10742

(Cel zobowiązania) Celem zobowiązania jest zaspokojenie określonego interesu (potrzeby) wierzyciela. Wobec tego bez pełnego zaspokojenia tego interesu (majątkowego lub niemajątkowego) nie ma należytego wykonania zobowiązania.

Stan faktyczny:

1) X umówił się z Y w 1985 r., że ten drugi poprowadzi przez nieruchomość X magistralę cieplną. W 2005 r. X zażądał, korzystając z koniunktury na rynku, by Y opuścił jego działkę, ponieważ chce on zbudować magazyn konieczny do dalszego rozwoju jego firmy. Powołał się przy tym na zmiany społeczno-politycznej (klauzula rebus sic stantibus), jaka miała miejsce po 1989 r., przez co wartość i znaczenie nieruchomości na rynku znacznie wzrosły.

Czy sąd przyzna mu rację?

Rozwiązanie:

Ad 1) Artykuł 357 KC jako przesłankę zastosowania klauzuli rebus sic stantibus ustanawia przede wszystkim wymóg istnienia nadzwyczajnej zmiany stosunków, w wyniku której spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego nic można było przewidzieć przy zawarciu umowy.

Zmiana ustroju gospodarczego, która nastąpiła po 1989 r., może być uznana za „nadzwyczajną zmianę stosunków” w rozumieniu art. 357 KC. Jednak należy rozważyć, czy spełnione są inne przesłanki zastosowania klauzuli. Fakt istnienia samej nadzwyczajnej zmiany stosunków nie jest podstawą do powstania roszczenia z art. 357 KC, gdyż musi ona jeszcze w określony przez ustawodawcę sposób oddziaływać na dane zobowiązanie. X w stanie faktycznym wyroku upatruje swoją rażącą stratę w niemożliwości przeznaczenia nieruchomości na inny cel w postaci budowy magazynu, wynikającą z korzystnej dla niego koniunktury na rynka Sama więc zmiana systemu gospodarczego, jaka miała miejsce po 1989 r., nie spowodowała sama z siebie możliwości powołania się na klauzulę, ponieważ w związku z nią świadczenie X nie stało się nadmiernie utrudnione ani nie zaczęło grozić mu rażącą stratą. Także wzrost wartości nieruchomości objęty powinien być normalnym ryzykiem kontraktowym stron, które może być przewidziane przy zawieraniu każdej umowy i nie jest nadzwyczajnym wypadkiem w rozumieniu art. 357¹ KC W tym wypadku, mimo że strona powołuje się na nadzwyczajną zmianę stosunków, nie są spełnione przesłanki zastosowania klauzuli. Dlatego też sąd nie będzie mógł w tej sytuacji jej zastosować i będzie zmuszony oddalić powództwo X.

Klauzula rebus sic stantibus tląc, ponieważ sprawy przybrały taki obrót) — instytucja prawa cywilnego oraz doktryna w prawie traktatów.

W szerszym ujęciu rozumiana jako wszelkie koncepcje czy rozstrzygnięcia ustawowe, mające na celu zmianę pierwotnego stosunku zobowiązaniowego ze względu na nieoczekiwaną zmianę stosunków społecznych, towarzyszących powstawaniu tego zobowiązania.

Art. 357(11. Jeżeli z powodu nadzwyczajnej zmiany stosunków spełnienie świadczenia byłoby połączone z nadmiernymi trudnościami albo groziłoby jednej ze stron rażącą stratą, czego strony nie przewidywały przy zawarciu umowy, sąd może po rozważeniu interesów stron, zgodnie z zasadami współżycia społecznego, oznaczyć sposób wykonania zobowiązania, wysokość świadczenia lub nawet orzec o rozwiązaniu umowy. Rozwiązując umowę sąd może w miarę potrzeby orzec o rozliczeniach stron, kierując się zasadami określonymi w zdaniu poprzedzającym.