11415

nic nie rozumieją. Zwierzchnikom Kościoła zależało by ludzie rozumieli tekst modlitw. Od XII w. zaczął się wielowiekowy proces unarodowiania liturgii, który został zakończony Soborem Watykańskim II w 1962 r. (Jan XXIII), któiy zakończył w 1965 r. papież Paweł VI. 2) Sądownictwo - dotąd przewód sądowy toczył się w języku łacińskim lub niemieckim. Rota przysięgi składana była po łacinie i to właśnie ona była pierwszym tekstem, który zaczęto zmieniać. Również akta i listy sądowe zaczynają występować w języku polskim.

- w XIII w. powstały dwa ważne teksty:

a)    ok. 1275 r. do 1280 - powstaje tzw. Księga llenrykowska. która przedstawia początkowe dzieje klasztoru Cystersów w Henrykowie pod Wrocławiem. W tekście kroniki zapisano pierwsze polskie zdanie: „Daj, ać ja pobrasze, a ty poczywaj” (pan do pani)

b)    Bogurodzica - powstaje tekst w języku polskim (II pierwsze strofy - łącznie jest 19) w XIII w.

• IV FAZA schyłkowa - powstają teksty:

1)    proza kaznodziejska:

-    Kazania Świętokrzyskie - XIV w., które zostały odnalezione w Petersburgu. Nazwa pochodzi stąd, że odnalezione zostały w oprawie egzemplarze księgi, która należała do Biblioteki klasztoru benedyktynów w Świętym Krzyża

-    Kazania Gnieźnieńskie - początek XV w., 10 kazań polskich, 103 łacińskich.

2)    przekłady Pisma Świętego:

-    Psałterz Floriański - schyłek XIV w.

-    Psałterz Puławski - ostatnia ćwierć XV w.

-    Biblia Królowej Zofii - XV w., przekład Pisma Świętego dla żony Władysława Jagiełły

3)    pierwsze teksty świeckie

-    „Wiersz o zachowaniu się przy stole”, słoty bądź złoty - najstarszy wiersz świecki (ok. 1400 r.) najstarszy ze znanych wierszy dydaktyczno-obyczajowych.

-    anonimowa „Satyra na leniwych chłopów” (ok. 1483 r.)

-    „Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią” - II poł. XV w. - wierszowany dialog moralizatorsko-dydaktyczny o cliarakterze satyrycznym.

TERMINY:

•    historiografia - dziejopisarstwo, nauka zajmująca się historią piśmiennictwa, poszczególnymi jej okresami lub szkołami, np. wybitnymi historykami.

•    hagiografia - Żywoty świętych, hagiografia (gr. hagios = święty, graphein = pisać) - dział piśmiennictwa religijnego zapoczątkowany w starożytności (za czasów pierwszych chrześcijan, prawdopodobnie w Rzymie), który obejmuje żywoty świętych, legendy z nimi związane oraz opisy cudów. Hagiografia składa się z trzech części, opisujących:

1)    życie świętego (vitae),

2)    jego męczeństwo (passio),

3)    cuda (miracula).

•    legenda - (łac. legenda - to co powinno być przeczytane) - w literaturze opowieść posługująca się elementami niezwykłości oraz cudowności, związanej z życiem świętych i męczenników. Informuje o powstaniu jakiegoś miasta lub państwa, zawiera zdarzenia historyczne, najczęściej występuje w niej jakiś bohater lub rycerz. Często osnuta na wątkach ludowych i apokryficznych; rozpowszechniona w średniowieczu. Pierwotnie przekazywana ustnie, następnie zapisywana.

•    gęsta (pl. czyny) - określenie pochodzi z języka francuskiego od chansons de geste (fr.; łac. gęsta = opowiadanie o wydarzeniu historycznym), gatunek epiki rycerskiej rozwijający się we Francji w XI -XIII wieku, nazywany inaczej pieśniami o czynach. Opowiadania, swobodny typ opracowania historycznego, dotyczący czynów, sławy i postaw szczególnie godnych upamiętnienia, w myśl zasady łiistoria magistra vitae est np. historia biblijna. Gatunek rozwijających się w średniowieczu pism kościelnych, będących np. sprawozdaniami z procesów i egzekucji chrześcijańskich wyznawców w pierwszych wiekach naszej ery. Gęsta występowały często w formie listów kursujących między gminami chrześcijańskimi lub w formie protokołów sądowych. Stały się podstawą późniejszej hagiografii.

•    literatura parenetyczna - (z greckiego parainetikós - "doradczy"), utwory dydaktyczno-moralistyczne polecające godne naśladowania wzorce i cechy osobowe oraz sposoby postępowania. Za twórcę literatury parenetycznej jest uważany grecki mówca i pedagog Isokrates (V w. p.n.e.), autor