11223

Transport rzeczny i jego skutki

Jedną z geologicznych działalności rzeki jest jej transport. Wskutek wietrzenia fizycznego powstaje wiele okruchów, które w jakiś sposób dostaną się do rzeki (np. ruchy masowe) i zaczynają podlegać transportowi. O tym jaki ten transport jest stanowi kilka parametrów:

D Obciążenie rzeki - (natężenie transportu), całkowita ilość materiału przenoszonego przez rzekę na całej szerokości (ilość materiału na m^J w jednostce czasu). Obciążenie może być podzielone na: denne, zawiesinowe i solucyjne (materiał rozpuszczony)

D Nośność rzeki (zdolność transportowa rzeki) - obciążenie rzeki przy maksymalnym stanie wody. Większy wpływ na ten parametr ma gęstość niż prędkość. Zależy od wielkości okruchów. Ta sama rzeka przeniesie więcej iłu czy mułu, niż żwiru lub piasku.

0 Wydolność rzeki - wielkość lub ciężar największych okruchów, jakie rzeka może unieść.

Z badań empirycznych wynika, że nośność jest proporcjonalna do kwadratu lub sześcianu prędkości rzeki; wydolność proporcjonalna do szóstej potęgi prędkości rzeki -> dlatego podczas powodzi, rzeka przenosi bardzo duże okruchy skalne.

Mały, górski potok (wąski, szybki) ma małą nośność ale dużą wydolność: może przenosić duże okruchy ale całkowita ilość przeniesionego materiału jest mała. Rzeka w dolinie (duża) ma dużą nośność (dużo materiału przenosi) ale może przenosić tylko materiał drobny (nie uniesie cięższych fragmentów).

Rzeka może transportować;

materiał rozpuszczony - sole, związki mineralne

materiał organiczny - gałęzie, liście, trupy zwierząt

materiał zawieszony - skały frakcji iłowej i pyłowej (w formie zawiesiny)

materiał wleczony - skały frakcji piaskowej i żwirowej. Wleczenie może odbywać

się na trzy sposoby: Ślizganie - okruch jest przesuwany w kierunku prądu; Toczenie

- okruch jest obracany w kierunku prądu; Saltacja - skokowy sposób transportu,

okruch jest podrzucany przez pionową składową ruchu

Skutki transportu rzecznego;

kruszenie materiału - najsilniej przez saltację, wleczony materiał ulega kruszeniu poprzez mechaniczne uderzanie o dno

abrazja - ścieranie. Okruch wleczony po dnie ulega ścieraniu, wygładzaniu krawędzi, powstają otoczaki. Dno również jest ścierane

sortowanie materiału - energia rzeki zależy od prędkości. Im dalej od źródła tym mniejsza prędkość rzeki czyli mniejsza jej energia. W miarę jak prędkość spada, coraz mniejsze okruchy opadają na dno (opadają od największych do najdrobniejszych). Wzdłuż swego biegu rzeka sortuje materiał.

Dopływy mogą zwiększyć nośność rzeki (donoszą gruby materiał), ale tylko chwilowo, bo rzeka zaraz znów porzuci ten ciężki materiał doniesiony przez dopływy, gdy braknie sił.