowej w makroogniwie Fe- Cu w roztworze wodnym NaCl przy swobodnym dostpie powietrza (rys.2). {elazo jako metal bardziej aktywny w porównaniu z miedzi stanowi anod ogniwa i samorzutnie przechodzi do roztworu w postaci jonów Fe2+. Rownocze[nie procesowi utlenienia |elaza (oddawanie elektronów) towarzyszy sprz|ony proces redukcji (przyBczania elektronów) zachodzcy na katodzie miedzianej. W tym przypadku (roztwór obojtny) bdzie to proces redukcji tlenu dyfundujcego poprzez elektrolit do katody. Na katodzie zachodzi proces depolaryzacji tlenowej. Chlorek sodu nie bierze udziaBu w reakcji - jest elektrolitem w ogniwie korozyjnym. Reakcje zachodzce na elektrodach mo|na zapisa nastpujco: Anoda (Fe): Fe - 2e = Fe2+ Katoda (Cu): O2 + 2H2O + 4e = 4OH- PowstaBe w wyniku reakcji katodowej jony OH- oraz jony Fe2+ jako wynik procesu anodowego tworz trudno rozpuszczalny wodorotlenek |elaza(II), który utlenia si w obecno[ci tlenu do wodorotlenku |elaza(III) wg reakcji: Fe2+ + 2OH- = Fe(OH)2 2Fe(OH)2 + H2O + 1/2O2 = 2Fe(OH)3 Mieszanina obu tych wodorotlenków tworzy rdz. Prac mikroogniwa korozyjnego rozpatrzymy na przykBadzie cynku zawierajcego domieszki katodowe (np. metal o wy|szym potencjale lub katodowa faza midzymetaliczna). Korozja zachodzi w [rodowisku kwasu siarkowego(VI) (rys.3). Mikroanody cynkowe rozpuszczaj si - jony Zn2+ przechodz do roztworu. Uwolnione elektrony przemieszczaj si w kierunku mikrokatod, gdzie reaguj z jonami H+ pochodzcymi z roztworu kwasu - depolaryzacja wodorowa. Reakcje zachodzce na mikroelektrodach mo|na zapisa nastpujco: Anoda (Zn): Zn - 2e = Zn2+ Katoda: 2H+ + 2e = H2 Mikroogniwa korozyjne mog dziaBa równie| jako ogniwa st|eniowe powstajce przez nierównomierne napowietrzanie elektrolitu. Rozpuszczony w elektrolicie tlen w miejscach o du|ym st|eniu - dobrym napowietrzeniu - tworzy samorzutnie elektrod tlenow, której potencjaB jest dodatni, a wic staje si katod w pewnym obszarze metalu. Inne obszary powierzchni w zetkniciu z mniej napowietrzonym roztworem maj ni|szy potencjaB i s obszarem anodowym. Rys. 2 Makroogniwo korozyjne Rys. 3 Mikroogniwo korozyjne 2.4. Pasywno[. Pasywno[ metalu jest to stan wy|szej odporno[ci metalu na korozj ni| to wynika z warto[ci jego potencjaBu normalnego w szeregu napiciowym metali. W pewnych [rodowiskach utleniajcych metal lub stop zachowuje si tak jakby jego potencjaB elektrodowy byB wy|szy, jakby staB si metalem szlachetniejszym, mniej aktywnym. SkBonno[ do pasywno[ci wykazuj np. stale i staliwa chromowe, stale i staliwa chromowo-niklowe, stopy aluminium. Powodem pasywno[ci jest tworzenie si nierozpuszczalnych produktów korozji na powierzchni metalu. Najtrwalsz warstewk pasywn jest warstewka tlenkowa. 2.5. Korozja w|erowa. Korozja w|erowa jest jednym z najcz[ciej spotykanych typów korozji lokalnej, której wystpowanie zwizane jest z obecno[ci agresywnych anionów w [rodowisku korozyjnym, gBównie jonów chlorkowych. Przy tego typu korozji proces anodowy (aktywne rozpuszczanie) zachodzi na bardzo maBych obszarach, natomiast pozostaBe cz[ci powierzchni metalu czy stopu znajduj si w stanie pasywnym. Korozji w|erowej zwykle ulegaj stopy i metale Batwo pasywujce si np. Al i jego stopy, Fe i jego stopy takie jak stale nierdzewne lub kwasoodporne. 3. Jednostki szybko[ci korozji. 1. jednostka ubytku masy - Vc- wyra|a ubytek 1 grama metalu na metr kwadratowy powierzchni i na dob. Zredni szybko[ korozji Vc oblicza si ze wzoru: m Vc = [g m2 doba] s t m - ró|nica masy próbki przed i po próbie korozyjnej [g] s - powierzchnia próbki [m2] t - czas trwania próby korozyjnej [doba] 2. jednostka szybko[ci przecitnego zu|ycia przekroju - Vp - jako zmniejszenie wymiaru poprzecznego próbki o 1 mm w cigu roku. Zredni szybko[ korozji Vp oblicza si ze [redniej szybko[ci masowej Vc wg wzoru: Vc 365 Vp = [mm rok] 1000 d d - gsto[ metalu [g/cm3] Na podstawie [redniej szybko[ci korozji Vp ustala si skal odporno[ci metali na korozj (tabl. X.1.). Podane powy|ej jednostki i oparta na nich skala odporno[ci maj zastosowanie tylko w ocenie szybko[ci korozji równomiernej. Przy korozji miejscowej np. w|erowej, midzykrystalicznej, ocen ilo[ciow szybko[ci korozji wyra|a si w jednostkach procentowych. 3. jednostka procentowa szybko[ci korozji - Vf - jest zdefiniowana jako procent zmiany badanej wBasno[ci fizycznej materiaBu w cigu jednej doby lub jednego roku. Zrednia szybko[ korozji w jednostkach procentowych wyra|a si wzorem: (Wo - W) 100 [%] Vf = Wot Wn - warto[ badanej wBasno[ci fizycznej przed prób W - warto[ badanej wBasno[ci fizycznej po próbie t - czas trwania próby Badana wBasno[ powinna by Batwa do dokBadnego mierzenia i charakterystyczna dla materiaBu, mo|na np. wykorzysta w tym celu technologiczn prób zginania dla materiaBow plastycznych. 4. Sposoby ochrony przed korozj. 4.1. Modyfikacja [rodowiska korozyjnego. Modyfikacja polega na usuwaniu skBadników korozyjnych ze [rodowiska w którym pracuj lub s magazynowane chronione wyroby. Jako przykBady zastosowania tej metody mozna wymieni: a) wyeliminowanie z wody tlenu (jako depolaryzatora) poprzez nasycenie azotem lub dodatek do wody substancji wi|cych tlen b) zobojtnianie substancji kwa[nych w wodzie np. poprzez dodatek wapna c) usuwanie z wody soli za pomoc wymieniaczy jonowych d) obni|enie wilgotno[ci powietrza przez osuszanie lub podwy|szanie temperatury w pomieszczeniu magazynowym e) usuwanie czstek zanieczyszczeD staBych z powietrza lub wody przez filtracj. 4.2. Zastosowanie inhibitorów. Inhibitory s to substancje, które powoduj zmniejszenie szybko[ci reakcji (w przeciwieDstwie do katalizatorów). Inhibitorami korozji nazywamy wic substancje, które w [rodowisku korozyjnym powoduj zmniejszenie szybko[ci korozji w wyniku zahamowania procesu anodowego i (lub) katodowego w ogniwach korozyjnych. Rozró|niamy: a) inhibitory anodowe hamujce anodowy proces roztwarzania metalu b) inhibitory katodowe hamujace katodowy proces depolaryzacji c) inhibitory organiczne anodowo - katodowe. Sa to przewa|nie inhibitory adsorpcyjne o dziaBaniu podwójnym, co oznacza, |e s one zdolne hamowa równocze[nie procesy anodowe i katodowe. 4.3. Ochrona elektrochemiczna. Metody ochrony elektrochemicznej polegaj na zmianie potencjaBu elektrodowego metalu w celu zapobie|enia lub ograniczenia jego rozpuszczania. W zale|no[ci od kierunku przesuwania potencjaBu elektrodowego chronionego metalu do warto[ci ni|szych lub wy|szych (do zakresu pasywnego) rozró|niamy metody ochrony katodowej i anodowej. a) ochrona katodowa oznacza, |e przedmiot poddany ochronie speBnia rol katody w korozyjnym ogniwie galwanicznym. PotencjaB elektrodowy chronionego metalu przesuwa si w kierunku ujemnych warto[ci, a wic roztwarzanie (utlenianie) tego metalu jest ograniczone. Metal chroniony jest katod, na której mog zachodzi tylko reakcje redukcji. Rozró|nia si ochron katodow galwaniczn i elektrolityczn. - galwaniczna ochrona katodowa zwana czsto protektorow zachodzi bez u|ycia zewntrznego |ródBa prdu. Chroniony przedmiot jest katod ogniwa galwanicznego, którego anod stanowi celowo tracony metal mniej szlachetny (Mg, Zn, Al) zwany protektorem. Protektor rozpuszczajc si zabezpiecza chroniony przedmiot. Protektorem mo|e by powBoka na metalu chronionym (np. cynkowana stal) lub odpowiednio rozmieszczone pByty anodowe. Schematycznie proces ten przedstawiony jest na rys. 4a. - w elektrolitycznej ochronie katodowej chroniony przedmiot jest jest katod ogniwa zasilanego prdem staBym z zewntrznego |ródBa prdu (prostownika). Pomocnicza anoda jest najcz[ciej wykonana z materiaBu nie ulegajcemu roztwarzaniu (Pt, Pb, C, Ni). Rys. 4b przedstawia schematycznie tego typu ochron. a) b) Rys. 4. Zasada ochrony katodowej przy pomocy: a) anody protektorowej b) prdu zewntrznego. b) ochrona anodowa stosowana jest gBównie dla metali na których tworz si warstewki pasywne. Zahamowanie korozji mo|na uzyska przez podwy|szenie potencjaBu elektrodowego próbki do warto[ci w której powstanie termodynamicznie trwaBa faza. Na przykBad dla |elaza jest ni tlenek |elaza na wy|szym stopniu utlenienia. ZakBada si, |e otrzymany tlenek wytwarza cienk, spoist i dobrze przylegajc do metalu warstw. Ma ona wBasno[ci póBprzewodnika o maBym przewodnictwie jonowym i dla jej zachowania (utrzymania pasywacji) wystarcza ju| tylko niewielki prd dodatkowy. Podobnie jak w wy|ej wymienionym przypadku rozró|nia si ochron anodow galwaniczn lub elektrolityczn, zgodnie z charakterystyk: - w galwanicznej ochronie anodowej stosuje si metale szlachetne (Pt, Pd, Ag, Cu) jako dodatki stopowe, tworzce katody lokalne w procesie korozji lub powBoki na metalach pasywujcych si np. stal nierdzewna, Ti, Ta, Zr - w elektrolitycznej ochronie anodowej zapewnia si dopByw prdu staBego ze |ródBa zewntrznego przez katod pomocnicz. PotencjaB elektrodowy chronionego metalu (anoda) reguluje si za pomoc potencjostatu. 4. 4. PowBoki metalowe. Mo|na tu stosowa powBoki izolujce z metalu bardziej szlachetnego od metalu chronionego lub powBoki ekranujce z metalu mniej szlachetnego zapewniajce ochron katodow. a) PowBoki izolujce. Je|eli zaBo|ymy, |e materialem chronionym jest stal to przykBadem powBok z metali bardziej szlachetnych s powBoki np. z Cu, Ni, Cr, Pb, Sn, Ag. W wodzie mikkiej nawet aluminium wykazuje bardziej dodatni potencjaB elektrochemiczny (jest bardziej szlachetne) ni| stal ze wzgldu na powstawanie warstewki pasywnej, która decyduje o odporno[ci korozyjnej metalu. PowBoki z metali bardziej szlachetnych od metalu podBo|a powinny by caBkowicie szczelne. W przypadku wystpowania w powBoce porów lub rys sigajcych podBo|a metalu chronionego (anody) powsta mo|e niebezpieczny ukBad elektrochemiczny. Powierzchnia anodowa jest bardzo maBa w porównaniu z powierzchni katodow co mo|e doprowadzi do korozji lokalnej metalu konstrukcyjnego (chronionego). PowBoki metalowe wykonane z metali bardziej szlachetnych nazywane s powBokami katodowymi. b) PowBoki ekranujce. Pokrywanie metalem mniej szlachetnym ni| metal chroniony oprócz ekranujcego dziaBania powBoki zapewnia ochron katodow, gdy| powBoka z metalu mniej szlachetnego dziaBa w charakterze anody jako protektor w stosunku do metalu chronionego. PowBoki takie nazywane s powBokami anodowymi. Najwa|niejszym z praktycznego punktu widzenia zastosowaniem anodowych powBok metalicznych jest cynkowanie, czyli pokrywanie stali powBok cynkow. Zdecydowana wikszo[ powBok metalowych nakBadana jest albo przez zwykBe zanurzenie w stopionym metalu, zwane pokrywaniem ogniowym, albo elektrolitycznie z wodnego roztworu elektrolitu przez elektroliz. W mniejszym stopniu stosuje si inne metody nakBadania. Jedn z nich jest metalizacja natryskowa wykonana przy u|yciu pistoletu, który jednocze[nie topi i napyla metal w postaci drobnych czsteczek na powlekan powierzchni. W niniejszym skrypcie szerzej zostanie omówiona elektrolityczna metoda nanoszenia powBok metalowych. 4. 5. PowBoki nieorganiczne. a) Emalie szkliste b) PowBoki tlenkowe c) PowBoki fosforanowe d) PowBoki chromianowe 4. 6. PowBoki organiczne. Maj tu zastosowanie ró|nego rodzaju tworzywa polimerowe, farby wykazujce dziaBanie inhibitujce (np. farby podkBadowe przeciwrdzewne), oleje i smary z dodatkiem inhibitorów korozji, farby nawierzchniowe i in. 4. 7. Projektowanie a ochrona przed korozj. Przy poBczeniach elementów konstrukcyjnych wykonanych z róznych gatunków metali mo|na ju| na etapie projektowania w znacznym stopniu ograniczy korozj galwaniczn kontaktow przez zastosowanie materiaBów izolacyjnych. W przypadku poBczeD spawanych, nitowanych, lutowanych i skrcanych zBcze powinno by wykonane z materiaBu bardziej szlachetnego ni| metal konstrukcyjny. 5. Galwanotechnika jako metoda otrzymywania powBok ochronnych. Pod pojciem galwanotechnika okre[la si dziaB elektrochemii zajmujcy si teori i praktycznym zastosowaniem procesów zachodzcych na elektrodach, a wymuszonych zewntrzn ró|nic potencjaBów i zwizanych z przepBywem prdu w ogniwie galwanicznym. Do procesów tych zaliczamy przede wszystkim elektrolityczne nakBadanie powBok metalicznych , elektrolityczne trawienie metali, polerowanie, barwienie metali, metaloplastyk, powlekanie tworzyw sztucznych metalami, wytwarzanie proszków metalicznych, utlenianie (anodowanie) metali - gBównie aluminium. 5.1. Zarys procesów elektrolizy. W omawianych dotychczas ogniwach galwanicznych, samorzutne reakcje utlenienia i redukcji zachodzce na elektrodach byBy zródBem energii elektrycznej dostarczanej w czasie pracy tych ogniw. Natomiast w procesie elektrolizy, reakcje redox zachodzce na elektrodach s wymuszone zewntrzn ró|nic potencjaBów. Szybko[ i rodzaj reakcji zale|y od materiaBu elektrod katody i anody, rodzaju elektrolitu, oraz stosowanego napicia midzy elektrodami. Na przykBad w roztworze elektrolitu MeA, w którym znajduj si dwie elektrody poBczone ze zródBem prdu staBego, ruch jonów staje si uporzdkowany. Kationy Me+ d| do elektrody poBczonej z ujemnym biegunem zródBa prdu (katoda), natomiast aniony A- d| do elektrody poBczonej z dodatnim biegunem zródBa prdu (anoda). Na elektrodach zachodz reakcje chemiczne: Na katodzie nastpi przyBczenie elektronów przez dodatnie jony (kationy) Me+ (redukcja tych jonów) i tworzenie si atomów Me, wg reakcji: Me+ + e Me Na anodzie natomiast, ujemne jony A- oddaj nadmiar swych elektronów (utlenieniaj si): A- - e A W wodnych roztworach elektrolitów obok procesów zasadniczych (utleniania i redukcji jonów elektrolitu), zachodzi reakcja elektrolizy wody. Przebieg tego procesu jest nastpujcy: Katoda: 2H2O + 2e = H2 + 4OH- Anoda: 2H2O - 4e = O2 + 4H+ Ilo[ wydzielonych produktów na elektrodach jest zwizana z ilo[ci elektryczno[ci, jaka przepBynBa przez roztwór podczas elektrolizy. Zale|no[ci te okre[laj prawa Faraday'a: I prawo Faraday'a. Masa substancji wydzielonej na elektrodzie podczas elektrolizy jest proporcjonalna do nat|enia prdu i czasu trwania elektrolizy m = k I t m - masa substancji wydzielonej na elektrodzie [g] k - wspóBczynnik proporcjonalno[ci nazwany równowa|nikiem elektrochemicznym I - nat|enie prdu [A] t - czas trwania elektrolizy [s] I prawo Faraday'a mo|na zapisa w podany wy|ej sposób, gdy nat|enie prdu jest staBe podczas elektrolizy. Je[li nat|enie prdu byBoby zmienne, iloczyn I t nale|y we wzorze zastpi warto[ci Badunku Q, który przepBynB przez elektrolizer. m = k Q Je|eli Q = 1 kulomb, m = k, czyli k jest liczbowo równy masie substancji, która zostanie wydzielona na elektrodzie w wyniku przepBywu Badunku 1 kulomba (C). II prawo Faraday'a. Masy ró|nych substancji wydzielone przez jednakow ilo[ elektryczno[ci s proporcjonalne do równowa|ników chemicznych tych substancji. Do[wiadczalnie stwierdzono, |e w celu wydzielenia 1 gramorównowa|nika dowolnej substancji nale|y przez roztwór przepu[ci 96 500 C elektryczno[ci. Liczb t nazwano staB Faraday'a. Wobec tego: G M k = = F n F G - gramorównowa|nik substancji wydzielonej na elektrodzie M - masa molowa wydzielonej substancji n - ilo[ elektronów biorcych udziaB w elementarnym procesie utleniania lub redukcji F - staBa Faraday'a Obydwa prawa Faraday'a mo|na zatem wyrazi wzorem: G I t M I t m = = F n F 5. 2. Galwaniczne metody nanoszenia powBok. Z punktu widzenia u|ytkowego stosuje si oprócz powBok antykorozyjnych katodowych i anodowych, powBoki dekoracyjne zBote, rodowe, palladowe, platynowe lub powBoki wielowarstwowe np. miedziano - niklowo - chromowe i in. Technologie nanoszenia powBok pomimo, |e znane od XIX , s nadal doskonalone i stanowi przedmiot ochrony patentowej. Podrczniki podaj zasadnicze typy kpieli i warunki prowadzenia procesu. W konkretnym przypadku konieczne jest jednak indywidualne dopracowanie technologii. Miedziowanie. Miedz, pierwiastek nale|cy do grupy metali szlachetnych ze wzgldu na wysoki potencjaB elektrochemiczny jest bardziej odporna na korozj ni| inne metale konstrukcyjne takie jak |elazo, cynk, aluminium. PowBoki miedziowe podnosz odporno[ korozyjn wyrobu jedynie przy zachowaniu cigBo[ci i szczelno[ci warstewki. W innych przypadkach miedz staje si katod w krótkozwartym ogniwie korozyjnym i przyspiesza korozj metalu pod powBok. (Rys. XI.2). PowBoki miedziowe osadza si w celach dekoracyjnych jako samodzielne warstewki lub jako jedn z wielowarstwowej powBoki Cu-Ni-Cr. Miedziowanie mo|na wykona na dwa sposoby: a) elektrolitycznie - stosuje si tu kpiele siarczanowe i cyjankowe b) metod bezprdow - przez zanurzenie metalu o ni|szym potencjale elektrochemicznym w roztworze soli miedzi(II). Reakcja rozpuszczania (utleniania) metalu mniej szlachetnego i osadzania si (redukcji) miedzi zachodzi samorzutnie. Cynkowanie. Cynk jest szeroko stosowany jako metal na powBoki szczególnie na stali i |eliwie. Mimo, |e jest metalem o ni|szej termodynamicznej stabilno[ci od |elaza to jednak powBoka cynkowa posiada dobre wBasno[ci ochronne. Efekt ochronny na |eliwie i stali spowodowany jest: - ochron protektorow - cynk jest anod (protektorem) w ogniwie galwanicznym - cynk posiada wysokie nadnapicie wydzielania wodoru w [rodowiskach obojtnych - w [rodowisku atmosferycznym i w obecno[ci CO2 powierzchnia cynku pokrywa si pasywn warstewk wglanow - w [rodowisku sBabo alkalicznym wytwarza si pasywna warstewka Zn(OH)2 . Cynk jest wic metalem odpornym na korozj w [rodowiskach, których pH waha si w granicach 6 - 11. Poza tym obszarem ulega korozji w roztworach kwa[nych z utworzeniem jonów Zn2+, a w aklalicznych ZnO22-. W przypadku uszkodzenia powBoki podBo|e chronione jest protektorowo. PowBoki cynkowe otrzymuje si: a) metod ogniow - przez zanurzenie chronionego metalu lub wyrobu w kpieli stopionego cynku b) metod galwaniczn - w procesie elektrolizy. PYTANIA KONTROLNE. 1. Jakie s typy korozji? 2. Na czym polega korozja elektrochemiczna ? 3. Jak powstaj mikro- i makroogniwa korozyjne? 4. Na czym polega depolaryzacja wodorowa? tlenowa? 5. Jakie reakcje zachodz w mikroogniwach korozyjnych Fe-Cu i Fe-Zn w roztworze H2SO4? w roztworze NaCl? 6. Jaki jest mechanizm powstawania rdzy? 7. Jak okre[la si pasywno[ metali i stopów? 8. Na czym polega modyfikacja [rodowiska korozyjnego? 9. Co to s inhibitory korozji? 10. Jakie s sposoby ochrony elektrochemicznej metali? Omówi ochron katodow i anodow na dowolnych przykBadach. 11. Z jakiego metalu powinny by wykonane poBczenia konstrukcyjne dwóch ró|nych metali? 12. Poda tre[ praw elektrolizy Faraday'a. 13. Jakie s sposoby miedziowania? Omówi miedziowanie bezprdowe. 14. Dlaczego powBoka cynkowa chroni od korozji wyroby ze stali? Literatura: 1. Praca zbiorowa pod red. K. Moskwy: wiczenia laboratoryjne z chemii z elementami teorii i obliczeD dla mechaników, Skrypt AGH nr 1478 str. 142  154, Kraków 2000 2. Praca zbiorowa pod red. J. Banasia i W. Solarskiego: Chemia dla in|ynierów, AGH OEN, Kraków 2000, rozdz. VII. CZZ DOZWIADCZALNA. wiczenie 1. - korozja z depolaryzacj wodorow Sprzt: - blaszka cynkowa Odczynniki: - 1M roztwór H2SO4 - biureta - alkohol etylowy - pompka gumowa - zlewki - waga analityczna Opis wiczenia. Jak wynika z reakcji elektrodowych ilo[ rozpuszczonego cynku jest proporcjonalna do ilo[ci wodoru wydzielonego w reakcji przy zaBo|eniu, |e obie reakcje s jedynymi procesami elektrodowymi. Mo|na zatem okre[li szybko[ korozji |elaza i cynku bezpo[rednio z ubytku masy próbek i po[rednio z ilo[ci wydzielonego wodoru. W tym celu oczyszczon papierem [ciernym próbk cynku przemywa si wod, alkoholem, suszy si i wa|y na wadze analitycznej. Nastpnie umieszcza si w ukBadzie pomiarowym. Po nalaniu kwasu do zlewki, roztwór zasysa si gumow gruszk do biurety i zamyka kran. Od tego momentu nale|y notowa poziom roztworu w biurecie co 5 minut przez ok. póB godziny. Po pomiarze próbk wyjmuje si z roztworu, przemywa strumieniem wody, usuwa si z powierzchni produkty korozji, przemywa alkoholem, suszy, a nastpnie wa|y si na wadze analitycznej. Wyniki pomiarów zanotowa w umieszczonej w sprawozdaniu wiczenie 2. - Pomiar SEM st|eniowego ogniwa korozyjnego. Sprzt: - 2 elektrody stalowe Odczynniki: - 1M roztwór NaCl - 2 zlewki - alkohol etylowy - miernik potencjaBu - klucz elektrolityczny - przewody elektryczne - rurka doprowadzajca powietrze - papier [cierny Opis wiczenia. Elektrody oczy[ci papierem [ciernym, przemy wod, a nastpnie alkoholem. Zbudowa ogniwo wg shematu (rys.5.) i zmierzy SEM ogniwa. Nastpnie wBczy pompk doprowadzajc powietrze do jednej z elektrod i po kilku minutach odczyta warto[ SEM ogniwa. Rys. 5. Schemat stzeniowego ogniwa korozyjnego 1  elektrody stalowe 2  roztwór NaCl 3  rurka doprowadzajca powietrze 4  klucz elektrolityczny 5  miernik potencjaBu wiczenie 3. - Ochrona protektorowa Sprzt: - elektrody: Fe, Zn, Cu Odczynniki: - 0,1 M roztwór H2SO4 - papier [cierny - roztwór K3[Fe(CN)6] - alkohol etylowy Celem wiczenia jest ilustracja zmiany szybko[ci korozji |elaza w kontakcie z miedzi oraz cynkiem. Jako wska|nik ilo[ci rozpuszczonego |elaza sBu|y roztwór sze[ciocyjano|elazianu(III) potasu (|elazicyjanek potasowy). Odczynnik ten w reakcji z powstajcymi podczas korozji |elaza jonami Fe+2 tworzy Fe3[Fe(CN)6]2 o zabarwieniu bBkitnym. Opis wiczenia. Elektrody oczy[ci papierem [ciernym i przemy alkoholem. Do trzech probówek nala po 2 - 4 cm3 roztworu H2SO4 z dodatkiem 2 - 3 kropli K3[Fe(CN)6]. W probówkach umie[ci kolejno: a) blaszk |elazn b) blaszk |elazn zwart z miedzi c) blaszk |elazn zwart z cynkiem Po czasie 3 min wyj metale z próbówek i porówna intensywno[ zabarwienia roztworów. W którym przypadku szybko[ korozji |elaza jest najwiksza? W toku badania mo|na tak|e zaobserwowa wydzielanie si gazu (wodoru) - na którym metalu zachodzi reakcja wydzielania wodoru i z jak szybko[ci? Który metal jest protektorem w przypadku b) i c)? wiczenie 4. - Cynkowanie elektrolityczne. Sprzt: - elektrody: stalowa i cynkowa Odczynniki: - roztwór do cynkowania - ukBad polaryzacyjny wg schematu - alkohol etylowy - waga analityczna - mikroskop optyczny - papier [cierny - suszarka Opis wiczenia. Powierzchni blachy stalowej oczy[ci do metalicznego poBysku. Nastpnie przemy wod, odtBu[ci alkoholem, wysuszy i zwa|y na wadze analitycznej. PoBczy ukBad elektryczny wg schematu. Nala do zlewki roztwór do cynkowania, zmierzy powierzchni blaszki stalowej. Sprawdzi poprawno[ poBczeD, a nastpnie wBczy zasilacz prdu staBego, ustawiajc warto[ prdu tak, aby gsto[ prdu wynosiBa ok. 2 A/dm2 powierzchni cynkowanej blaszki. Proces elektrolizy prowadzi w temp. 25 - 40oC przez 10 minut. Po zakoDczeniu cynkowania rozlczy ukBad. Przemy elektrody w bie|cej i destylowanej wodzie, wysuszy oraz ponownie zwa|y elektrod stalow. Nale|y pamita, aby porzdnie wysuszy wa|on elektrod - aby nie wa|y zawartej w próbce wody. Roztwór zla do naczynia na zu|yt kpiel. Rys. 6. Schemat ukBadu do galwanicznego cynkowania |elaza. 1 - pBytka cynkowa 2 - pBytka stalowa 3 - kpiel do cynkowania 4 - zasilacz regulowany prdu staBego Wydz. Nazwisko, imi: Zaliczenie Gr. Temat: KOROZJA I OCHRONA PRZED KOROZJA w.1. Korozja z depolaryzacj wodorow. Obliczy szybko[ korozji cynku z pomiaru ubytku masy próbki. Poda wskazniki szybko[ci korozji Vc i Vp przyjmujc gsto[ cynku = 7,14 g/cm3 i korzystajc ze wzorów: m Vc = [g m2 doba] s t Vc 365 Vp = [mm rok] 1000 d czas Czas m1 m2 pow. s pow. s Vc Vp m [min] [doba] [g] [g] [mm2] [m2] [mm/rok] [g] [g/m2 doba] Zn Kinetyka szybko[ci korozji Czas odczyt z biurety [cm3] Objto[ wodoru [cm3] ilo[ moli H2 (Zn) masa Zn [g] [min] 0 5 10 15 Narysowa wykres zale|no[ci objto[ci wydzielonego wodoru od czasu. Porówna szybko[ci korozji wyznaczone metod grawimetryczn i obliczon na podstawie objto[ci gazowego wodoru wydzielonego w czasie reakcji. Obliczenia nale|y wykona na odwrocie strony. Uwaga: Zmierzon w do[wiadczeniu objto[ wodoru nale|y traktowa orientacyjnie. W dokBadniejszych pomiarach powinno si uwzgldni pr|no[ pary wodnej nad roztworem w biurecie oraz hydrostatyczne ci[nienie sBupa cieczy w biurecie. w. 2.  Pomiar SEM st|eniowego ogniwa korozyjnego. Ogniwo SEM [V] Fe NaCl Fe Fe NaCl Fe(O2) Okresli wpByw doprowadzonego powietrza (tlenu) na SEM ogniwa........................................................ ....................................................................................................................................................................... Okre[li, która elektroda jest katod, a która anod ogniwa korozyjnego.................................................. ....................................................................................................................................................................... Poda ró|nice w wygldzie katody i anody ogniwa korozyjnego................................................................ ....................................................................................................................................................................... w. 3.  Ochrona protektorowa. Na podstawie zabarwienia roztworu okre[li w którym przypadku szybko[ korozji |elaza jest najwiksza? W toku badania mo|na tak|e zaobserwowa wydzielanie si gazu (wodoru) - na którym metalu zachodzi reakcja wydzielania wodoru i z jak szybko[ci? Który metal jest protektorem w przypadku b) i c)? metale Intensywno[ barwy Szybko[ korozji Wydzielanie wodoru Protektor Fe Fe  Zn Fe  Cu w. 4.  Cynkowanie elektrolityczne Obliczy teoretyczny przyrost masy cynku na prcie stalowym po cynkowaniu ze wzoru: mZn = k I t = ..................................................................................................................................... gdzie: k = 1,22 [g/Ah] I  nat|enie prdu [A] T  czas cynkowania [h] Obliczy wydajno[ prdow procesu cynkowania w % jako stosunek przyrostu masy próbki cynkowanej do teoretycznej ilo[ci wydzielonego cynku obliczonej z I prawa Faraday'a. W = ( m/ mZn) 100% = ............................................................................................................................... mZn obl. z Wydajno[ Pow. elektrody Czas Masa przed Masa po m s cynkowania t cynkowaniem cynkowaniu prawa Faradaya procesu [g] [h] m1 [g] m2 [g] [g] [%] [dm2] Fe

Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
korozja IMiR
IMiR NM2 Introduction to MATLAB
2009 10 IMB ochrona przed korozja
lab chemia korozja
15 KOROZJA I OCHRONA METALI
pwsz labor spr korozja doc
Korozja (2)
korozja metali i
Mechanizm korozji metali
Korozja grudzic i pali stalowych w ujęciu PN EN 1993 5
IMIR zestaw16
korozja11
IMIR zestaw17
IMIR Sprawozdanie Badania Nienieszczace
IMIR 7 Drgania

więcej podobnych podstron